Vào ngày 28-11-1992, nhạc sĩ Y Vân, tác giả của những ca khúc nổi tiếng Lòng Mẹ, 60 Năm Cuộc Đời, Sài Gòn, Ảo Ảnh… trút hơi thở cuối cùng. Đúng như nội dung ca khúc “60 Năm Cuộc Đời” được ông viết theo phong cách rock ‘n roll: “Em ơi có bao nhiêu. Sáu mươi năm cuộc đời…”, nhạc sĩ Y Vân sống tròm 60 năm như đó là định mệnh được báo trước [sinh năm 1933].
Nhạc sĩ Y Vân tên thật là Trần Tấn Hậu, sinh năm 1933 tại Hà Nội [quê gốc ở Thanh Hóa]. Thuở niên thiếu, Trần Tấn Hậu từng theo học nhạc với Giáo sư – nhạc sĩ Tạ Phước và cũng đã tập tành sáng tác từ rất sớm nhưng không mấy thành công. Mồ côi cha, nhà nghèo, mấy mẹ con dắt díu nhau nương náu trong một túp lều xiêu vẹo ở ngõ chợ Khâm Thiên. Chính vì thế, Trần Tấn Hậu rất thương mẹ và các em.
Nhạc sĩ Y Vân [đứng]
Chàng nhạc sĩ nghèo phải đi dạy đàn để nuôi gia đình. Có một người bạn thân giới thiệu anh đến dạy đàn cho một tiểu thư khuê các – nàng tên là Tường Vân. Rồi giữa họ hé nở một mối tình đằm thắm. Nhưng… tình đầu tan vỡ cũng là lẽ thường, huống chi chàng chỉ là anh “Trương Chi” si tình khốn khổ, còn nàng lại là một “Mỵ Nương” danh gia vọng tộc. Không thành duyên nhưng… thành danh, một loạt các ca khúc của tác giả Y Vân [có nghĩa là Yêu Vân] ra đời như: Đò Nghèo, Ảo Ảnh, Nhạt Nắng... với phong cách tha thiết, trữ tình rất được công chúng yêu thích. Không chỉ có vậy, sáng tác của Y Vân còn rất đa dạng: vui tươi, sôi động với Sài Gòn, 20-40, Anh Về Thủ Đô, lung linh, sang trọng với Tiếng Trống Cao Nguyên, Những Bước Chân Âm Thầm [thơ Kim Tuấn] và nhất là ca khúc Lòng Mẹ êm ái đầy xúc cảm…
Có thông tin ghi rằng bài hát Lòng Mẹ được viết năm 1952. Tuy nhiên theo nhạc sĩ Y Vũ, em trai của nhạc sĩ Y Văn, năm 1952 nhà ông còn ở Hà Nội, đến năm 1954 mới di cư vào miền Nam sinh sống và sáng tác bài Lòng mẹ năm 1957.
Nhạc sĩ Y Vũ kể lại: “Cuối thập niên 1950, anh Y Vân là nhạc công chơi cho các nhà hàng ở Sài Gòn. Hằng đêm, mẹ ở nhà giặt quần áo ở máy nước công cộng, có lần giặt đến 2 giờ sáng thì bị cảnh sát đến nhắc nhở vì quá giờ giới nghiêm. Đến sáng, anh tôi về nhà, biết chuyện đã khóc và viết ra Lòng Mẹ.
Câu hát tha thiết: Lòng mẹ thương con như vầng trăng tròn mùa thu. Tình mẹ yêu mến như làn gió đùa mặt hồ. Lời ru man mác êm như sáo diều dật dờ. Nắng mưa sớm chiều vui cùng tiếng hát trẻ thơ… Thương con thao thức bao đêm dài, con đà yên giấc, mẹ hiền vui sướng biết bao. Thương con khuya sớm bao tháng ngày, lặn lội gieo neo, mái tóc trót đành đẫm sương…”. Viết xong, anh hát cho mẹ nghe và bà đã khóc”.
Hai anh em Y Vân, Y Vũ năm 1992, một năm trước khi ông qua đời.
Thời điểm sau năm 1954, khi Y Vân di cư vào Nam, ông đã tiếp tục sáng tác, chơi nhạc, hòa âm và dạy nhạc, viết sách dạy nhạc và đàn guitar. Y Vân cũng là 1 trong 3 nhạc sĩ hòa âm nhiều ca khúc trước năm 75 nhất, bên cạnh nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi và Văn Phụng.
Ngoài tân nhạc, Y Vân còn tâm huyết với dân nhạc, tiêu biểu là Dân Ca Ba Miền. Đó là tên của công trình nghệ thuật được nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông phác thảo và Y Vân sưu tầm tài liệu với các công việc: sưu tầm bài hát, tài liệu, nhạc khí cổ, tuyển chọn ca sĩ, ca nương theo đúng mẫu xưa phù hợp với phong cách từng địa phương.
Dự án bao gồm 20 tiết mục chia đều cho ba miền và đã được phát hành trong nước trong băng/đĩa Continental 6. Ngoài ra, còn phát hành ấn bản tiếng Anh với tên gọi Vietnamese Traditional Songs để tặng tòa đại sứ các nước và các cơ quan văn hóa Việt Nam ở nước ngoài. Tác phẩm này gây tiếng vang lớn và được tổ chức UNESCO khích lệ, hỗ trợ chuyên gia giúp củng cố hồ sơ di sản văn hóa thế giới. Hồ sơ hoàn thành năm 1974, được Bộ Ngoại giao cùng Bộ Thông tin xét duyệt và sẽ chính thức gửi cho UNESCO vào đầu năm 1975. Tuy nhiên vì biến cố 1975 nên cuối cùng không thể thực hiện được.
Một ca khúc tiêu biểu khác gắn liền với tên tuổi của nhạc sĩ Y Vân là “Sài Gòn” [nhiều nơi ghi sai tên bài hát là Sài Gòn Đẹp Lắm]. Ca khúc này đã từng được 1 ca sĩ Singapore là Trương Tiểu Anh hát bằng tiếng Hoa.
Nhà báo Thụy Kha đã viết về “Sài Gòn đẹp lắm” như sau:
“Ở Sài Gòn trước năm 75, cũng có nhiều nhạc sĩ viết ca ngợi “Hòn ngọc Viễn Đông” này nhưng phải tới khi Y Vân “xuất chưởng” bằng “Sài Gòn” với tiết điệu cha cha cha thì Sài Gòn mới thực sự có “Sài Gòn ca” của chính mình: “Dừng chân trên bến khi chiều nắng chưa phai. Đường xa thấp thoáng muôn tà áo tung bay. Nếp sống vui tươi nối chân nhau đến nơi này. Sài Gòn đẹp lắm! Sài Gòn ơi! Sài Gòn ơi!”
Không có mô tả nào về Sài Gòn lại “rất Sài Gòn” như “Sài Gòn” của Y Vân. Nhất là với một chuyển đoạn thực sự trẻ trung, sôi động: “Lá la la lá la. Lá la la lá la. Tiếng cười cùng gió chan hòa niềm vui say sưa. Lá la la lá la. Lá la la lá la. Ôi đời đẹp quá, đẹp quá, tràn bao ý thơ”. [Trích báo Người Lao Động]
Tuy nhiên ca khúc được xem là gắn bó định mệnh với nhạc sĩ Y Vân chính là ca khúc “60 Năm Cuộc Đời”. Khi ở thời điểm sung sức nhất của cuộc đời, ông viết:
Em ơi có bao nhiêu
60 năm cuộc đời
20 năm đầu
Sung sướng không bao lâu
20 năm sau
Sầu vương cao vời vợi
20 năm cuối là bao…
…
Ơ là thế, đời sống không là bao
Ơ là bao, đời không lâu là thế…
Gần 40 năm sau đó, ông đã qua đời khi vừa tròn 60 tuổi, như một định mệnh nghiệt ngã.
Nhạc sĩ Y Vân được xem là một nhạc sĩ đa tài, và ông làm việc rất nhiều, kể cả ở những năm gần cuối đời nhằm đảm bảo cho gia đình có được một cuộc sống ổn định. Bà Minh Lâm, vợ cố nhạc sĩ Y Vân tâm sự:
“Nhiều người thêu dệt Y Vân thành một con người đa tình, trăng hoa. Là vợ chồng, mấy mươi năm đầu gối tay ấp nên tôi rất hiểu nhà tôi. Anh ấy là một người đàng hoàng, có gì cũng thật thà kể với vợ [kể cả những việc sâu kín như trường hợp lấy nghệ danh Y Vân]. Anh ấy rất có hiếu với mẹ và thương yêu vợ con. Thời gian sau năm 1975, Y Vân tham gia Đoàn ca nhạc Hương Miền Nam, rồi nhận viết nhạc cho nhiều nguồn: phối nhạc cho Saigon Audio, viết nhạc phim, nhạc nền cho sân khấu…
Vợ chồng nhạc sĩ Y Vân
Anh làm việc cật lực bất kể ngày đêm. Ban trưa, nhìn anh xoay trần viết nhạc dưới mái tôn thấp nóng hầm hập, thấy thương vô cùng. Trời thương, nên giai đoạn đó anh được “đặt hàng” dồn dập, có thể nói là “ăn nên, làm ra”, nhờ đó mà gia đình chúng tôi xây lại được căn nhà tạm gọi là ngăn nắp, nhưng anh làm ra cho mẹ con chúng tôi hưởng, bởi chỉ một năm sau thì anh mất [28/11/1992]. Dạo ấy, đứng trước quan tài của anh đang được quàn tại Hội Âm nhạc TP HCM, mẹ chồng tôi không hề khóc một tiếng. Có lẽ tất cả nước mắt để khóc thương con, bà cụ đã âm thầm nuốt ngược vào trong. Chúng tôi nghe bà cụ nói: “Người đời thường bảo: Con “đi” trước mẹ là bất hiếu, nhưng mẹ chẳng trách con đâu bởi con đã làm tròn chữ hiếu ngay từ lúc viết xong bài Lòng Mẹ…”
Sau khi nhạc sĩ Y Vân mất thì chưa đầy một năm sau, mẹ của ông cũng qua đời.
nhacxua.vn tổng hợp và biên soạn
Bận tâm chi, tùy duyên mà sống. Đừng bao giờ lấy lời người khác để đánh giá bản thân. Chúng ta phải chứng minh cho họ thấy là mình làm được và không hề kém như họ nghĩ...
Nếu như mình làm được thì không còn ai xem thường mình. Nếu như cuộc sống không còn thù hận thì sẽ có bình an.
Sáng nay thức dậy, chợt nhìn lén vào gương xem dung nhan thế nào. Ôi, không thể nào tin nổi! Một sự thật bất ngờ, một hình ảnh thể hiện sự già nua của một kiếp người! Tôi thấy khuôn mặt đã già đi quá. Những dấu hiệu dễ dàng nhìn thấy đó là tóc bạc, da nhăn, mắt mờ, tai hơi lãng... Tôi thấy hơi lo buồn cho mình quá. Rồi đây cuộc đời mình sẽ ra sao trong kiếp sống phù sinh này.
Hình như ai trong chúng ta cũng đều lo sợ sự già, bệnh, chết cả. Có lẽ tất cả mọi người trong chúng ta sẽ không tránh khỏi định luật vô thường này. Tôi nhớ thời thơ ấu, tôi còn rất trẻ và khỏe mạnh. Một mình tôi có thể vác một bao lúa nặng khoảng 58 kg. Lúc đó, tôi mới có 17 tuổi. Thời đó, tôi khỏe lắm, làm việc rất hăng say. Còn bây giờ, sao tôi thấy làm sao đó. Hình như sức khỏe mình bị giảm sút khá nhiều. Chắc có lẽ mình đã già hơn trước. Hình như tôi đã đi hết nửa đoạn đường của một đời người rồi.
Có ai đã từng nghe bài hát 60 năm cuộc đời chưa? Nếu chưa nghe thì hãy nghe thử xem. Bài hát đó cũng có ý nghĩa lắm. Tôi suy nghĩ đời người sao quá ngắn, chẳng lẽ có thế thôi sao? 60 năm của một kiếp người, mà mình đã đi hết nửa đoạn đường rồi. Ôi sao mau quá vậy? Tôi tự hỏi mình còn nửa đoạn đường nữa mình sẽ đi như thế nào đây? Tại vì nửa đoạn đường lúc trước tôi gây tạo biết bao nhiêu việc ác: nào là sát sanh như cá, ếch, gà, vịt nhiều lắm. Còn về trộm cắp thì cũng có. Nhớ lúc trước đi chơi cùng tụi bạn, đi ngang qua khu vườn nhãn và khu vườn bưởi, chúng tôi cùng nhau rủ hái trái, vui quá trời quá đất! Giờ nghĩ lại thấy tội lỗi quá đi. Còn việc tà dâm thì mình không có, nên ngày hôm nay mình được nhân duyên tốt là được xuất gia.
Tiếp theo là nói dối. Lúc trước, mình cũng có thể gọi là cháu bác Ba Phi đó nhe, nói mà không ai biết là mình nói dối luôn. Nhưng từ khi tu là bỏ, không dám nói vì sợ mang khẩu nghiệp. Còn vấn đề uống rượu. Nhớ lúc trước mình được bạn bè ca tụng là số một bất khả chiến bại, chỉ có hòa chứ không thua. Uống rượu không cần ăn mồi cũng được, một cảnh giới có thể nói uống rượu như uống nước, uống bằng ly cối, uống chết bỏ nên ai cũng sợ. Nhưng từ khi tu rồi thì đã từ bỏ luôn vì thấy uống hoài cũng vậy nên tránh và từ bỏ, lên thành phố chuẩn bị đi nước ngoài, đó là sang Úc để làm ăn.
Trong thời gian chờ đợi học tiếng Anh, tôi được người chị hướng dẫn vào chùa làm công quả. Ai ngờ, tôi được giác ngộ về chân lý mà đức Phật chỉ dạy nên tôi từ bỏ việc sang Úc. Lúc này, tôi đã xác định đi con đường mà đức Phật từng đi, đó là con đường đi tìm hạnh phúc thật sự, con đường của sự giải thoát và chấm dứt khổ đau, đạt được an vui của kiếp sống này. Chỉ có 11 năm làm người tốt thì quá ít so với 19 năm ở thế gian đầy tội lỗi. Vậy là trong 30 năm qua, tôi đã sống và làm việc xấu ác lại nhiều hơn việc thiện rồi. Ôi uổng quá! Lúc trước sao mình ngu thế không biết nữa! Giờ nghĩ lại ân hận, xấu hổ quá!
Giờ mình chỉ còn một cơ hội cuối cùng, đó là 30 năm còn lại thôi. Không biết 30 năm này như thế nào nữa, nhưng mình sẽ quyết tâm sống cho thật tốt, làm nhiều việc thiện, giúp đỡ mọi người, tập yêu thương người, yêu thương vật, yêu thiên nhiên cây cỏ nữa... Tóm lại, yêu tất cả từ loài hữu tình đến loài vô tình, yêu thương vô bờ bến. Mong sao 30 năm còn lại, mình làm được nhiều điều có ý nghĩa hơn và bổ ích cho cuộc sống này, để bù đắp 19 năm về trước đã sống không tốt, sống không đẹp với cuộc đời.
Chúng ta thấy cuộc đời này quá ngắn. Phật dạy mạng người chỉ trong hơi thở. Vậy mà chúng ta cứ thờ ơ, ít ai quan tâm để ý. Dù có để ý cũng ít ai chịu tu hành, đến khi ân hận thì lại muộn rồi, than van khóc lóc thì cũng không được gì cả. Cho nên, chúng ta là người học Phật thì phải cẩn trọng. Khi biết được đời là bể khổ, sinh già bệnh chết là vô thường, không một ai tránh khỏi, nên phải cố gắng nỗ lực học tập và hành trì không được gián đoạn. Được vậy, một khi vô thường đến, ta chắp tay chào vui vẻ ra đi một cách nhẹ nhàng, thảnh thơi mà không phải kêu la hay đau khổ gì cả.
Tâm Quảng