Thể đa bội thường gặp ở Thực vật, bởi Thể đa bội ở thực vật tế bào thường có lượng ADN tăng lên gấp bội, cơ quan sinh dưỡng to, chống chịu khỏe và sinh tổng hợp các chất hữu cơ mạnh mẽ, Những thể đa bội chẵn vẫn sinh sản bình thường, còn những thể đa bội lẻ chỉ có thể sinh sản sinh dưỡng.
Giải thích vì sao thể đa bội có nhiều đặc điểm ưu thế hơn thể lưỡng bội bình thường
Thể đa bội là gì ?
Thể đa bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số NST là bội số của n [nhiều hơn 2n]. Sự tăng gấp bội số lượng NST, ADN trong tế bào đã dần đến tăng cường độ trao đổi chất, làm tăng kích thước tế bào, cơ quan và tăng sức chống chịu của thể đa bội đối với các điều kiện không thuận lợi của môi trường.
- Sự tương quan giữa mức bội thể [số n] và kích thước của cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản ờ các cây:
+ Tế bào cây rêu có bộ NST đơn bội [n], sự tăng số lượng NST lên 2, 3 và 4 lần đã làm tăng kích thước tế bào rõ rệt.
+ Thân và lá cây cà độc dược có kích thước tăng dần theo bộ NST 3n, 6n, 9n và 12n.
+ Củ cải tứ bội [4n] có kích thước to hơn củ cải lưỡng bội [2n].
+ Hạt phấn ở cây lan dạ hương có kích thước tăng dần theo bộ NST n, 2n, 3n.
+ Quả của giống táo 4n lớn hơn quả của giống táo 2n.
+ Hạt của cây kiều mạch 2n lớn hơn hạt của cây kiều mạch 4n.
Lý giải việc chọn đáp án A là do:
Phần lớn các loài sinh vật nhân thực là dạng lưỡng bội [kí hiệu là 2n], nghĩa là chúng có hai bộ nhiễm sắc thể đơn bội [n], trong đó n nhiễm sắc thể có nguồn gốc từ bố, còn n nhiễm sắc thể kia nhận từ mẹ. Tuy nhiên, người ta đã phát hiện nhiều loài sinh vật mà tế bào xôma của chúng có 3n [tam bội], 4n [tứ bội], 5n [ngũ bội] v.v. Những dạng như thế gọi là đa bội.
Tế bào có bộ nhiễm sắc thể đa bội được gọi là tế bào đa bội. Tập hợp tế bào cùng chức năng cùng có bộ nhiễm sắc thể đa bội được gọi là mô đa bội. Cả một cơ thể cấu tạo từ các mô đa bội được gọi là thể đa bội, đôi khi cũng gọi là đa bội thể.
Quá trình làm cho tế bào, mô hoặc cơ thể có bộ nhiễm sắc thể được tăng bội lên trở thành dạng đa bội, thì gọi là đa bội hoá. Sự đa bội hoá có thể là tự nhiên phát sinh hoặc do con người chủ động tạo ra [đa bội hoá nhân tạo].
Dựa vào nguồn gốc bộ đơn bội trong thể đa bội, người ta phân biệt các dạng đa bội là:
Thể tự đa bội là cơ thể đa bội có bộ nhiễm sắc thể cùng loài, nghĩa là các nhiễm sắc thể đều có khả năng tạo thành cặp tương đồng.
– Nếu số cặp nhiễm sắc thể là số lẻ [3n, 5n,…] người ta gọi là đa bội lẻ.
– Nếu số cặp nhiễm sắc thể là số chẵn [4n, 6n,…] thì gọi là đa bội chẵn.
Dạng đa bội còn có thể gặp khi tế bào hoặc cơ thể có bộ nhiễm sắc thể gồm hai hay nhiều hơn bộ nhiễm sắc thể của hai loài khác nhau. Trường hợp này gọi là dị đa bội. Khi tế bào hoặc cơ thể đa bội chứa 2 bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội của hai loài khác nhau, người ta gọi là song lưỡng bội. Lúc này, bộ nhiễm sắc thể của nó có thể biểu diễn = 2n1 + 2n2, như cây cải bắp lai cải củ [Brassicaraphanus].
Ở thực vật, hiện tượng đa bội thực vật rất phổ biến và có nhiều kiểu.
Thể tam bội [3n] thường gặp nhất là dưa hấu không hạt [hình 2].
Thể tứ bội [4n] như cây bông [Gossypium hirsutum, hình 3].
Thể ngũ bội [5n] như bạch dương giấy [hình 4].
Thể lục bội [6n] như lúa mì, dương đào [cho quả kiwi, hình 5].
Thể bát bội [8n] gặp nhiều ở các loài Thược dược [hình 6].
Thể thập bội [10n] gặp ở dâu tây [hình 7].
Thể thập nhị bội [12n] ví dụ như cây mào gà đỏ, mào gà trắng.
Ở động vật, thể tự đa bội ít gặp hơn nhiều ở thực vật. Chủ yếu thường gặp là dạng đa bội chẵn ở các nhóm động vật bậc thấp, như: thể tứ bội [4n] ở cá hồi [Salmonidae, hình 8]; thể bát bội [8n] như ở cá tầm [chi Acipenser, hình 9]; thể thập nhị bội [12n] ở ếch Uganđa…
Câu 378847: Đọc đoạn thông tin sau:
“Thể đa bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số NST là bội số của n [lớn hơn 2n]. Tế bào của thể đa bội có hàm lượng ADN tăng lên gấp bội do vậy quá trình tổng hợp các chất hữu cơ xảy ra mạnh mẽ. Tế bào thể đa bội có kích thước lớn hơn tế bào bình thường dẫn đến cơ quan sinh dưỡng có kích thước lớn, phát triển khỏe, chống chịu tốt. Đột biến đa bội có ý nghĩa đối với tiến hóa và chọn giống thực vật vì nó góp phần hình thành loài mới. Thể đa bội ở động vật thường ít gặp vì dễ gây chết. Thể đa bội lẻ không có khả năng sinh giao tử bình thường [các NST không tồn tại thành các cặp tương đồng] nên các thể đa bội lẻ là bất thụ. Người ta ứng dụng điều này để tạo giống cây trồng cho quả to và không hạt [dưa hấu, chuối...]” Dựa vào thông tin trên và kiến thức đã học hãy trả lời các câu hỏi sau:
a. Kiểu hình của thể đa bội có đặc điểm gì
b. Thể đa bội có ý nghĩa như thế nào đối với chọn giống và tiến hóa?
c. Lan có ăn một loại nho không hạt. Mẹ Lan bảo đấy là loại nho đa bội lẻ. Lan không hiểu vì sao nho đa bội lẻ lại không có hạt. Dựa vào kiến thức về đột biến số lượng NST và thông tin có trong đoạn văn, em hay giải thích giúp bạn.
Xem thêm các sách tham khảo liên quan:
Giải Vở Bài Tập Sinh Học 9 – Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể [tiếp theo] giúp HS giải bài tập, cung cấp cho học sinh những hiểu biết khoa học về đặc điểm cấu tạo, mọi hoạt động sống của con người và các loại sinh vật trong tự nhiên:
a] Sự tương quan giữa mức bội thể [số n] và kích thước của cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản ở các cây như thế nào?
b] Có thể nhận biết cây đa bội bằng mắt thường qua những dấu hiệu nào?
c] Có thể khai thác những đặc điểm nào ở cây đa bội trong chọn giống cây trồng?
Trả lời:
a] Kích thước cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản của các cây tăng tỉ lệ thuận với mức bội thể
b] Cây đa bội có kích thước cơ quan sinh dưỡng và sinh sản lớn hơn so với cây bình thường.
c] Trong chọn giống có thể khai thác những đặc điểm ở cây đa bội: sức chống chịu, kích thước cơ thể, năng suất.
Trong 2 trường hợp [hình 24.5 a, b], trường hợp nào minh họa sự hình thành thể đa bội do nguyên phân hoặc giảm phân bị rối loạn.
Trả lời:
Hình 24.5a: hình thành thể đa bội do nguyên phân bị rối loạn: tế bào [2n=6] không có sự phân li của bộ NST, hình thành nên tế bào [4n=12]
Hình 24.5b: hình thành thể đa bội do giảm phân bị rối loạn: tế bào [2n=6] không có sự phân li của bộ NST, hình thành nên giao tử [2n=12]
Thể đa bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số NST là …………….. của n [nhiều hơn 2n].
Hiện tượng đa bội thể khá phổ biến ở …………….. và đã được ứng dụng có hiệu quả trong chọn giống cây trồng.
Trả lời:
Thể đa bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số NST là bội số của n [nhiều hơn 2n].
Hiện tượng đa bội thể khá phổ biến ở thực vật và đã được ứng dụng có hiệu quả trong chọn giống cây trồng.
A. Tế bào đa bội có số lượng NST tăng gấp bội, số lượng ADN cũng tăng tương ứng
B. Quá trình tổng hợp các chất hữu cơ diễn ra mạnh mẽ hơn, kích thước tế bào củ thể đa bội lớn, cơ quan sinh dưỡng to hơn
C. Sinh trưởng phát triển mạnh và cơ thể có sức chống chịu tốt
D. Cả A, B và C
Trả lời:
Chọn đáp án D.Cả A, B và C
Giải thích: nội dung Ghi nhớ SGK trang 71
Trả lời:
Thể đa bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số NST là bội số của n [nhiều hơn 2n].
Ví dụ: táo tứ bội [4n], củ cải tứ bội [4n], cà độc dược tam bội [3n], cà độc dược thập nhị bội [12n],…
Trả lời:
Sự hình thành thể đa bội do nguyên phân không bình thường: trong quá trình nguyên phân, do tác động của các yếu tố gây rối loạn, tất cả các NST của bộ NST không phân li trong quá trình phân bào, từ đó hình thành nên thể đa bội.
Sự hình thành thể đa bội do giảm phân không bình thường: trong quá trình giảm phân, tất cả các NST của bộ NST không phân li, kết thúc quá trình giảm phân hình thành nên loại giao tử có bộ NST lưỡng bội 2n. Giao tử này kết hợp với giao tử bình thường n tạo nên cơ thể đa bội 3n, hoặc cũng kết hợp với giao tử bất thường 2n khác để hình thành thể đa bội 4n,…
a] Có thể nhận biết các thể đa bội bằng mắt thường thông qua những dấu hiệu nào?
b] Có thể ứng dụng các đặc điểm của chúng trong chọn giống cây trồng như thế nào?
c] Hãy sưu tập tư liệu và mô tả một giống cây trồng đa bội ở Việt Nam.
Trả lời:
a] Cây đa bội có kích thước cơ quan sinh dưỡng và sinh sản lớn hơn so với cây bình thường
b] Ứng dụng đặc điểm của cây đa bội trong chọn giống cây trồng: chọn các cây có kích thước cơ thể, năng suất, sức chống chịu tốt hơn nhiều lần so với cây bình thường
c] Chuối tam bội, khoai tây tứ bội, dâu tằm tam bội, rau muống tứ bội,… các cây trồng đa bội đều có cơ quan sinh dưỡng và sinh sản lớn hơn, sức chống chịu và khả năng tăng trưởng cao hơn nhiều lần so với giống lưỡng bội.
A. Tế bào xoma
B. Tế bào sinh dục
C. Hợp tử
D. Cả A, B và C
Trả lời:
Chọn đáp án D. Cả A, B và C
Giải thích: Những tế bào thực hiện phân chia đều có thể xảy ra sai xót trong quá trình phân li của NST, do đó tế bào xôma, tế bào sinh dục và hợp tử đều có thể bị đột biến số lượng NST.