Mạc phủ [幕府 [Mạc phủ], Bakufu] là hành dinh và là chính quyền của tầng lớp võ sĩ Nhật Bản. Thông thường, hành dinh là nơi sống và lãnh đạo của người đứng đầu chính quyền quân sự, tức vị tổng tư lệnh quân đội - Tướng quân [将軍 [Tướng quân], Shōgun]. Chế độ Mạc phủ kéo dài từ năm 1192 cho đến năm 1867 trong khi triều đình Thiên hoàng chỉ làm bù nhìn. Có thể so sánh Mạc phủ của Nhật Bản với chính quyền của các chúa Trịnh và chúa Nguyễn vào thời Lê Trung Hưng trong lịch sử Việt Nam.
Mạc [幕] trong từ Mạc phủ nghĩa là bức màn, bức rèm. Còn Phủ [府] là nơi để tài liệu, tài sản của quan lại, mở rộng ra thành nghĩa là cơ quan nhà nước. Thời kỳ Chiến Quốc ở Trung Quốc, tướng quân nghe lệnh vua ra trận thường trú trong các nhà vải gọi là 幕府. Sau đó, thuật ngữ này truyền tới Nhật Bản. Tới thời kỳ Kamakura thì bắt đầu mang nghĩa là chính quyền quân sự. Mạc phủ đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản là Mạc phủ Kamakura do Minamoto no Yoritomo lập ra. Trong lịch sử Nhật Bản, đã từng có ba Mạc phủ.
Có hai cách gọi tên các Mạc phủ. Một là dựa vào nơi chính quyền quân sự này đặt bản doanh. Từ đó có Mạc phủ Kamakura, Mạc phủ Muromachi, Mạc phủ Edo. Hai là dựa vào họ của vị Shōgun. Từ đó có Mạc phủ Ashikaga, Mạc phủ Tokugawa.
Đến thế kỷ XIX, chính quyền Mạc phủ ngày càng suy yếu, bị các nước đế quốc phương Tây như Anh, Pháp, Hoa Kỳ buộc phải ký kết những hiệp ước bất bình đẳng, lại còn phải đối phó với phong trào đấu tranh của nông dân và nhân dân thành thị. Từ năm 1867 đến năm 1868, trong cuộc Minh Trị Duy Tân dưới ngọn cờ của Thiên hoàng Minh Trị [được sự ủng hộ của các lãnh chúa Daimyō cùng tầng lớp tư sản][1], Mạc phủ Tokugawa sụp đổ, Hoàng gia lấy lại đại quyền.
Mạc phủ
Thời kỳ
Nơi đóng
Người sáng lập
Dòng họ Tướng quân
Mạc phủ Kamakura
Thời kỳ Kamakura
Kamakura
Minamoto no Yoritomo
Genji và các dòng họ khác
Mạc phủ Muromachi
Thời kỳ Muromachi
Kyoto
Ashikaga Takauji
Ashikaga Uji
Mạc phủ Edo
Thời kỳ Edo
Edo
Tokugawa Ieyasu
Tokugawa Uji
| Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Mạc phủ. |
Lấy từ “//vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Mạc_phủ&oldid=68553700”
Mạc Phủ là một chế độ chính trị ở Nhật Bản được hình thành từ thế kỉ XVII và kết thúc vào thế kỉ XIX. Vậy để biết Chế độ Mạc phủ ở Nhật bản như thế nào? Hãy cùng Top lời giải trả lời câu hỏi dưới đây!
Câu hỏi: Chế độ mạc phủ ở Nhật Bản?
A. Thiên hoàng có vị trí tối cao, nắm mọi quyền hành
B. Vua đứng đầu Mạc Phủ
C. Các Đai-my-ô đứng đầu, có vai trò quan trong về quân sự
D. Dòng tộc Tokưgaoa, đại diện là Shogun đứng đầu Mạc Phủ và nắm mọi quyền hành
Trả lời:
Đáp án đúng: D. Dòng tộc Tokưgaoa, đại diện là Shogun đứng đầu Mạc Phủ và nắm mọi quyền hành
Chế độ mạc phủ ở Nhật Bản là Dòng tộc Tokưgaoa, đại diện là Shogun đứng đầu Mạc Phủ và nắm mọi quyền hành
Giải thích của giáo viên Top lời giải vì sao chọn đáp án D
Nhật Bản từ thế kỉ XIX đến trước năm 1868
Mạc Phủ là một chế độ chính trị ở Nhật Bản được hình thành từ thế kỉ XVII và kết thúc vào thế kỉ XIX. Thường có hai cách để phân chia tên gọi:
+ Cách 1: chia tên gọi theo đất đai, theo lãnh thổ [theo các vùng cát cứ]
+ Cách 2: chia theo tên gọi. Giai đoạn này gọi tên theo dòng họ, đó là chế độ Mạc Phủ Tôkugaoa.
- Tương tự với chế độ vua Lê – chúa Trịnh ở Việt Nam, dưới chế độ Mạc Phủ, quyền lực thực tế thuộc về các tướng quân [Shogun], đôi khi các quyết định được thông qua Shogun chứ không cần thiết phải hỏi ý kiến của Thiên Hoàng, Thiên hoàng chỉ còn dưới danh nghĩa.
Chân dung tướng quân Tôkugaoa Yeasư[Tướng quân đầu tiên của chính quyền Mạc Phủ Tôkugaoa] Chân dung tướng quân Tôkugaoa YoShinobu[Tướng quân cuối cùng của chính quyền Mạc Phủ Tôkugaoa]Như vậy,Chế độ mạc phủ ở Nhật Bản là Dòng tộc Tôkưgaoa, đại diện là Shôgun đứng đầu Mạc Phủ và nắm mọi quyền hành.
>>> Xem thêm: Nguyên nhân nào dẫn đến chế độ Mạc phủ ở Nhật Bản sụp đổ?
Câu hỏi trắc nghiệm để bổ sung kiến thức về Nhật Bản
Câu 1.Từ thế kỉ XIX, trong nền kinh tế ở Nhật Bản lĩnh vực kinh tế nào xuất hiện ngày càng nhiều?
A. Kinh tế hàng hoá.
C. Công trường thủ công.
B. Kinh tế công thương.
D. Công nghiệp nặng
Đáp án:A
Câu 2.Dưới chế độ Mạc phủ, mầm mống kinh tế nào phát triển nhanh chóng ở Nhật Bản?
A. Phong kiến.
B. Nông nghiệp.
C. Tư bản chủ nghĩa.
D. Công nghiệp.
Đáp án:C
Câu 3.Từ thế kỉ XIX, tầng lớp không có quyền lực về chính trị ở Nhật Bản là
A. Tư sản công nghiệp.
B. Tư sản mại bản.
C. Các nhà công thương.
D. Các nhà doanh nghiệp.
Đáp án:C
Câu 4.Cuộc Cải cách Minh Trị [1868] ở Nhật Bản còn được gọi là
A. Cuộc đảo chính chế độ Mạc phủ.
B. Cuộc Duy tân Minh Trị.
C. Cuộc cách mạng Minh Trị.
D. Cuộc canh tân Minh Trị.
Đáp án:B
Câu 5.Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế Nhật Bản cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX đã tạo nên sức mạnh về lĩnh vực nào để giới cầm quyền thi hành chính sách xâm lược và bành trướng?
A. Quân sự, chính trị.
B. Kinh tế, chính trị, quân sự.
C. Kinh tế và quốc phòng.
D. Quốc phòng và an ninh quốc gia.
Đáp án:B
Câu 6.Cho các sự kiện:
1. Chiến tranh Trung - Nhật bùng nổ và kết thúc.
2. Chiến tranh Nga - Nhật bùng nổ và kết thúc.
3. Chiến tranh Đài Loan và Nhật Bản.
Hãy sắp xếp các sự kiện trên theo trình tự thời gian.
A. 2, 3, 1.
B. 2, 1, 3.
C. 3, 2, 1.
D. 3, 1, 2.
Đáp án:A
NHẬT BẢN TỪ GIỮA THẾ KỶ XIX ĐẾN ĐẦU THẾ KỶ XX
Lược đồ về sự bành trướng của đế quốc Nhật Bản cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX.
1. Nhật Bản từ nửa đầu thế kỉ XIX đến trước năm 1868.
- Đầu thế kỉ XIX chế độ Mạc phủ ở Nhật Bản đứng đầu là Tướng quân [Sô- gun] làm vào khủng hoảng suy yếu.
* Về kinh tế:
-Nông nghiệp vẫn dựa trên quan hệ sản xuất phong kiến lạc hậu. Địa chủ bóc lột nhân dân lao động rất nặng nề. Tình trạng mất mùa đói kém liên tiếp xảy ra.
- Công nghiệp :ở các thành thị, hải cảng, kinh tế hàng hoá phát triển, công trường thủ công xuất hiện ngày càng nhiều.
-Những mầm mống kinh tế tư sản chủ nghĩa phát triển nhanh chóng.*Về xã hội:
-Tầng lớp tư sản thương nghiệp ra đời từ lâu, tầng lớp tư sản công nghiệp hình thành và ngày càng giầu có. -Các nhà công thương lại không có quyền lực về chính trị. -Giai cấp tư sản vẫn còn yếu, không đủ sức xoá bỏ chế độ phong kiến, nông dân là đối tượng bóc lột chủ yếu của giai cấp phong kiến, còn thị dân thì không chỉ bị phong kiến khống chế mà còn bị các nhà buôn và bọn cho vay lãi bóc lột.
*Về chính trị:
-Giữa lúc mâu thuẫn giai cấp trong nước ngày càng gay gắt, chế độ Mạc Phủ khủng hoảng nghiêm trọng thì các nước tư bản phương Tây, trước tiên là Mĩ, dùng áp lực quân sự đòi Nhật Bản phải “mở cửa”.
-Như vậy, đến giữa thế kỉ XIX, Nhật Bản đã lâm vào một cuộc khủng hoảng trầm trọng, đứng trước sự lựa chọn: hoặc tiếp tục con đường trì trệ, bảo thủ để các nước đế quốc xâu xé; hoặc canh tân, cải cách xoá bỏ chế độ phong kiến, đưa Nhật Bản hoà nhập với nền kinh tế phương Tây.
Bàn tay của Perry của Mỹ vươn tới nước Nhật
Thiên hoàng Minh Trị
2. Cuộc Duy tân Minh Trị
* Nguyên nhân:
- Những hiệp ước bất bình mà Mạc phủ kí kết với nước ngoài làm cho tầng lớp xã hội phản ứng mạnh mẽ. - Phong trào đấu tranh chống Sô gun nổ ra sôi nổi vào những năm 60 của thế kỉ XX đã làm sụp đổ chế độ Mạc phủ. -Tháng 01/1868 Sô-gun bị lật đổ. Thiên hoàng Minh Trị [Meiji] trở lại nắm quyền và thực hiện một loạt cải cách.* Nội dung cải cách Minh Trị:
- Tháng 1-1868, sau khi lên ngôi, Thiên hoàng Minh Trị [May-gi] đã thực hiện một loạt cải cách tiến bộ nhằm đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng phong kiến lạc hâu.
*Về chính trị :
-Nhật hoàng tuyên bố thủ tiêu chế độ Mạc phủ, lập chính phủ mới, thực hiện bình đẳng ban bố quyền tự do. -Ban hành Hiến pháp 1889.
*Về kinh tế:
- Thống nhất tiền tệ, thống nhất thị trường, xoá bỏ sự độc quyền ruộng đất của giai cấp phong kiến.
-Tăng cường phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa ở nông thôn.
-Xây dựng cơ sở hạ tầng, đường sá, cầu cống, phục vụ giao thông liên lạc.
*Về quân sự:
-Được tổ chức huấn luyện theo kiểu phương Tây.
-Chế độ nghĩa vụ quân sự thay cho chế độ trưng binh.
-Chú trọng đóng tàu chiến, sản xuất vũ khí đạn dược.
*Về giáo dục:
-Thi hành chính sách giáo dục bắt buộc.
-Chú trọng nội dung khoa học- kỹ thuật trong chương trình giảng dạy,.
-Cử những học sinh giỏi đi du học phương Tây…
* Tính chất – ý nghĩa:
-Cải cách Minh Trị mang tính chất của một cuộc cách mạng tư sản.
-Nhật thoát khỏi số phận bị các nước tư bản phương Tây xâm lược
- Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển ở Nhật.
Một công xưởng của Nhật theo công nghệ phương Tây khoảng thập niên 1880
3. Nhật Bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.
-Trong 30 năm cuối thế kỉ XIX [sauchiến tranh Trung - Nhật [1894-1895], kinh tế Nhật Bản phát triển mạnh mẽ.
-Quá trình tập trung trong công nghiệp, thương nghiệp với ngân hành đã đưa đến sự ra đời những công ty độc quyền, Mít-xưi, Mit-su-bi-si chi phối đời sống kinh tế, chính trị Nhật Bản.
- Đầu thế kỉ XX, Nhật thi hành chính sách xâm lược và bành trướng:
+Năm 1874 Nhật xâm lược Đài Loan.
+Năm 1894 – 1895 Nhật gây chiến với Trung Quốc để tranh giành Triều Tiên, uy hiếp Bắc Kinh, chiếm cửa biển Lữ Thuận, nhà Thanh phải nhượng Đài Loan và Liêu Đông cho Nhật
+Năm 1904-1905 Nhật gây chiến với Nga buộc Nga phải nhường cửa biển Lữ Thuận, đảo Xa-kha-lin, thừa nhận Nhật Bản chiếm đóng Triều Tiên.
+ Năm 1914, Nhật dùng vũ lực mở rộng ảnh hưởng ở Trung Quốc và chiếm Sơn Đông. Nhật trở thành đế quốc hung mạnh nhất châu Á. - Cùng với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản là sự bần cùng hoá của quần chúng nhân dân lao động.
- Chủ nghĩa đế quốc Nhật được gọi là “Chủ nghĩa đế quốc phong kiến quân phiệt, hiếu chiến”
Đế quốc Nhật Bản cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ XX
Thuộc địa và vùng ảnh hưởng của Nhật
*Chính sách đối nội:
-Rất phản động, bóc lột nặng nề nhân dân trong nước, nhất là giai cấp công nhân, công nhân Nhật phải làm việc từ 12 đến 14 giờ một ngày trong những điều kiện tồi tệ, tiền lương thấp.
-Sự bóc lột nặng nề của giới chủ đã dẫn đến nhiều cuộc đấu tranh của công nhân.
Trọng tâm kiến thức: Cuộc Duy tân Minh Trị, các em cần làm rõ những vấn đề sau:
+ Phân tích tình hình thế giới và trong nước Nhật Bản trước cuộc Duy tân Minh Trị.
+ Nêu các nội dung và biện pháp cải cách duy tân của Thiên hoàng Minh Trị.
+ Vì sao nói cuộc Duy tân Minh Trị có ý nghĩa và tính chất như một cuộc cách mạng tư sản? [So sánh với các cuộc CMTS đã học về mục tiêu, lực lượng lãnh đạo, động lực, kết quả]
+Vì sao nói cuộc Duy tân Minh Trị là cuộc CMTS không triệt để?
+ Cuộc Duy tân Minh Trị có ảnh hưởng như thế nào đến các nước trong khu vực?
+ Tại sao cuộc Duy tân Minh Trị thành công?
TÀI LIỆU THAM KHẢO: