U xơ tử cung là gì ?
U xơ tử cung là một khối u lành tính, bản chất của khối u là cơ và sợi collagen. U xơ tử cung thường là một khối tròn, chắc, vỏ bao có ranh giới rõ với cơ tử cung xung quanh, dễ bóc tách. U thường phát triển chậm và có xu hướng nhỏ lại khi người phụ nữ mãn kinh. U xơ tử cung không làm tăng nguy cơ ung thư tử cung và hầu như không bao giờ phát triển thành ung thư.
U xơ tử cung thường gặp ở những phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, từ 30 - 50 tuổi. Ở
một người phụ nữ có thể có thể nhiều khối u xơ, kích thước thay đổi từ nhỏ [không quan sát thấy] cho tới những khối u kích thước rất lớn gây biến dạng tử cung và có thể ở nhiều vị trí khác nhau trong tử cung và vùng hố chậu.
Nguyên nhân
Nguyên nhân thực sự của u xơ tử cung vẫn
chưa được hiểu rõ, một số nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra vài yếu tố như:
- Di truyền: Trong u xơ có những thay đổi về gen khác với những thay đổi trong tế bào cơ tử cung điển hình.
- Nội tiết: Hormon Estrogen và progesterone là hai hormone chính của người phụ nữ có thể làm gia tăng kích thước của u xơ. Vì vậy ở những phụ nữ mang thai, do có sự gia tăng nồng độ các hormone này trong máu nên các khối u xơ thường phát triển to lên và ngược lại các khối u xơ có xu hướng nhỏ lại sau khi mãn
kinh do sự giảm sản xuất hormone.
- Một số ít yếu tố thuận lợi gây ra u xơ tử cung như: Đẻ ít và vô sinh.
Triệu chứng của u xơ tử cung
U xơ tử cung có thể không gây ra bất kì triệu chứng nào và chỉ tình cờ phát hiện được trên siêu âm phụ khoa. Các triệu chứng trong u xơ tử cung có thể bị ảnh hưởng bởi vị trí, kích thước và số lượng của các khối u xơ.
Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất của u xơ tử cung bao gồm:
- Cường kinh [ra máu kinh nguyệt lượng
nhiều]
- Rong kinh [kinh nguyệt kéo dài hơn một tuần]
- Thiếu máu [do cường kinh và rong kinh]
- Đau vùng chậu hoặc cảm giác tức nặng vùng bụng dưới. Đau hoặc tức bụng kéo dài có thể do khối u chèn ép vào tạng ở bên cạnh.
- Đi tiểu thường xuyên trong trường hợp khối u lớn chèn vào bàng quang
- Táo bón [trong những trường hợp khối u lớn ở phía sau và chèn ép vào trực tràng]
Vị trí các khối u xơ
U xơ tử cung có thể có nhiều vị trí khác nhau, trong -
ngoài tử cung. Theo phân độ FIGO [phân độ u xơ tử cung của tổ chức Sản Phụ khoa Thế giới và Châu Âu], u xơ tử cung được chia thành 7 loại và 3 nhóm chính:
- U xơ ở dưới niêm mạc
- U xơ tử cung trong thành tử cung
- U xơ tử cung dưới thanh mạc
U xơ thường được phân loại theo vị trí của chúng. U xơ trong cơ phát triển trong thành cơ tử cung. Khối u xơ dưới niêm mạc phình to vào buồng tử cung.
Ảnh hưởng và biến chứng của u xơ tử cung
U xơ tử cung
phát triển rất khác nhau, chúng có thể phát triển chậm hoặc nhanh, hoặc giữ nguyên kích thước. Một số khối u xơ trải qua giai đoạn tăng trưởng và một số khối u có thể tự nhỏ lại.
U xơ tử cung có thể gây ra một số ảnh hưởng tới khả năng mang thai của người phụ nữ. Khối u xơ ở niêm mạc tử cung gây biến dạng buồng tử cung làm cho người phụ nữ khó mang thai hoặc khối u xơ quá lớn có thể dễ gây ra co thắt và gây sẩy thai hay sinh non.
Đối với phụ nữ mang thai, khối u xơ có thể nhỏ lại
hoặc biến mất sau sinh, do tử cung trở lại kích thước bình thường. Tuy nhiên khối u thường phát triển lớn lên, nhưng dưới ảnh hưởng của nội tiết, các khối u xơ này cũng mềm hơn so với bình thường. Những trường hợp khối u lớn ở vị trí gần lỗ trong cổ tử cung có thể trở thành khối u tiền đạo và trong những rường hợp đó không thể sinh thường và phải sinh mổ.
Một số trường hợp khối u xơ có cuống, ở mặt ngoài tử cung có thể bị xoắn tại vị trí cuống hoặc khi khối u phát triển quá mức mà lượng máu
tới nuôi khối u không đủ, có thể làm cho khối u thoái hóa gây ra những cơn đau cấp tính.
Chẩn đoán u xơ tử cung
U xơ tử cung có thể chẩn đoán được bằng các dấu hiệu qua thăm khám lâm sàng và các kết quả cận lâm sàng như siêu âm và chụp MRI vùng bụng chậu.
- Thăm khám lâm sàng khối u xơ tử cung có thể phát hiện tử cung lớn, nhiều khối lổn nhổn, mật độ cứng chắc. Tuy nhiên vẫn di động tốt.
- Siêu âm: Có thể phát hiện được số lượng cũng như đánh giá khá chính xác vị
trí của khối u xơ tử cung. Đây là phương pháp đơn giản, rẻ tiền, không xâm lấn, có thể giúp phát hiện và chẩn đoán nhanh u xơ tử cung. Ngoài ra, siêu âm còn giúp đánh giá để phân biệt hoặc phát hiện các bệnh lý khác tại tử cung và buồng trứng như lạc nội mạc tử cung tại buồng trứng, polyp tử cung hay u nang buồng trứng.
- MRI bụng chậu: Là một phương pháp không xâm lấn giúp chẩn đoán chính xác vị trí khối u, nhất là trong những trường hợp khối u ở các vị trí ngoài tử cung như u xơ tử cung ở
dây chằng rộng, rất khó phát hiện trên siêu âm.
MRI còn giúp loại trừ ung thư thân tử cung - bênh lý ác tính của cơ tử cung. Ở những người phụ nữ đã mãn kinh, khối u xơ tử cung đã biết từ trước đó đột ngột phát triển gia tăng kích thước thì cần loại trừ nguyên nhân ác tính này. MRI là phương tiện quan trọng giúp chẩn đoán phân biệt trong những trường hợp đó.
Điều trị
Điều trị u xơ tử cung bao gồm điều trị nội khoa và điều trị ngoại khoa.
- Điều trị nội khoa
được chỉ định cho những trường hợp u xơ nhỏ chưa có biến chứng. Ở những phụ nữ sắp mãn kinh, có thể theo dõi vì sau khi mãn kinh, u xơ cũng thường nhỏ lại.
Một số thuốc được dùng để điều trị u xơ tử cung có cơ chế làm giảm nồng độ hormone Estrogen và Progesterone trong máu, giúp làm giảm thể tích khối u như: Thuốc đồng vận GnRH, Danazol… Tuy nhiên, tác dụng thuốc chỉ đạt được sau 3 - 6 tháng điều trị và hiệu quả thực sự lại không cao. Khi ngừng thuốc khối u vẫn tiếp tục gia tăng thể tích và
một số thuốc không được sử dụng kéo dài do những tác dụng phụ. Vì vậy điều trị nội khoa là phương pháp kém hiệu quả đối với u xơ tử cung.
- Điều trị ngoại khoa
Có nhiều phương pháp mổ u xơ tử cung như bóc u xơ, cắt tử cung toàn phần hoặc bán phần. Cũng có thể có nhiều đường mổ như mổ hở, đường âm đạo hay mổ qua nội soi.
Những khối u xơ kích thước không quá lớn và ở những phụ nữ vẫn còn nhu cầu sinh đẻ có thể ưu tiên mổ nội soi bóc u xơ tử cung. Phương pháp mổ nôi soi thực hiện
nhanh, hiệu quả, mau hồi phục hậu phẫu. Trong những trường hợp khối u quá lớn, gây biến chứng rong kinh - rong huyết hay đau nhiều, ở phụ nữ lớn tuổi không còn nhu cầu mang thai có thể lựa chọn phương pháp mổ cắt tử cung toàn phần/ bán phần. Tuy nhiên ở những phụ nữ mổ cắt tử cung bán phần [vẫn còn cổ tử cung] thì vẫn phải thực hiện sàng lọc ung thư cổ tử cung định kì hàng năm.
Hiện nay còn có một số phương pháp điều trị u xơ khác như phương pháp làm tắc mạch nuôi khối nhân xơ hoặc phương
pháp siêu âm hội tụ cường độ cao. Tuy nhiên các phương pháp này còn đang được chỉ định hạn chế trong một số trường hợp và hiệu quả thực sự vẫn đang còn được nghiên cứu.