Bài viết được dịch và biên tập bởi TH.S Công Nghệ Sinh Học Nguyễn Thị Thắm. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Bệnh Celiac là gì?
Bệnh Celiac là một bệnh tự miễn dịch nghiêm trọng xảy ra ở những người có khuynh hướng di truyền, nơi việc tiêu thụ gluten dẫn đến tổn thương ở ruột non. Nó ước tính ảnh hưởng đến 1 trong 100 người trên toàn thế giới. Hai triệu rưỡi người Mỹ không được chẩn đoán và có nguy cơ mắc các biến chứng sức khỏe lâu dài.
Khi những người bị bệnh celiac ăn gluten [một loại protein có trong lúa mì, lúa mạch đen và lúa mạch], cơ thể của họ sẽ hình thành phản ứng miễn dịch tấn công ruột non. Những cuộc tấn công này dẫn đến tổn thương các nhung mao, những phần nhô ra nhỏ như ngón tay lót ruột non, thúc đẩy sự hấp thụ chất dinh dưỡng. Khi các nhung mao bị tổn thương, các chất dinh dưỡng không thể được hấp thụ đúng cách vào cơ thể.
Bệnh Celiac có tính di truyền, có nghĩa là nó xảy ra trong các gia đình. Những người trong cùng gia đình khi có thành viên bị bệnh celiac [cha mẹ, con cái, anh chị em ruột] có 1/10 nguy cơ phát triển bệnh celiac.
Bệnh Celiac có thể phát triển ở mọi lứa tuổi sau khi mọi người bắt đầu ăn những thực phẩm hoặc thuốc có chứa gluten. Nếu không được điều trị, bệnh celiac có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.
Bệnh Celiac có xu hướng phổ biến hơn ở những người: Một thành viên trong gia đình bị bệnh celiac hoặc viêm da herpetiformis. Bệnh tiểu đường loại 1. Hội chứng Down hoặc hội chứng Turner. Bệnh tuyến giáp tự miễn. Viêm đại tràng vi thể [viêm đại tràng lymphocytic hoặc collagenous]. Bệnh lý Addison.
Dấu hiệu, triệu chứng của bệnh Celiac
Các triệu chứng ở người lớn
Các dấu hiệu và triệu chứng tiêu hóa ở người lớn bao gồm:
- Bệnh tiêu chảy
- Mệt mỏi
- Giảm cân
- Phình và khí
- Đau bụng
- Buồn nôn và ói mửa
- Táo bón
Tuy nhiên, hơn một nửa số người trưởng thành mắc bệnh celiac có các dấu hiệu và triệu chứng không liên quan đến hệ tiêu hóa, bao gồm:
- Thiếu máu, thường do thiếu sắt
- Mất mật độ xương [loãng xương] hoặc mềm xương [nhuyễn xương]
- Phát ban da ngứa, phồng rộp [viêm da herpetiformis]
- Loét miệng
- Nhức đầu và mệt mỏi
- Tổn thương hệ thần kinh, bao gồm tê và ngứa ran ở bàn chân và bàn tay, các vấn đề có thể xảy ra với sự cân bằng và suy giảm nhận thức
- Đau khớp
- Giảm chức năng của lá lách [giảm thể tích]
Các triệu chứng ở trẻ nhỏ
Trẻ em bị bệnh celiac có nhiều khả năng gặp các vấn đề về tiêu hóa hơn người lớn, bao gồm:
- Buồn nôn và ói mửa
- Tiêu chảy mãn tính
- Bụng sưng
- Táo bón
- Phân nhạt màu, có mùi hôi
Không có khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng có thể dẫn đến:
- Không phát triển đối với trẻ sơ sinh
- Làm hỏng men răng
- Giảm cân
- Thiếu máu
- Cáu gắt
- Tầm vóc thấp
- Chậm dậy thì
- Các triệu chứng thần kinh, bao gồm rối loạn tăng động giảm chú ý [ADHD], khuyết tật học tập, đau đầu, thiếu phối hợp cơ và co giật
Ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài
Những người bị bệnh Celiac có nguy cơ phát triển bệnh mạch vành cao hơn gấp 2 lần và nguy cơ phát triển ung thư ruột non cao hơn gấp 4 lần.
Gánh nặng điều trị của bệnh Celiac tương đương với bệnh thận giai đoạn cuối, và gánh nặng của người bạn đời có thể so sánh với việc chăm sóc bệnh nhân ung thư.
Bệnh celiac không được điều trị có thể dẫn đến sự phát triển của các rối loạn tự miễn dịch khác như bệnh tiểu đường tuýp I và bệnh đa xơ cứng [MS], và nhiều tình trạng khác, bao gồm viêm da herpetiformis [phát ban ngứa trên da], thiếu máu, loãng xương, vô sinh và sảy thai, các tình trạng thần kinh như động kinh và chứng đau nửa đầu, thấp lùn, bệnh tim và ung thư đường ruột.
Bệnh celiac không đáp ứng
Một số người bị bệnh celiac không đáp ứng với chế độ ăn kiêng không chứa gluten. Bệnh celiac không phản ứng thường do chế độ ăn uống bị nhiễm gluten. Làm việc với chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn học cách tránh tất cả gluten.
Những người bị bệnh celiac không phản ứng có thể có:
- Vi khuẩn trong ruột non [vi khuẩn phát triển quá mức]
- Viêm đại tràng vi thể
- Chức năng tuyến tụy kém [suy tuyến tụy]
- Hội chứng ruột kích thích
- Khó tiêu hóa đường có trong các sản phẩm từ sữa [lactose], đường ăn [sucrose] hoặc một loại đường có trong mật ong và trái cây [fructose]
- Bệnh celiac khó chữa
Khi nào nên đến gặp bác sĩ
Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn bị tiêu chảy hoặc khó chịu về tiêu hóa kéo dài hơn hai tuần. Tham khảo ý kiến bác sĩ của con bạn nếu con bạn xanh xao, cáu kỉnh hoặc không phát triển được hoặc đi ngoài phân sệt và có mùi hôi.
Hãy chắc chắn tham khảo ý kiến bác sĩ của bạn trước khi thử một chế độ ăn kiêng không chứa gluten. Nếu bạn ngừng hoặc thậm chí giảm lượng gluten ăn trước khi được xét nghiệm bệnh celiac, bạn có thể thay đổi kết quả xét nghiệm.
Bệnh Celiac có xu hướng gia đình. Nếu ai đó trong gia đình bạn mắc bệnh này, hãy hỏi bác sĩ xem bạn có nên đi xét nghiệm gen di truyền hay không. Ngoài ra, hãy hỏi bác sĩ về việc kiểm tra nếu bạn hoặc ai đó trong gia đình bạn có yếu tố nguy cơ mắc bệnh celiac, chẳng hạn như bệnh tiểu đường tuýp I.
Hiện nay, cách điều trị duy nhất cho bệnh Celiac là tuân thủ suốt đời với chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt không chứ gluten [lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen]
Nguồn:
- //www.mayoclinic.org/diseases-conditions/celiac-disease/symptoms-causes/syc-20352220
- //celiac.org/gluten-free-living/what-is-gluten/
Tham Khảo Thêm:
Tìm hiểu chung
Bệnh Celiac [không dung nạp gluten] là bệnh gì?
Bệnh Celiac hay còn gọi là bệnh nhạy cảm với gluten hoặc bệnh không dung nạp gluten. Đây là một căn bệnh dị ứng với một dạng protein gọi là gluten, không cho phép cơ thể hấp thu gluten.
Gluten được tìm thấy trong nhiều loại bột, ngũ cốc, như lúa mạch, lúa mì, yến mạch. Bệnh dị ứng này ảnh hưởng chủ yếu ở ruột non, nơi chứa thức ăn sau khi rời dạ dày.
Triệu chứng thường gặp
Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh Celiac là gì?
Những triệu chứng phổ biến của bệnh Celiac bao gồm: tiêu chảy, kèm theo phân xám ở dạng lỏng hay hơi lỏng, thường có mùi hôi, trông như có dầu và có bọt; sụt cân; chậm lớn và phát triển [ở trẻ nhỏ]; thường xuyên đầy hơi; phình bụng hoặc đau bụng; loét miệng; mệt mỏi; yếu người; xanh xao; phát ban hay chuột rút ở cơ.
Người lớn mắc bệnh Celiac thường ít triệu chứng hơn trẻ em, do đó bác sĩ sẽ chẩn đoán bằng cách xét nghiệm máu nhằm phát hiện ra thiếu máu bất thường. Một biểu hiện khác hiếm gặp của bệnh Celiac là mụn rộp.
Bạn có thể gặp các triệu chứng và dấu hiệu khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?
Bạn cần gặp bác sĩ khi thấy xuất hiện những dấu hiệu và triệu chứng kể trên hoặc nếu bạn bị tiêu chảy hay gặp các vấn đề khó chịu về đường tiêu hóa kéo dài hơn hai tuần. Hãy cho bé đi khám bác sĩ ngay nếu phát hiện ra bé nhợt nhạt, bụng phình to hay phân có mùi hôi. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời để tránh bệnh trầm trọng thêm.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân gây ra bệnh Celiac [không dung nạp gluten] là gì?
Dị ứng với gluten là nguyên nhân chính gây ra bệnh Celiac. Khi người bệnh ăn thức ăn có chứa gluten, hệ thống miễn dịch của họ sẽ tấn công và gây tổn thương những mô lót trong ruột non. Ruột non không thể hấp thụ một số chất dinh dưỡng và người bệnh có thể trở nên suy dinh dưỡng.
Nguy cơ mắc phải
Những ai thường mắc phải bệnh Celiac?
Bệnh thường xuất hiện lần đầu ở trẻ em khi chúng bắt đầu ăn thức ăn có chứa gluten. Bệnh không dung nạp gluten là bệnh di truyền trong gia đình. Bệnh xảy ra phổ biến ở trẻ em vùng Tây Âu.