Lễ hội Dạ cổ hoài lang
Có dịp đi du lịch Bạc Liêu, du khách sẽ được nghe kể nhiều về Nhạc sĩ Cao Văn Lầu. Nhạc sĩ Cao Văn Lầu [1890 – 1976] vốn là người con của đất Long An, nhưng do hoàn cảnh gia đình, nhạc sĩ đã đặt chân đến nhiều nơi và cuối cùng gắn bó với mảnh đất Bạc Liêu. Trong quá trình sinh sống tại đây, nhạc sĩ Cao Văn Lầu kết hôn với bà Trần Thị Tấn. Sau nhiều năm chung sống, vợ chồng người nhạc sĩ tài hoa vẫn chưa có được một đứa con nối dõi. Trước sự việc ấy, mẹ của ông đã buộc bà Trần Thị Tấn phải ra đi, chia xa tình chồng vợ. Nhạc sĩ Cao Văn Lầu đã vô cùng đau đớn, nhung nhớ, xót xa cho tình cảnh của người vợ thủy chung. Bản Dạ cổ hoài lang cũng từ đó mà ra đời. Cho đến nay, Dạ cổ hoài lang không chỉ là niềm tự hào của người dân Bạc Liêu mà còn là khúc ca chung, một báu vật của người dân Tây Nam Bộ. Mỗi khi lời hát được cất lên, từng sợi dây cảm xúc như nối liền vào trái tim người mộ điệu.
Với đóng góp to lớn ấy của người nhạc tài ba, năm 2008, tỉnh Bạc Liêu đã trùng tu tôn tạo khu mộ của nhạc sĩ thành Khu lưu niệm nhạc sĩ Cao Văn Lầu với diện tích gần 3.000 m2. Và ngày nay, Khu lưu niệm cũng chính là nơi diễn ra Lễ hội Dạ cổ hoài lang hàng năm.
Lễ hội Dạ cổ hoài lang bao gồm các hoạt động biểu diễn nghệ thuật trong phần lễ như: lễ giỗ tổ cổ nhạc, đờn ca tài từ, rước đèn, thả hoa đăng… cùng phần hội là các hoạt động tham quan phòng trưng bày về các ảnh, hiện vật, tác phẩm của nhạc sĩ Cao Văn Lầu. Và trong hội, du khách cũng có thể tìm mua các quà lưu niệm gắn liền với lễ hội Dạ cổ hoài lang.
Có thể nói, ngoài việc tri ân nhạc sĩ Cao Văn Lầu, lễ hội Dạ cổ hoài lang còn là một không gian văn hóa nghệ thuật độc đáo của Bạc Liêu, lễ hội đã tạo được sân chơi cho những người yêu mến nghệ thuật cải lương, đờn ca tài tử có dịp giao lưu với nhau. Lễ hội Dạ cổ hoài lang cũng từ đó phát huy tiềm năng về du lịch của tỉnh. Và minh chứng cho sự hấp dẫn của lễ hội Dạ cổ hoài lang chính là việc Hiệp hội du lịch ĐBSCL đã công nhận lễ hội là một điểm hẹn văn hóa, một điểm nhấn tiêu biểu trong du lịch của khu vực.
TAGGED
Ngày đăng: 18/07/2019 14:03:24
Lễ hội Dạ cổ hoài lang hay còn gọi là Lễ giỗ tổ cổ nhạc Bạc Liêu được tổ chức hàng năm vào ngày 12 tháng 8 âm lịch, tại Khu lưu niệm của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu, phường 2, Thị xã Bạc Liêu. Lễ hội là sự tri ân cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu và những bậc tiền nhân đã có công sáng tạo ra loại hình nghệ thuật truyền thống độc đáo của dân tộc.
Hàng năm cứ đến tháng 8 âm lịch, các anh chị em trong làng ca nhạc cổ Bạc Liêu lại chuẩn bị sẵn sàng cho ngày giỗ Tổ. Địa điểm hành lễ lúc trước đặt tại nhà nhạc sĩ Lê Văn Chột ở xóm Rạch Ông Bổn, năm 1950 dời về nhà nhạc sĩ Trần Tấn Hưng tọa lạc tại số 225 đường Minh Mạng - Bạc Liêu [nay là số 165 đường Nguyễn Thị Minh Khai, phường 5 thị xã Bạc Liêu], đến năm 1982 ông Trần Tấn Hưng từ trần, lễ giỗ Tổ được dời đến một vài nơi khác và hiện nay được tổ chức hàng năm tại Đoàn Cải lương Cao Văn Lầu.
| Chân dung tác giả bản nhạc Dạ cổ hoài lang |
Lễ giỗ Tổ ngày nay được tổ chức đơn giản hơn nhiều so với những thập niên giữa thế kỷ XX trở về trước. Ngày xưa, mỗi năm cứ cách ngày 12 tháng 8 vài hôm thì có một cuộc họp của những nhạc sĩ lão thành để thảo luận về việc tổ chức lễ giỗ Tổ. Nội dung của cuộc họp là sự thống nhất về chương trình hành lễ, các bản nhạc tế lễ, hương đăng trà quả, đồ ăn thức uống; quy định về số tiền đóng góp của các thành viên; cử ra thư ký, thủ quỹ và thành lập các ban: tế lễ, tiếp tân, hậu cần...
| Lễ giỗ Tổ cổ nhạc trong đêm khai mạc. Ảnh: C.THÚY |
Trên bàn thờ Tổ không có ảnh tượng mà chỉ có một bài vị ghi bốn chữ Cổ Nhạc Tổ Sư bằng chữ Hán. Phía trước là một bát hương to, hai bên có bày chân đèn với cặp nến thắp sáng, trên bàn thờ bày ngũ quả và hương hoa, hai bên bàn thờ treo các loại nhạc khí như: đàn kìm, đàn sến, đàn gáo, đàn cò, đàn tranh, đàn độc huyền, đàn lục huyền... các loại kèn sáo và cạnh đó là một bộ trống cổ; phía trước bàn thờ là một cái bàn thấp để dọn cúng thức ăn, giữa bàn thường là một con heo quay đỏ chói, phía trước là một khoảng trống lớn có trải đệm hoặc chiếu để tế lễ.
Đến 10 giờ bắt đầu hành lễ. Người dự lễ đa số là các nghệ nhân, nghệ sĩ địa phương và những người hâm mộ. Mọi người đứng thành hình chữ U lớn trước bàn thờ, người chủ tế và các người bồi tế với trang phục áo dài khăn đóng màu xanh, tuần tự bước ra trong tiếng chuông trống liên hồi, bắt đầu thực hiện các nghi thức như: dâng hương, dâng hoa, dâng ngũ quả, dâng bánh, dâng giấy tiền, dâng rượu... sau cùng là đọc văn tế - nội dung của bài văn tế tuyên dương công đức Tổ và cầu cho quốc thái dân an.
Sau khi tế lễ, mọi người lui về vị trí của mình và cùng ngồi xuống. Tiếng nhị cầm [đàn cò] lại lảnh lót vang lên, các loại đàn sáo hòa theo mở đầu một bản nhạc lớn; giữa khói hương nghi ngút một người [đã được chỉ định trước] bước ra quỳ trước bàn thờ Tổ lạy ba lạy, xong lại cất tiếng ca để hòa với điệu đàn; bản mở đầu này thường là Lưu thủy trường - bản thứ nhất của 20 bản Tổ; buổi lễ tiếp tục bằng sự hòa tấu một số bản [đã định trước] trong 19 bản Tổ còn lại là: Phú lục, Bình bán, Xuân tình, Tây thi, Cổ bản, Xàng xê, Ngũ đối thượng, Ngũ đối hạ, Long đăng, Long ngâm, Vạn giá, Tiểu khúc, Nam xuân, Nam ai, Đảo ngũ cung, Tứ đại oán, Phụng hoàng, Giang nam, Phụng cầu. Chấm dứt phần lễ hiến Tổ bằng một hồi trống dài, mọi người đứng dậy nghiêm trang bái Tổ.
Sau khi cúng tế, các món ăn lại được dọn ra, cũng bày trí theo hình chữ U, những người tham dự vừa ăn vừa uống vừa hòa tấu tiếp tục. Giai đoạn này những người tấu nhạc thực hiện các nhạc bản canh tân, thường mở đầu bằng các nhạc bản do Nhạc Khị sáng tác như: Ngự giá đăng lâu, Minh hoàng thưởng nguyệt, Phò mã giao duyên hoặc Ái tử kê. Sau đó tiếp tục hòa tấu một số trong các nhạc bản sau đây:
- Nhạc bản do người Bạc Liêu sáng tác: Dạ cổ hoài lang, Thu phong [Bá điểu], Liêu giang, Ngũ quan, Ngự giá, Vạn thọ, Hòa duyên, Huỳnh ba, Mẫu đơn, Nhật nguyệt, Lưỡng long, Tam quan nguyệt, Vọng cổ, Hứng trung thinh, Minh hoàng thưởng nguyệt, Tùng lâm dạ lãm...
- Nhạc bản cải tiến từ nhạc cổ Trung bộ: Phẩm tuyết, Nguyên tiêu, Hồ Quảng, Liên huờn, Bình bản [Bình nguyên], Tây mai, Kim tiền Huế, Xuân phong, Long hổ, Tẩu mã...
- Nhạc bản cải tiến từ nhạc cổ Trung Quốc: Uyên ương hội vũ, Khốc hoàng thiên, Tân xái phỉ, Ngũ điểm, Bài tạ, Mạnh Lệ Quân, Xang xừ liếu, Lạc âm thiều, Tô Vũ mục dương, Quý phi túy tửu...
- Nhạc bản được cải tiến từ dân ca: Lý con sáo, Lý thập tình, Lý ngựa ô, Lý giao duyên, Ngựa ô nam...
Khoảng 3 giờ chiều, buổi lễ chấm dứt. Kèn trống nổi lên, mọi người hướng về linh vị Tổ bái ba bái, sau đó cùng nhau dọn dẹp và tuần tự ra về. Ban tế lễ và những nhạc sĩ lớn tuổi ở lại để dự một cuộc họp thường niên. Cuộc họp này gồm 2 phần: Phần thứ nhất là giải quyết những vấn đề trong nội bộ, nhất là tương trợ các gia đình nhạc sĩ, ca sĩ nghèo; phần thứ hai là những đề nghị, những ý kiến chung cho ngành cổ nhạc Nam bộ. Thường là cuộc họp kết thúc trong sự thống nhất vui vẻ.
Các hoạt động khác diễn ra trong lễ hội bao gồm các chương trình biểu diễn nghệ thuật, giao lưu Đờn Ca tài tử, rước đèn trung thu và thả hoa đăng, tổ chức khu ẩm thực Bạc Liêu, trưng bày hiện vật, hình ảnh về cố NS Cao Văn Lầu và các sản phẩm nghề truyền thống…
Ngoài viêc khơi dậy giá trị truyền thông lễ hội Dạ cổ hoài lang còn góp phần quảng bá hình ảnh, tiềm năng du lịch của Bạc Liêu đáp ứng nhu cầu nguyện vọng của người dân./.
ST
Địa điểm diễn ra: Khu lưu niệm nhạc sĩ Cao Văn Lầu, phường 2, thành phố Bạc Liêu.
Thời gian diễn ra : Ngày 15 tháng 8 Âm lịch hàng năm
Lễ Hội Dạ Cổ Hoài Lang Bạc Liêu – Niềm Tự Hào Của Con Người Nơi Đây
Bản “ Dạ cổ hoài lang” – tác phẩm nổi tiếng của nghệ sĩ tài danh Cao Văn Lầu – người đã làm rạng rỡ nền cổ nhạc truyền thống dân tộc. Ông sinh ngày 22/12/1890 tại xóm Cái Cui, làng Chí Mỹ, quận Vàm Cỏ, tỉnh Long An. Do hoàn cảnh khó khăn, gia đình ông trôi dạt nhiều nơi trước khi dừng chân tại Bạc Liêu.
Với sự hướng dẫn những bước đi đầu tiên của cố nhạc sĩ Hai Khị, đã hình thành tài năng của một người nhạc sĩ lớn đó là ông Cao Văn Lầu. Tác phẩm Dạ cổ hoài lang do ông sáng tác là một đóng góp có nhiều ảnh hưởng đối với âm nhạc và nghệ thuật Việt Nam, gắn liền với sự ra đời của dòng nghệ thuật sân khấu cải lương. Ông mất ngày 13/8/1976 tại thành phố Hồ Chí Minh, thọ 84 tuổi.
Từ trung tâm thành phố Bạc Liêu qua cầu Kim Sơn theo con đường mang tên Cao Văn Lầu đi chừng 1km, du khách rẽ phải vào con đường nhỏ chừng 300m là đến Khu lưu niệm nhạc sĩ Cao Văn Lầu. Khi ông tạ thế vào năm 1976, gia đình đã an táng ông tại đây, trên phần đất của gia đình và đến năm 1997 Ủy ban nhân dân tỉnh Bạc Liêu đã xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh. Năm 2008 tỉnh Bạc Liêu đầu tư trùng tu, tôn tạo khu phần mộ này thành “Khu lưu niệm nhạc sĩ Cao Văn Lầu” và đưa vào hoạt động từ ngày rằm tháng Tám âm lịch năm Kỷ Sửu [29/9/2009] nhân dịp kỷ niệm 90 năm ra đời bản Dạ cổ hoài lang do ông sáng tác. Tác phẩm được ra đời trong thời gian cuộc sống vợ chồng ông gặp nhiều sóng gió, vì sau 3 năm chung sống bà Trần Thị Tấn vợ ông không sinh được con nối dỗi tông đường nên bị mẹ ông buộc vợ chồng chia cắt. Nỗi xa cách, nhớ nhung đến xé lòng cùng những giây phút suy tư trước nhân tình thế thái khiến Cao Văn Lầu bật lên những âm điệu não ruột, ai oán của bản Dạ cổ hoài lang. Nhìn trên phương diện nào đó, tác phẩm như tiếng nấc, là bản nhạc lòng quý giá của tác giả đối với người tri âm, tri kỷ, giữ trọn nghĩa nhân, vẹn thủy chung của tình chồng vợ.
Lễ hội “Dạ cổ Hoài lang” là một lễ hội nghệ thuật độc đáo của người Bạc Liêu nhằm tưởng nhớ, tri ân công lao của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu, người đã có công đóng góp cho quá trình ra đời và phát triển của bản vọng cổ ngày nay. Lễ hội không chỉ nhằm tôn vinh cố Nhạc sĩ Cao Văn Lầu và tôn vinh bản Dạ Cổ Hoài Lang, mà còn để tôn vinh những nghệ sĩ, nghệ nhân đã có công lao đóng góp để duy trì, phát triển và làm phong phú thêm cho vốn âm nhạc truyền thống Nam Bộ. Lễ hội được tổ chức vào ngày 15 tháng 8 âm lịch hàng năm, đó là ngày ra đời bản Dạ cổ hoài lang tại khu lưu niệm nhạc sĩ Cao Văn Lầu, phường 2, thành phố Bạc Liêu.
Các hoạt động diễn ra trong lễ hội bao gồm các chương trình biểu diễn nghệ thuật, giao lưu đờn ca tài tử, lễ giỗ tổ cổ nhạc, rước đèn trung thu và thả hoa đăng, trưng bày hiện vật, hình ảnh nhạc sĩ Cao Văn Lầu và các sản phẩm nghề truyền thống… Giữa phòng trưng bày có tượng nhạc sĩ Cao Văn Lầu với khói hương nghi ngút, hai bên án thờ là hai bản “Dạ cổ hoài lang” cùng nhiều tác phẩm khác của ông được viết bằng nét bút thi pháp điêu luyện. Đối diện với phòng trưng bày là khu nhà dành để bày bán những quyển sách viết về Cao Văn Lầu và một số hàng lưu niệm. Ngoài ra, khu lưu niệm còn có sân khấu ngoài trời phục vụ biểu diễn, lễ hội thu hút nhiều nghệ sĩ nổi tiếng về biểu diễn và tham dự ngày giổ tổ nghề.
Chiều sâu của Lễ hội, đó là sự nhắc nhở về nguồn cội. Đây cũng là một trong những giải pháp góp phần bảo tồn và phát huy có hiệu quả giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, thực hiện chủ trương phát triển văn hóa để phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Bạc Liêu hiện nay. Với diện tích ban đầu là 2.772m2, để đáp ứng nhu cầu phát triển của nghệ thuật đờn ca tài tử tại Bạc Liêu, nhằm tạo sân khấu chuyên nghiệp và đủ tiêu chuẩn phục vụ sự kiện lễ hội Dạ cổ hoài lang, tỉnh Bạc Liêu đã có dự án mở rộng Khu mộ nhạc sĩ Cao Văn Lầu với tổng diện tích là 12.577m2. Dự kiến hoàn thành vào năm 2014. Điều đáng phấn khởi cho ngành du lịch Bạc Liêu là năm 2012, Khu lưu niệm nhạc sĩ cao Văn Lầu được Hiệp hội du lịch ĐBSCL công nhận là điểm du lịch tiêu biểu khu vực ĐBSCL, sự công nhận này cho thấy Bạc Liêu đã khẳng định được vị trí của mình trong khu vực và trở thành một điểm hẹn văn hóa thu hút ngày càng lớn số lượng du khách gần xa.
Ai đã có dịp đến với Bạc Liêu vào mùa lễ hội, chắc hẳn trong lòng còn ghi dấu những kỷ niệm khó quên về một vùng đất nghĩa tình, đọng lại những thiết tha qua bài dạ cổ. Ngoài việc khơi dậy giá trị truyền thống thông qua lễ hội Dạ cổ hoài lang còn góp phần quảng bá hình ảnh, tiềm năng du lịch của Bạc Liêu, đáp ứng nhu cầu nguyện vọng của người dân. Phát huy hơn nữa phong trào đờn ca tài tử ngày một phát triển ngay trên quê hương bác Sáu Lầu đồng thời nâng cao phong trào này thành một sản phẩm văn hoá độc đáo gắn liền với việc phát triển du lịch ở địa phương, gìn giữ “món ăn tinh thần” của người dân Nam Bộ có lẽ là tiếng lòng của người Bạc Liêu và những người mộ điệu cải lương.