/vi/vac-xin/kien-thuc-tiem-chung/vac-xin-phe-cau-moi-prevenar-13-can-tiem-may-mui/
Phế cầu khuẩn là nguyên nhân gây ra một số tình trạng bệnh nghiêm trọng như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm trùng đường máu.... có thể khiến người bệnh tử vong. Hiện nay, đã có vắc-xin phòng bệnh phế cầu khuẩn gây ra, vacxin phế cầu prevenar 13.
Vacxin phế cầu Prevenar 13 là vắc-xin có chứa tới 13 chủng vi khuẩn Streptococcus pneumoniae [S. pneumoniae] khác nhau. Vắc-xin này phòng các bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn, gây nguy hiểm cho trẻ em và người lớn như viêm tai giữa, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết... do khuẩn phế cầu gây ra.
Hiện nay, vacxin phế cầu Prevenar 13 đã được sử dụng và triển khai tại Việt Nam. Có thể sử dụng vắc-xin Prevenar 13 cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và kể cả người lớn, nhất là đối với những trường hợp không thể tiêm vắc-xin Synflorix do quá tuổi.
Phế cầu khuẩn thường trú ngụ trong hầu họng của trẻ em và người lớn. Vi khuẩn này có thể dễ dàng lây truyền qua đường hô hấp với nhiều chủng phức tạp, khiến trẻ em và người lớn mắc bệnh khi tiếp xúc với người bị bệnh hoặc những trường hợp khỏe mạnh nhưng mang vi khuẩn trong người.
Vi khuẩn phế cầu sẽ gây ra một số tình trạng nghiêm trọng khi chúng xâm nhập vào cơ thể, thậm chí, tính mạng của người bệnh cũng bị đe dọa, chẳng hạn như viêm phổi, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết và viêm màng não với tỷ lệ tử vọng khoảng 10-20%, con số này có thể lên đến 50% đối với những đối tượng có nguy cơ cao như trẻ nhỏ, những người bị suy giảm hệ miễn dịch, người già.
Vacxin phế cầu mới có tên Prevenar 13
Vắc-xin phế cầu 13 được sử dụng để phòng phế cầu khuẩn cho trẻ từ 6 tuần tuổi, người lớn bị suy giảm hệ miễn dịch và người già. Mỗi một đối tượng sẽ có phác đồ tiêm khác nhau, phụ thuộc vào độ tuổi bắt đầu tiêm mũi vacxin phế cầu Prevenar 13 đầu tiên.
Các trường hợp mắc một số bệnh lý khác như tắc nghẽn phổi mãn tính COPD, bệnh tim mạch, huyết áp, tiểu đường, lao phổi... có thể được tiêm vắc-xin Prevenar 13 cũng như vắc-xin phòng bệnh.
Các trường hợp sau không sử dụng vắc-xin phế cầu 13, bao gồm:
- Phụ nữ mang thai
- Những người quá mẫn cảm với các thành phần của vắc-xin hoặc độc tố bạch hầu
- Bệnh nhân bị rối loạn đông máu hoặc giảm tiểu cầu
- Khi tiêm vắc-xin phế cầu Prevenar 13, không dùng thuốc hạ sốt đồng thời hoặc cùng ngày tiêm
Phụ nữ mang thai không nên tiêm vắc - xin phế cầu mới Prevenar 13
Phế cầu 13 tiêm mấy mũi? Dưới đây là phác đồ tiêm vắc-xin Prevenar 13:
- Với trẻ em từ 2-6 tháng tuổi: tiêm 3 mũi và 1 mũi nhắc lại
Mũi 1: tiêm mũi đầu tiên
Mũi 2: tiêm cách mũi 1 tối thiểu 1 tháng
Mũi 3: tiêm cách mũi 2 tối thiểu 1 tháng
Tiêm nhắc lại:
Mũi 4: tiêm khi trẻ từ 11-15 tháng tuổi
Mũi 4 cần tiêm cách mũi 2 tối thiểu 1 tháng
- Với trẻ từ 7-11 tháng tuổi: tiêm 2 mũi và 1 mũi nhắc lại
Mũi 1: tiêm lần đầu
Mũi 2: tiêm cách mũi 1 tối thiểu 1 tháng
Tiêm nhắc lại:
Mũi 3: tiêm khi trẻ trên 1 tuổi
Tiêm mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng
- Với trẻ từ 12-23 tháng tuổi: tiêm 2 mũi cơ bản
Mũi 1: tiêm mũi đầu tiênMũi 2: tiêm cách tối thiểu 2 tháng so với mũi 1
- Với trẻ trên 24 tháng tuổi: tiêm 1 mũi duy nhất
Vắc-xin Prevenar 13 được chỉ định tiêm vùng bắp, vị trí thích hợp là mặt trước bên đùi của trẻ nhỏ hoặc với trẻ trên 5 tuổi, người trưởng thành và người già là cơ delta cánh tay.
Để biết thêm thông tin chi tiết về loại vắc-xin này, bạn vui lòng liên hệ đến Hotline Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.
Các bệnh do phế cầu khuẩn gây nên | Tìm hiểu vacxin ngừa phế cầu
Vắc xin phế cầu có tác dụng gì?
XEM THÊM:
Thưa bác sĩ, xin bác sĩ cho biết trẻ cần tiêm bao nhiêu mũi vắc xin phế cầu trong cuộc đời? Độc giả Việt Linh
Để trả lời cho câu hỏi này, Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh, BV Nhi Đồng 1 TP.HCM, Cố vấn chuyên môn Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đã giải đáp như sau:
Chào bạn,
Đối với vắc xin phế cầu, đúng theo phác đồ chúng ta nên tiêm cho bé ngay từ khi bé được 6 tuần tuổi. Hiện nay, Việt Nam đang lưu hành hai loại vắc xin phòng các bệnh do phế cầu khuẩn cho trẻ từ 6 tuần tuổi là: vắc xin Synflorix [Bỉ] và Prevenar 13 [Bỉ].
Vắc xin Synflorix [Bỉ] được chỉ định phòng các bệnh do phế cầu khuẩn cho trẻ từ 6 tuần tới 5 tuổi, với lịch tiêm cụ thể như sau:
Trẻ từ 6 tuần đến 6 tháng tuổi
* Liệu trình tiêm 3 liều cơ bản:
- Mũi 1: vào 2 tháng tuổi.
- Mũi 2: vào 3 tháng tuổi.
- Mũi 3: vào 4 tháng tuổi.
Mũi nhắc lại: sau 6 tháng kể từ mũi thứ 3.
Hoặc
- Mũi 1: vào 2 tháng tuổi.
- Mũi 2: vào 4 tháng tuổi.
- Mũi 3: vào 6 tháng tuổi.
Mũi nhắc lại: sau 6 tháng kể từ mũi 3.
[Liều đầu tiên của liệu trình này có thể bắt đầu từ 6 tuần tuổi. Khoảng cách giữa 3 liều đầu tiên tối thiểu là 1 tháng; liều nhắc lại sau 6 tháng kể từ mũi thứ 3].
Trẻ từ 7- 11 tháng [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó]
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: cách mũi 1 là 1 tháng.
Mũi nhắc lại: vào năm tuổi thứ 2 và cách mũi 2 ít nhất là 2 tháng.
Trẻ từ 12-23 tháng [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó]
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: cách mũi 1 là 2 tháng.
Trẻ từ 24 tháng đến 5 tuổi [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó]
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: cách mũi 1 là 2 tháng.
Vắc xin Prevenar 13 [Bỉ] được chỉ định phòng các bệnh do phế cầu khuẩn cho trẻ em từ 6 tuần tuổi và người lớn, với lịch tiêm cụ thể như sau:
Trẻ em từ 6 tuần tuổi – 6 tháng tuổi:
Lịch tiêm 3 liều cơ bản:
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: Cách mũi 1 tối thiểu 1 tháng.
- Mũi 3: Cách mũi 2 tối thiểu 1 tháng.
Mũi nhắc lại: tiêm khi trẻ 11 – 15 tháng tuổi và cách mũi 3 tối thiểu 2 tháng.
*Lưu ý: Mũi tiêm đầu tiên của phác đồ tiêm chủng có thể bắt đầu từ 6 tuần tuổi.
Trẻ em từ 7 – 11 tháng tuổi [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó]:
Lịch tiêm 2 liều cơ bản:
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: Cách mũi 1 tối thiểu 1 tháng.
Mũi nhắc lại: Tiêm khi trẻ trên 1 tuổi.
*Lưu ý: Mũi tiêm nhắc lại cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng.
Trẻ em từ 12 – 23 tháng tuổi [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó]:
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: Cách mũi 1 tối thiểu 2 tháng.
Trẻ em từ 24 tháng tuổi – người lớn:
Nếu tiêm vắc xin phế cầu cho bé đủ mũi, đúng lịch, bé sẽ được bảo vệ an toàn, đủ để ngừa các bệnh do khuẩn phế cầu gây ra. Sau này bé lớn, tùy vào cơ địa mà chúng ta sẽ cân nhắc xem có cần tiêm thêm mũi nhắc vắc xin phế cầu hay không.
Nhiều quan niệm hiện nay đang cho rằng phải chờ bé lớn để bé tiêm ít mũi hơn và tiết kiệm hơn, quan niệm này là sai lầm. Việc tiêm sớm, bảo vệ sớm là rất cần thiết, bởi có những bé chỉ mới 3 tháng tuổi đã mắc bệnh viêm màng não, trong khi đó bé càng nhỏ thì bệnh sẽ càng nặng. Nếu chúng ta đợi bé lớn mới tiêm, không may bé bị bệnh sớm thì việc điều trị sẽ rất khó khăn và có thể để lại di chứng nặng nề.
Tại những nước tiên tiến, người dân sẵn sàng chi tiền tiêm phòng cho trẻ ngay từ khi còn rất nhỏ. Nhiều người không biết để khi con lớn mới tiêm là không nên. Tóm lại, tiêm phòng là phải thực hiện càng sớm càng tốt, không nên chờ đợi.
Trước đây vắc xin phế cầu được sản xuất dành cho trẻ lớn trên 2 tuổi. Do đó, các nhà khoa học rất đau đầu để tìm ra loại vắc xin phòng bệnh cho trẻ nhỏ hơn 2 tuổi, vì trẻ càng nhỏ, hệ miễn dịch càng yếu thì tỷ lệ mắc bệnh rất cao, tỷ lệ biến chứng cũng nặng nề.
Tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ của khoa học hiện đại, cho đến thời điểm này thế giới đã có vắc xin phế cầu dành cho trẻ dưới 2 tuổi, đây được xem là một thành tựu rất lớn trong ngành sản xuất vắc xin. Với trẻ nhỏ, bên cạnh phác đồ cách nhau mỗi 2 tháng [2, 4, 6], chúng ta vẫn có thể cho trẻ tiêm các mũi cách nhau 1 tháng [2, 3, 4]. Nếu tuân thủ đúng phác đồ, trẻ có thể được bảo vệ an toàn trước các bệnh do phế cầu khuẩn. Lưu ý rằng trẻ càng nhỏ khả năng mắc bệnh càng cao và dễ trở nặng.
Để được tư vấn và đặt lịch tiêm vắc xin, bạn có thể đăng ký tại đây hoặc gọi vào hotline 028.7300.6595, nhắn tin cho Fanpage VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn hoặc liên hệ trực tiếp hệ thống các trung tâm tiêm chủng VNVC trên cả nước.
Vắc xin Prevenar 13 phòng các bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn gây nguy hiểm cho trẻ em và người lớn như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết [nhiễm trùng máu], viêm tai giữa cấp tính,… do 13 chủng phế cầu khuẩn Streptococcus Pneumoniae gây ra [type 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F và 23F]. Đặc biệt, vắc xin Prevenar 13 được chứng minh có khả năng tạo miễn dịch chéo không đặc hiệu với Covid-19.
Nguồn gốc
Vắc xin Prevenar-13 được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn hàng đầu thế giới về dược phẩm và chế phẩm sinh học – Pfizer [Mỹ]. Prevenar-13 được sản xuất tại Bỉ.
Đường tiêm
Vắc xin Prevenar-13 được chỉ định tiêm bắp [vùng cơ delta] với liều 0.5ml
Chống chỉ định
- Không dùng vắc xin Prevenar-13 trong thai kỳ.
- Không tiêm vắc xin Prevenar-13 với người quá mẫn cảm với thành phần trong vắc xin hoặc với độc tố bạch hầu.
- Không tiêm vắc xin Prevenar-13 ở bệnh nhân giảm tiểu cầu hoặc bất kỳ rối loạn đông máu nào.
Thận trọng khi sử dụng
- Prevenar-13 không được tiêm nội mạch.
- Nên hoàn tất phác đồ với cùng một loại vắc xin Synflorix hoặc Prevenar-13.
- Trong trường hợp bất khả kháng, có thể chuyển đổi vắc xin Synflorix và Prevenar-13 vào bất cứ thời điểm nào trong lịch trình tiêm chủng.
- Trẻ em từ 2 tuổi đã hoàn thành phác đồ tiêm Synflorix trước đó có thể được khuyến cáo tiêm 1 liều Prevenar-13 để kích thích sinh miễn dịch với 3 type huyết thanh bổ sung. Mũi tiêm Prevenar-13 bổ sung được tiêm cách mũi Synflorix cuối cùng 2 tháng.
Tương tác thuốc
- Không có chống chỉ định về phối hợp vắc xin giữa Prevenar-13 với các vắc xin khác.
- Nếu phải tiêm thêm 1 loại vắc xin khác cùng lúc với Prevenar-13, vắc xin cần được tiêm ở một vị trí khác.
Tác dụng không mong muốn
- Phản ứng tại chỗ tiêm: Nổi ban đỏ, chai cứng, sưng đau, tăng nhạy cảm tại chỗ tiêm.
- Các phản ứng toàn thân khác: Sốt, đau đầu, buồn ngủ, giảm cảm giác thèm ăn, nôn mửa, tiêu chảy.
Bảo quản
Bảo quản ở nhiệt độ lạnh [từ 2 – 8 độ C]. Không được đóng băng.
Vắc xin Prevenar-13 [Bỉ] được chỉ định cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên và người lớn.
* Lưu ý: Vắc xin Prevenar-13 có thể tiêm cùng lúc với loại vắc xin DTwP hoặc DtaP [như các vắc xin: 6in1/5in1/4in1/ DPT, Adacel, Boostrix].
- Nếu Prevenar-13 tiêm trước thì không cần khoảng cách.
- Nếu Prevenar-13 tiêm sau phải cách tối thiểu 1 tháng.
- Vắc xin Prevenar-13 tiêm cách mũi Menactra tối thiểu 1 tháng.
* Lưu ý: Khách hàng đã tiêm Pneumo23:
- Khách hàng ≥ 65 tuổi muốn tiêm Prevenar-13: khoảng cách tối thiểu giữa Prevenar-13 và Pneumo23 là 1 năm.
- Khách hàng tuổi dưới 65 tuổi muốn tiêm Prevenar-13: khoảng cách tối thiểu giữa Prevenar-13 và Pneumo23 là 3 năm.
Từ 6 tuần tuổi đến dưới 7 tháng tuổi: Lịch tiêm gồm 4 mũi:
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: cách mũi 1 là 1 tháng.
- Mũi 3: cách mũi 2 là 1 tháng.
- Mũi 4 [mũi nhắc lại]: sau 8 tháng kể từ mũi thứ 3
[Mũi 4 cách mũi 3 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ 11-15 tháng tuổi].
Từ 7 tháng đến dưới 12 tháng tuổi [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó]: Lịch tiêm gồm 3 mũi:
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: cách mũi 1 là 1 tháng.
- Mũi 3 [mũi nhắc lại]: cách mũi 2 là 6 tháng.
[Mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ trên 1 tuổi]
Từ 12 tháng đến dưới 24 tháng tuổi [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó]: Lịch tiêm gồm 2 mũi:
- Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
- Mũi 2: cách mũi 1 là 2 tháng.
Từ 24 tháng đến người lớn [chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó hoặc chưa từng tiêm vắc xin Pneumo 23]: Lịch tiêm 01 mũi.
- Bị nhiễm Covid-19 rồi có tiêm Prevenar-13 được không?
Sau khi khỏi bệnh Covid-19, hoàn toàn có thể tiêm được các vắc xin khác [trừ vắc xin Covid-19 cần chờ sau 6 tháng]. Bác sĩ sẽ khám sàng lọc và có chỉ định phù hợp.
- Người đang có bị bệnh lý nền có tiêm được Prevenar-13 không?
Trước khi tiêm chủng, bạn sẽ được bác sĩ thăm khám, tư vấn đầy đủ. Vì vậy, cần thông tin cho bác sĩ về bệnh lý và loại thuốc bạn đang sử dụng. Tùy từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ đưa ra những chỉ định phù hợp.
Vắc xin Prevenar-13 có thể tiêm cùng lúc với DTwP hoặc DtaP [6in1/5in1/4in1/ DPT, Adacel, Boostrix].
- Nếu Prevenar-13 tiêm trước thì không cần khoảng cách.
- Nếu Prevenar-13 tiêm sau phải cách tối thiểu 1 tháng.
- Vắc xin Prevenar-13 tiêm cách mũi Menactra tối thiểu 1 tháng.
- Không tiêm vắc xin Prevenar-13 cho Phụ nữ đang mang thai
* Lưu ý: Khách hàng đã tiêm Pneumo23:
- Khách hàng tuổi ≥ 65 tuổi tiêm Prevenar-13: Khoảng cách tối thiểu giữa Prevenar-13 và Pneumo23 là 1 năm.
- Khách hàng tuổi dưới 65 muốn tiêm Prevenar-13 thì khoảng cách tối thiểu giữa Prevenar-13 và Pneumo23 là 3 năm.
Vắc xin Prevenar-13 có độ an toàn cao. Tuy nhiên, người được tiêm có thể gặp một số phản ứng nhẹ, kéo dài từ 1- 2 ngày:
- Phản ứng tại chỗ tiêm: Nổi ban đỏ, chai cứng, sưng đau, tăng nhạy cảm tại chỗ tiêm.
- Các phản ứng toàn thân khác: Sốt, đau đầu, buồn ngủ, giảm cảm giác thèm ăn, nôn mửa, tiêu chảy.
Để tham khảo thông tin tình trạng vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập bảng giá.
Phụ nữ đang cho con bú có thể tiêm vắc xin Phế cầu 13 không?
Vắc xin Phế cầu 13 không chỉ định thường quy đối với phụ nữ đang cho con bú. Bác sĩ của VNVC sẽ thăm khám, tư vấn và chỉ định theo từng trường hợp cụ thể. Có thể cần hoàn tất một số thủ tục liên quan trước khi thực hiện tiêm chủng.
Vì sao không cho trẻ tiêm ngay Phế cầu 13 [Prevenar 13] mà phải tiêm Phế cầu 10 [Synflorix]?
Vắc xin Synflorix [Bỉ] có mặt tại Việt Nam và được sử dụng trong nhiều năm, lượng vắc xin được cung ứng ổn định, ít xảy ra tình trạng biến động vắc xin. Ở độ tuổi từ 6 tháng đến 5 tuổi, trẻ được tiêm vắc xin Synflorix. Sau khi hoàn thành phác đồ Synflorix, trẻ tiêm thêm 1 mũi Prevenar-13 để bổ sung thêm các chủng còn thiếu. Mũi Prevenar-13 bổ sung được tiêm cách mũi Synflorix cuối cùng 8 tuần.
Vắc xin Prevenar-13 phòng bệnh trong bao lâu, khi nào cần tiêm nhắc lại?
Nếu tiêm đủ các mũi vắc xin theo đúng độ tuổi, trẻ được bảo vệ suốt đời đến 96% – 97% khỏi các bệnh do phế cầu khuẩn. Có một tỷ lệ rất nhỏ trẻ có thể mắc bệnh khi đã trưởng thành. Tuy nhiên, tình trạng bệnh sẽ nhẹ đi rất nhiều so với người không tiêm vắc xin ngừa phế cầu. Sau khi hoàn thành phác đồ 4 mũi Synflorix, trẻ từ 2 tuổi trở lên có thể tiêm nhắc lại 1 mũi Prevenar-13 để bổ sung thêm các chủng còn thiếu và không cần nhắc lại.
Để đăng ký đặt giữ vắc xin Prevenar-13, Quý khách vui lòng làm theo hướng dẫn sau: //vax.vnvc.vn/vaccine/vc88
Cách 1:
Tại website vax.vnvc.vn, quý khách chọn “đặt mua vắc xin” để đăng ký đặt giữ vắc xin theo yêu cầu. Bấm “Chọn” gói vắc xin hoặc loại vắc xin muốn đặt giữ [có thể chọn đặt giữ nhiều gói vắc xin hoặc tối đa 3 loại vắc xin theo yêu cầu], bấm vào mục “đăng ký mũi tiêm”. Người mua có thể đặt giữ vắc xin cho tối đa 5 người tiêm trong một đơn hàng.
- Quý khách là thành viên khách hàng thân thiết: Điền thông tin theo hướng dẫn.
- Quý khách chưa là thành viên khách hàng thân thiết: Vui lòng nhập mã khách hàng tại VNVC [mã khách hàng VNVC là dãy số được in trên sticker dán trên sổ tiêm chủng, tiến hành điền thông tin theo hướng dẫn].
Hoàn tất phần đăng ký và nhận hướng dẫn thanh toán. Thông tin chuyển khoản như sau:
- Khu vực phía Bắc [từ Hà Tĩnh trở ra]:
- Tên chủ tài khoản: Công ty Cổ phần Vacxin Việt Nam.
- Số tài khoản: 0961000035722
- Ngân hàng: Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam [Vietcombank] – Chi nhánh Đông Anh, Hà Nội.
- Nội dung chuyển khoản: Số điện thoại_Tên vắc xin_Tên khách hàng.
- Khu vực phía Nam [từ Quảng Bình trở vào]:
- Tên chủ tài khoản: Công ty Cổ phần Vacxin Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh.
- Số tài khoản: 1031101859009
- Ngân hàng: Thương mại cổ phần Quân Đội [MBBank] – Chi nhánh Sở Giao Dịch 2.
- Nội dung chuyển khoản: Số điện thoại_Tên vắc xin_Tên khách hàng.
Cách 2:
- Quý Khách hàng chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản của VNVC theo thông tin tài khoản phía trên.
- Nội dung chuyển khoản: Số điện thoại liên hệ_Tên Khách hàng_Tên Vắc xin.
- Sau khi nhận được tiền vào tài khoản, trong vòng 24h, nhân viên VNVC sẽ liên lạc với Quý Khách hàng để xác nhận và hẹn lịch tiêm.