Sáng kiến kinh nghiệm kỹ năng sống trẻ mầm non năm 2022

Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp rèn kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi

I . ĐẶT VẤN ĐỀ

     I. Lý do chọn đề tài:

     1. Cơ sở lý luận:

     Trẻ em là hạnh phúc của gia đình, là tương lai của đất nước. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành cho các cháu thiếu niên, nhi đồng tình thương yêu và quan tâm đặc biệt. Với Bác, trẻ em là những mầm non, những người chủ tương lai của đất nước. Bác nói: “cái mầm có xanh thì cây mới vững, cái búp có xanh thì lá mới tươi quả mới tốt, con trẻ có được nuôi dưỡng giáo dục hẳn hoi thì dân tộc mới tự cường tự lập”. Đặt niềm tin và xác định rõ vai trò, trách nhiệm của trẻ em là những người kế tục sự nghiệp của Đảng và dân tộc. Câu nói của Người đã cho thấy tầm quan trọng của việc học tập của trẻ. Nhưng để học tập tốt thì phải có nhà giáo dục tốt. Để giúp trẻ sớm hình thành những biểu tượng của nhân cách trong cuộc sống không phải chỉ có vai trò của những bậc làm cha, làm mẹ mà còn phải kể đến vai trò của các thầy cô trong sự nghiệp trồng người. Đặc biệt là cô giáo mầm non, các cô là những người mẹ thứ hai của trẻ.

     Trong thời đại hiện nay, Sự phát triển của kinh tế - xã hội đang đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đối với hệ thống giáo dục, đòi hỏi nền giáo dục phải đào tạo ra những con người “phát triển về trí tuệ, cường tráng về thể lực, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức”. Trong đó giáo dục kỹ năng sống là một bộ phận của quá trình giáo dục, là một bộ phận có tính cốt lõi, nền tảng của công tác giáo dục trẻ.

     Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra tình trạng này, trong đó việc thiếu kỹ năng sống là nguyên nhân sâu xa nhất. Do đó, việc dạy kỹ năng sống cho trẻ là rất cần thiết.

     Rèn kỹ năng sống cho trẻ là giúp trẻ phát triển nhân cách toàn diện, bền vững, có khả năng thích ứng... Vì vậy, trong quá trình dạy kỹ năng sống, phải xem xét các yếu tố văn hóa và xã hội có ảnh hưởng đến việc ra quyết định hay lựa chọn hành động.

     Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ có thể tiến hành trong tất cả các hoạt động giáo dục hàng ngày vui chơi, học tập, chăm sóc sức khỏe, sự kiện, lễ hội, tham quan...

      Kỹ năng sống như­­ những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, giá trị, hành vi và thói quen lành mạnh. Vì vậy, cần dạy kỹ năng sống cho trẻ ngay từ khi còn thơ bé nhằm giúp trẻ tự biết chăm sóc và bảo vệ bản thân tránh khỏi những nguy hiểm có thể xảy ra. Trẻ có thể hoà nhập nhanh với cuộc sống xung quanh, biết cách phát triển các mối quan hệ với mọi người, với thiên nhiên từ đó học hỏi và làm giàu có thêm vốn kiến thức, kinh nghiệm cũng như các kỹ năng của bản thân.

      Nếu thiếu các kỹ năng sống cần thiết, trẻ sẽ khó tránh khỏi những lúng túng, sai phạm thậm chí gặp nguy hiểm khi phải giải quyết các tình huống xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Việc trang bị những  “phương pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ mầm non” phù hợp sẽ giúp trẻ có cơ hội phát triển nhân cách đầy đủ và đúng hướng.

     Đối với trẻ mầm non: Đây là giai đoạn trẻ học, tiếp thu, lĩnh hội những giá trị sống để phát triển nhân cách, đồng thời trẻ rất dễ bộc lộ cảm xúc, chưa có nhiều kỹ năng ứng phó với căng thẳng và cảm xúc, vốn hiểu biết về thế giới xung quanh còn nhiều hạn chế do đó nhiều trẻ còn thụ động, không biết ứng phó với các tình huống nguy cấp, không biết tự bảo vệ mình trước nguy hiểm hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác. Do đó, việc dạy kỹ năng sống cho trẻ là rất cần thiết bởi kỹ năng sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân trẻ, giúp trẻ có nhận thức đúng và hành vi ứng xử phù hợp ngay từ độ tuổi mầm non.

     Với những lý do trên, là giáo viên trực tiếp giảng dạy trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi nên tôi chọn đề tài Một số biện pháp rèn kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi” để làm đề tài nghiên cứu.

     2. Cơ sở thực tiễn

     Tháng 9 năm 2021 tôi được nhà trường phân công nhiệm vụ dạy lớp 4-5 tuổi A1, qua một thời gian tôi nhận thấy trẻ lớp tôi còn nhiều hạn chế về các kỹ năng tự phục vụ và một số trẻ khi được bố mẹ đưa đến lớp thì chưa tự giác cất đồ dùng cá nhân của mình mà bố mẹ còn cất giúp, hay một số bạn thì cất nhưng không đúng nơi quy định và kí hiệu riêng của mình.

     Đối với giáo viên mầm non thường tập trung lo lắng cho những trẻ có những vấn đề về hành vi và khả năng tập trung trong những năm tháng đầu tiên trẻ đến trường. Đơn giản là vì những trẻ này thường không có khả năng kiên trì chờ đến lượt, không biết chú ý lắng nghe và làm việc theo nhóm, điều này làm cho trẻ không tập trung lĩnh hội những điều cô giáo dạy! Vì vậy, giáo viên phải tốn rất nhiều thời gian để giúp trẻ có được những kỹ năng sống cơ bản ở trường.

      Đối với các bậc phụ huynh thường xuyên quan tâm đến con luôn tích cực làm sao để trẻ có kinh nghiệm trong cuộc sống, giúp trẻ tự tin, chủ động sáng tạo trong công việc, biết cách sử lí các tình huống trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng lại ít gần gũi với con cái, hoặc chiều quá mức gây tác động đến kỹ năng ứng xử như chưa biết chào hỏi, nói không đủ câu thưa gửi khi giao tiếp với người lớn. Bên cạnh đó còn một số phụ huynh còn chưa hiểu tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.

      Môi trường sống của trẻ ở gia đình và môi trường sống học tập vui chơi của trẻ là nơi mà trẻ luôn được tiếp cận. Vì vậy trẻ mẫu giáo nói chung và trẻ 4-5 tuổi nói riêng phải được giáo dục kỹ năng sống để trẻ được phát triển toàn diện. Để làm được việc đó thì cần phải có thời gian, có biện pháp, thường xuyên luyện tập cho trẻ với sự cộng tác của người lớn và bạn bè.

     II. Mục đích nghiên cứu đề tài:

    Trên cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn của lớp và qua những kinh nghiệm đã tích luỹ được trong các năm dạy trẻ mẫu giáo nhỡ, tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi”.

    Với mục đích giúp trẻ có kinh nghiệm trong cuộc sống, hiểu được những việc mình cần làm hoặc không nên làm, giúp trẻ tự tin, chủ động và biết cách xử lý các tình huống trong cuộc sống, khơi gợi khả năng tư duy sáng tạo của trẻ, đem đến cho trẻ những hoạt động hấp dẫn và phong phú, giúp trẻ hứng thú lĩnh hội kiến thức tự nhiên, chính xác có tính khoa học. Tôi mong rằng, những kinh nghiệm của tôi sẽ đạt được kết quả cao trên trẻ và góp phần giúp giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ chăm sóc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.       

     III. Đối tượng, phương pháp, phạm vi nghiên cứu:

     1. Đối tượng nghiên cứu:

     - Nghiên cứu: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi

     2. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu lý luận, đọc, phân tích, hệ thống hóa các tài liệu có liên quan.

- Phương pháp quan sát mọi hoạt động của trẻ.

- Phương pháp khảo sát chất lượng của trẻ.

- Phương pháp dùng tình cảm khích lệ động viên.

- Phương pháp dùng thủ thuật trò chơi.

     3. Phạm vi nghiên cứu:

     - Nghiên cứu tại lớp mẫu giáo nhỡ 4 - 5 tuổi A1

II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN

     I. Nội dung lý luận.

     Kỹ năng sống chính là phương tiện không thể thiếu để giúp trẻ tăng năng lực hội nhập, tích cực, chủ động, sáng tạo, mạnh dạn, tự tin vững vàng trước mọi khó khăn thử thách. Kỹ năng sống chính là chiếc chìa khóa vàng cho sự sống còn, sự phát triển và sự thành công của mỗi con người.

     Ở lứa tuổi mẫu giáo, kỹ năng sống chiếm một vị trí hết sức quan trọng nó góp phần giúp trẻ hình thành và phát triển nhân cách con người, giúp trẻ học tập, lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội để trẻ vận dụng trong cuộc sống sau này. Để hình thành và có được các kỹ năng cho trẻ trong cuộc sống hàng ngày trước tiên giáo viên phải có kiến thức, kỹ năng về chăm sóc giáo dục trẻ. Giáo viên phải có kiến thức để tổ chức các hoạt động cho trẻ được trải nghiệm, để trẻ được cuốn hút vào các hoạt động đa dạng khác nhau cùng với các bạn trong nhóm lớp. Tạo ra nhiều cơ hội để trẻ tương tác, giao tiếp với nhau trong lớp như: Thảo luận, giao lưu học hỏi, trao đổi ý kiến, giải quyết xung đột, chia sẻ kinh nghiệm, trải nghiệm những vai trò khác nhau. Góp phần thúc đẩy sự phát triển, tình cảm, kỹ năng xã hội cho trẻ.

     II. Thực trạng vấn đề.

     1. Thuận lợi:

- Đây là những năm tiếp tục thực hiện chuyên đề “Giáo dục kỹ năng sống” cho trẻ nên Ban giám hiệu nhà trường đã tổ chức các buổi bồi dưỡng chuyên môn về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đến các giáo viên, đồng thời cũng lên kế hoạch làm đồ dùng, đồ chơi theo từng sự kiện trong tháng, tuần phù hợp với trẻ để trẻ có các kỹ năng trong hoạt động nhà trường, trang bị tương đối đầy đủ về cơ sở vật chất cho các lớp.

- Các tài liệu về hoạt động chăm sóc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ được nhà trường, phòng giáo dục đầu tư kịp thời. Đặc biệt nhà trường có dàn máy vi tính kết nối internet tạo điều kiện cho giáo viên cập nhật thông tin mới một cách nhanh chóng và thuận tiện.

- Lớp học được nâng cấp tân trang mới mẻ hơn, rộng rãi hơn, thoáng mát về mùa hè, ấm về mùa đông, nên thuận lợi trong việc thực hiện nội dung xây dựng môi trường giáo dục sạch đẹp, an toàn cho trẻ.

- Trẻ khỏe mạnh và rất hào hứng, sôi nổi với các hoạt động do cô tổ chức, lĩnh hội nhanh các kiến thức cô truyền đạt.

- Giáo viên trong lớp phối kết hợp cùng nhau đưa ra ý kiến các biện pháp giáo dục kỹ năng sống sao cho phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ.

- Giáo viên ở lớp nắm vững phương pháp, có trình độ chuyên môn, có sự nhiệt tình chia sẻ, phối hợp với nhau và luôn quan tâm tới trẻ.

- Các bậc phụ huynh trong trường đặc biệt quan tâm đến môi trường học tập và sự phát triển của con em mình, luôn tạo điều kiện tốt nhất để các cháu được hoạt động học tập và vui chơi.

     2. Khó khăn:

- Bên cạnh những thuận lợi nêu trên trong quá trình giáo dục trẻ do lớp tôi phụ trách vẫn còn một số khó khăn vướng mắc trong quá trình rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ:

- Số lượng trẻ trong một lớp đông. Một số phụ huynh chưa quan tâm đúng mức đến giáo dục kỹ năng cho con em mình.

- Do tác động của xã hội làm cho trẻ bị ảnh hưởng một số thói quen xấu, bởi cuộc sống hiện đại như: Internet, tivi, các trò chơi điện tử nên việc rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ còn gặp nhiều khó khăn.   

- Trẻ được sống trong môi trường quá bao bọc, mọi việc đều được bố mẹ làm cho, khiến trẻ quen dựa dẫm, không có tính tự lập, ích kỷ.

- Trình độ nhận thức của trẻ không đồng đều, do đó cùng một thời gian và biện pháp dạy trẻ các nội dung kỹ năng sống nhưng kết quả trên trẻ đạt chưa đồng đều với nhau.

- Một số trẻ nhút nhát nên không tự tin khi tham gia vào các hoạt động, một số trẻ lại quá hiếu động nên khi hoạt động chưa chú ý vào sự hướng dẫn của cô.

     3. Kết quả khảo sát đầu năm.

BẢNG KHẢO SÁT TRƯỚC KHI THỰC HIỆN.

     III. Những biện pháp thực hiện đề tài.

1. Biện Pháp1: Tìm tòi, bồi dưỡng bản thân, chia sẻ với đồng nghiệp.

2. Biện pháp 2: Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua các tiết học.

3. Biện pháp 3: Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi.

4. Biện pháp 4: Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mọi lúc mọi nơi.

5. Biện pháp 5: Luôn động viên khuyến khích trẻ kịp thời.

6. Biện pháp 6: Cô là tấm gương sáng.

7. Biện pháp 7: Phối hợp với phụ huynh cùng rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ.

     I. Những biện pháp thực hiện cụ thể.

     1. Biện pháp 1: Tìm tòi, bồi dưỡng bản thân, chia sẻ với đồng nghiệp.  

     Để có thể thực hiện tốt “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi” trước hết là giáo viên mầm non không chỉ nghiên cứu nắm vững mục đích yêu cầu của hoạt động mà giáo viên còn cần phải nắm chắc được các phương pháp và biện pháp thực hiện giúp trẻ lĩnh hội kiến thức một cách nhẹ nhàng, không bị gò bó, áp đặt, giúp trẻ hiểu bài sâu và vận dụng những điều đã học vào thực tế hàng ngày của trẻ. Vì vậy, để giúp trẻ 4-5 tuổi có được những kỹ năng sống cơ bản đó thì sự nhiệt tình, sáng tạo và yêu nghề đòi hỏi tôi phải không ngừng  đọc và nghiên cứu kỹ chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non 4-5 tuổi.

      - Tìm đọc tham khảo biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ trên sách báo, tạp chí mầm non. Sách giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho trẻ mầm non [nhà xuất bản đại học quốc gia]. Sách những thói quen vàng. Sách phương pháp giáo dục giá trị kỹ năng sống. Xem các chương trình truyền hình như quà tặng cuộc sống, cuộc sống quanh ta trên các kênh truyền hình như VTV3…

      Qua kiểm tra, đánh giá đầu năm có rất nhiều trẻ còn chưa biết chào cô, chào khách, chưa có kỹ năng giao tiếp, chưa có kỹ năng tự phục vụ, vì vậy năm học này nhà trường luôn nhắc nhở giáo viên đi sâu vào hoạt động rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ. Bản thân tôi nhận thấy đây là một vấn đề quan trọng vì nó quyết định đến nhân cách của trẻ sau này. Không phương pháp nào hiệu quả bằng phương pháp “Dùng nhân cách để giáo dục nhân cách”. Và tôi đưa ra những điều mà giáo viên nên và không nên trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đó là:

   - Không nói dài và nói nhiều.

   - Không đưa ra lời đáp có sẵn mà để trẻ tự tìm tòi

   - Không vội vàng phê phán đúng, sai nhưng kiên trì giúp trẻ tranh luận và kết luận.

Ví dụ: Các con đã tự mình làm được nhiều việc mà không cần người lớn giúp đỡ, các con là những em bé rất giỏi, rất ngoan các con rất xứng đáng được khen ngợi”. Điều này sẽ giúp cho trẻ tự tin hơn, dám tự tìm tòi và suy nghĩ, giám đưa ra ý kiến của mình.

- Việc thay đổi nếp cũ là rất khó, nhưng trong những buổi sinh hoạt tôi thường đưa những giá trị của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ như:

  - Tin tưởng trẻ cũng như năng lực của trẻ.

  - Kiên nhẫn và có kỹ năng lắng nghe tốt.

  - Ý thức về bản thân và sẵn sàng học những kỹ năng mới.

  - Có kinh nghiệm sống và biết nhận xét đánh giá.

  - Biết sắp xếp phòng, nhóm lớp tạo bầu không khí gọn gàng, hấp dẫn

Ví dụ: Đề tài: Lịch sự khi khách đến nhà

*Mục đích, yêu cầu:

1. Kiến thức:

- Trẻ biết được cách giao tiếp lịch sự đơn giản khi có khách là người lớn tuổi đến nhà mình chơi và giao tiếp đúng với bạn bằng tuổi.

- Biết cách ứng xử lịch sự khi đến nhà người khác phải gõ cửa, chào chủ nhà, không la hét, nói to, không  chạy nhảy lung tung, không tự ý lấy đồ khi chưa xin phép.

- Biết chào hỏi khi có khách đến chơi, mời khách vào nhà, lấy ghế mời khách ngồi và lấy nước mời khách uống,…

- Trẻ biết lịch sự khi bố mẹ nói chuyện với khách thì không được làm ồn hay vòi vĩnh bố mẹ, biết nói lời cảm ơn khi được nhận quà và xin lỗi khi làm điều gì sai.

2. Kỹ năng:

- Trẻ có kỹ năng trả lời và xử lý tình huống. Kỹ năng suy đoán thông qua các hoạt động. Rèn kỹ năng tự tin, kỹ năng đặt câu hỏi.

*Phương pháp, hình thức tổ chức:

- Xây dựng hệ thống câu hỏi đàm thoại:

+ Con sẽ làm gì khi nhà mình có khách đến chơi? Trước khi mở cửa con nên làm gì? Vì sao?...

+ Các con phải làm gì khi mình là khách đến nhà người khác chơi? Để thể hiện phép lịch sự khi vào nhà ai đó con nên chú ý điều gì?...

Thông qua biện pháp này tôi thấy giáo viên hiểu hơn và nắm vững hơn phương pháp cũng như cách truyền đạt kỹ năng sống tới trẻ còn trẻ sau khi học xong trở lên mạnh dạn hơn trong giao tiếp và có thêm kinh nghiệm kỹ năng sống cho mình.

     2. Biện pháp 2: Giáo dục kỹ năng sống thông qua tiết học:

     Lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các môn học nhằm hình thành cho trẻ những thói quen, hành vi có văn hóa.Thông qua hoạt động học giúp trẻ tự tin, biết kiềm chế, thích được tò mò, khám phá, biết hợp tác, giao tiếp và biết thể hiện mình trong lúc tham gia.

     * Giờ hoạt động thể dục:

     Tôi cùng đồng chí giáo viên ở lớp tổ chức cho trẻ các vận động như: Bò trong đường dích dắc, chuyền bóng. Thông qua vận động trẻ có kỹ năng nhanh nhẹn, mạnh dạn, tự tin, khéo léo khi thực hiện vận động, biết rèn luyện cơ thể có sức khỏe. Đến phần thi đua trẻ biết kiếm chế không chen lấn, xô đẩy, biết xếp hàng theo thứ tự chờ đến lượt mình lên tham gia. Trẻ biết tự lấy, cất đồ dùng, dụng cụ thể dục của mình. Biết hợp tác với bạn bè khi tham gia chơi, biết chia sẻ kinh nghiệm với bạn.

     * Giờ hoạt động khám phá:

     Tôi dạy trẻ kỹ năng giao tiếp qua kế hoạch tuần: Gia đình thân yêu của bé, gia đình bạn. Trẻ biết chia sẻ thông tin về gia đình mình, kể về các thành viên trong gia đình, những việc mà trẻ thường làm ở nhà với cô và các bạn trong lớp.

     Kỹ năng sống mà trẻ học được đó là giao tiếp cởi mở với bạn, lắng nghe bạn nói và chờ đến lượt mình nói, biết nói rõ ràng để bạn hiểu…

     * Đối với giờ tạo hình :

     Tôi thường xuyên sưu tầm những đồ dùng, những phế liệu, những lá cây khô, dây trang kim, nhũ màu, màu nước… Để trẻ tự tạo nên những bức tranh, tấm thiệp, những con vật, đồ chơi. Từ đó trẻ có thêm những kỹ năng cầm kéo và cắt khóe léo, kỹ năng tô màu, kỹ năng vẽ sáng tạo trong tiết học làm phong phú cho sản phẩm của trẻ và từ đó giúp trẻ yêu quý sản phẩm mình làm ra.

     * Hoạt động làm quen với tác phẩm văn học :

     Thông qua nội dung các câu chuyện, bài thơ trong tháng, hay các câu chuyện, bài thơ câu ca tự sáng tác để giáo dục trẻ các kỹ năng ứng xử, giao tiếp, khám phá.

     * Với hoạt động giáo dục âm nhạc:

      Như nhảy múa, ca hát, vẽ tranh…Tôi sẽ kích thích trẻ bộc lộ những suy nghĩ, bộc lộ tình cảm, khả năng tưởng tượng và sáng tạo của mình.

Ví dụ: Dạy trẻ bài hát “Khuôn mặt cười”

Qua bài hát đã giáo dục cho trẻ biết giữ gìn và luôn để cho khuôn mặt mình được sạch sẽ xinh tươi đồng thời các con cũng nhớ vệ sinh thân thể sạch sẽ.

     3. Biện pháp 3: Giáo dục kỹ năng sống vào hoạt động vui chơi.

     Như chúng ta đã biết với trẻ mầm non “Trẻ học bằng chơi, chơi mà học”

     Trong hoạt động vui chơi trẻ được thực hành và trải nghiệm với nhiều vai chơi khác nhau phản ánh trong cuộc sống của người lớn, nên tôi tiến hành lồng kỹ năng sống vào hoạt động vui chơi. Qua đó trẻ được giao tiếp với nhau bằng những lời nói nhẹ nhàng, ân cần, lễ phép, những lời cảm ơn, xin lỗi, trao nhận bằng hai tay…luôn được thể hiện.

       Ví dụ: Qua trò chơi bán hàng:

   Người bàn hàng thân thiện niềm nở, chào hỏi khách đến mua hàng.

   Người đi mua hàng trật tự khi mua, biết xêp hàng chờ đến lượt nói tên hàng cần mua. Người bán hàng nhận tiền và đưa hàng cho khách rồi nói lời cảm ơn.

Qua trò chơi, tôi nhận xét đánh giá góc bán hàng: Hôm nay các bác bán hàng thật là khéo léo, biết chào mời khách lịch sự, biết nhận tiền của khách và đưa bằng 2 tay, biết cảm ơn, nhưng tôi thấy tiền của bác cất chưa cẩn thận, tôi khuyên bác lần sau nếu có nhiều tiền như vậy nên cất vào túi, đừng để lên bàn như vậy nhé! Khi nghe những lời nhận xét đơn giản như vậy, trẻ có thêm tự tin vào bản thân, nắm được kỹ năng giao tiếp lịch sự, hình thành tính cẩn thận cho trẻ.

       Ví dụ: Trò chơi đóng vai Y tá- Bác sĩ

Qua trò chơi này trẻ cũng lĩnh hội được khá nhiều kỹ năng trong cuộc sống như: bác sĩ phải khám chữa bệnh cho bệnh nhân, phải kê đơn thuốc, Bác sĩ biết hỏi thăm bệnh nhân ân cần. Khi phát thuốc bác sĩ chỉ bảo cho bệnh nhân cách uống thuốc cẩn thận ra sao.

Bệnh nhân nếu ốm mệt thì phải đi khám bác sĩ, phải ăn uống đầy đủ.

Qua hoạt đông vui chơi trẻ dần dần được rèn kỹ năng giao tiếp, ứng xử, chào hỏi mạnh dạn hơn đối với mọi người, và đặc biệt kỹ năng hợp tác.

Khi trẻ tham gia vào trò chơi, trẻ biết sáng tạo với các cách chơi và cố gắng đạt mục đích, đây chính là những kỹ năng cơ bản để sống và làm việc sau này. Vì đối với trẻ chơi trò chơi có một vai trò rất quan trọng trong việc rèn kỹ năng sống cho trẻ. Trẻ lớn lên, học hành và khám phá thông qua trò chơi. Các hành động chơi đòi hỏi trẻ phải suy nghĩ, giải quyết các vấn đề, thực hành các ý tưởng.

       Ví dụ: Muốn trẻ cất đồ dùng đồ chơi gọn gàng ta cho trẻ chơi trò chơi

“thi xem ai nhanh” vừa hát vừa cất đồ chơi xem ai cất nhanh và gọn hơn trẻ sẽ thích thú hơn nhiều so với việc bố mẹ nói: “con hãy cất đồ chơi đi cho mẹ”. Nhiều lần trẻ chơi như vậy trẻ sẽ quen cứ chơi xong trẻ lại muốn cất gọn đồ chơi. Như vậy ta đã giúp hình thành tính ngăn nắp gọn gàng cho trẻ một cách tự nhiên.

   Trong một thời gian rèn luyện trẻ lớp tôi kỹ năng chào hỏi lễ phép, giao tiếp lịch sự có phần chuyển biến rất tốt, đặc biệt kỹ năng hợp tác.

* Đánh giá hoạt động của trẻ thường xuyên.

Sau mỗi hoạt động trong ngày, tôi luôn dành thời gian để nhận xét đánh giá hoạt động, ghi chép lại, có ghi chú để có thể trao đổi với phụ huynh cùng củng cố các kỹ năng sống cho trẻ và tìm ra biện pháp.

Việc đánh giá kỹ năng sống cho trẻ ở mỗi tháng tôi dựa vào mục tiệu đạt được trên trẻ ở tháng đó, sử dụng phiếu đánh giá tháng ghi các thông tin về các kỹ năng trẻ đã làm và chưa làm được trong tháng.

     4. Biện pháp 4: Giáo dục lồng ghép kỹ năng sống cho trẻ mọi lúc, mọi nơi.

     Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ không chỉ có trong hoạt động thông qua tiết học, hoạt động vui chơi mà còn được lồng ghép trong giáo dục chăm sóc sức khỏe, lao động vừa sức, lễ hội tham quan,…Mỗi hoạt động đều có ưu thế riêng đối với việc dạy những kỹ năng sống cần thiết với cuộc sống của trẻ. Từ đó tôi có kế hoạch cụ thể và lựa chọn phương pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ phù hợp bằng cách giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mọi lúc mọi nơi.

    Với giờ hoạt động ngoài trời: “Quan sát cây trong vườn”

    Trong khi quan sát và đàm thoại trẻ phát hiện có một con sâu đang bò trên lá cây, trẻ tỏ ra rất sợ hãi, lúc này cô giáo chính là người giúp trẻ quên ngay sự sợ hãi đó

    Cô: Con sâu đang làm gì vậy? Nó có ích hay có hại? Vì sao?

    Con sâu không đáng sợ nhưng nó lại gây hại cho cây cối, mùa màng đấy

    Để cho cây xanh tốt chúng ta phải làm gì? Cô bắt ngay con sâu lên khỏi lá cây để trẻ thấy rằng con sâu không đáng sợ mà cần phải diệt trừ nó.

- Qua hoạt động ngoài trời còn rèn kỹ năng

- Kỹ năng giao tiếp: Trẻ biết lắng nghe cô, bạn, nêu ý kiến, chia sẻ thông tin.

- Kỹ năng xử lý tình huống:

      Ví dụ: Khi ngồi trên đu quay chẳng may bị ngã bé cần làm gì? [nằm yên, chờ Đu quay dừng hẳn mới ngồi dậy để tránh Đu quay đập vào đầu, bạn khác chạy đi báo với cô…]

     - Kỹ năng ra quyết định: Làm gì hay không làm gì để phòng tránh ngã?

 [Không quay nhanh, xô đẩy bạn khi ngồi trên Đu quay, nắm chắc tay cầm…]

   Hoặc qua giờ ăn trưa giáo viên rèn cho trẻ kỹ năng tự phục vụ từ đó hình thành một số kỹ năng, hành vi văn hóa trong ăn uống như:

  - Cách sử dụng bát, đĩa, thìa, ca cốc. Cách chia thìa, cách chia thức ăn…

      - Trẻ còn được rèn luyện thói quen văn minh trong ăn uống như: mời cô, mời các bạn, vệ sinh trước và sau khi ăn, biết lấy tay che miệng khi ho, không nói chuyện khi ăn…

       Thường xuyên tổ chức các trò chơi, rèn luyện các kỹ năng trong các hoạt động thì các kỹ năng đó sẽ thành kỹ xảo. Việc tổ chức cho trẻ luyện tập phải có kế hoạch cụ thể, được tiến hành thường xuyên và không ngừng sáng tạo, có như vậy mới gây được hứng thú cho trẻ.

  Qua trò chơi dân gian: “Kéo co” Với trò chơi này ngoài rèn một số tố chất thì còn rèn cho trẻ tinh thần đoàn kết, hợp tác với bạn.

   Ngoài ra kỹ năng sống cho trẻ còn được giáo dục qua giờ đón trả trẻ. Như vào thời gian đón hoặc trả trẻ tôi đã trao đổi với phụ huynh về tình hình sức khoẻ, vệ sinh cá nhân, những phản ứng kém linh hoạt cũng như những kỹ năng của trẻ để cùng phụ huynh giáo dục trẻ, giúp trẻ chủ động trong các hoạt động. 

  Thông qua giờ đón trẻ, còn lồng ghép giáo dục kỹ năng giao tiếp cho trẻ Biết lễ phép chào cô, chào bố mẹ, hỏi han bạn Hoặc dạy trẻ biết cất ba lô vào tủ, biết xếp dép lên giá, đi vệ sinh đúng nơi quy định…

 * Luôn tạo tình huống, gợi mở cho trẻ giải quyết tình huống thực tế [trẻ được thực hành trải nghiệm]

     Việc tổ chức ngày hội, ngày lễ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Thông qua các ngày hội ngày lễ như: ngày 1/6 tết thiếu nhi, ngày tết trung thu, tết nguyên đán, ngày 30/4 ngày tết độc lập của dân tộc. Tổ chức các hoạt động văn nghệ, các trò chơi dân gian, xin chữ câu đối ngày tết…Từ đó giáo dục cho trẻ lòng tự hào dân tộc, biết được ý nghĩa của ngày hội. Từ đó trẻ có ý thức phấn đấu trong mọi hoạt động để sau này trở thành người có ích cho xã hội.

     Tóm lại, cần giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mọi lúc mọi nơi, đảm bảo tính liên tục để mỗi kỹ năng, phẩm chất mới được hình thành sẽ trở thành thói quen, thành thuộc tính vững chắc trong nhân cách trẻ. Tuy nhiên không nên lạm dụng tích hợp quá nhiều sẽ làm ảnh hưởng đến kết quả của hoạt động chính cũng như sẽ gây tâm lý nặng nề cho trẻ khi tham ra vào các hoạt động đó.

     5. Biện pháp 5. Luôn động viên khuyến khích trẻ kịp thời.

     Trẻ luôn mong muốn được người khác khen ngợi và ghi nhận kết quả lao động của mình. Trẻ luôn mong muốn làm theo những điều đã từng được khen bởi vậy giáo viên thường xuyên động viên, khen ngợi trẻ kịp thời khi trẻ thực hiện đạt kết quả tốt, từ đó trẻ tiếp tục phát huy và dần trở thành thói quen tốt. Khi trẻ chưa làm được theo yêu cầu của cô, thì tôi tìm hiểu nguyên nhân rồi có thể hướng dẫn trẻ khi cần.

     Bằng việc nhận xét đánh giá thường xuyên, tôi đã rút ra được nhiều kinh nghiệm giáo dục kỹ năng sống cho trẻ và cũng đã có nhiều kỹ năng sống được hình thành và củng cố trên trẻ. Trẻ giao tiếp tốt hơn, tự tin vào bản thân hơn, biết nhận xét bạn, khéo léo hơn trong các hoạt động.

     6. Biện pháp 6: Cô giáo là tấm gương sáng

     Ở trường cô giáo là người mẹ thứ hai đối với trẻ. Trẻ rất thích được cô yêu thương gần gũi. Mọi hoạt động của cô trẻ hay nhớ và thường bắt chước theo. Vì vậy cô phải luôn luôn chuẩn mực trong mọi lĩnh vực: như cách giao tiếp với phụ huynh, với đồng nghiệp, với trẻ. Để dạy trẻ kỹ năng sống thì trước tiên cô, người lớn luôn tỏ ra là có kỹ năng và hình thành kỹ năng sống cho trẻ thông qua việc thực hiện các hành vi trong giao tiếp.

     Bản thân giáo viên phải nhận thức sâu sắc rằng để có các biện pháp rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ thì phải nắm được đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ, khái niệm, mục tiêu, phương pháp và nguyên tắc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non.

     Ngoài ra cô phải luôn luôn là người chuẩn mực trong mọi lĩnh vực như cách giao tiếp với phụ huynh, với trẻ, hay tác phong hành động, cử chỉ của cô.

     Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non là nhằm giúp trẻ có kinh nghiệm trong cuộc sống, giúp trẻ tự tin, chủ động và biết cách xử lý các tình huống trong cuộc sống.

     Từ đó mà tôi tìm tài liệu, tìm nội dung giáo dục phù hợp với trẻ. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ rất rộng và bao la xong trong giới hạn tôi mạnh dạn lựa chọn các kỹ năng sau để giáo dục cho trẻ 4-5 tuổi:

Kỹ năng mạnh dạn tự tin

Kỹ năng tự phục vụ

Kỹ năng hợp tác

Kỹ năng khám phá, học hỏi

Kỹ năng giao tiếp lịch sự, lễ phép

     Học hỏi thêm đồng nghiệp và qua kinh nghiệm thực tế của bản thân tôi vạch ra những phương pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ với các yêu cầu riêng.

     7. Biện pháp 7: Phối hợp với phụ huynh cùng rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ

      Hiểu rõ được vai trò của các bậc phụ huynh cũng góp phần không nhỏ trong việc giáo dục các kỹ năng sống cho trẻ. Vì vậy ngay từ đầu năm khi tổ chức họp phụ huynh tôi đã đưa sáng kiến và ý tưởng về ý nghĩa giáo dục kỹ năng sống của mình áp dụng vào trẻ.

     Ngoài ra thông qua bảng tuyên truyền với phụ huynh: Các phụ huynh có thể đọc, quan sát theo dõi dễ dàng. Đây là nơi trao đổi thông tin với phụ huynh rất hiệu quả. Gia đình giáo dục tốt, trẻ sẽ có điểm xuất phát tốt và nề nếp, kỹ năng tốt. Giáo viên và phụ huynh đều phải phối kết hợp để tiến hành giáo dục trẻ song song với nhau.

     Sau thời gian dạy dỗ, tiếp xúc tôi đã rút ra những bài học nên và không nên khi giáo dục trẻ kỹ năng sống cơ bản như sau:

     Không yêu cầu những điều không phù hợp với lứa tuổi của trẻ vì sẽ ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển tính nhận thức ở trẻ.

     Nên cho trẻ tham gia các hoạt động tập thể vui tươi như: bữa tiệc liên hoan, cả nhà cùng dọn dẹp làm việc nhà, cùng vui chơi, đi thăm quam, mua sắm sẽ giúp trẻ dễ hòa đồng, dễ sẻ chia hơn.

     VI. Kết quả thực hiện.

     Từ những biện pháp nêu trên tôi đã thực hiện với trẻ lớp tôi trong năm học 2018-2019, cùng với sự chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường và sự góp ý của đồng nghiệp, tôi đã đạt được những kết quả như sau:

     1. Đối với bản thân:

    - Giáo viên được trau dồi kiến thức, phương pháp rèn kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.

    - Kỹ năng sống được lồng ghép vào các hoạt động, ở mọi lúc, mọi nơi, rút ra được nhiều kinh nghiệm xử lý các tình huống trong giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.

   - Được phụ huynh ủng hộ và tạo mọi điều kiện, cùng phối hợp để rèn kỹ năng sống cho trẻ đạt kết quả cao.

   - Qua việc tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ bản thân giáo viên cũng đươc rèn luyện các kỹ năng sống của mình, và tự tin hơn khi tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ trong đó có hoạt động giáo dục kỹ năng sống.

     2. Đối với trẻ:

     Qua những biện pháp được lồng ghép vào các hoạt động để rèn kỹ năng sống cho trẻ thì trẻ đã mạnh dạn, tự tin hơn, biết hợp tác cùng nhau, thích tìm tòi, khám phá học hỏi, giao tiếp lễ phép hơn, biết ứng xử phù hợp với mọi người xung quanh.

     Và kết quả tỷ lệ trẻ  đạt ở các lĩnh vực giáo dục tăng lên đáng kể theo các nội dung giáo dục kỹ năng sống cơ bản như sau:

BẢNG KẾT QUẢ SO SÁNH VỚI ĐẦU NĂM HỌC

     3. Đối với phụ huynh:

     Với sự phối kết hợp giữa phụ huynh và nhà trường.Về phía phụ huynh, cảm thấy vui mừng, phấn khởi, tin tưởng vào kết quả giáo dục của nhà trường sau khi áp dụng các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.

III. KẾT LUẬN - KHUYẾN NGHỊ

     1. Kết luận:

     Với sự phát triển không ngừng của đất nước trong thời kỳ đổi mới hiện nay thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đòi hỏi phải có những con người phải năng động, sáng tạo, có khả năng làm chủ bản thân, ứng xử phù hợp với môi trường xung quanh và có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ cần được quan tâm và thực hành một cách mạnh mẽ, toàn diện hơn nữa ở cả gia đình, nhà trường và xã hội. Góp phần tạo cho xã hội có những “mầm ươm” khoẻ mạnh và sẵn sàng vươn lên.

     2. Bài học kinh nghiệm:

     Từ việc làm cụ thể và kết quả đạt được, tôi rút ra một số kinh nghiệm sau:

     Giáo viên phải nắm được đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Từ đó đề ra mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.

    Việc tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ phải lấy trẻ làm trung tâm.

    Phải dạy kỹ năng sống cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi và đánh giá thường xuyên các hoạt động đó.

     Cô giáo phải là tấm gương cho trẻ về cách giao tiếp, các hành vi văn minh trước mặt trẻ, tôn trọng trẻ, đối xử công bằng với trẻ.

      Luôn kết hợp giữa gia đình và nhà trường để giúp trẻ tiếp cận và lĩnh hội các kỹ năng cơ bản một cách tốt nhất, đồng bộ và hiệu quả nhất.

     Qua các biện pháp thực hiện và từ kết quả đạt được như trên, tôi rút ra bài học kinh nghiệm sau:

     Bản thân luôn trau dồi kiến thức để nâng cao trình độ chuyên môn, đặc biệt hơn là kiến thức về kỹ năng sống để áp dụng vào việc giáo dục trẻ hàng ngày. Để thực hiện tốt hơn nữa về công tác giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thì đòi hỏi người giáo viên mầm non nói chung và bản thân tôi nói riêng cần tích cực tìm tòi, vận dụng nhiều kiến thức, kỹ năng  khác nhau vào công tác giáo dục trẻ.

      3. Đề xuất, khuyến nghị:

      Qua quá trình thực hiện đề tài, tôi có một số ý kiến đề xuất như sau:

     * Đối với nhà trường:

     Cần bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ, tăng cường về cơ sở vật chất để tạo điều kiện tốt cho các hoạt động dạy và học nhằm tạo điều kiện tốt cho việc rèn kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.

     - Tham mưu với chính quyền, các ban ngành, đài truyền thanh để cùng phối hợp công tác rèn kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi…

     * Đối với phòng giáo dục:

    Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi và các hoạt động khác.

                                                                                                                                                                                                    Người viết: Đào Thị Xuyên