Thực hiện Kế hoạch bảo vệ thành quả thanh toán bệnh bại liệt giai đoạn 2016-2020 được Bộ Y tế phê duyệt tại quyết định số 1358/QĐ-BYT ngày 14 tháng 4 năm 2016, Dự án Tiêm chủng mở rộng thực hiện chuyển đổi sử dụng vắc xin bại liệt uống 2 týp [bOPV] thay thế cho vắc xin bại liệt uống 3 týp [tOPV] trên cả nước từ tháng 5 năm 2016 cùng với hơn 150 quốc gia để hướng tới mục tiêu thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu.
Dưới đây là một số câu hỏi đáp về bệnh bại liệt, vắc xin tOPV, bOPV giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về việc chuyển đổi sử dụng vắc xin bại liệt tại Việt Nam.
Câu 1. Bệnh bại liệt là bệnh gì?
Bại liệt là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút Polio [bại liệt] gây ra. Vi rút bại liệt gồm 3 týp 1, 2 và 3. Sau khi vào cơ thể vi rút sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây nên tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động. Bệnh có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời. Vi rút bại liệt có thể lây truyền, gây thành dịch lớn nếu miễn dịch cộng đồng thấp [tỷ lệ uống vắc xin phòng bệnh thấp].
Câu 2. Bệnh bại liệt lây truyền như thế nào?
Bệnh bại liệt lây truyền từ người sang người qua đường tiêu hóa. Vi rút bại liệt từ người bệnh hoặc người lành mang trùng gây lây nhiễm vào nguồn nước, thực phẩm rồi vào đường tiêu hóa. Những trường hợp không có miễn dịch, vi rút có thể xâm nhập từ đường ruột vào cơ thể, nhân lên và gây bệnh. Những người này tiếp tục gây bệnh cho những người xung quanh.
Bệnh rất dễ lây. Hầu hết trẻ em sống cùng nhà hoặc tiếp xúc với người mang mầm bệnh có thể bị nhiễm vi rút. Người bệnh có khả năng đào thải vi rút từ 10 ngày trước đến 14 ngày sau khi phát bệnh. Những người lành mang vi rút cũng có thể trở thành nguồn truyền bệnh.
Câu 3. Làm thế nào để phòng bệnh bại liệt?
Tạo miễn dịch chủ động thông qua tiêm hoặc uống vắc xin phòng bệnh bại liệt là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
Câu 4. Bệnh bại liệt tại Việt Nam có phải bệnh phổ biến không?
Tại Việt Nam, trước khi có vắc xin phòng bệnh, bệnh bại liệt là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu và để lại di chứng nặng nề ở trẻ dưới 5 tuổi, bệnh bại liệt đã từng gây ra các vụ dịch qui mô lớn với nhiều trường hợp mắc và tử vong.
Nhờ triển khai uống vắc xin phòng bệnh bại liệt và nhiều năm duy trì tỷ lệ uống vắc xin ở mức cao trên 90%, bệnh bại liệt đã dần được khống chế, ca bệnh cuối cùng được ghi nhận tại Việt Nam là từ năm 1997. Việt Nam đã chính thức được Tổ chức Y tế thế giới công nhận thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000. Trong 15 năm qua, bên cạnh việc triển khai cho trẻ uống 3 liều vắc xin bại liệt tOPV trong tiêm chủng thường xuyên cho trẻ 2, 3 và 4 tháng, các chiến dịch uống vắc xin bại liệt bổ sung đã được triển khai tại các vùng nguy cơ cao. Nhờ vậy, Việt Nam vẫn đang duy trì thành quả này trong khi vi rút bại liệt tiếp tục lưu hành trên thế giới.
Câu 5. Tại sao vẫn phải uống vắc xin phòng bệnh bại liệt khi chúng ta đã thanh toán được bệnh Bại liệt ?
Tại Việt Nam, bệnh bại liệt đã được thanh toán từ năm 2000. Tuy nhiên trong bối cảnh vi rút bại liệt hoang dại vẫn còn lưu hành tại một số quốc gia trên thế giới cùng với việc mở rộng giao lưu quốc tế cho thấy nguy cơ lây truyền bệnh bại liệt vẫn còn hiện hữu. Việc duy trì miễn dịch bảo vệ phòng bệnh bại liệt là rất cần thiết cho đến khi bệnh bại liệt được thanh toán hoàn toàn trên quy mô toàn cầu.
Câu 6. Có những loại vắc xin phòng bại liệt nào?
Có 2 loại vắc xin phòng bại liệt:
- Vắc xin sống giảm độc lực dạng uống [OPV]: chứa vi rút bại liệt sống đã làm suy yếu, có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch. Miễn dịch này giúp cho cơ thể phòng vệ không cho vi rút xâm nhập vào cơ thể.
- Vắc xin bất hoạt dạng tiêm [IPV]: chứa vi rút bại liệt chết [sau khi xử lý] có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch phòng bệnh. Vắc xin này có thể ở dạng phối hợp với một số vắc xin khác.
Câu 7. Vắc xin tOPV, bOPV và vắc xin IPV là những vắc xin gì? Các vắc xin này đã được dùng ở đâu?
Hiện nay có một số loại vắc xin phòng bại liệt bao gồm:Vắc xin OPV chứa 3 tuýp kháng nguyên bại liệt [tOPV] 1,2,3 đã được triển khai cho trẻ 2,3 và 4 tháng tuổi trên thế giới hơn 50 năm qua.
- Vắc xin được khẳng định là an toàn và có hiệu quả cao trong phòng bệnh bại liệt.
- Vắc xin OPV chứa 2 týp kháng nguyên bại liệt [bOPV] 1 và 3, đã được triển khai trong Chương trình TCMR thay thế cho vắc xin tOPV tại hơn 150 nước.
- Vắc xin IPV chứa 3 týp kháng nguyên bại liệt 1,2,3. Hiện nay vắc xin này đã được đưa vào chương trình TCMR tại nhiều nước. Tại Việt Nam vắc xin này dự kiến sẽ được triển khai trong chương trình Tiêm chủng mở rộng từ năm 2018.
Câu 8. Tại sao các nước phải chuyển từ vắc xin tOPV sang sử dụng vắc xin bOPV? Vậy vắc xin tOPV có an toàn không?
Vắc xin OPV là dạng vắc xin sống, chứa các thành phần vi rút bại liệt được làm suy yếu nên có tỷ lệ rất nhỏ nguy cơ vi rút biến đổi và có khả năng gây bệnh ở cộng đồng. Hiện tượng này chỉ xảy ra ở những vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Mặc dù tỷ lệ này là rất hiếm nhưng trên thế giới cũng đã ghi nhận những trường hợp mắc bệnh bại liệt do vi rút có nguồn gốc vắc xin và thường gặp nhất là vi rút týp 2.
Từ tháng 9/2015, Tổ chức Y tế thế giới đã công bố thanh toán bệnh bại liệt týp 2 hoang dại trên toàn cầu. Hướng tới một thế giới không còn bệnh bại liệt, Tổ chức Y tế thế giới đặt mục tiêu thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu. Để thực hiện mục tiêu quan trọng này, WHO yêu cầu các quốc gia cần thay thế vắc xin bại liệt 3 týp [tOPV] bằng sử dụng vắc xin bại liệt uống 2 týp [bOPV].
Câu 9. Trẻ đang uống vắc xin tOPV chuyển sang uống bOPV có ảnh hưởng gì không?
Cả hai loại vắc xin OPV đều an toàn và hiệu quả. Vắc xin bOPV tương tự như vắc xin tOPV về dạng vắc xin, phương pháp bảo quản, chỉ khác nhau về thành phần kháng nguyên phòng bệnh bại liệt. Lịch tiêm chủng vắc xin bOPV trong TCMR tương tự vắc xin tOPV, cụ thể:
- Liều 1: khi trẻ 2 tháng tuổi
- Liều 2: khi trẻ 3 tháng tuổi
- Liều 3: khi trẻ 4 tháng tuổi
Do vậy, nếu trẻ đang uống vắc xin tOPV có thể chuyển sang tiếp tục uống bOPV mà không phải uống lại từ đầu.
Câu 10. Kế hoạch chuyển đối từ vắc xin tOPV sang bOPV tại Việt Nam như thế nào?
Từ tháng 5 năm 2016, vắc xin tOPV sẽ ngừng sử dụng trên toàn quốc. Từ tháng 6 năm 2016, Chương trình Tiêm chủng mở rộng sẽ chuyển sang sử dụng vắc xin OPV 2 týp [bOPV] thay thế cho vắc xin bại liệt uống 3 týp [tOPV] trước đây.
Câu 11. Đã có bao nhiêu nước thực hiện chuyển đổi vắc xin này?
Theo yêu cầu của Tổ chức Y tế thế giới, tất cả các nước sử dụng vắc xin tOPV sẽ thực hiện chuyển đổi sang vắc xin bOPV từ tháng 5/2016. Đến nay tất cả các nước đã thực hiện hoạt động này, trong đó có Việt Nam.
Dự án TCMR
/vi/vac-xin/kien-thuc-tiem-chung/moi-dua-tre-can-tiem-may-mui-bai-liet-moi-du/
Bại liệt là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 5 tuổi, có thể để lại di chứng suốt đời, thậm chí gây tử vong. Tiêm bại liệt cho trẻ theo đúng lịch là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh này.
Bại liệt là bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây ra bởi virus Polio [virus bại liệt]. Virus sau khi vào cơ thể sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương, gây tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động. Bệnh có thể để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời, thậm chí gây tử vong cho trẻ nhỏ.
Virus bại liệt sau khi vào cơ thể sẽ đến tấn công hạch bạch huyết và hệ thần kinh trung ương, gây tổn thương tế bào sừng trước tủy sống và tế bào thần kinh vận động vỏ não, làm phát sinh các biểu hiện liệt mềm cấp của bệnh bại liệt.
Con người là nơi lưu trú duy nhất của virus bại liệt. Căn bệnh này có thể lây từ người này sang người khác chủ yếu qua đường phân – miệng. Người lành mang virus bại liệt cũng có thể trở thành nguồn truyền bệnh trong cộng đồng nên rất khó phát hiện và phòng ngừa. Chính vì vậy, việc tạo miễn dịch chủ động thông qua tiêm bại liệt cho trẻ là biện pháp phòng bệnh hiệu quả và an toàn nhất hiện nay.
Tiêm bại liệt cho trẻ theo đúng lịch là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh này
Hiện nay, một số loại vắc-xin được cấp phép sử dụng để tiêm bại liệt cho trẻ bao gồm:
- Vắc-xin bại liệt đường uống OPV: Vắc-xin dạng uống chứa virus bại liệt sống đã làm giảm độc lực, giúp cho cơ thể phòng vệ và không cho virus xâm nhập vào. Vắc-xin dạng uống nằm trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng của Bộ Y tế. Trẻ được cho uống vắc-xin bại liệt vào thời điểm 2, 3 và 4 tháng tuổi [uống 03 liều OPV].
- Vắc-xin bại liệt đường tiêm IPV: Đây là vắc-xin dạng tiêm chứa virus bại liệt được làm bất hoạt, có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch phòng bệnh. Vắc-xin này được đưa vào lịch tiêm bại liệt nhắc lại cho trẻ.
- Vắc-xin phòng bệnh bại liệt phối hợp: Hiện nay có các loại vắc-xin phối hợp có thành phần ngừa bại liệt bao gồm: Vắc-xin 6 trong 1 Infanrix Hexa [Bỉ] và vắc-xin 6 trong 1 Hexaxim [Pháp], giúp ngừa 6 bệnh: Bại liệt, bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và các bệnh do vi khuẩn Haemophilus influenzae type B [Hib]. Vắc-xin 5 trong 1 Pentaxim [Pháp] ngừa được 5 bệnh gồm: Bại liệt, bạch hầu, ho gà, uốn ván và các bệnh gây do vi khuẩn Haemophilus influenzae type B [Hib]. Vắc-xin Tetraxim [Pháp] giúp phòng ngừa 4 bệnh: Bại liệt, bạch hầu, ho gà, uốn ván.
Trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 7 tuổi là những đối tượng có nguy cơ cao dễ mắc bệnh bại liệt. Do đó, cha mẹ cần lưu ý thực hiện đúng lịch tiêm bại liệt cho trẻ theo từng độ tuổi.
Hiện nay, theo chương trình tiêm chủng mở rộng thì lịch tiêm bại liệt cho trẻ em sẽ bao gồm: 3 liều vắc-xin bại liệt [OPV] uống vào thời điểm trẻ 2, 3 và 4 tháng tuổi, tiêm nhắc lại 1 mũi vắc-xin bại liệt [IPV] vào thời điểm 5 tháng tuổi.
Đối với các mũi tiêm bại liệt loại vắc-xin phối hợp thì lịch tiêm như sau:
- Vắc-xin 6 trong 1 Infanrix Hexa [Bỉ], 6 trong 1 Hexaxim [Pháp] hoặc vắc-xin 5 trong 1 Pentaxim [Pháp] tiêm 3 mũi chính vào thời điểm 2, 3, 4 tháng tuổi. Mũi thứ 4 tiêm nhắc lại khi trẻ 16 đến- 18 tháng tuổi.
- Vắc-xin phòng 4 bệnh Tetraxim [Pháp] được bắt đầu từ tiêm mũi đầu tiên vào tháng thứ 2. 2 mũi tiếp theo tiêm cách nhau khoảng 1 đến 2 tháng. Mũi tiêm bại liệt cho trẻ nhắc lại được tiêm vào năm thứ 2.
Việc sử dụng vắc-xin bại liệt cho trẻ bằng đường uống hoặc đường tiêm đều mang đến hiệu quả phòng bệnh như nhau. Tuy nhiên, bố mẹ cũng có thể chọn tiêm các loại vắc-xin phối hợp có thành phần bại liệt, điều này giúp trẻ vừa ngừa được bại liệt vừa phòng các bệnh nguy hiểm khác trong cùng 1 mũi tiêm.
Tóm lại, việc chọn tiêm phòng vắc-xin bại liệt dạng tiêm hay uống, vắc-xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng hay tiêm dịch vụ là tùy thuộc vào điều kiện kinh tế và lựa chọn của từng gia đình. Điều quan trọng là bố mẹ cần đưa trẻ đi chủng ngừa đủ mũi và đúng lịch để nâng cao tối đa hiệu quả phòng bệnh của vắc-xin.
Cần lưu ý thực hiện đúng lịch tiêm bại liệt cho trẻ theo từng độ tuổi.
Để bảo vệ sức khỏe toàn diện, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện đang cung cấp Chương trình tiêm chủng trọn gói với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho các đối tượng khác nhau, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn, phụ nữ trước và trong khi mang thai.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec sử dụng nguồn vắc-xin chất lượng cao, có xuất xứ rõ ràng, phù hợp theo độ tuổi cần tiêm chủng, đảm bảo an toàn từ khâu kiểm nhập, bảo quản đến khi sử dụng. Trước khi tiêm phòng, tất cả khách hàng được khám sàng lọc trước tiêm với các bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo sức khỏe tốt nhất khi tiêm chủng. 100% khách hàng tiêm chủng được theo dõi và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về. Đặc biệt, Phòng theo dõi sau tiêm chủng được trang bị đầy đủ các phương tiện cấp cứu; đội ngũ bác sĩ - điều dưỡng được đào tạo về xử trí cấp cứu phản vệ nhằm đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM: