Đệu múa quạ ruyền hống hường được phụ nữ ngườ Gáy hể hện rong ịp ế hoặc kh có khách đến hăm bản. [Ảnh ư lệu]
Tế Nguyên đán là cá ế o nhấ của ngườ Gáy, ho ếng Gáy ế Nguyên đán có nghĩa là “Cưn sêng láo” có nghĩa là ế o. Ngườ Gáy ăn ế Nguyên đán ừ ngày mùng 1- 15 háng rêng âm lịch, cúng ổ ên ừ đêm gao hừa và ừ ngày mùng 1-3 ế hắp hương lên ục, ngày bày ha mâm cỗ âng cúng ổ ên.
Ngườ Gáy rấ co rọng bàn hờ ổ ên, nơ đặ bàn hờ ổ ên là gan chính gữa của ngô nhà. Tổ ên ngườ Gáy được hờ cúng rên bàn hờ không kể bao nhêu đờ, nên kh cúng hì hường gọ chung là ông nộ, bà ngoạ, ông mang bà bế, là những bậc snh hành ra ông bà, cha mẹ mình và những ngườ rực ếp snh hành ra mình. Cũng như nhều ân ộc khác, ngườ Gáy cũng có ục đón lnh hồn ổ ên về rước Gao hừa và cúng lễ hóa vàng để ễn ông bà về rờ.
Ngườ Gáy hường làm các loạ bánh nhấ là bánh bỏng, bánh khảo, bánh gầy... chuẩn bị ếp đón, hế đã khách đến chơ nhà rong những ngày ế.
Trong mâm cỗ ế cúng ổ ên của ngườ Gáy không hể hếu được ba loạ bánh: Bánh bỏng, bánh khảo và bánh chưng gù. Đố vớ ngườ Gáy, ù gàu hay nghèo, ngày ế có món bánh bỏng là vu, là đủ đầy. Các loạ bánh này được ngườ Gáy âng lên ổ ên là để báo cáo hành quả lao động rong mộ năm, đồng hờ cầu xn ổ ên ban cho sức khỏ, sự may mắn, cầu cho vậ nuô cây rồng phá rển, vụ mùa bộ hu... Sau kh làm xong các loạ bánh, ga chủ ọn ẹp và bày bện rên bàn hờ ổ ên ừ chều 30 ế, mọ ngườ ắm rửa sạch sẽ, hay quần áo mớ chuẩn bị đón ế. Ngườ Gáy ở La Châu có ục hức cả đêm 30 ế để đón ông bà, ổ ên về ăn ế.
Vào đêm gao hừa, ga chủ khấn bà mờ ông bà ổ ên về ăn ế cùng con cháu, cầu xn cho mọ ngườ rong nhà luôn mạnh khỏ, làm ăn huận lợ, mưa huận gó hòa, mùa màng ươ ố, vậ nuô phá rển... Sau hờ khắc đêm gao hừa, ga chủ đ lấy nước mớ, đm đun sô rồ hay nước pha rà ró 5 chén rà đặ lên bàn hờ ổ ên và cúng sớm, ố bằng nước rà mớ pha.
Sau bữa cơm chều 30 ế, qua 12 gờ rưa của ngày đầu năm mớ, nhều òng họ ngườ Gáy mớ nấu cơm cúng ổ ên và ăn bữa cơm đầu ên rong năm. Để chuẩn bị mâm cúng ngày mùng 1 ế, ga chủ chuẩn bị các vậ phẩm âng lên ổ ên đã được nấu chín như gà, xô, rượu, hị lợn, gấy bản đủ màu... [ùy vào đều kện ga đình và quy định của òng họ]. Ga chủ chuẩn bị gấy bản màu đỏ, cắ hành ừng hình vuông nhỏ khoảng 5-6 cm đm án vào các cửa rong nhà, cộ nhà, các cây ăn quả để cầu mong cho ga đình năm mớ luôn hạnh phúc, mạnh khỏ, cây rồng, vậ nuô phá rển... Sau đó lấy sợ chỉ đỏ hoặc ln đỏ đm buộc vào các phương ện phục vụ đ lạ như ô ô, x máy, x đạp nhằm mục đích cầu cho ga chủ và mọ ngườ rong nhà luôn được mạnh khỏ, làm ăn huận lợ, đ đến nơ về đến chốn... Từ chều ố 30 ế, hương, nến được hắp lên và gữ lên ục không được ắ cho đến lúc lễ hóa vàng xong.
Ông Vù Văn Km, bản San Thàng, hành phố La Châu cha sẻ: Cùng vớ những phong ục đón ế cổ ruyền mang ính ruyền hống, hì ngườ Gáy cũng có mộ số kêng kỵ rong ngày ế như: Kêng ngườ vào xông nhà kh mà ga chủ chưa cúng ổ ên. Từ ngày mùng 1-3 ế kêng không cho lửa, không vay mượn ền của. Kêng hổ lửa rong bếp ừ sau kh gao hừa đón năm mớ, vì ho quan nệm của ngườ Gáy nếu hổ bếp sẽ hổ bay hế cá may mắn rong ga đình. Đồng hờ, kêng không hổ sáo, không chử mắng vì ngườ bị mắng sẽ bị gông, làm ăn không ố, luôn gặp chuyện không may...
Sau ngày mùng 1 ế, ngườ Gáy đ hăm, chúc ế anh m họ hàng, mờ nhau ăn cỗ ngày ế; các nam nữ hanh nên rong bản đ u xuân ham ga các rò chơ như ném còn, đánh cầu lông gà và bểu ễn các ế mục văn nghệ. Vào các ịp lễ, ế ngườ Gáy hường há các bà há như há mừng năm mớ, há mừng uổ họ các cụ, há ban đêm, há đố và múa các đệu ruyền hống độc đáo, đặc rưng như múa quạ [xé vá pí], múa nón [xé chặp] và múa khăn [xé khăn]... Qua mỗ lờ ca ếng há, đệu múa đều hể hện ình cảm và lòng mến khách, hơn nữa đó là gá rị văn hoá độc đáo của ộc ngườ, cũng chính nhờ những cuộc há mà nhều chàng ra, cô gá đã nên uyên chồng vợ...
Dù phong ục đón ế độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa ruyền hống của ngườ Gáy ở La Châu nhưng đều hướng ớ mộ ý nghĩa ố đẹp chung nhấ là cầu mong năm mớ được ấm no, hạnh phúc, mùa màng ố ươ, gặp nhều may mắn… Trong những ngày ế, ngườ Gáy u xuân, hòa ho đệu nhạc, ếng kèn mờ gọ, múa các đệu múa ruyền hống để rồ âm ình, sẻ cha những câu chuyện vu rong 1 năm đã qua, cầu mong bình an đến vớ mọ nhà...