Tác giả Ce Phan là giáo viên ở Nhật Bản, chia sẻ bài viết về sách giáo khoa ở nước này:
Phương thức giáo dục "một chương trình, nhiều sách giáo khoa" vừa mới được hiện thực bằng việc giới thiệu một bộ sách giáo khoa mới cho năm học mới 2020-2021 ở Việt Nam. Trong đó, mọi người dành nhiều sự qua tâm nhất cho bộ sách giáo khoa lớp 1 với trên 20 cuốn sách với giá bán khoảng 800 nghìn đồng.
Đối với tôi, là một giáo viên tại Nhật Bản, tôi cho rằng chuyển dịch trên của Bộ Giáo dục là cần thiết mặc dù tương đối trễ so với các nền giáo dục khác. Bài này tôi sẽ chia sẻ những thông tin mà tôi biết về sách giáo khoa ở Nhật Bản để bạn đọc có thể tham khảo.
Sách giáo khoa ở Nhật Bản được tư nhân xuất bản
Trước Thế chiến II, Nhật Bản áp dụng một bộ sách giáo khoa duy nhất cho cả nước do Bộ Giáo Dục xuất bản. Tuy nhiên, đến năm 1947, Luật Giáo Dục ở Nhật có những quy định mới về xuất bản sách giáo khoa và cơ chế đó được sử dụng cho đến hôm nay.
Theo đó, Bộ Giáo dục của Nhật Bản chỉ quản lý và giám sát tiêu chuẩn của chương trình giáo dục của các cấp học mà không tự sản xuất sách giáo khoa. Dựa trên các yêu cầu đó, các nhà xuất bản tư nhân sẽ xây dựng nên nhóm nghiên cứu và viết sách giáo khoa. Điều đó có nghĩa là có rất nhiều bộ sách giáo khoa tồn tại xung quanh khung chương trình giảng dạy đã được Bộ Giáo dục quy định.
Chính quyền địa phương sẽ lựa chọn một bộ sách giáo khoa để áp dụng cho hệ thống trường công lập hoặc bán công mà họ quản lý trực tiếp. Các trường tư nhân thì được quyền lựa chọn bất kỳ bộ sách giáo khoa nào đã được Bộ Giáo dục phê duyệt.
Thường thì các bộ sách giáo khoa có giá chênh lệch không quá nhiều và có giá khá rẻ bởi vì giá sách được kiểm soát bởi Bộ giáo dục. Số lượng cuốn sách và số lượng trang cũng được quy định rõ nên nếu thoạt nhìn thì các bộ sách giáo khoa sẽ tương đối giống nhau ở vẻ bề ngoài.
Sách giáo khoa được cấp phát miễn phí ở cấp học phổ thông ở Nhật Bản
Khác với Việt Nam, học sinh từ lớp 1 đến lớp 9 trong trường công lập Nhật Bản được nhận sách mới miễn phí hoàn toàn. Đó là quyền lợi mà tất cả học sinh ở Nhật đều được hưởng bao gồm con của người ngoại quốc.
Các trường tư nhân hoặc bán công thì có thể học phí đã bao gồm sách giáo khoa hoặc học sinh sẽ tự mua riêng sách giáo khoa.
Chính vì tất cả học sinh đều sở hữu sách cho riêng mình nên các em tự do hoàn toàn trong việc sử dụng cuốn sách. Do vậy, việc ghi chú trên cuốn sách giáo khoa là điều mà các em được khuyến khích ở Nhật Bản. Có rất nhiều khoảng giấy để trống để học sinh có thể viết trực tiếp vào đó.
Về lý thuyết, một bộ sách giáo khoa ở Nhật Bản chỉ được sử dụng một lần mỗi năm vì thường có những cập nhật mới trong cuốn sách giáo khoa của năm kế tiếp. Do vậy, bộ sách giáo khoa cũ chỉ còn mang tính tham khảo chứ khó lòng được sử dụng chính thức cho các lớp sau.
Học sinh Nhật học từ rất nhiều sách bên cạnh sách giáo khoa
So với hơn 20 cuốn sách dành cho lớp một ở Việt Nam, bộ sách giáo khoa dành cho mỗi lớp trong cấp tiểu học ở Nhật có ít hơn về số lượng cuốn sách [có khoảng từ 10-15 cuốn]. Tuy nhiên, học sinh ở Nhật xem sách là một phần trong danh mục sách mà các em sử dụng trong quá trình học. Các em đọc sách rất nhiều bởi vì chương trình học của các em rất mở.
Thầy cô giáo ở Nhật cũng đặt ra rất nhiều vấn đề trên lớp bên ngoài sách giáo khoa nên việc đọc sách bên ngoài là rất cần thiết. Thư viện trường sẽ cho các em mượn bất kỳ cuốn sách tham khảo nào mà các em cần.
Người Nhật rất nổi tiếng về khả năng đọc sách và chắc chắn thói quen này đã được hình thành từ rất sớm. Có rất nhiều thống kê về số lượng sách mà học sinh Nhật đọc mỗi tháng. Thường thì một học sinh tiểu học sẽ đọc ít nhất một cuốn sách mới trong một tháng. Con số này sẽ tăng dần lên khi các em lớn lên.
Nhìn chung, học sinh ở Nhật may mắn hơn học sinh ở Việt Nam khi được hỗ trợ sách giáo khoa trong nhiều năm học. Các em cũng thuận lợi hơn khi được tiếp xúc với một kho tàng sách đồ sộ và hoàn toàn miễn phí trong thư viện trường học. Đặc biệt nhất đó là tinh thần khuyến khích đọc thêm sách đã thúc đẩy các em duy trì thói quen này trong suốt hành trình của cuộc đời. Đó là điều mà rất lâu nữa học sinh Việt Nam mới xây dựng được.
>> Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.
Ce Phan
Bộ sách lớp 1 mập mờ
Sự bất lực từ cải cách sách giáo khoa