Cắt phymosis là gì

Tùy thuộc vào độ tuổi của trẻ và mức độ nghiêm trọng, các điều trị có thể bao gồm:

• Lộn bao quy đầu nhẹ nhàng hàng ngày

• Bôi thuốc mỡ corticosteroid tại chỗ

• Nong bao quy đầu

• Cắt bao quy đầu.

Lộn bao quy đầu

• Thường được chỉ định cho trẻ nhỏ, bao quy đầu không có vòng xơ.

• Khi bé 5 – 6 tháng tuổi, mỗi lần tắm cho con, bố mẹ có thể dùng tay nhẹ nhàng kéo lộn phần da quy đầu xuống, cứ thế mỗi lần một chút có thể hỗ trợ bao quy đầu rộng dần và trở về bình thường.

Bôi thuốc mỡ corticosteroid tại chỗ

• Sau khi lộn một thời gian nếu không có kết quả chúng ta có thể chuyển sang kết hợp bôi thuốc mỡ corticoid. Đây là một phương pháp hiệu quả với hầu hết các bé trai.

• Dùng thuốc mỡ chứa steroid bôi vào da quy đầu kết hợp với lộn quy đầu ngày 2 lần. Thuốc có tác dụng chống viêm làm cho quy đầu giãn ra hỗ trợ cho động tác lộn. Phương pháp này có thể tự làm mà không cần phải bác sỹ.

• Phương pháp có tỷ lệ thành công cao [85 – 95%] và có thể tự làm không cần phải bác sĩ. Ưu điểm là không gây đau hay sang chấn tinh thần cho trẻ.

Nong bao quy đầu

Thường được chỉ định cho trẻ sau khi đã dùng biện pháp lộn bằng tay không kết quả.

Phương pháp: Dùng panh nong rộng bao quy đầu mỗi ngày, kết hợp với bôi thuốc steroid chống viêm và tránh sẹo. Điều trị này gây đau và sang chấn nhiều hơn so với biện pháp lộn bao quy đầu. Thời gian điều trị thường kéo dài vài tuần.

Cắt bao quy đầu

Là phương pháp xâm lấn, điều trị triệt để và được chỉ định trong các trường hợp:

• Hẹp bao quy đầu bệnh lý

• Viêm da quy đầu nặng hoặc tái phát, thất bại với điều trị thuốc bôi tại chỗ

• Nghẹt bao quy đầu, không thể tuột lên về bình thường

• Nhiễm trùng tiểu tái phát do hẹp bao quy đầu

Xem thêm:

I. ĐẠI CƯƠNG

● Hẹp bao qui đầu [chít hẹp bao quy đầu, hẹp da qui đầu - phimosis] là một bệnh lý thường gặp ở bé trai.

● Hẹp bao qui đầu là hẹp lỗ mở của bao qui đầu làm cho bao qui đầu không thể tách khỏi qui đầu.

● Hẹp bao qui đầu có thể là hẹp sinh lý hoặc hẹp bệnh lý:

- Hẹp sinh lý [hẹp tiên phát] là hẹp do dính, bao qui đầu dính với qui đầu để bảo vệ qui đầu và lỗ tiểu lúc trẻ mới sinh ra. Đa số bé trai mới sinh [96%]

đều có hẹp bao qui đầu sinh lý, đến 3 tuổi, tỉ lệ này giảm dần xuống còn 10% và giảm xuống còn 1% lúc 14 tuổi.

- Hẹp bệnh lý [hẹp thứ phát, mắc phải] là hẹp thực sự khi có sự hiện diện của sẹo xơ. Sẹo xơ được hình thành là do viêm nhiễm ở những bao qui

đầu bình thường hoặc bao qui đầu dài, cũng có thể do những lần nong bao qui đầu quá mạnh bạo trước đó.

● Cắt bao qui đầu đã được thực hiện từ 6.000 năm trước ở Ai Cập, được coi là phương pháp điều trị kinh điển cho những trẻ em bị hẹp bao qui đầu, ngoài

ra còn vì lý do phong tục, tránh nhiễm khuẩn đường tiết niệu, phòng ung thư dương vật… Phương pháp này có kết quả nhưng cũng có nhiều biến chứng.

Những năm gần đây, nhiều báo cáo đã mô tả các phương pháp điều trị bảo tồn hẹp bao qui đầu, sử dụng kem chống viêm steroid bôi da tại chỗ với tỉ lệ

thành công khá cao.

II. CHẨN ĐOÁN

1. Công việc chẩn đoán

a. Hỏi bệnh: bé đến khám vì tiểu khó, khi tiểu phải rặn và làm phồng bao qui đầu. Những bé nhỏ thường quấy khóc và đỏ mặt vì rặn mỗi khi đi tiểu. Lỗ thông bao qui đầu quá nhỏ sẽ gây cản trở cho bài xuất nước tiểu, và bao qui đầu bị viêm nhiễm luôn luôn tấy đỏ và ngứa ngáy.

b. Khám lâm sàng: thường thấy sự hiện diện của vòng thắt bao qui đầu, đôi khi thấy những kén bã nằm bên trong bao qui đầu.

c. Cận lâm sàng

● Xét nghiệm nước tiểu: có nhiễm trùng tiểu?

● Siêu âm: tìm dị tật phối hợp.

2. Chẩn đoán xác định

Dựa vào lâm sàng.

3. Chẩn đoán phân biệt

● Vùi dương vật [burried penis]: dương vật bị vùi dưới lớp mỡ trước xương mu kèm hẹp bao qui đầu.

● Thắt nghẽn bao qui đầu [paraphimosis]: bao qui đầu bị thắt nghẽn ở khấc qui đầu tạo garô dương vật sau khi tách bao qui đầu ra khỏi qui đầu.

● Dài bao qui đầu [long prepuce]: bao qui đầu dài nhưng không bị hẹp.

III. ĐIỀU TRỊ HẸP BAO QUY ĐẦU

1. Nguyên tắc điều trị

● Giải thích kỹ cho bệnh nhân và gia đình bệnh nhân về các cách điều trị, ưu và khuyết điểm của từng kỹ thuật để có sự hợp tác về sự chọn lựa điều trị.

● Lựa chọn và thực hiện kỹ thuật an toàn, tránh các biến chứng và có tính thẩm mỹ cao.

2. Điều trị bảo tồn

a. Chỉ định: khi có hẹp bao qui đầu ở mọi lứa tuổi.

b. Kỹ thuật

● Điều trị bảo tồn được thực hiện tại bệnh viện và tại nhà.

● Điều trị những lần đầu tại bệnh viện, bệnh nhân được gây tê tại chỗ bằng gel Xylocain 2%. Bác sĩ hoặc điều dưỡng dùng các ngón tay, que thăm dò

hoặc kìm nhỏ nong tách dính giữa hai lớp qui đầu và bao qui đầu cho tới khấc qui đầu, sau đó rửa sạch các chất bã và bôi trơn bao qui đầu bằng kem

Betamethason 0,05%. Nong một cách nhẹ nhàng, tránh làm rách bao, chảy máu có nguy cơ dính hẹp lại về sau. Trường hợp khó, chỉ cần nong nhẹ cho

thấy lỗ tiểu, sau đó nong dần mỗi ngày. Kê toa: giảm đau [paracetamol]+ kem Betamethason 0,05%.

● Hướng dẫn cha mẹ bé cách nong bao qui đầu bằng các ngón tay, vệ sinh, thoa kem Betamethason 0,05%.

● Cha mẹ bé thực hiện việc điều trị tại nhà, mỗi ngày 1 - 2 lần trong 1 – 2 tháng. Trong quá trình thực hiện có gì khó khăn => tái khám.

3. Điều trị phẫu thuật

Cắt bao qui đầu.

a. Chỉ định và chống chỉ định

● Chỉ định:

- Điều trị bảo tồn thất bại.

- Hẹp bao qui đầu thực sự [có vòng xơ].

- Có thắt nghẽn bao qui đầu.

- Theo yêu cầu của gia đình bệnh nhân.

● Chống chỉ định:

- Vùi dương vật.

- Viêm bao qui đầu.

- Hẹp niệu đạo.

b. Kỹ thuật cắt bao qui đầu

● Vô cảm: cắt bao qui đầu đươc thực hiện dưới gây mê; đối với trẻ lớn chịu hợp tác => tê xương cùng hoặc tê gốc dương vật.

● Các kỹ thuật cắt bao qui đầu thường được sử dụng:

- Kiểu kinh điển [3 pince]:

+ Cắt toàn bộ bao qui đầu [kiểu “cắt trọc đầu”].

+ Cắt phần hẹp bao qui đầu.

- Kiểu cắt bao qui đầu theo đường đánh dấu.

- Kiểu Duhamel [xẻ lưng].

- Kiểu mở rộng bao qui đầu [rạch dọc khâu ngang].

4. Điều trị sau phẫu thuật

● Cắt bao qui đầu là một phẫu thuật về trong ngày.

● Kê toa xuất viện: kháng sinh, giảm đau

● Thay băng mỗi ngày tại y tế địa phương.

IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM

1. Theo dõi và điều trị biến chứng

a. Biến chứng khi điều trị bảo tồn tại nhà: chảy máu hoặc thắt nghẽn bao qui đầu => đến cơ quan y tế gần nhất để điều trị ngay.

b. Biến chứng sau cắt bao qui đầu

● Biến chứng sớm:

- Chảy máu [thường ở vị trí dây thắng, mạch máu dưới bao qui đầu]=> cầm máu [băng ép, đốt điện, hoặc khâu cầm máu].

- Phù nề, máu tụ => đắp ấm, hoặc thoát dịch, thoát máu tụ.

- Nhiễm trùng => thay băng + kháng sinh.

- Thiếu da do cắt bỏ quá nhiều bao qui đầu [xảy ra do cắt bao qui đầu ở tư thế dương vật không cương] => ghép da.

- Tổn thương qui đầu và một phần dương vật do kẹp bao qui đầu không chính xác => tạo hình lại qui đầu, dương vật.

● Biến chứng muộn:

- Dính bao qui đầu sau cắt [do chừa lại bao qui đầu quá nhiều] => tách dính, hoặc cắt lại bao qui đầu.

- Thắt nghẽn bao qui đầu [do phù nề, chưa cắt hết vòng thắt bao qui đầu] => giảm phù nề [đắp ấm, thoát dịch, thuốc alphachymotrypsin] hoặc cắt vòng thắt.

- Sẹo xấu [thường ở vị trí dây thắng] => cắt sẹo, tạo hình lại bao qui đầu. Nếu cơ địa sẹo lồi => dùng corticoid.

- Hẹp lỗ tiểu [do tổn thương mạch nuôi lỗ tiểu] => mở rộng lỗ tiểu.

- Rò niệu đạo [do tổn thương niệu đạo trong lúc mổ] => vá rò.

2. Tái khám

● Tái khám định kỳ: 1-2 tuần, 1 – 2 tháng.

● Tái khám để đánh giá kết quả và đề ra hướng điều trị tiếp.

Tuỳ từng lứa tuổi mà hẹp bao quy đầu có thể có một hoặc phối hợp các biểu hiện sau: [1] tia nước tiểu không đi thẳng mà bị lệch sang một phía; [2] da vùng quy đầu phồng lên mỗi lần đi tiểu; [3] có u cặn ở dưới da vùng quy đầu do ứ đọng nước tiểu; [4] sưng đau tại vùng quy đầu do viêm nhiễm; [5] các biểu hiện của nhiễm khuẩn tiết niệu như đái buốt, đái rắt, thậm chí là đau cả vùng hạ vị do viêm bàng quang; [6] đau dương vật khi dương vật cương; [7] thắt nghẹt bao quy đầu [paraphimosis]; [8] vòng sẹo trắng ở đỉnh bao quy đầu. Khi khám có thể thấy hoàn toàn không lộn được bao quy đầu hoặc chỉ kéo lộn được một phần bao quy đầu, không nhìn thấy rãnh quy đầu.

Mặc dù là hẹp bao quy đầu sinh lí, nhưng nếu không được vệ sinh đúng cách có thể gây các hậu quả như viêm bao quy đầu và quy đầu, nhiễm khuẩn tiết niệu tái phát, thắt nghẽn bao quy đầu [Paraphimosis]. Viêm bao quy đầu và quy đầu tái diễn có thể dẫn đến viêm sẹo xơ bao quy đầu [Balanitis Xerotica Obliterans] và trở nên hẹp bao quy đầu thực thể. Hẹp bao quy đầu có thể ảnh hưởng tới sự phát triển cũng như sự cương của dương vật, tăng nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, ảnh hưởng đến khả năng thụ thai, thậm chí có thể dẫn đến ung thư dương vật.

Với những trường hợp hẹp sinh lý bao quy đầu ở trẻ nhỏ có thể không cần can thiệp gì, chỉ cần vệ sinh đúng cách, khi trẻ lớn lên sẽ dần hết tình trạng hẹp này. Tuy nhiên, nếu những trẻ này có biểu hiện của nhiễm khuẩn tiết niệu tái diễn, viêm bao quy đầu thì nên can thiệp điều trị để tránh tái phát các nhiễm khuẩn do hẹp bao quy đầu gây ra, để không dẫn đến các biến chứng nguy hiểm.

Với trẻ trên 3 tuổi mà vẫn còn tình trạng hẹp bao quy đầu thì nên xem xét can thiệp để giải quyết sớm tình trạng hẹp bao quy đầu, tránh dẫn đến các biến chứng do hẹp bao quy đầu gây ra.

Với những trường hợp hẹp bao quy đầu thực thể [tức là hẹp có sẹoxơ trắng ở bao quy đầu] thì cần điều trị ngay, vì thường không thể tự hết hẹp được.

Có rất nhiều phương pháp điều trị hẹp bao quy đầu. Có thể lựa chọn các phương pháp ít xâm lấn như nong bao quy đầu đơn thuần bằng tay, bôi thuốc mỡ corticosteroid, phối hợp nong bao quy đầu bằng tay và bôi thuốc mỡ corticosteroid, nhưng đòi hỏi phải kiên trì và tuân thủ đúng liệu trình điều trị mới có kết quả tốt. Có thể lựa chọn nong bao quy đầu bằng dụng cụ, nong bao quy đầu bằng dụng cụ phối hợp với bôi thuốc mỡ corticosteroid, hoặc phẫu thuật cắt bao quy đầu.

Tuỳ theo lứa tuổi của trẻ, tình trạng hẹp sinh lý hay hẹp thực thể bao quy đầu, mức độ hẹp của bao quy đầu, hẹp bao quy đầu đã có biến chứng hay chưa, mức độ tuân thủ liệu trình điều trị mà lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Bệnh viện Trường Đại học Y khoa có đội ngũ bác sĩ chuyên về Ngoại nhi, có nhiều kinh nghiệm trong lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất cho trẻ bị hẹp bao quy đầu sinh lý hoặc người bệnh bị hẹp thực thể bao quy đầu. Người bị hẹp bao quy đầu có thể đến khám và điều trị tại bệnh viện hoặc tư vấn điều trị ngay tại nhà.

Tác giả: TS.BSVũ Thị Hồng Anh