Một trong những điểm khác biệt của khởi nghĩa Yên thế so với phong trào Cần vương

Lật lại những sử hào hùng của dân tộc thời kỳ đấu tranh chống chế độ thực dân Pháp xâm lược. Ngay từ phong trào Cần Vương hay khởi nghĩa Yên Thế chúng ta không khỏi tự hào. Dù 2 phong trào cách nhau không xa nhưng đều có những điểm khác biệt. Trong bài hôm nay, hãy cùng giamayruaxe.net đi so sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế.

Phong trào Cần Vương

Ngay từ khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam đã không ít những phong trào đấu tranh nổ ra trên cả nước.

Hoàn cảnh ra chiếu Cần Vương

Đầu tiên, Cần Vương ở đây mang ý nghĩa là giúp vua hay phò vua. Thực chất phong trào này sẽ tập hợp lại thế thống các cuộc khởi nghĩa vũ trang từ năm 1885 đến 1886. Chiếu Cần Vương có sự hưởng ứng của vua Hàm Nghi nhưng còn riêng rẽ và mang tính địa phương.

Nguyên nhân ra chiếu Cần Vương ở thời điểm nhạy cảm và vô cùng cấp thiết.

Năm 1884, thực dân Pháp xác định thành lập ách thống trị để đô hộ trên toàn Việt Nam.

Quần chúng nhân dân nhiệt tình ủng hộ, phe chủ chiến sẵn sàng hành động để nước nhà không rơi vào tay giặc.

Vua hàm Nghi khi ra chiếu Cần Vương

Một cuộc phản công được lãnh đạo bởi Tôn Thất Thuyết đã bắt đầu từ rạng sáng ngày 5 tháng 7 năm 1885.

Cuộc phản công lãnh đạo bởi phe chủ chiến thất bại khiến vua Hàm Nghi buộc chạy sơ tán lên Quảng Trị. Đây là lần đầu tiên chiếu Cần Vương được ban bố.

Lần thứ hai chiếu cần Vương được ban bố tại Ấu Sơn của Hà Tĩnh ngày 20 tháng 9 năm 1885. Chính lần ban chiếu này đã làm bùng lên mạnh mẽ kháng chiến Cần Vương.

Có thế thấy ngay từ ngày đầu bị áp đặt chế độ đô hộ. Trên cả nước cũng đã có rất nhiều phong trào kháng chiến nổ ra mạnh mẽ.

Sơ lược về chiếu Cần Vương

Muốn hiểu hơn tinh thần cũng như ý nghĩa của chiếu Cần Vương. Hãy điểm qua những nội dung cũng như ý nghĩa chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi.

Nội dung

• Tố cáo tội ác, ý đồ xâm lược của thực dân Pháp.
• Lên án những vấn đề bất hợp pháp từ phía triều đình do thực dân dựng lên. Đồng thời cũng tố cáo sự phản bội và thối nát chạy theo cái lợi của một số quan lại.
• Một lần nữa khẳng định lại tinh thần kháng chiến không khuất phục của vua Hàm Nghi.

Cần tìm hiểu nội dung trước khi vào so sánh khởi nghĩa Yên Thế và phong trào Cần Vương

• Khích lệ sĩ phu và văn nhân cũng như nhân dân cả nước tham gia phong trào. Góp sức mình giúp vua khôi phục quốc gia phong kiến độc lập như cũ.

Ý nghĩa

• Trong chiếu Cần Vương kêu gọi nhân dân cả nước cùng tham gia chống Pháp. Đồng lòng khôi phục lại nền độc lập, chế độ phong kiến do vua tài giỏi cai trị.
• Khẩu hiệu trong chiếu Cần Vương nhanh chóng làm bùng lên ngọn lửa tình yêu quê hương. Đẩy lòng căm thù quân xâm lược của toàn thể nhân dân lên cao hơn bao giờ hết.
• Tạo ra phong trào vũ trang chống thực dân Pháp sôi nổi và kéo dài đến hơn 12 năm.

Diễn biến phong trào Cần Vương

Trước khi đi vào so sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế. Cần tìm hiểu qua diễn biến phong trào Cần Vương trong khoảng thời gian 12 năm. Diễn biến của phong trào được chia thành hai giai đoạn cụ thể.

Giai đoạn phong trào bùng nổ trên cả nước ( 1885 1888)

• Hưởng ứng chiếu Cần Vương, trên cả nước nhiều văn nhân cũng như sĩ phu đã cùng nhau tập hợp nghĩa binh. Họ tạo dựng lên các căn cứ để cùng nhau đấu tranh một cách đầy quyết liệt. Tất cả đều hoạt động vô cùng mạnh mẽ trên địa bàn rộng lớn thuộc Bắc và Trung Bộ.

Một trong những cuộc khởi nghĩa quy tụ nhiều sĩ phu và văn nhân

Họ không sợ sự tàn độc của chế độ thực dân cùng bè lũ tay sai mà vô cùng anh dũng.

• Thời điểm này tập hợp được nhiều tướng lĩnh và sĩ phu tham gia như: Phan Đình Phùng, Phạm Bành, Trần Xuân Soạn, Mai Xuân Thưởng
• Triều đình vua Hàm Nghi được sự phò tá của Tôn Thất Đàm và Tôn Thất nghiệp hết lòng vì vua. Tuy nhiên, dưới sự đàn áp của thực dân Pháp vua Hàm Nghi đã rút về hoạt động ở Quảng Bình và sau là Ấu Sơn (Hà Tĩnh).
• Tháng 6 năm 1886, triều đình do vua Đồng Khánh đựng đầu đã đầu hàng theo lệnh toàn quyền Pháp. Thế nhưng không ai trong triều đình Ham Nghi buông súng đầu hàng.
• Hầu hết những phong trào nổ ra bởi chiếu Cần Vương đều chỉ hoạt động ở phạm vi nhất định và có sự riêng rẽ.
• Bắc Kỳ với các cuộc khởi nghĩa được biết đến như: khởi nghĩa Cai Kinh (Bắc Giang), khởi nghĩa Đốc Tít (Đông Triều), khởi nghĩa Nguyễn Quang Bích, khởi nghĩa Tạ Hiện tại Thái Bình và Nam Định Còn nhiều cuộc khởi nghĩa trên khắp đất Bắc gắn với nhiều cái tên lịch sử khác.
• Tại Trung Kỳ, nổi bật nhất phải kể đến khởi nghĩa của Lê Trực cùng Nguyễn Phạm Tuân ở Quảng Bình. Khởi nghĩa Trần Quang Dự, Nguyễn Duy Hiệu tại Quảng Nam. Khởi nghĩa Lê Trung Đình tại Quảng Ngãi,

Lược đồ những cuộc khởi nghĩa nổ ra của phong trào Cần Vương

• Đến cuối năm 1888, chính sự phản bội của Trương Quang Ngọc đã khiến vua hàm Nghi bị bắt và đi đày ở Algeria. Giai đoạn đầu của cuộc khởi nghĩa kết thúc tại đây.

Giai đoạn quy tụ nhiều cuộc khởi nghĩa lớn nhỏ (1888 1896)

• Từ cuối năm 1888, dù không được sự lãnh đạo trực tiếp từ phía triều đình. Nhưng phong trào Cần Vương dần quy tụ nhiều sĩ phu và văn nhân. Dần dần đã phát triển thành cuộc khởi nghĩa lớn, duy trì với tổ chức cao hơn.
• Có một số cuộc khởi nghĩa lớn cần kể đến như: khởi nghĩa Hương Khê bởi Phan Đình Phùng và Cao Thắng, khởi nghĩa Hùng Lĩnh lãnh đạo là Tống Duy Tân, khởi nghĩa Bãi Sậy dưới sự chỉ huy của Nguyễn Thiện Thuật
• Đây là giai đoạn xuất hiện nhiều cuộc khởi nghĩa lớn nhưng cũng bị thực dân Pháp càn quét mạnh tay. Vậy nên, để duy trì và phát triển, các nghĩa quân chuyển địa bàn hoạt động đến vùng khác. Nhiều nghĩa quân từ đồng bằng lên trung du và miền núi.
• Giống như giai đoạn trước, giai đoạn này vẫn hoạt động riêng rẽ và lẻ tẻ. Giữa các cuộc khởi nghĩa lớn không có sự thống nhất còn mang tính địa phương nhiều. Do đó dẫn đến không có liên kết và thiếu sự lãnh đạo cũng là nguyên nhân lần lượt khởi nghĩa thất bại dưới sự đàn áp và càn quét của Pháp.

Tranh vẽ cảnh vua Hàm Nghi bị bắt

• Đến năm 1896, phong trào Cần Vương chính thức kết thúc.

Nguyên nhân phong trào thất bại

Từ những gì 2 giai đoạn đã phân tích, có thể rút ra được nguyên nhân đưa đến thất bại như sau:

• Do tính chất địa phương với sự chống cự của các cuộc kháng chiến. Những lãnh tụ chỉ có uy tín tại địa phương xuất thân. Bởi lẽ đó nên chống lại mọi sự thống nhất các phong trào.
• Thiếu sự quy tụ và đường lối đúng đắn để tập hợp thành khối thống nhất. Phương hướng hoạt động cũng như đường lối chiến lược không rõ ràng và cụ thể.
• Phong trào không chiếm được lòng tin của nhân nhân. Mọi gốc rễ đều cần bắt đầu từ nhân dân nhưng lại đi cướp bóc của nhân dân.
• Mẫu thuẫn, xung đột với công giáo bởi sự tàn sát vô cơ. Vì lẽ đó khiến nhiều giáo dân tự vệ bằng cách kết nối cùng thực dân Pháp.
• Mâu thuẫn sắc tộc khi sa thải quan chức Việt. Cho dân tộc thiểu số các quyền tự trị đã khiến họ đứng về phía thực dân Pháp. Đường liên lạc đã bị các dân tộc thiểu sổ cắt đứt cũng như bắt vua Hàm Nghi.

Vũ khí và trang bị còn nhiều thô sơ là một nguyên nhân dẫn đến thất bại

• Vũ khí thô sơ khó lòng chống chọi lại với vũ khí hiện đại của thực dân Pháp. Lực lượng các bên có sự chênh lệch.
• Nhiều thủ lĩnh không chịu được khó nhanh chóng đầu hàng. Việc buông bỏ vũ khí đã đem đến những bất lợi cho cuộc khởi nghĩa.

||Xem thêm:

• so sánh cách mạng tháng 2 và tháng 10 nga
• Vì Sao Nói Công Xã Pari Là Nhà Nước Kiểu Mới?

Khởi nghĩa Yên Thế

Cùng diễn ra trong thời điểm thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Muốn so sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế rõ ràng thì phải đi vào tìm hiểu cụ thể.

Hoàn cảnh xuất hiện

Nhằm mở rộng phạm vi chiếm đóng trên toàn lãnh thổ, Pháp đã cướp đất của nông dân tại Yên Thế làm thành đồn điền, đường giao thông và khai thác mỏ. Thời điểm này kinh tế nông nghiệp dần sa sút, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Một bộ phận người dân bất mãn đã đi dần lên Yên Thế, họ đã sẵn sàng để đấu tranh.

Diễn biến khởi nghĩa Yên Thế

Cuộc khởi nghĩa Yên Thế có cao trào rồi mới lụn bại. Do đó được chia thành ba giai đoạn.

Giai đoạn đầu cuộc đấu tranh (1884 1892)

• Khởi nghĩa giai đoạn đầu do Đề Nắm chỉ huy. Lúc này nghĩa quân hoạt động riêng lẻ và không có sự thống nhất.
• Tháng 4/1892 được Đề Thám nắm toàn quyền chỉ huy.

Giai đoạn vừa chiến đấu vừa tạo dựng cơ sở (1893 1908)

Người ngồi ghế là Đề Thám chỉ huy khởi nghĩa Yên Thế

• Nghĩa quân chiến đấu quyết liệt buộc kẻ thù phải giảng hòa và nhượng bộ một số quyền lợi 2 lần.

Lần giảng hòa đầu tiên khi bắt được điền chủ người Pháp. Khi ấy Đề Thám đã thỏa thuận với Pháp thả tên điền chủ. Tuy nhiên phía Pháp phải trao quyền cai quản 4 tổng; Nhã Nam, Mục Sơn, Hữu Thượng và Yên Lễ.

Giảng hòa lần thứ hai, Đề Thám cho sản xuất ở Phồn Xương để tích lũy thêm lương. Đồng thời xây dựng quân đội để sẵn sàng chiến đấu. Vì có quy mô nên đã được nhiều nhà yêu nước tìm đến như: Phan Chu Trinh, Phan Bội Châu

Giai đoạn kết thúc (1909 1913)

• Sau khi đầu độc binh lính Pháp tại Hà Nội, thực dân Pháp đã tìm ra manh mối thấy Đề Thám có liên quan. Chính vì bọn chúng tập chung lực lượng mở cuộc tấn công lớn lên Yên Thế.
• Sau khi bị giặc càn quét nhiều ngày, lực lượng đã hao mòn dần. Đến ngày 10/12/1913, Đề Thám bị sát hại khiến phong trào tan rã.

Nguyên nhân dẫn đến thất bại của khởi nghĩa Yên Thế

Nhiều người nghĩ khi so sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế cho rằng nguyên nhân giống nhau. Nhưng không, nguyên nhân khiến khởi nghĩa thất bại như sau:

Cuộc khởi nghĩa bó hẹp trong một địa bàn, địa phương nhất định. Dần bị cô lập với lực lượng chênh lệch.

Những người chủ chốt tham gia khởi nghĩa Yên Thế

Đàn áp dã man bởi thực dân Pháp và phong kiến.

Chưa thể phát triển bởi không có sự lãnh đạo từ giai cấp tiên tiến.

Tính lịch sử của khởi nghĩa Yên Thế

Dù không có được những thành tựu to lớn nhưng cuộc khởi nghĩa vẫn có những ý nghĩa lịch sử rất riêng.

• Chứng minh người dân luôn tiềm tàng sức mạnh vô hình to lớn.
• Nối tiếp truyền thống yêu nước của cha ông, tổ tiên.
• Làm chậm quá trình xâm lược của thực dân Pháp và bình định tại trung du và tỉnh miền núi phía Bắc.

So sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế

Khởi nghĩa Yên Thế và phong trào Cần Vương là những cuộc đấu tranh đầu tiên khi thực dân Pháp xâm lược. Ở nó có điểm giống và khác nhau cơ bản. Để hiểu rõ hơn cùng đi so sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế.

Giống nhau

Cả hai đều là phong trào yêu nước với sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân.

Đều nhận phải thất bại.

Khác nhau

Mục đích

• Khởi nghĩa Yên Thế: Chống lại chính sách bình định từ thực dân Pháp để bảo vệ cuộc sống chính mình.
• Các cuộc khởi nghĩa phong trào Cần Vương: Đánh pháp giành lại độc lập. Từ đó khôi phục chế độ phong kiến.

Thời gian tồn tại

Một số điểm khác nhau khi so sánh khởi nghĩa Yên Thế với phong trào Cần Vương

• Khởi nghĩa Yên Thế: Kéo dài trong 30 năm từ khi Pháp bình định và tiến hành khai thác thuộc địa lần thứ nhất.
• Các cuộc khởi nghĩa phong trào Cần Vương: Chỉ trong vòng 10 năm, trong thời kỳ Pháp tiến hành bình định ở Việt Nam.

Lãnh đạo

• Khởi nghĩa Yên Thế: Nông dân
• Các cuộc khởi nghĩa phong trào Cần Vương: Sĩ phu và văn thân.

Địa bàn

• Khởi nghĩa Yên Thế: Ở Yên Thế (Bắc Giang) là chủ yếu và một số tỉnh Bắc Kỳ bấy giờ.
• Các cuộc khởi nghĩa phong trào Cần Vương: Các tỉnh khu vực Trung Kỳ và Bắc Kỳ.

Lực lượng tham gia

• • Khởi nghĩa Yên Thế: Nông dân

• Các cuộc khởi nghĩa phong trào Cần Vương: gồm đông đảo sĩ phu, văn thân và nông dân.

Phương thức hoạt động

• Khởi nghĩa Yên Thế: Khởi nghĩa vũ trang có giai đoạn hòa hoãn và tác chiến.
• Các cuộc khởi nghĩa phong trào Cần Vương: Tiến hành khởi nghĩa vũ trang.

Tính chất khởi nghĩa

• Khởi nghĩa Yên Thế:Phong trào tự vệ và tự phát.
• Các cuộc khởi nghĩa phong trào Cần Vương: Phong trào chống Pháp yêu nước bởi hệ ý thức phong kiến. Quá đó thấy được tình yêu nước sâu sắc.

Như vậy, trong bài viết đã làm rõ, so sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế. Hy vọng những nội dung trong bài sẽ giúp ích được các bạn trong quá trình học tập của mình.

||Bài viết liên quan khác:

• Vì sao nói công xã pari là nhà nước kiểu mới?
• So sánh các quốc gia cổ đại phương đông và phương tây
• Nhà nước văn lang ra đời trong hoàn cảnh nào?
• Nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa lam sơn