Lửa có từ khi nào?
Thời điểm tổ tiên loài người tìm ra và sử dụng lửa đang vẫn là câu hỏi bí ẩn. Tinh tinh, loài được cho là có quan hệ gần gũi nhất với con người chỉ có khả năng sử dụng ngôn ngữ cũng như công cụ.
Thời điểm tổ tiên loài người tìm ra và sử dụng lửa đang vẫn là câu hỏi bí ẩn. Tinh tinh, loài được cho là có quan hệ gần gũi nhất với con người chỉ có khả năng sử dụng ngôn ngữ cũng như công cụ. Việc sử dụng lửa được cho là kỹ năng có tính người nhiều nhất: Lửa giúp nấu chín thức ăn, xua đuổi thú dữ, chống lại cái rét...
Người vượn cổ có khả năng làm ra lửa từ 790.000 năm trước?
Mới đây, các nhà khảo cổ học thuộc Trường đại học Hebrew [Israel] đã tìm ra manh mối về vấn đề này sau khi phân tích những viên đá lửa tại một địa điểm khảo cổ bên bờ sông Jordan. Kết quả nghiên cứu trên khẳng định tổ tiên loài người không chỉ biết sử dụng lửa trong đời sống mà đã có khả năng làm ra lửa từ cách đây khoảng 790.000 năm trước. Các nhà khoa học cho rằng việc làm ra lửa là yếu tố giúp người tiền sử di cư từ châu Phi lên phía Bắc [châu Âu ngày nay].
Với những cứ liệu là sơ đồ 12 lớp khảo cổ và những viên đá lửa từ các cuộc khai quật tại vùng Gesher Benot Yaaqov thuộc miền Bắc Israel vừa được đăng trên Tạp chí khoa học Quaternary [Israel], các nhà khoa học đã đi đến kết luận, người vượn cổ đã có thể tự làm ra lửa và điều khiển chúng dễ dàng chứ không chỉ dựa vào hiện tượng tự nhiên nữa. Yếu tố này góp phần quan trọng trong việc giúp những người vượn cổ trong các cuộc hành trình mà họ muốn.
Những số liệu mới cho thấy con người sử dụng, kiểm soát lửa qua nhiều nền văn minh sớm nhất và họ đã không dựa vào lửa tự nhiên. Tiến sĩ Nira Alperson-Afil, một thành viên của nhóm nghiên cứu cho biết.
Một công trình nghiên cứu dựa trên kết quả khảo cổ tại Israel năm 2004 cho thấy con người đã biết dùng lửa bằng cách lấy chúng từ các vụ cháy rừng và kiểm soát lửa bằng cách ủ lửa và di chuyển chúng bằng cách đốt những cành cây và ủ than vào vỏ cây cách đây khoảng 800.000 năm.
Lò sưởi đã có cách đây 500.000 năm?
Dấu hiệu cổ nhất về việc sử dụng lửa bắt nguồn từ Koobi Fora ở Kenya, nơi các nhà nghiên cứu tìm thấy nhiều mảng trầm tích mất màu. Tuy nhiên, khi cho rằng những trầm tích này là nền lò sưởi có niên đại 1,6 triệu năm đã không thuyết phục được nhiều nhà nghiên cứu.
Alperson và đồng nghiệp đã tìm ra bằng chứng thuyết phục rằng một trong nhóm người vượn cổ, những tổ tiên của loài người đã biết sử dụng lửa cách đây 790.000 năm tại Gesher Benot Yaaqov. Các nhà khoa học cũng đã tìm ra những cứ liệu về việc kiểm soát lửa cổ nhất tại châu âu có niên đại chừng 500.000 năm.
Để có được kết quả trên, nhóm nghiên cứu của Alperson đã phân tích 500.000 mẩu gỗ và gần 36.000 mẩu đá lửa trên bờ một cái hồ cổ, được cho từng là nơi định cư của giống người Homo erectus. Các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu những viên đá lửa bởi nó có những lỗ đặc trưng khi tiếp xúc với lửa. Những mẩu gỗ và đá lửa bị cháy dở nằm tập trung trong hai địa điểm mà nhóm nghiên cứu cho rằng đó là nền một chiếc lò sưởi. Những mẩu gỗ bị cháy với tỷ lệ 4% và đá lửa là 2%. Tiến sĩ Alperson nói: Tỷ lệ cháy trên gỗ và đá lửa tại hiện trường cho thấy có dấu hiệu của một chiếc lò sưởi. Bởi nếu đó là đám cháy tự nhiên, tỷ lệ gỗ và đá lửa bị cháy sẽ cao hơn nhiều. Những dấu hiệu cho thấy những người Homo erectus đã biết làm ra lửa và sử dụng chúng một cách thành thạo.
Tiến sĩ Chris Stringer thuộc Viện bảo tàng lịch sử tự nhiên ở London cho rằng việc sử dụng lửa là một bước phát triển vượt bậc của con người, lửa đã làm cho đời sống xã hội của các tộc người trở nên phong phú. Họ có các hoạt động quanh các đống lửa vào đêm khuya, việc này giúp họ ngày càng gần gũi với nhau hơn. Ông cũng chỉ ra rằng việc sử dụng lửa đầu tiên tương quan với thời điểm các giống người tiến vào những khu vực lạnh hơnnhư châu Âu và miền Bắc Trung Quốc. Như vậy, lửa đã giúp họ khám phá những môi trường mà trước đây quá khắc nghiệt.
Phương pháp làm ra công cụ đánh lửa vẫn chưa có lời giải?
Tuy chưa tìm thấy dụng cụ đánh lửa thô sơ nào khác ngoài đá, nhà khảo cổ Nira Alperson-Afil nói những viên đá tìm thấy ở cùng một chỗ qua 12 nền văn minh sớm của con người là bằng chứng cho thấy khả năng làm ra lửa dù phương pháp làm ra chúng như thế nào vẫn còn là câu hỏi chưa có lời giải.