Soạn bài Bức thư của thủ lĩnh da đỏ
1.Đọc đoạn đầu bức thư : từ Đối với đồng bào tôi đến tiếng nói của cha ông chúng tôi.
a]Hãy chỉ ra những phép so sánh và nhân hóa đã được dùng.
b]Hãy nêu lên tác dụng của phép so sánh và nhân hóa đó, đặc biệt là trong việc làm nổi bật quan hệ giữa người da đỏ với "Đất", với thiên nhiên.
2.Đọc đoạn giữa của bức thư : từ Tôi biết người da trắng không hiểu cách sống đến Mọi vật trên đời đều có sự ràng buộc.
a]Đoạn văn đã nói lên sự khác biệt, sự đối lập trong "cách sống", trong thái độ đối với "Đất", đối với thiên nhiên giữa người da đỏ và "người da trắng" trên những vấn đề gì ?
b]Tác giả đã dùng những biện pháp nghệ thuật nào để nêu bật sự khác biệt, sự đối lập ấy và thể hiện thái độ, tình cảm của mình ?
[Gợi ý : cách dùng phép so sánh, phép nhân hóa, phép lặp, phép đối lập; cách sử dụng các kiểu câu, cách sử dụng từ ngữ, ...]
3.Đọc đoạn còn lại của bức thư.
a]Hãy nêu các ý chính của đoạn này.
b]Cách hành văn, giọng điệu của đoạn này có gì giống, có gì khác với hai đoạn trên ?
c]Nên hiểu thế nào về câu : Đất là Mẹ.
4.Bức thư đã sử dụng rất nhiều yếu tố của phép lặp [lặp ý, lặp từ ngữ, lặp kiểu câu]. Hãy lập bảng thống kê một số hoặc toàn bộ những yếu tố lặp ấy và chỉ ra tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm của chúng.
5.Hãy giải thích vì sao một bức thư nói về chuyện mua bán đất đai cách đây một thế kỉ rưỡi nay vẫn được nhiều người xem là một trong những văn bản hay nhất nói về thiên nhiên và môi trường ?
[Gơi ý : Vận dụng tổng hợp kết quả việc đọc - hiểu ở trên và kết hợp với việc làm bài Luyện tập dưới đây]
Bố cục :
- Đoạn 1 : Từ đầu đến "cha ông chúng tôi" : Những điều thiêng liêng trong kí ức người da đỏ.
- Đoạn 2 : Tiếp đến "Đều có sự ràng buộc" : Những lo âu của người da đỏ về đất đai môi trường sẽ bị tàn phá bởi người da trắng.
- Đoạn 3 : Còn lại : Kiến nghị của người da đỏ về việc bảo vệ môi trường, đất đai.
I. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 :Đọc đoạn đầu bức thư : từ Đối với đồng bào tôi đến tiếng nói của cha ông chúng tôi.
a]Hãy chỉ ra những phép so sánh và nhân hóa đã được dùng.
b]Hãy nêu lên tác dụng của phép so sánh và nhân hóa đó, đặc biệt là trong việc làm nổi bật quan hệ giữa người da đỏ với "Đất", với thiên nhiên.
Đoạn đầu : ý nghĩa củaĐất
a]Đoạn đầu của bức thư, thủ lĩnh da đỏ đã sử dụng những hình ảnh nhân hóa :
- Mảnh đấtnày là bà mẹ của người da đỏ.
- Những bông hoa ngát hương là người chị, người em.
- Người da đỏm mỏm đá, vũng nước, chú ngựa đều "cùng chung một gia đình".
Các phép so sánh được sử dụng :
- Nước óng ánh, êm ả trôi dưới những dòng sông, con suối là máu của tổ tiên.
- Tiếng thì thầm của dòng nước chính là tiếng nói của cha ông.
b]Nhờ có sự so sánh và nhân hóa, mối quan hệ của đất với con người được thể hiện gắn bó, hết sức thân thiết, như là anh chị em, như là những người con trong một gia đình, như là con cái với người mẹ. Cha ông, tổ tiên của người da đỏ tồn tại trong thiên nhiên, trong những dòng nước, trong âm thanh của côn trùng và nước chảy.
Câu 2 :Đọc đoạn giữa của bức thư : từ Tôi biết người da trắng không hiểu cách sống đến Mọi vật trên đời đều có sự ràng buộc.
a]Đoạn văn đã nói lên sự khác biệt, sự đối lập trong "cách sống", trong thái độ đối với "Đất", đối với thiên nhiên giữa người da đỏ và "người da trắng" trên những vấn đề gì ?
b]Tác giả đã dùng những biện pháp nghệ thuật nào để nêu bật sự khác biệt, sự đối lập ấy và thể hiện thái độ, tình cảm của mình ?
[Gợi ý : cách dùng phép so sánh, phép nhân hóa, phép lặp, phép đối lập; cách sử dụng các kiểu câu, cách sử dụng từ ngữ, ...]
Trả lời :
a]Đó là sự đối lập trên những vấn đề
| Người da đỏ | Người da trắng | |
| Đất | Đất là thiêng liêng, là kí ức. Đất là mẹ và mọi người là thành viên trong gia đình. | Đất là kẻ thù, khi chinh phục tước đoạt được họ bán. Lòng thèm khát sẽ ngấu nghiến đất đai, biến nó thành hoang mạc. |
| Âm thanh | Cảnh sống thành phố làm nhức mắt. Họ thích sống với âm thanh tự nhiên dịu dàng và nên thơ. | Thích sống ở thành phố ồn ào, không thích yên tĩnh. |
| Không khí | Không khí là vô giá để thưởng thức hương hoa đồng cỏ, để chia sẻ linh hồn với cuộc sống. | Không thèm để ý. |
| Muông thú | Nếu muông thú bị hủy diệt con người cũng bị chết về tinh thần và ra đi cùng chúng. | Thảm sát hàng loạt con vật để lại những cánh đồng trơ trọi. |
| Thiên nhiên | Đất và thiên nhiên là tổ, bảo vệ tổ là bảo vệ mình. | Không coi thiên nhiên là thiêng liêng cần bảo vệ. |
b]Tác giả đã dùng nhiều biện pháp nghệ thuật phối hợp để nêu bật sự khác biệt và thể hiện thái độ, tình cảm của mình. Cụ thể là đã sử dụng :
- Phép đối lập :
+ anh em >< kẻ thù
+ yên tĩnh >< ồn ào
+ xa lạ >< thân thiết
- Điệp ngữ : Tôi biết ... Tôi biết ..., Tôi thật không hiểu..., Tôi đã chứng kiến ..., Ngài phải nhớ ..., Ngài phải giữ gìn ..., Ngài phải dạy ..., Ngài phải bảo ...
- Sự so sánh tương phản, giữa người da trắng và người da đỏ về thái độ với thiên nhiên, về cách sống.
Câu 3 :Đọc đoạn còn lại của bức thư.
a]Hãy nêu các ý chính của đoạn này.
b]Cách hành văn, giọng điệu của đoạn này có gì giống, có gì khác với hai đoạn trên ?
c]Nên hiểu thế nào về câu : Đất là Mẹ.
Đoạn cuối :
a]Các ý chính của đoạn còn lại của bức thư là :
- Yêu cầu Tổng thống Mĩ dạy những người da trắng kính trọng đất đai.
- Yêu cầu Tổng thống Mĩ dạy những người da trắng coi đất mẹ là mẹ.
- Yêu cầu Tổng thống Mĩ khuyên bảo người da trắng bảo vệ đất đai là bảo vệ chính mình.
b]Cách hành văn và giọng điệu của đoạn này cũng giống như các đoạn trước là sử dụng điệp ngữ, nhưng dứt khoát và mạnh mẽ hơn. Ở đây không đặt vấn đề "nếu ... thì" như ở đoạn trên. Cũng không nêu sự khác biệt giữa ngời da trắng và da đỏ. Tác giả khẳng định Đất là Mẹ. Điều gì xảy ra với đất đai tức là xảy ra với những đứa con của đất. Con người bảo vệ đất đai là bảo vệ chính mình.
c]Câu "Đất là Mẹ" nhấn mạnh quan hệ thân thiết gắn bó của người với đất. Đất là Mẹ nên những người con phải có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, bảo vệ Đất. Đất là Mẹ còn có ý nghĩa đất là nguồn sống, là sự che chở, bảo vệ con người. Sự gắn bó này giup cho con người có thái độ cư xử đúng đắn với đất đai.
Câu 4 :Bức thư đã sử dụng rất nhiều yếu tố của phép lặp [lặp ý, lặp từ ngữ, lặp kiểu câu]. Hãy lập bảng thống kê một số hoặc toàn bộ những yếu tố lặp ấy và chỉ ra tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm của chúng.
Bức thư sử dụng nhiều yếu tố của phép lặp
- Lặp từ ngữ [điệp ngữ] : mảnh đất, tôi biết, dòng nước, người da đỏ, người da trắng...
- Lặp kiểu câu :
+ Nếu chúng tôi bán ... Ngài phải ...
+ Ngài phải dạy ...
+ Ngàiphải bảo ...
+ Ngài phải biết ....
+ Ngài phải giữ gìn ...
- Lặp lại sự đối lập giữa người da đỏ và người da trắng. Sự lặp lại tăng hiệu quả nhấn mạnh, làm nổi bật sự khác biệt trong cách sống và trong thái độ với thiên nhiên.
Câu 5 :Hãy giải thích vì sao một bức thư nói về chuyện mua bán đất đai cách đây một thế kỉ rưỡi nay vẫn được nhiều người xem là một trong những văn bản hay nhất nói về thiên nhiên và môi trường ?
[Gơi ý : Vận dụng tổng hợp kết quả việc đọc - hiểu ở trên và kết hợp với việc làm bài Luyện tập dưới đây]
Một bức thư nói về chuyện mua bán đất đai cách đây hơn một thế kỉ được coi là văn bản hay nhất [trong số những văn bản khác] nói về thiên nhiên và môi trường vì lẽ :
- Tác giả đã viết với tất cả tình yêu mến, kính trọng đất đai của người da đỏ.
- Tác giả bằng kinh nghiệm sống gần gũi với thiên nhiên, đã chỉ ra tầm quan trọng của đất, nước, không khí và muông thú đối với con người.
- Đặc biệt là thủ lĩnh da đỏ đã nêu lên trách nhiệm của con người phải bảo vệ, giữ gìn môi trường sống, bảo vệ thiên nhiên.
II. Luyện tập
Chọn một số câu hay trong các đoạn của bức thư trên nói về không khí, ánh sáng, đất, nước, thực vật, thú vật và học thuộc lòng.
Học sinh tự thực hiện.