Các nghiên cứu trên thế giới chỉ ra rằng ở các nước không đảm bảo vệ sinh nguồn nước ăn uống sinh hoạt, hoặc các nước có thói quen lấy nước từ sông, suối, hồ để ăn uống sinh hoạt và đổ, thải các chất sinh hoạt vào cùng dòng sông, suối, ao hồ thì các bệnh lí lây qua đường tiêu hóa trong đó có bệnh viêm gan E có thể gây ra các vụ dịch. Gần đây, qua tiếp nhận và điều trị một số bệnh nhân Viêm gan E tại Viện Lâm sàng các Bệnh Truyền nhiễm, Bệnh viện TWQĐ 108 bước đầu chúng tôi nhân thấy nguy cơ mắc bệnh viêm gan E có thể gặp cả ở Hà Nội hoặc tỉnh thành khác. Chúng tôi xin trình bày một số ca bệnh để minh họa.
Trường hợp thứ nhất, bệnh nhân nam P.T.N 62 tuổi, sống, sinh hoạt ở Quỳnh Lưu, Nghệ An, không đi đâu xa nhiều tháng trước khi bị bệnh, nghề nghiệp làm ruộng. 1 tháng trước vào viện, bệnh nhân có biểu hiện mệt mỏi, sốt nóng nhẹ, ăn kém, không đau bụng, không nôn, sau đó hết sốt nhưng nước tiểu sẫm màu, vàng da vàng mắt tăng dần, ngứa nhiều. Bệnh nhân vào viện trong tình trạng có biểu hiện suy gan cấp: ý thức tỉnh táo, đêm trằn trọc khó ngủ, đầy bụng khó tiêu, sợ thịt sợ mỡ, gan to dưới bờ sườn 2 cm, các kết quả xét nghiệm chính: GOT/GPT 554/770 U/L; Bilirubin TP/TT 567/278 mcmol/L; T-Protid/Albumin 53/31,3 g/L; NH3 140 ng/mL; Prthrombin 60%; HBsAg âm tính, Anti HCV âm tính, Anti HAV-IgM âm tính, Anti HEV-IgM dương tính, PCR HEV máu dương tính, AMA2 âm tính, siêu âm gan kích thước to, đường mật trong ngoài gan không giãn. Bệnh nhân được chẩn đoán Viêm gan E cấp, điều trị theo phác đồ, bệnh diễn biến thuận lợi, xuất viện tiếp tục theo dõi ngoại trú sau 15 ngày điều trị; đây là trường hợp nặng nhưng đã được điều trị thành công.
Trường hợp thứ hai, bệnh nhân nữ, N.T.T sinh năm 1988, ở nội thành Hà Nội, 2-3 tháng trước đó không đi đâu xa, làm nhân viên văn phòng, đến phòng khám vì sốt nóng, đau đầu mệt mỏi, ăn kém ngày thứ 7 của bệnh, nước tiểu trong, không vàng da vàng mắt, xét nghiệm GOT/GPT 357/346 U/L; Bilirubin TP 12 mcmol/L, HBsAg âm tính, Anti HCV âm tính, Anti HAV-IgM âm tính, Anti HEV-IgM dương tính, Elisa Dengue âm tính, siêu âm gan bình thường. Bệnh nhân được chẩn đoán Viêm gan E cấp, điều trị ngoại trú theo phác đồ, sau 3 ngày hết sốt, GOT/GPT giảm dần về bình thường ở lần kiểm tra sau đó 4 tuần. Đây là trường hợp tình trang bệnh không nặng, chỉ ở mức độ vừa phải, nhưng điều chú ý là bệnh nhân là nhân viên văn phòng tại Hà Nội, trong suốt thời gian vài tháng trước bị bệnh chỉ ăn uống sinh hoạt tại gia đình và xung quanh cơ quan ở nội thành Hà Nội. Như vậy, viêm gan E có thể gặp ngay cả ở Hà Nội chứ không chỉ ở các tỉnh thành khác.
Trường hợp thứ ba, bệnh nhân nam Đ.Q.A, 36 tuổi, ở Hà Nội nhưng làm nghề xây dựng, thường xuyên sống, ăn ở sinh hoạt tại các Lán trại công trường xây dựng, tiền sử viêm gan B vẫn điều trị kháng vi rút. 1 tháng trước vào viện có biểu hiện sốt mệt mỏi, sau đó hết sốt nhưng nước tiểu sẫm màu, vàng da vàng mắt tăng dần, mệt mỏi, buồn nôn, và dễ nôn sau ăn, ý thức chậm dần, nhầm lẫn, ảo giác, vào viện trong bệnh cảnh suy gan, có hội chứng não gan, các xét nghiệm chính GOT/GPT 319/319 U/L; Bilirubin TP/TT 285/137 mcmol/L; Prothrombin 21%, INR 3,03; T-Protid/Albumin 53/37,5 g/L; NH3 243 ng/mL; HBV-DNA 7,74 x 10 e 2 copies/ml, Anti HEV-IgM dương tính, Anti HCV âm tính, Anti HAV-IgM âm tính, PCR-HEV huyết thanh âm tính. Bệnh nhân đã được điều trị tích cực, tiến hành lọc thay thế huyết tương nhiều lần, có chỉ định ghép gan nhưng không tìm được nguồn ghép, tình trạng nặng dần gia đình xin về. Trường hợp này là một minh họa cho thấy, các bệnh nhân có bệnh lí viêm gan mạn tính trước đó nếu mắc thêm bệnh viêm gan E thì tình trạng suy gan sẽ trầm trọng hơn. Do đó, nhất là với các bệnh nhân có bệnh gan mạn tính thì vấn đề vệ sinh nguồn nước ăn uống để đảm bảo an toàn với các mầm bệnh lây nhiễm, trong đó có viêm gan E cần được tư vấn, nhận thức rõ hơn đề có thói quen sinh hoạt, ăn uống đảm bảo vệ sinh.
Trên đây là 3 trong số các trường hợp được chẩn đoán Viêm gan E cấp đã được chúng tôi chẩn đoán và điều trị. Mỗi bệnh nhân có nghề nghiệp, độ tuổi, tình trạng di chuyển, thói quen ăn uống sinh hoạt khác nhau nhưng đều bị viêm gan E cấp. Hiện vaccin phòng bệnh viêm gan E vẫn còn là thách thức khó khăn trên phạm vi toàn thế giới. Vaccin viêm gan E duy nhất là Hecolin do Trung Quốc sản xuất cũng cần phải đánh giá thêm về hiệu quản và tính an toàn. Việt Nam và nhiều nước khác trong đó có cả Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ vẫn chưa chấp thuận vaccin này. Do đó, việc phòng bệnh viêm gan E chủ yếu vẫn là các chính sách, áp dụng cải tiến công nghệ, cung cấp nguồn nước, thực phẩm đảm bảo vệ sinh, việc thực hành thói quen vệ sinh ăn uống, tránh đổ các chất thải cá nhân chưa qua xử lý vào các nguồn nước chung của cộng đồng.
Bs. Chu Xuân Anh, Ths.Bs CK II. Vương Phúc Đường, Ts. Quyền Đăng Tuyên
Viện Lâm sàng các bệnh Truyền nhiễm, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108
Bệnh nhân P.T.N 62 tuổi Viêm gan E nặng, có suy gan đã được trị khỏi thành công
[Đã xin phép Bệnh nhân và bệnh nhân đã đồng ý được sử dụng hình ảnh]
IP của bạn là: 117.4.90.25
Thời gian: {{time | date:"dd-MM-yyyy ' ' HH:mm:ss"}}
Thực phẩm là nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng cho cơ thể nhưng nếu thực phẩm không đảm bảo vệ sinh an toàn thì lại có thể là nguồn gây bệnh. Thực phẩm có thể gây bệnh ở nhiều khâu từ sản xuất đến vận chuyển, bảo quản, chế biến, nấu ăn và cách ăn. Bữa ăn hợp lý, đảm bảo vệ sinh an toàn, mọi người trong gia đình chú ý thực hiện các điều đơn giản về vệ sinh an toàn thực phẩm nói trên để bữa ăn không là nguồn gây bệnh mà sẽ là nguồn sức khoẻ, nguồn vui và hạnh phúc hàng ngày ở các gia đình. Sau đây là 10 nguyên tắc vàng về vệ sinh an toàn thực phẩm mà mỗi người, mỗi gia đình cần lưu ý:
1. Chọn thực phẩm tươi sạch
- Với rau quả: chọn các loại rau, quả tươi, không bị dập nát, không có mùi lạ.
- Với thịt phải qua kiểm dịch thú y và đạt tiêu chuẩn thịt tươi.
- Cá và thủy sản phải còn tươi, giữ nguyên màu sắc bình thường, không có dấu hiệu ươn, ôi.
- Các thực phẩm đã chế biến phải được đóng hộp hoặc đóng gói đảm bảo, phải có nhãn hàng hóa ghi đầy đủ nội dung như tên sản phẩm, trọng lượng, các thành phần chính, cách bảo quản, sử dụng, nơi sản xuất, chế biến; có số đăng ký sản xuất và còn thời hạn sử dụng. Với đồ hộp không chọn hộp bị méo, phồng hay gỉ.
- Không sử dụng thực phẩm khô đã bị mốc.
- Không sử dụng các loại thực phẩm lạ [cá lạ, rau, quả hoặc nấm lạ] chưa biết rõ nguồn gốc.
- Không sử dụng các phẩm màu, đường hóa học không nằm trong danh mục Bộ Y tế cho phép.
Thực phẩm là nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng cho cơ thể nhưng nếu thực phẩm không đảm bảo vệ sinh an toàn thì lại có thể là nguồn gây bệnh. Thực phẩm có thể gây bệnh ở nhiều khâu từ sản xuất đến vận chuyển, bảo quản, chế biến, nấu ăn và cách ăn.
Bữa ăn hợp lý, đảm bảo vệ sinh an toàn, mọi người trong gia đình chú ý thực hiện các điều đơn giản về vệ sinh an toàn thực phẩm nói trên để bữa ăn không là nguồn gây bệnh mà sẽ là nguồn sức khoẻ, nguồn vui và hạnh phúc hàng ngày ở các gia đình
Thực phẩm là nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng cho cơ thể nhưng nếu thực phẩm không đảm bảo vệ sinh an toàn thì lại có thể là nguồn gây bệnh. Thực phẩm có thể gây bệnh ở nhiều khâu từ sản xuất đến vận chuyển, bảo quản, chế biến, nấu ăn và cách ăn.
Bữa ăn hợp lý, đảm bảo vệ sinh an toàn, mọi người trong gia đình chú ý thực hiện các điều đơn giản về vệ sinh an toàn thực phẩm nói trên để bữa ăn không là nguồn gây bệnh mà sẽ là nguồn sức khoẻ, nguồn vui và hạnh phúc hàng ngày ở các gia đình
2. Giữ vệ sinh nơi ăn uống và chế biến thực phẩm
- Khu vực chế biến thực phẩm không có nước đọng, xa các khu khói, bụi bẩn, nhà vệ sinh hoặc khu chăn nuôi gia súc, rác thải gây ô nhiễm môi trường.
- Tất cả các bề mặt sử dụng để chuẩn bị thực phẩm phải dễ cọ rửa, luôn giữ gìn sạch sẽ, khô ráo.
- Bếp phải đủ ánh sáng và thông gió.
- Phải đủ nước sạch sử dụng để chế biến thực phẩm và vệ sinh khu vực chế biến thường xuyên.
- Ngăn ngừa sự đi lại của gián, chuột và các động vật khác trong khu vực chế biến thực phẩm.
3. Sử dụng đồ dùng nấu nướng và ăn uống sạch sẽ
- Không để dụng cụ bẩn qua đêm.
- Bát đĩa dùng xong phải rửa ngay. Không dùng khăn ẩm mốc, nhờn mỡ để lau khô bát đĩa. Nếu dụng cụ vừa rửa xong cần dùng ngay thì nên tráng lại bằng nước sôi.
- Dụng cụ tiếp xúc với thức ăn chín và sống phải để riêng biệt.
- Không sử dụng những dụng cụ bị sứt mẻ, hoen gỉ vì khó rửa.
- Thức ăn còn thừa, thực phẩm thải bỏ phải đựng vào thùng kín có nắp đậy và chuyển đi hằng ngày.
- Chỉ sử dụng xà phòng, các chất tẩy rửa dụng cụ ăn uống được ngành Y tế cho phép để không tồn dư gây độc sang thực phẩm.
- Không dùng dụng cụ bằng đồng, nhôm, thủy tinh gia công, nhựa tái sinh có màu để nấu nướng, chứa đựng thực phẩm lỏng có tính acid hoặc các loại cồn rượu vì chúng có thể làm tan các kim loại nặng như chì, đồng … hoặc phụ gia vào thực phẩm.
- Tuyệt đối không được dùng bao bì từng chứa đựng các hóa chất độc, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, thuốc tẩy, chất sát trùng để đựng thực phẩm.
4. Chuẩn bị thực phẩm sạch sẽ và nấu chín kỹ
- Rau, quả phải ngâm ngập trong nước sạch rồi rửa kỹ dưới vòi nước chảy hoặc rửa trong chậu, thay nước 3-4 lần.
- Các loại thực phẩm đông lạnh phải làm tan đá hoàn toàn và rửa sạch trước khi nấu nướng.
- Nhiệt độ sôi có thể tiêu diệt hầu hết các loại vi khuẩn gây bệnh nhưng phải nấu kỹ để đạt nhiệt độ sôi đồng đều. Chú ý phần thịt gần xương nếu thấy còn có màu hồng hoặc màu đỏ thì bắt buộc phải đun lại cho chín hoàn toàn.
- Không nên ăn các thức ăn sống như gỏi cá, thịt bò tái, gỏi …
5. Ăn ngay sau khi thức ăn vừa nấu xong hoặc vừa chuẩn bị xong
- Thức ăn chín để nguội ở nhiệt độ bình thường dễ bị vi khuẩn xâm nhập và phát triển. Để đảm bảo an toàn nên ăn ngay khi thức ăn còn nóng vừa nấu chín xong.
Đối với các thực phẩm không cần nấu chín như chuối, cam, dưa và các loại quả khác thì cần ăn ngay sau khi vừa bóc hay vừa cắt ra.
6. Bảo quản cẩn thận thức ăn đã nấu chín và đun kỹ lại trước khi ăn
- Nếu thức ăn phải chuẩn bị trước hoặc phải đợi sau 3 giờ thì cần giữ nóng ở nhiệt độ 60 độ C hoặc duy trì ở điều kiện lạnh ≤ 10 độ C. Với trẻ nhỏ, phải cho ăn ngay sau khi thức ăn vừa nguội và không áp dụng cách bảo quản này.
- Không đưa quá nhiều thức ăn còn ấm hoặc thức ăn còn đang nóng vào tủ lạnh.
- Không để lẫn thực phẩm sống với thức ăn chín.
- Không dùng dao, thớt vừa cắt, thái thịt sống chưa được rửa sạch để thái thức ăn chín.
- Thức ăn phải đậy kỹ tránh ruồi, côn trùng xâm nhập.
- Không dùng tay để bốc thức ăn chín hay đá để pha nước uống.
- Không để các hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật hoặc các chất gây độc khác ở trong khu chế biến thực phẩm.
- Bảo quản tốt các thực phẩm đóng gói theo đúng yêu cầu ghi của nhãn.
- Đun lại thức ăn ở nhiệt độ sôi đồng đều ngay trước khi ăn là biện pháp tốt nhất để phòng ngừa các vi khuẩn phát triển trong quá trình bảo quản.
7. Giữ vệ sinh cá nhân tốt
- Giáo viên chăm sóc trẻ cần rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước khi cho trẻ ăn hoặc tiếp xúc với thức ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi tiếp xúc với thực phẩm tươi sống.
- Mặc quần áo sạch sẽ, đầu tóc gọn gàng khi chuẩn bị thức ăn.
- Không hút thuốc, không ho, hắt hơi trong khi chuẩn bị thực phẩm.
- Giữ móng tay ngắn và sạch sẽ.
- Nếu có vết thương ở tay cần băng kín bằng vật liệu không ngấm nước.
- Không tiếp xúc với thực phẩm khi đang bị đau bụng, tiêu chảy, nôn, sốt hay có biểu hiện của bệnh truyền nhiễm.
8. Sử dụng nước sạch trong ăn uống
- Dùng các nguồn nước thông dụng như nước máy, nước giếng, nước mưa, sông suối đã qua xử lý để rửa thực phẩm, chế biến đồ ăn uống và rửa dụng cụ.
- Nước phải trong, không có mùi, không có vị lạ.
- Dụng cụ chứa nước phải sạch, không được để rêu, bụi bẩn bám xung quanh hoặc ở đáy, có nắp đậy.
- Dùng nước đã đun sôi để uống hoặc chế nước giải khát, làm kem, đá.
9. Sử dụng vật liệu bao gói thực phẩm sạch sẽ, thích hợp và đạt tiêu chuẩn vệ sinh
- Không sử dụng sách, báo cũ để gói thức ăn chín.
- Đồ bao gói phải đảm bảo sạch, giữ được tính hấp dẫn về mùi vị, màu sắc và không thấm chất độc vào thực phẩm.
- Nhãn thực phẩm phải trung thực, có đầy đủ thông tin cần thiết như tên sản phẩm, trọng lượng, các thành phần chính, cách bảo quản, sử dụng, nơi sản xuất, chế biến, có số đăng ký sản xuất, thời hạn sử dụng.
10. Thực hiện các biện pháp vệ sinh phòng bệnh, giữ gìn môi trường sống sạch sẽ
- Thực hiện các biện pháp diệt ruồi, gián, chuột … và hướng dẫn vệ sinh phòng chống các dịch bệnh theo chỉ đạo của ngành Y tế.
- Rác thải phải đựng vào thùng kín có nắp đậy, đổ đúng giờ và đúng nơi quy định