Bài soạn Nói quá sẽ giúp các em vận dụng những kiến thức về biện pháp tu từ nói quá trong việc đọc hiểu văn bản, nói và viết.
ADSENSE
1. Tóm tắt nội dung
- Khái niệm nói quá
- Tác dụng của biện pháp tu từ nói quá
2. Hướng dẫn soạn Nói quá
Câu 1. Nói Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, Ngày tháng mười chưa cười đã tối và Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày có quá sự thật không? Thực chất, mấy câu này nhằm nói điều gì?
- Câu tục ngữ muốn nói về độ dài ngắn ngày đêm theo mùa khác biệt: tháng năm ngày dài đêm ngắn, còn tháng mười ngày ngắn đêm dài.
- Câu ca dao Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày: ý nói sự vất vả, cực nhọc.
→ Cách nói quá sự thật, phóng đại mức độ, tính chất của sự vật.
Câu 2. Cách nói như vậy có tác dụng gì?
- Cách nói phóng đại như vậy giúp nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm cho sự vật, sự việc, hiện tượng.
Để hiểu bài hơn, các em tham khảo bài giảng Nói quá.
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu 1. Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:
a]
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
[Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất]
b] Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.
[Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng]
c] [...] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.
[Nam Cao, Chí Phèo]
Gợi ý:
a] Biện pháp nói quá: Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
- Giải thích ý nghĩa: Niềm tin vào lao động và thành quả lao động.
b] Biện pháp nói quá: em có thể đi lên đến tận trời được.
- Giải thích ý nghĩa: Vết thương nhỏ nên không phải bận tâm.
c] Biện pháp nói quá: cụ bá thét ra lửa.
- Giải thích ý nghĩa: Kẻ có quyền uy, hống hách, hay quát tháo.
Câu 2. Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống /.../ để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a] Ở nơi /.../ thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b] Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng /.../
c] Cô Nam tính tình xởi lởi,/.../
d] Lời khen của cô giáo làm cho nó /.../
e] Bọn giặc hoảng hồn /.../ mà chạy.
Gợi ý:
a] chó ăn đá gà ăn sỏi
b] bầm gan tím ruột.
c] ruột để ngoài da.
d] nở từng khúc ruột
e] vắt chân lên cổ
Câu 3. Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.
a] Cô ấy có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
b] Đoàn kết là sức mạnh dời non lấp biển.
c] Công việc lấp biển vá trời là công việc của nhiều đời, nhiều thế hệ mới có thể làm xong.
d] Những chiến sĩ mình đồng da sắt đã chiến thắng.
e] Mình nghĩ nát óc mà vẫn chưa giải được bài toán này.
Câu 4. Tìm năm thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.
Mẫu: ngáy như sấm
Gợi ý:
- Đen như cột nhà cháy.
- Đẹp như tiên.
- Nhanh như sóc.
- Chậm như rùa.
- Khỏe như voi.
Câu 5*. Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.
Lỗ mũi mười tám gánh lông
Chồng yêu chồng bảo: "Râu rồng trời cho:.
Đêm nằm thì ngáy o o
Chồng yêu chồng bảo: "Ngáy cho vui nhà".
Đi chợ thì hay ăn quà
Chồng yêu chồng bảo: "Về nhà đỡ cơm".
Trên đầu những rác cùng rơm
Chồng yêu chồng bảo: "Hoa thơm rắc đầu".
[Ca dao]
Câu 6*. [Thảo luận ở tổ hoặc ở lớp] Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác.
- Nói quá phóng đại sự việc nhằm nhấn mạnh, khẳng định, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm, tạo độ tin cậy cao cho người đọc.
- Nói khoác nhằm làm cho người nghe tin vào điều không có thực, tạo ra sự khôi hài hoặc chê bai tạo tiếng cười chế nhạo.
4. Hỏi đáp về bài Nói quá
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
I. Nói quá và tác dụng của nói quá
1. - Nói "Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng" và "Ngày tháng mười chưa cười đã tối" là nói quá sự thật.
Thực chất câu này có nghĩa là tháng năm ngày dài đêm ngắn, và tháng mười thì ngày ngắn đêm dài.
- Nói "Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày" là nói sai sự thật.
Thực chất câu này có nghĩa là lao động vất vả, đồ nhiều mồ hôi như mưa trên đồng ruộng.
2. Cách nói như vậy có tác dụng gây ấn tượng cho mọi người.
II. Luyện tập
Câu 1 [trang 102 sgk Văn 8 Tập 1]: Biện pháp nói quá và ý nghĩa:
a] – Nói quá: sỏi đá cũng thành cơm
- Ý nghĩa: Có lao động thì con người sẽ có cơm no, áo ấm.
b] – Nói quá: "đi lên tận trời được"
- Ý nghĩa: Chân vẫn bình thường, có thể đi đến nơi rất xa được.
c] – Nói quá: "Thét ra lửa"
- Ý nghĩa: thể hiện quyền uy của cụ bá.
Câu 2 [trang 102 sgk Văn 8 Tập 1]: Điền thành ngữ để tạo phép nói quá:
a] Chó ăn đá, gà ăn sỏi.
b] Bầm gan tím ruột.
c] Ruột để ngoài da.
d] Nở từng khúc ruột.
e] Vắt chân lên cổ.
Câu 3 [trang 102 sgk Văn 8 Tập 1]: Đặt câu
- Nàng Tây Thi có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
- Nàng Tinh Vệ có công dời non, lấp biển.
- Nếu ông ấy có đủ sức mà lấp biển vá trời thì thiên hạ đã thái bình thịnh trị.
- Anh ấy rất khỏe, mình đồng da sắt, làm việc gấp ba lần người khác.
- Bài toán này khó quá, tôi nghĩ nát óc mà chưa ra.
Câu 4 [trang 103 sgk Văn 8 Tập 1]: Thành ngữ so sánh có dùng phép nói quá
- Khỏe như voi.
- Yếu như sên.
- Đẹp như hoa.
- Nắng như đổ lửa.
- Đau như đứt từng khúc ruột.
Câu 5 [trang 103 sgk Văn 8 Tập 1]: Bài thơ có sử dụng phép nói quá
"Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên."
Câu 6 [trang 103 sgk Văn 8 Tập 1]: Phân biệt nói quá và nói khoác
Nói quáNói khoácMục đích để nhấn mạnh, khẳng định, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.- Mục đích nhằm làm cho người nghe tin vào những điều khôn có thực hoặc để phô trương, khoe khoang.