Vì sao Ngô Quyền chọn kế Lạc là nơi đóng đại bản doanh
AT - Từ thành phố Hải Phòng đi đường An Hải dọc theo con kênh An Kim Hải dưới hàng phượng trổ hoa đỏ thắm, ta đến được ngôi từ Lương Xâm. Ngôi từ Lương Xâm (phường Nam Hải, quận Hải An, TP Hải Phòng) thờ anh hùng dân tộc Ngô Quyền và hiện vật của trận đại chiến trên sông Bạch Đằng oanh liệt. Chính trên nền từ Lương Xâm, trước kia vốn là đại bản doanh của Ngô Quyền đóng quân trong trận chiến thắng quân Nam Hán năm 938.
Ngôi từ hướng mặt ra dòng sông Bạch Đằng, phía trước là bãi đất rộng, ngày trước là nơi thao trường và điểm quân. Bên trong khuôn viên từ có các cây gạo và cổ thụ hàng ngàn năm tuổi rợp bóng mát. Quanh từ có bốn giếng Mắt Rồng ngày trước quân sĩ đào lấy nước nấu nướng và sinh hoạt. Show
Ngược dòng lịch sử, năm 937 Kiều Công Tiễn giết hại Dương Đình Nghệ để đoạt chức tiết độ sứ. Năm 938 con rể Dương Đình Nghệ là Ngô Quyền kéo quân từ châu Ái (Thanh Hóa) ra Đại La trừ phạt tên phản nghịch. Kiều Công Tiễn lo sợ bèn sai sứ sang cầu viện binh Nam Hán. Vua Nam Hán sai con trai Lưu Hoằng Tháo đem quân sang cứu viện. Quân Nam Hán chưa đến nơi thì Ngô Quyền đã chém đầu Kiều Công Tiễn nhưng Hoằng Tháo vẫn tiến quân sang để giành lại chức tiết độ sứ. Biết Hoằng Tháo sẽ đi theo đường sông Bạch Đằng để tấn công Cổ Loa, Ngô Quyền đã cho quân đóng cọc gỗ mai phục. Với tài quân sự mưu lược và lòng chiến đấu dũng cảm, Ngô Quyền đã thắng vài chục vạn quân Nam Hán trong thế chẻ tre, chém đầu tướng Hoằng Tháo. Sông Bạch Đằng trở thành dòng sông lịch sử. Năm 939 Ngô Quyền xưng vương lập nên nhà Ngô, chấm dứt hơn 1.000 năm Bắc thuộc. Ngô Quyền là vị vua đầu tiên của nước ta xưng vương sau khi giành lại chủ quyền từ phong kiến phương Bắc. Để tưởng nhớ công ơn và tài đức của tiền Ngô Vương, các triều và dòng họ Đinh, Lê, Lương, Nguyễn đã ban sắc phong tôn xưng ông là "Thượng đẳng tối linh đại vương", "Ngô Vương thiên tử", "Ông tổ phục hưng" cho nền độc lập tự chủ và cho xây dựng ngôi từ Lương Xâm mà bia tiên công tiên phối còn khắc tên. Từ gồm ba cung chính:
1. Đệ Nhất (gian trong cùng): thờ ngai Thánh thượng Ngô Quyền, ỷ và cấm cung. Cấm cung cất giữ những cổ vật quý và những sắc phong của các triều đại vua. Chỉ những ngày lễ lớn mới được mở cửa cấm cung. 2. Đệ Nhị (gian giữa): nơi thờ hai vị thân sinh Ngô Vương. Hai bên Đệ Nhị còn thờ hai cụ có công lớn trong chiến thắng Bạch Đằng là Ngô Tất Tố và Ngô Gia Luận (đều là người làng Gia Viên, Hải Phòng ngày nay). Ở khoảng giữa là nhà Kính Thiên đặt kiệu vua Ngô Quyền sơn son thếp vàng với đôi lọng vàng rất trang trọng và uy nghiêm. Hai bên Kính Thiên là hai nhà cầu, nơi các quan và chức sắc ngồi bàn bạc. Nhà cầu bên phải đặt chiếc thuyền rồng bằng gỗ, nhà cầu bên trái trưng bày ba cọc gỗ lim Bạch Đằng vót nhọn, chứng tích lịch sử không du khách nào không cúi đầu bái phục. Không bái phục sao được, chỉ cọc gỗ thôi mà giữ yên bờ cõi lưu danh sử sách! Như câu đối trên đôi liễn trong từ: Đằng hải ba bình thần uy danh lưu Nam Quốc sử/ Loa Thành đỉnh định thánh triều huy chấn địa thiên thư. Đúng thế, chiến thắng Bạch Đằng rung động cả trời đất, là tấm gương đời đời cho con cháu noi theo. 3. Đệ Tam (gian ngoài cùng): gian lớn nhất đặt các bàn thờ hành lễ. Kiến trúc chạm trổ hoa văn tinh xảo rõ nhất ở Đệ Tam. Các thượng chồng (đầu cột và kèo) đều chạm khắc tứ linh (long ly quy phụng), các bức liễn bằng gỗ quý đen bóng ca ngợi vua Ngô Quyền và chiến thắng lịch sử bảo vệ toàn vẹn non sông. Các cánh cửa được khóa bên trong bằng nêm kéo trên đà cửa không khỏi làm cho du khách ngạc nhiên. Thăm từ Lương Xâm ta tìm hiểu được kiến trúc xây dựng và chạm khắc xưa, nhất là thời triều Lê và Nguyễn. Nét đặc biệt của từ là cờ phướn tung bay quanh năm suốt tháng, bên trong các cung hai màu đỏ vàng chủ đạo càng tạo nên vẻ cổ kính và trang nghiêm. Khi được hỏi vì sao các cây cột gỗ lớn có dấu mộng bị cắt thì bác thủ nhang Lương Văn Mùng xuýt xoa mà bảo rằng ngày còn nhỏ bác thường ra từ chơi, thấy các gian và nhà cầu có sàn gỗ lim thông suốt từ ngoài vào trong, sau đó sàn bị tháo dỡ đi hết nên mới còn lại dấu đà này. Nhờ sự trông nom và lau chùi cần mẫn của ban khánh tiết mà nội thất trong từ sáng bóng. Năm 1880 vua Tự Đức ban sắc phong 17 xã thờ Ngô Quyền. Hiện nay có 22 nơi thờ Ngô Quyền và từ Lương Xâm được tôn là từ Cả. Với vẻ đẹp độc đáo, năm 1986 từ Lương Xâm được xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Đài tưởng niệm anh hùng dân tộc Ngô Quyền vừa được xây bên cạnh từ là điểm nhấn mới. Mỗi năm ở từ Lương Xâm có ba lễ hội nhằm vào các ngày âm lịch 16-18 tháng giêng (ngày giỗ, Ngô Quyền mất ngày 18), 12 tháng 3 (ngày sinh) và kỷ niệm chiến thắng Bạch Đằng 14 tháng 8. Nếu thăm từ Lương Xâm vào những ngày lễ hội sẽ đông vui với các lễ cúng bái rước kiệu và các trò chơi dân gian, còn đến những ngày thường du khách sẽ được bác thủ nhang mặc đồ mộc đội khăn đóng hướng dẫn rất tận tình. Thăm từ Lương Xâm không những ta được chiêm ngưỡng kiến trúc cổ độc đáo của cha ông, có dịp ôn lại lịch sử vẻ vang của dân tộc, mà còn biết được đời sống tâm linh thờ cúng các anh hùng dân tộc và giữ gìn văn hóa truyền thống đáng quý của người dân Hải Phòng.
Mục lục
Thân thếNgô Quyền sinh ngày 12 tháng 3 năm Đinh Tỵ (17 tháng 4 năm 898) trong một dòng họ hào trưởng có thế lực ở châu Đường Lâm, Ái Châu.[3] Cha là Ngô Mân làm chức châu mục Đường Lâm.[4] Ngô Quyền được sử sách mô tả là bậc anh hùng tuấn kiệt, "có trí dũng".[5] Theo Đại Việt Sử ký Toàn thư:[4][6]
Ngô Vương Quyền và kinh đô Cổ Loa21/08/2013 Ngô Quyền sinh vào năm Mậu Ngọ (898) niên hiệu Càn Ninh thứ năm trong một dòng họ hào trưởng có thế lực ở châu Đường Lâm, nay là xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây – Hà Nội. Cha Ngô Quyền là Ngô Mân, châu mục ở châu Đường Lâm, họ Ngô của ông là dòng họ hào trưởng có thế lực, đời đời là quí tộc. Truyền thuyết kể rằng, khi mới sinh, Ngô Quyền có ba cái nốt ruồi ở lưng, có thầy tướng số trông thấy cho là lạ, đoán rằng về sau ông có thể làm chúa một phương, do đó mới đặt tên là Quyền. Ngô Quyền dáng người khôi ngô, “mắt sáng như chớp, đi thong thả như cọp” “sức có thể cầm vạc giơ lên”. Thuở thiếu thời của Ngô Quyền cũng là thời kì bão táp của chế độ thống trị nhà Đường ở An Nam. Đô hộ phủ An Nam ngày càng tỏ ra bất lực trong việc khống chế các thế lực cát cứ địa phương cũng như các thế lực bên ngoài. Người Nam Chiếu đã tấn công dữ dội Giao Châu từ năm 858 đến năm 866. Sau loạn An Sử (755 – 763) và nhất là khởi nghĩa Hoàng Sào (874 – 884), nhà Đường phải đối phó với nạn phiên trấn cát cứ, sự kiểm soát của chính quyền trung ương đối với An Nam ngày càng yếu đi. Quyền lực của phủ Đô hộ bị phân tán xuống các vùng nhỏ, do đó xuất hiện các thế lực hào trưởng có vai trò ngày càng quan trọng trong bộ máy cai trị. Vì vậy, họ Khúc, hào trưởng Hồng Châu, đã thiết lập chính quyền tự chủ ở An Nam một cách khá dễ dàng và ít xáo trộn vào năm 905. Thế lực họ Khúc yếu ớt, đối đầu và thất bại trước sự xâm lấn của nhà Nam Hán. Nhưng sự thống trị của nhà Nam Hán chẳng vững bền: năm 931, thế lực họ Dương ở Ái Châu đánh bại quan lại nhà Nam Hán là Lý Tiến, Trần Bảo ở dưới chân thành Đại La, Dương Đình Nghệ trở thành Tiết Độ sứ của chính quyền người Việt tự chủ. Thế lực họ Dương nắm quyền ở Đại La được sự ủng hộ của nhiều thế lực địa phương khác, trong đó có họ Ngô của Ngô Quyền. Ngô Quyền được sử sách mô tả là bậc anh hùng tuấn kiệt, “có trí dũng”. Sau khi Ngô Quyền kết hôn với con gái Dương Đình Nghệ là Dương thị, em gái Dương Tam Kha, Ngô Quyền trở thành nha tướng và cũng là con rể của Dương Đình Nghệ, được vị Tiết độ sứ tin tưởng, giao cho quyền cai quản Ái Châu, đất căn bản của họ Dương vào năm 932. Năm 937, hào trưởng đất Phong Châu là Kiều Công Tiễn sát hại Dương Đình Nghệ, trở thành vị Tĩnh Hải quân Tiết độ sứ cuối cùng trong thời kì Tự chủ. Nhưng vị tân Tiết độ sứ lại không có chỗ dựa chính trị vững chắc, hành động tranh giành quyền lực của ông bị phản đối bởi nhiều thế lực địa phương và thậm chí nội bộ họ Kiều cũng chia rẽ trầm trọng. Bị cô lập, Kiều Công Tiễn vội vã cầu cứu nhà Nam Hán. Ngô Quyền và Chiến thắng Bạch Đằng lịch sử Vào những ngày mùa đông năm Mậu Tuất (938), Ngô Quyền từ Ái châu đem quân ra hỏi tội Kiều Công Tiễn. Theo thần tích, truyền thuyết dân gian và gia đình họ Dương ở làng Ràng (xã Dương Xá, huyện Thiệu Yên, tỉnh Thanh Hóa) thì dưới sự chỉ đạo của Ngô Quyền, Dương Tam Kha (con Dương Đình Nghệ) và Đỗ Cảnh Thạc đã cầm quân tiến công thành Đại La, giết Kiều Công Tiễn. Dẹp xong nội loạn, Ngô Quyền vào thành họp bàn với các tướng lĩnh về kế hoạch chống ngoại xâm. Thành Đại La trở thành trung tâm đầu não của cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán lần thứ hai. Hào kiệt bốn phương đem quân hội tụ về Đại La dưới cờ đại nghĩa của người anh hùng dân tộc Ngô Quyền. “Hoằng Thao là một đứa trẻ, lại đem quân từ xa đến, quân lính mệt mỏi, lại nghe Kiều Công Tiễn đã chết, không có người làm nội ứng đã mất vía trước rồi. Quân ta sức còn mạnh, địch với quân mỏi mệt tất phá được. Song giặc có lợi về thuyền chiến, nếu ta không phòng bị trước thì chuyện được thua chưa thể biết được. Nhưng ta sẽ cho người đem theo cọc lớn đóng ngầm ở cửa biển trước, vạt đầu nhọn bịt sắt, thuyền của chúng nhân khi nước thuỷ triều lên tiến vào bên trong hàng cọc, bây giờ ta sẽ dễ bề chế ngự, không kế gì hay hơn kế ấy cả”. Theo thần tích và truyền thuyết dân gian các làng và hơn 30 đền thờ Ngô Quyền và các tướng có công phá giặc Nam Hán đã được phát hiện, thì vùng đóng quân của Ngô Quyền lúc bấy giờ được trải dài từ các làng Bình Kiều, Hạ Đoan tới Lương Khê, còn đại bản doanh thì đặt tại các thôn Lương Sâm, Gia Viện (đều thuộc huyện An Hải, Hải Phòng). Trước đây, đại bộ phận quân đội của Ngô Quyền là người Ái châu, nơi ông trấn trị. Trước nạn Nam Hán xâm lược, đạo quân này được bổ sung tăng cường và nhanh chóng. Nhân dân khắp nơi nô nức mang vũ khí, thuyền chiến tham gia và ủng hộ quân đội. Chỉ riêng một thôn Gia Viện nơi Ngô Quyền đặt đại bản doanh cũng đã có hàng mấy chục trai tráng dưới quyền chỉ huy của Đào Nhuận và Nguyễn Tất Tố tình nguyện nhập ngũ. Vùng cửa sông và hạ lưu sông Bạch Đằng được Ngô Quyền chọn làm điểm quyết chiến. Sông Bạch Đằng là cửa ngõ phía đông bắc và là giao thông quan trọng từ biển Đông vào đất Việt. Theo cửa Nam Triệu vào Bạch Đằng, địch có thể ngược lên và tiến đến thành Cổ Loa hoặc thành Đại La hoàn toàn bằng đường sông. Bấy giờ vào cuối năm 938. Trời rét, gió đông bắc tràn về, mưa dầm lê thê kéo dài hàng nửa tháng. Chính trong những ngày ấy, theo kế hoạch của Ngô Quyền, quân và dân ta lặn lội mưa rét, ngày đêm vận chuyển gỗ, dựng cọc. Khi triều rút các hàng cọc mới phơi ra, còn lúc sáng sớm nước mênh mông thì thuyền lớn qua lại hai bên bờ vẫn dễ dàng. Trận địa cọc được tiến hành rất gấp rút và chỉ trong khoảng thời gian hơn một tháng là mọi việc đã hoàn thành. Từ cửa biên ngược lên phía trên không xa là một đạo thủy quân mạnh phục sẵn do chính Ngô Quyền chỉ huy chặn ngay đường tiến lên của địch, chờ khi nước xuống sẽ xuôi dòng đánh lại đội binh thuyền địch. Trận địa bố trí vừa xong thì binh thuyền Nam Hán từ Quảng Đông kéo sang. Cuộc chiến đấu đã diễn ra như sự trù liệu và dự tính của Ngô Quyền đã vạch ra. Cả đoàn binh thuyền lớn của Hoằng Thao vừa vượt biển vào cửa sông Bạch Đằng đã bị dồn dắt vào thế trận bố trí sẵn của ta, và bị tiêu diệt trong thời gian ngắn. Toàn bộ chiến thuyền của địch bị nhấn chìm xuống biển, hầu hết quân địch bị tiêu diệt, chủ soái Lưu Hoằng Thao bị giết tại trận. Chiến thắng Bạch Đằng diễn ra nhanh chóng khiến vua Nam Hán là Lưu Cung đang đóng quân ở sát biên giới mà không kịp tiếp ứng cho con. Sử chép: “Vua Hán thương khóc, thu nhặt quân còn sót mà rút lui’. Trong điều kiện lực lượng ta địch chênh lệch không nhiều, Ngô Quyền đã lợi dụng được cả thời tiết, địa hình có lợi cho ta, tạo lên thế mạnh giáng cho quân xâm lược vừa mới thò mặt tới một đòn trời giáng, giành thắng lợi quyết định bằng một trận mai phục thủy chiến trên sông. Ca ngợi người anh hùng dân tộc Ngô Quyền, sử gia Lê Văn Hưu viết: “Tiền Ngô Vương có thể lấy quân mới hợp của đất Việt ta mà phá được trăm vạn quân của Lưu Hoằng Thao, mở nước xưng vương, làm cho người phương Bắc không dám lại sang nữa. Có thể nói một cơn giận mà yên dân được, mưu giỏi mà đánh cũng giỏi vậy”. Chiến thắng Bạch Đằng năm 938 là trận trung kết toàn thắng của dân tộc ta trên con đường đấu tranh Bắc thuộc, giành lại độc lập hoàn toàn. Ngô Vương Quyền và kinh đô Cổ Loa Mùa xuân năm Kỷ Hợi (939), Ngô Quyền quyết định bỏ chức Tiết độ sứ, tự xưng vương, thành lập một vương quốc độc lập đàng hoàng. Chọn kinh đô cũ của Âu Lạc là Cổ Loa làm kinh đô nước Việt, Ngô Vương Quyền tỏ ý nối tiếp truyền thống của các vua Hùng, vua Thục. Sử gia Lê Văn Hưu đời Trần nêu cao ý tưởng này của Ngô Vương Quyền khi viết với Ngô Vương “chính thống của nước Việt ta đã nối lại được”. Các tướng sĩ có công trong cuộc chiến tranh chống Nam Hán đều được phong tước, cấp thái ấp như Phạm Lệnh Công được phong đất ở miền Nam Sách Giang (Nam Sách, Hải Dương). Ngô Vương đóng đô ở Cổ Loa được 6 năm (939 944). Trong sáu năm ngắn ngủi đó chắc chắn triều Ngô vẫn chưa xây dựng được thêm gì nhiều ở Loa thành xưa. Khảo cổ học chỉ phát hiện được những đoạn thành sửa đắp vào thời Ngô Quyền trên nền tảng hoang phế thành cũ của Thục An Dương Vương. Với việc Ngô Vương đóng đô ở Cổ Loa, vùng đất Hà Nội lại khôi phục vị trí trung tâm chính trị của đất nước trong buổi đầu phục hưng độc lập sau hơn nghìn năm Bắc thuộc. Ngô Quyền mất năm 944, thọ 47 tuổi.Tại quê hương xã Đường Lâm (thị xã Sơn Tây, Hà Tây) có đình thờ và lăng Ngô Quyền. Trong nhà truyền thống xã Đường Lâm còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như rìu đá, di chỉ đồ đá mới, cọc gỗ Bạch Đằng; gần đó có những rộc sâu, tương truyền xưa kia là hồ sen, nơi Ngô Quyền thường cùng bạn bè thuở nhỏ chơi trò thủy chiến. Tại thành phố Hải Phòng, bên cạnh dòng sông Bạch Đằng lịch sử, cũng có những ngôi đền và đình thờ Ngô Quyền. Ở đình Hàng Kênh – ngôi đình tráng lệ ở Hải Phòng xây dựng năm 1718 – có câu đối lớn với dòng chữ nho: Chiến công lưu Đằng thủy, cộng mộc hồng ân”, dịch nghĩa là: “Vương nghiệp bắt đầu từ Loa thành lưu mãi trong sử sách. Chiến công lưu lại trên sông Đằng, trong đó có ân phúc của loài cây”. 2013-08-21Chia sẻ
|
