GIA ĐÌNH LÀ GÌ? PHÂN TÍCH VAI TRÒ, VỊ TRÍ VÀ MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI
Gia đình là một hình thức tổ chức đời sống cộng đồng của con người, một thiết chề văn hóa xã hội đặc thù, được hình thành, tồn tại và phát triển trên cơ sở của quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống, quan hệ sinh sản, nuôi dưỡng, giáo dục, tình cảm giữa các thành viên.
Gia đình là một thiết chế xã hội đặc thù, một hình ảnh xã hội thu nhỏ, cơ bản nhất của xã hội.
Gia đình hình thành từ rất sớm và trải qua một quá trình phát triển lâu dài. Lịch sử nhân loại có những hình thức hôn nhân: tạp hôn, đối ngẫu, một vợ một chồng thì cũng có các hình thức gia đình: tập thể, cặp đôi, cá thể và cũng có các loại gia đình: một thế hệ, hai thế hệ và nhiều thế hệ.
Mối quan hệ giữa gia đình và xã hội:
1. Sự tác động của gia đình đối với sự phát triển của xã hội:
a. Gia đình là tế bào của xã hội:
Gia đình có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của xã hội, là nhân tố tồn tại và phát triển của xã hội, là nhân tố cho sự tồn tại và phát triển của xã hội. Gia đình như một tế bào tự nhiên, là đơn vị nhỏ nhất để tạo nên xã hội. Không có gia đình để tái tạo ra con người thì xã hội không tồn tại và phát triển được. Chính vì vật, muốn xã hội tốt thì phải xây dựng gia đình tốt.
Tuy nhiên mức độ tác động của gia đình đối với xã hội còn phụ thuộc vào bản chất của từng chế độ xã hội. Trong các chế xã hội dựa trên chế độ tư hữu về tư liệu sx, sự bất bình đẳng trong quan hệ gia đình, quan hệ xã hội đã hạn chế rất lớn đến sự tác động của gia đình đối với xã hội.
b. Gia đình là cầu nối giữa cá nhân và xã hội
Mỗi cá nhân chỉ có thể sinh ra trong gia đình. Không thể có con người sinh ra từ bên ngoài gia đình. Gia đình là môi trường đầu tiên có ảnh hưởng rất quan trọng đến sự hình thành và phát triển tính cách của mỗi cá nhân. Và cũng chính trong gia đình, mỗi cá nhân sẽ học được cách cư xử với người xung quanh và xã hội.
c. Gia đình là tổ ấm mang lại các giá trị hạnh phúc
Gia đình là tổ ấm, mang lại các giá trị hạnh phúc, sự hài hòa trong đời sống của mỗi thành viên, mỗi công dân của xã hội. Chỉ trong gia đình, mới thể hiện mối quan hệ tình cảm thiêng liêng giữa vợ và chồng, cha mẹ và con cái.
Gia đình là nơi nuôi dưỡng, chăm sóc những công dân tốt cho xã hội. Sự hạnh phúc gia đình là tiền đề để hình thành nên nhân cách tốt cho những công dân của xã hội. Vì vậy muốn xây dunwjg xã hội thì phải chú trọng xây dựng gia đình. Hồ chủ tịch nói: Gia đình tốt thì xã hội tốt, nhiều gia đình tốt cộng lại thì làm cho xã hội tốt hơn
Xây dựng gia đình là một trách nhiệm, một bộ phận cấu thành trong chỉnh thể các mục tiêu phấn đấu của xã hội, vì sự ổn định và phát triển của xã hội.
Thế nhưng, các cá nhân không chỉ sống trong quan hệ gia đình mà còn có những quan hệ xã hội. Mỗi cá nhân không chỉ là thành viên của gia đình mà còn là thành viên của xã hội. Không thể có con người bên ngoài xã hội. Gia đình đóng vai trò quan trọng để đáp ứng nhu cầu về quan hệ xã hội của mỗ cá nhân.
Ngược lại, bất cứ xã hội nào cũng thông qua gia đình để tác động đến mỗi cá nhân. Mặt khác, nhiều hiện tượng của xã hội cũng thông qua gia đình mà có ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến sự phát triển của mỗi cá nhân về tư tưởng, đạo đức, lối sống.
2. Trình độ phát triển của xã hội quy định hình thức tổ chức, quy mô và kết cấu của gia đình:
Quan điểm duy vật lịch sử đã chỉ ra rằng, gia đình là những hình thức phản ánh đặc thù của trình độ phát triển king tế. Trong tiến trình lịch sử nhân loại, các phương thức sản xuất lần lượt thay thế nhau, dẫn đến sự biến đổi về hình thức tổ chức, quy mô và kết cấu gia đình. Từ gia đình tập thể với hình thức quần hôn, huyết thông; gia đình cặp đôi với hình thức hôn nhân đối ngẫu; đến gia đình cá thể với hình thức hôn nhân một vợ một chồng. Từ gd một vợ một chồng bất bình đẳng sang gia đình một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng. Tất cả những bước tiến trong gia đình đều phụ thuộc vào những bước tiến trong sản xuất, trong trình độ phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của mỗi thời đại lịch sử.
Đặc điểm, đạo đức, lối sống trong gia đình cũng bị chi phối bởi những quan hệ xã hội. Vì vây, trong mỗi chế độ xã hội khác nhau, có quan điểm khác nhau về tiêu chuẩn đạo đức, lối sống
3. Tính độc lập tương đối của gia đình:
Mặc dù, gia đình và xã hội có mối quan hệ biện chứng với nhau, nhưng gia đình vẫn có tính độc lập tương đối của nó. Bởi vì gia đình và quan hệ gia đình còn bị chi phối bởi các yếu tố khác như tôn giáo, truyền thống, pháp luật vì vậy, mặc dù xã hội có nhưng thay đổi nhưng một số gia đình vẫn lưu giữ những truyền thống của gia đình.
Một gia đình hạnh phúc được dựa trên các mối quan hệ bền chặt và có chất lượng giữa các thành viên, mối quan hệ đó sẽ giúp bảo vệ gia đình vượt qua khó khăn, thách thức trong cuộc sống hiện đại nhiều sức ép như hiện nay. Song, dưới tác động của quá trình CNH-HĐH và hội nhập quốc tế, cùng những ảnh hưởng tiêu cực của cơ chế thị trường, mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình ngày càng lỏng lẻo, lối sống đề cao cá nhân; một số giá trị đạo đức như hiếu nghĩa, thủy chung... xuống cấp. Tình trạng này đã làm cho nhiều gia đình Việt Nam đứng trước nguy cơ bất ổn, tan vỡ. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng các mối quan hệ trong gia đình Việt Nam và hỗ trợ xây dựng gia đình Việt Nam hạnh phúc và bền vững là hết sức cần thiết.
Trong các mối quan hệ gia đình, thì ba mối quan hệ chủ yếu tạo sự phát triển bền vững là quan hệ vợ chồng, quan hệ cha mẹ và con cái, quan hệ người cao tuổi và con cháu. Trong đó, quan hệ giữa cha mẹ và con cái là đặc biệt quan trọng, vì nó liên quan mật thiết đến sự phát triển về tâm thần, thể chất và xã hội của trẻ em - những chủ nhân tương lai của đất nước.
Gia đình thiếu quan tâm, con cái dễ hư hỏng
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự phát triển về tâm thần, thể chất và xã hội của trẻ em có liên hệ chặt chẽ với thời gian mà cha mẹ và những người chăm sóc trực tiếp khác dành cho chúng. Một trong những nguyên nhân dẫn đến các thành viên trong gia đình mắc phải các tệ nạn xã hội là sự thiếu kiểm tra, giám sát, thiếu quan tâm chăm sóc lẫn nhau.
Trên thực tế, nhiều ông bố, bà mẹ, vì không có thời gian cho con mình nên khiến trẻ bị tổn thương, nhiều em trở nên lầm lì, ít nói, rồi vùi đầu vào game, đua đòi theo bạn bè chat sex, rồi nghiện hút, trộm cắp, cướp giật... Như trường hợp của gia đình chị Nguyễn Thanh Loan [trú tại quận Hoàng Mai, Hà Nội] là một ví dụ. Chị Loan cho biết, do hoàn cảnh gia đình khó khăn, 2 vợ chồng chị cố gắng làm lụng kiếm tiền lo cho cuộc sống nên không có thời gian dành cho con. Thấy con thường xuyên xin tiền đi học thêm, rồi cứ đi sớm về muộn, vợ chồng chị cũng thấy yên tâm và cố gắng xoay xở để con được học hành. Cho đến một ngày cô giáo gọi điện về thông báo, con chị đã bỏ học mấy ngày không đến lớp, gia đình tá hỏa đi tìm và thấy cháu đang chơi game trong quán internet. Đến lúc đó anh chị mới biết con mình nghiện game từ lâu.
Cũng vì không dành thời gian cho con, mà vợ chồng chị Nguyễn Thị Xuân ở Long Biên [Hà Nội] phải ân hận. Gia đình chị khá giả, có của ăn, của để, nhưng anh chị vẫn mải mê kiếm tiền, nên không có thời gian chăm sóc và quan tâm đến cậu con trai đang học cấp 3. Để bù đắp lại, anh chị mua sắm cho con không thiếu thứ gì, từ điện thoại đắt tiền đến máy tính để con có điều kiện học tập tốt hơn. Hàng ngày lại cho con một số tiền khá lớn để cháu chi tiêu... Thế rồi chị không tin vào tai mình khi nhận được điện thoại từ công an, thông báo con chị đã bị bắt vì tội cướp của, giết người và nghiện ma túy. Khi bố mẹ hỏi tại sao làm thế, cháu trả lời gọn lỏn: Ở nhà không biết chơi với ai, nên theo đám bạn bè rủ rê đi hút chích và cướp của.
Đó chỉ là một vài điển hình trong việc cha mẹ không dành thời gian cho con, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc. Nhưng cũng có rất nhiều gia đình, dù rất khó khăn nhưng vẫn dành thời gian cho con cái, thì con cái rất ngoan ngoãn, hiếu thuận. Gia đình anh Long - chị Hiền ở Hà Đông [Hà Nội] là một ví dụ. Nhà tuy nghèo, cả anh chị đều rất vất vả mưu sinh, nhưng mỗi ngày anh hoặc chị vẫn cố gắng dành thời gian sau bữa cơm tối để hỏi han việc học tập ở trường, rồi động viên các con học, nhờ vậy mà cả hai đứa con của anh chị rất ngoan ngoãn, tự phân công nhau giúp bố mẹ nấu cơm, quét nhà, rửa bát và cả 2 đều học rất giỏi, được đi thi học sinh giỏi của quận... Hay như gia đình ông X. cũng vậy, ông tuy là lãnh đạo cấp cao ở một cơ quan nhà nước, công việc thường xuyên bận rộn, nhưng hễ có thời gian rảnh là ông lại quan tâm, hỏi thăm đến công việc và học tập của các con. Mỗi khi đi công tác, ông đều điện thoại về nói chuyện với các con. Sự quan tâm của ông được đền đáp xứng đáng, các con của ông đều rất ngoan ngoãn và học rất giỏi.
Nên dành thời gian cho trẻ
Các gia đình cần dành thời gian nhiều hơn cho việc giáo dục, chăm sóc con cái
Mới đây, trong một cuộc hội thảo về giáo dục cho trẻ em, một clip ngắn chừng 3 phút đã khiến hàng trăm phụ huynh phải chú ý và suy ngẫm. Câu chuyện trong clip kể về cậu bé có người cha luôn bận rộn. Cậu bé tiết kiệm được một ít tiền. Một hôm, cậu rón rén đến bên người cha đang chăm chú vào máy vi tính và hỏi: Con có thể mua ít thời gian của cha hay không?. Lúc đầu, ông bố lắc đầu và vẫn miệt mài với bàn phím vì không để ý đến lời đề nghị của con. Nhưng rồi ông dừng lại trong giây lát, ôm con vào lòng và bế ra sân. Hai cha con vui vẻ chơi bóng rổ, cùng nhau vui cười... Khi trở vào nhà, cậu bé lấy chút tiền dành dụm ít ỏi đưa cho cha trong sự ngỡ ngàng của người cha. Có lẽ rất nhiều phụ huynh sau khi xem hoặc nghe kể về câu chuyện trong clip này đã không khỏi giật mình, vì quỹ thời gian dành cho con của các bậc cha mẹ quá ít ỏi.
Theo kết quả điều tra về gia đình Việt Nam được công bố năm 2008, có tới 20% các ông bố và 7% các bà mẹ hoàn toàn không dành một chút thời gian nào cho việc chăm sóc, dạy dỗ con cái do phải lo kiếm sống. Theo đánh giá của các chuyên gia, việc bố, mẹ không quan tâm chăm sóc, dạy dỗ và bảo vệ con cái đến nơi đến chốn đã gây ảnh hưởng xấu tới sự phát triển về thể chất [nhất là đối với các bé thơ], trí tuệ và tình cảm của con trẻ.
Một chuyên gia tâm lý trẻ em cho biết, trong quá trình nghiên cứu, ông gặp rất nhiều trẻ do không được cha mẹ quan tâm, giáo dục nên đành làm bạn với game. Bên cạnh đó, nhiều trẻ không được cha mẹ gần gũi, quan tâm có biểu hiện nhút nhát, khó hòa nhập... Nguy hiểm hơn, khi các thành viên trong gia đình không hiểu biết và chia sẻ với nhau, những mặt trái của xã hội rất dễ thâm nhập vào gia đình, trẻ em dễ bị sa vào những tệ nạn như đánh bạc, hút sách, nhiều em sa vào trộm cắp, cướp giật khi thiếu tiền... Cũng theo vị chuyên gia này, nếu như mỗi ngày cha mẹ chỉ cần dành 1 giờ để chơi đùa và dạy cho trẻ thì trẻ có thể đọc, hiểu từ rất sớm; mỗi ngày dành 5 phút để dạy cho trẻ học ngoại ngữ thì trẻ sẽ nói được nhiều ngoại ngữ khác nhau; nếu khuyến khích trẻ tự thăm dò thế giới xung quanh, qua đó có sự thể nghiệm của chính bản thân, khai mở hàng loạt hoạt động tư duy... thì trí não của trẻ sẽ phát triển hoàn thiện đến 90% - 95% trước 6 tuổi.
Nói về vấn đề này, bà Trần Tuyết Ánh, Vụ trưởng Vụ Gia đình [Bộ VHTTDL] thừa nhận, việc nâng cao mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình đang là vấn đề rất lớn trong công tác phát triển gia đình ở Việt Nam hiện nay, bởi trên thực tế, tỷ lệ gia đình dành thời gian cho con cái ngày càng ít đi, trẻ em dành thời gian để chơi game ngày càng nhiều lên, tình trạng bạo lực học đường, bạo lực gia đình đang xuất hiện ngày càng nhiều và trở thành mối lo ngại lớn của xã hội. Bà Ánh cũng cho rằng, khi các thành viên trong gia đình dành thời gian nhiều hơn cho việc giáo dục chăm sóc con cái, và khi mối quan hệ ứng xử các thành viên trong gia đình chặt chẽ, tốt đẹp thì mới giảm thiểu bạo lực, giảm thiểu ly hôn và mất cân bằng giới tính trong tỷ lệ sinh như hiện nay.
//www.facebook.com/phanhieutcmiendong/