Nếu vẫn ăn uống và hoạt động như bình thường, nhưng sao lại giảm cân? Vậy giảm cân đó là bình thường hay bất thường?
Thế nào là giảm cân?
Trọng lượng cơ thể được xác định bởi lượng calo của một người đưa vào, khả năng hấp thụ, tỷ lệ trao đổi chất, và tiêu hao năng lượng do vận động thể lực. Sụt cân có thể phản ánh do giảm lượng thức ăn, giảm sự hấp thụ thức ăn, tăng yêu cầu trao đổi chất, hoặc sự kết hợp của ba yếu tố trên. Về lý thuyết, khi bạn đưa năng lượng vào nhiều nhưng năng lượng tiêu hao [do vận động thể lực, do chuyển hóa cơ bản] thấp thì bạn sẽ có chiều hướng tăng cân. Nếu năng lượng đưa vào bằng năng lương tiêu hao thì sẽ đứng cân. Còn khi năng lượng đưa vào thấp hơn năng lượng tiêu hao thì bạn sẽ giảm cân.
Ý nghĩa lâm sàng giảm cân có thể được định nghĩa là mất khoảng 4,5 kg hoặc giảm 5% so với của trọng lượng cơ thể bình thường trong khoảng thời gian từ 6 - 12 tháng là bất thường. Trọng lượng mất mát này có thể là do chủ động hay không do chủ động. Do chủ động nghĩa là bạn cố ý giảm cân vì lý do thẩm mỹ hay do vì sức khỏe mà bạn thay đổi cách thức, chế độ ăn uống hoặc chế độ vận động… Giảm cân không do chủ động là dấu hiệu thường xuyên gặp phải, là dấu hiệu phổ biến hơn ở người lớn tuổi, và thường là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng hoặc rối loạn tâm thần. Do đó, giảm cân không chủ động nên cần được chú ý.
Sụt cân nhanh có thể là biểu hiện của bệnh lý nào đó.
Những nguyên nhân phổ biến nào gây ra giảm cân không chủ động?
Giảm cân đi kèm tăng cảm giác ăn ngon miệng: cường giáp, đái tháo đường không kiểm soát, giảm hấp thu thức ăn, bướu tuyến thượng thận.
Giảm cân đi kèm mất cảm giác ăn ngon miệng: ung thư, bệnh nhiễm trùng mãn tính, bệnh nội tiết, bệnh tim mạch, bệnh phổi, bệnh thận giai đoạn cuối, bệnh lý tâm thần kinh, bệnh thần kinh, bệnh tổ chức liên kết, do thuốc…
Dấu hiệu sụt cân gợi ý bệnh?
Giảm cân với sự thèm ăn bình thường hoặc tăng:
- Cường giáp có thể hiện diện với cảm giác trong người nóng, ra mồ hôi, rụng tóc, đánh trống ngực, tăng sự thèm ăn, căng thẳng, mất ngủ, nuốt nghẹn mắt lồi, run tay, bướu cổ và vô kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt như thiểu kinh…
- Đái tháo đường: thường biểu hiện ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy nhiều và khát nước nhiều. Đó là những dấu hiệu thường dẫn bệnh nhân đến khám nhưng nhiều khi không đầy đủ các dấu hiệu như vậy.
- Kém hấp thu thường được thể hiện với giảm cân, tiêu chảy kéo dài với mùi phân hôi thối và kéo theo có sự liên quan đến giảm sự hấp thụ protein, chất béo, vitamin, và các chất điện giải.
- Bướu tuyến thượng thận: xuất hiện với cơn cao huyết áp kèm theo lo lắng, nhức đầu, cảm giác hồi hộp vùng tim, diaphoresis và xanh xao. Một số bệnh nhân [BN] có thể có dấu hiệu biểu hiện tăng chuyển hóa như: nóng, đổ mồ hôi, và giảm cân. Bướu tuyến thượng thận cũng có thể không có triệu chứng và phát hiện tình cờ.
Giảm cân với sự giảm cảm giác ngon miệng:
- Ung thư thường biểu hiện với triệu chứng không đặc hiệu như: mệt mỏi, giảm cân, ra mồ hôi ban đêm, sốt nhẹ và giảm sự thèm ăn. Nhiều dấu hiệu hoặc triệu chứng cụ thể sẽ phụ thuộc vào địa điểm chính của ung thư.
- Bệnh lý nhiễm trùng như: bệnh lao, bệnh nấm, nhiễm ký sinh trùng, và virút suy giảm miễn dịch của con người [nhiễm HIV] có thể gây ra tình trạng giảm cân, mệt mỏi, sốt, đổ mồ hôi ban đêm, đau khớp và giảm sự thèm ăn.
- Suy thượng thận: biểu hiện chán ăn, thờ ơ, giảm cân, buồn nôn, nôn mửa, yếu cơ và tiêu chảy như là kết quả của sự thiếu hụt cortisol. BN suy thượng thận tiên phát có thể có những biểu hiện của sự thiếu hụt aldosterone chẳng hạn như hạ huyết áp tư thế đứng, và có hiện thượng tăng sắc tố, đặc biệt ở vùng khuỷu tay, đầu gối, niêm mạc miệng, và vết sẹo sau phẫu thuật. Ở phụ nữ, mất androgen thượng thận dẫn đến giảm lông mu.
- Suy tim sung huyết: thường biểu hiện với mệt mỏi và khó thở lúc nghỉ ngơi hoặc gắng sức, đi kèm phù, tím tái, gan to và cổ trướng… Chính tình trạng sức khỏe kém nên thường là biểu hiện giảm cân và giảm sự thèm ăn.
- Bệnh phổi thường biểu hiện với khó thở lúc nghỉ ngơi hoặc gắng sức tối thiểu, ho và khạc đàm. BN có bệnh phổi thường xuyên thể hiện một cơ thể suy nhược, thở nhanh, thở khò khè, xanh tím, biến dạng lồng ngực, đầu ngón tay…
- Rối loạn tâm thần kinh luôn được xem xét khi không xác định một nguyên nhân thực thể nào đó là nguyên nhân gây ra việc giảm cân. Giảm trọng lượng và giảm đi sự thèm ăn được tìm thấy khoảng 70 - 80% BN trầm cảm có mức độ từ trung bình đến nặng.
- Chứng phụ thuộc thuốc và chất gây nghiện, đặc biệt là nghiện rượu, thuốc lá, opioid, cocaine, thuốc kích thích, thường dẫn đến chứng biếng ăn và giảm cân.
Các BS sẽ tìm hiểu nguyên nhân ra sao?
Các BS đánh giá với một bệnh sử toàn diện, thăm khám lâm sàng với sự quan tâm đặc biệt đến chế độ ăn uống và các yếu tố tâm lý xã hội. Điều quan trọng là xem xét sử dụng thuốc, vì có những loại thuốc có thể gây chán ăn. BN cũng sẽ được kiểm tra có liên quan đến chứng bệnh trầm cảm hay lo âu nào đó hay không? Các xét nghiệm hoặc cận lâm sàng khác thích hợp sẽ được BS chỉ định khi cần đánh giá sâu hơn hoặc để loại trừ dựa vào bệnh sử và những phát hiện trên lâm sàng.
- Một số xét nghiệm máu cơ bản có thể được thực hiện: như công thức máu đầy đủ để tìm nhiễm trùng, thiếu máu xét nghiệm sinh hóa để tìm bằng chứng của bệnh đái tháo đường, chứng tăng canxi huyết, rối loạn chức năng thận [ure, creatinine, BUN]. SGOT, SGPT và bilirubin để đánh giá cho các rối loạn chức năng gan. Xét nghiệm bệnh lý tuyến giáp thông qua T3, T4, TSH… tốc độ lắng máu và CRP để tìm bệnh lý mô liên kết hoặc nhiễm trùng mãn tính, và xét nghiệm nước tiểu để tìm bằng chứng của nhiễm trùng, bệnh thận, hoặc mất nước.
- Hiện nay có xét nghiệm máu tìm dấu ấn ung thư cũng có thể hỗ trợ phần nào trong chẩn đoán và theo dõi.
- Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân xét được chú ý để loại trừ các bệnh ác tính đường tiêu hóa.
- Chụp X-quang ngực có thể được xem xét để đánh giá khả năng ung thư phổi, bệnh phổi, suy tim sung huyết, bệnh lao và áp-xe phổi.
- Chứng kém hấp thu chất béo được đề xuất bởi xác định chất béo trong phân bằng nhuộm Sudan và khẳng định chất béo trong phân trong 72 giờ. Sinh thiết ruột non là một thử nghiệm có giá trị trong chẩn đoán phân biệt các rối loạn kém hấp thu.
- Ung thư đường tiêu hóa nên được đánh giá bằng nội soi đại tràng và nội soi dạ dày thực quản. Siêu âm bụng có thể được chỉ định để đánh giá gan, thận, tuyến tụy. Chẩn đoán hình ảnh bao gồm chụp CT, chụp cộng hưởng từ được sử dụng để chẩn đoán khối u rắn hoặc tổn thương di căn. X-quang thường được sử dụng để chẩn đoán bệnh di căn xương. Sinh thiết tủy xương phải được thực hiện khi một bệnh ác tính nghi ngờ.
- Suy tim sung huyết được xác nhận bởi đo điện tim, siêu âm tim.
- Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính được phát hiện bởi thử nghiệm chức năng phổi và khí máu động mạch.
- Việc đánh giá các bệnh mô liên kết bao gồm chụp X-quang, phân tích dịch khớp, xét nghiệm máu tìm yếu tố dạng thấp [nếu viêm khớp dạng thấp là nghi ngờ], các globulin miễn dịch huyết thanh, kháng thể kháng nhân và subtypes [nếu nghi ngờ lupus ban đỏ hệ thống].
BS. NGÔ HỮU LỘC
Đối với người khỏe mạnh, việc đột ngột giảm 5% trọng lượng cơ thể là không bình thường. Do đó, những người bị giảm cân nhanh, không rõ nguyên nhân cần đi khám sức khỏe tổng quát để xác nhận tình trạng sức khỏe của mình.
Giảm cân không rõ nguyên nhân là tình trạng trọng lượng cơ thể giảm 5% so với tổng cân nặng trong vòng 6 đến 12 tháng mà không kèm theo bất kỳ bệnh lý hay vấn đề sức khỏe nào. Trong trường hợp này, bạn cần đi khám sức khỏe ngay, vì tự nhiên giảm cân có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nào đó.
Giảm cân đột ngột có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý
Cường giáp là tình trạng hormone tuyến giáp được tiết nhiều quá mức làm đẩy nhanh quá trình trao đổi chất khiến tim đập nhanh hơn, lo lắng nhiều hơn, đi tiêu nhiều hơn. Tất cả các hoạt động này khiến cơ thể cần đốt cháy nhiều calo hơn, gây giảm cân nhanh.
Do đó, bạn cần đi khám nếu có các dấu hiệu của bệnh cường giáp để được bác sĩ tư vấn các biện pháp điều trị. Thông thường, bạn sẽ được cấp thuốc hoặc phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp tùy vào tình trạng bệnh.
Insulin là loại hormone có chức năng chuyển đường trong máu thành năng lượng. Nếu bạn bị tiểu đường, insulin sẽ không được tạo ra hoặc không được sử dụng đúng cách.
Khi tế bào cạn kiệt năng lượng, nó sẽ báo hiệu để đốt cháy chất béo và khối cơ để chuyển đổi thành năng lượng sử dụng khiến bạn giảm cân. Bên cạnh đó, bệnh tiểu đường còn khiến bạn dễ cảm thấy mệt, đói, khát, đi tiểu nhiều. Do đó, bạn nên đi khám nếu xuất hiệu các triệu chứng của bệnh tiểu đường để đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp.
Bệnh celiac hay còn gọi là không dung nạp gluten, một loại protein có trong lúa mì và các loại ngũ cốc khác. Khi bạn ăn các loại thực phẩm chứa gluten, hệ miễn dịch sẽ tạo phản ứng ngăn chặn. Từ đó gây ra tình trạng viêm và mất khả năng sản sinh niêm mạc ruột non làm giảm hấp thụ chất dinh dưỡng, gây giảm cân.
Ngoài ra, bệnh celiac còn có thể gây nhức đầu, ngứa, lở loét miệng và đau khớp. Do đó, nếu xuất hiện các dấu hiệu của bệnh celiac, bạn cần đi khám để được hướng dẫn tuân thủ chế độ ăn uống không có gluten, hạn chế các triệu chứng bệnh.
Một số loại thuốc khi đi vào cơ thể có thể làm tăng quá trình trao đổi chất gây tăng đốt cháy calo hoặc ngăn chặn phản ứng đói, ví dụ như:
Bạn cần đi khám nếu có biểu hiện chán ăn hoặc giảm cân đột ngột khi dùng một loại thuốc mới.
Thuốc hóa trị liệu gây tăng đốt cháy calo nhanh chóng
Các căng thẳng trong cuộc sống như thất nghiệp, ly hôn hoặc người thân qua đời có thể gây giảm cân nhanh. Nếu không tự điều chỉnh được tâm trạng, bạn cần tìm đến sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè, bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý. Họ sẽ hỗ trợ bạn vượt qua khoảng thời gian khó khăn để tâm trạng và cân nặng của bạn trở lại trạng thái cân bằng.
Lupus là tình trạng hệ miễn dịch tấn công vào các mô cơ quan bình thường của cơ thể. Bệnh lupus có thể gây giảm cân do kích thích hệ tiêu hóa và khiến cơ thể khó hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn. Ngoài ra, lupus còn gây ra tình trạng mệt mỏi, đau hoặc cứng khớp, phát ban hình cánh bướm trên mặt. Bác sĩ có thể giúp làm giảm triệu chứng bệnh lupus bằng thuốc, thay đổi chế độ ăn uống và lối sống của bạn.
Bệnh addison khiến tuyến thượng thận không tạo ra đủ hormone cortisol. Hệ quả là gây ra các vấn đề về dạ dày như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy khiến bạn chán ăn và giảm cân. Do đó, nếu có biểu hiện của bệnh addison, bạn cần đi khám để được kiểm soát bệnh bằng thuốc.
Các tế bào ung thư có thể sử dụng nhiều năng lượng hơn tế bào lành. Chúng cũng có thể tạo ra các loại hóa chất làm thay đổi chức năng của hệ tiêu hóa khiến hệ miễn dịch phải làm việc nhiều hơn. Điều này khiến cơ thể đốt cháy nhiều calo hơn, dẫn đến giảm cân.
Ung thư là bệnh lý khiến người bệnh dễ bị sụt cân nhanh chóng
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD gây tổn thương có túi khí ở phổi, làm bạn khó thở và ho nhiều đờm. Điều này khiến cơ thể cần tạo ra nhiều calo hơn để hỗ trợ hoạt động của hệ hô hấp. Bên cạnh đó, COPD còn gây mệt mỏi và chán ăn gây giảm cân ở người mắc bệnh.
Suy tim làm giảm hiệu suất tống máu ra khỏi động mạch, gây thiếu máu ở các cơ quan trong đó có hệ tiêu hóa, gây rối loạn chức năng hệ tiêu hóa. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy no ngay cả khi chưa ăn và có thể gây ra các bệnh dạ dày. Cuối cùng, cơ thể không thể loại bỏ nước và chất lỏng khác gây tích tụ trong ruột, làm giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng.
Người bị suy tim nên hạn chế ăn mặn và có thể được bác sĩ kê đơn thuốc lợi tiểu để loại bỏ chất lỏng ra khỏi cơ thể, giúp hạn chế phù và tăng khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng.
Giảm cân không rõ nguyên nhân là dấu hiệu của bệnh lý suy tim
Sa sút trí tuệ làm giảm khả năng suy nghĩ và hành động do giảm trí nhớ. Ở giai đoạn sau, người bệnh có thể bị giảm cân do quên ăn hoặc khó nhai, khó nuốt. Lưu ý, nhiễm trùng mãn tính, chế độ ăn kiêng đặc biệt và các loại thuốc điều trị có thể khiến bệnh trầm trọng hơn.
Giảm cân không rõ nguyên nhân rất có thể là dấu hiệu của một bệnh lý. Vì thế, để đảm bảo sức khỏe, khi thấy có thể bị giảm cân bất thường, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để thăm khám và kiểm tra sức khỏe tổng quát. Việc phát hiện và điều trị bệnh ở giai đoạn sớm sẽ đem lại cơ hội điều trị bệnh tốt hơn sau này.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm bệnh tật, từ đó có kế hoạch điều trị đạt kết quả tối ưu. Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các gói Khám sức khỏe tổng quát phù hợp với từng độ tuổi, giới tính và nhu cầu riêng của quý khách hàng với chính sách giá hợp lý.
Kết quả khám của người bệnh sẽ được trả về tận nhà. Sau khi nhận được kết quả khám sức khỏe tổng quát, nếu phát hiện các bệnh lý cần khám và điều trị chuyên sâu, Quý khách có thể sử dụng dịch vụ từ các chuyên khoa khác ngay tại Bệnh viện với chất lượng điều trị và dịch vụ khách hàng vượt trội.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Nguồn tham khảo: webmd.com
XEM THÊM: