a]trẻ thời đi vắng chợ thời xa
ao sâu nước cả khôn chài cá
vườn rộng rào thưa ,khó đuổi gà
cải chửa ra cây, cà mới nụ ,
bầu vừa rụng rốn ,mướp đương hoa
đầu trò tiếp khách ,trầu không có ,
bác đến chơi đây ,ta với ta
b]đó là từ [ bạn tự nghĩ nhé ] tác dụng làm cho câu văn thêm sinh động ,gần gũi của tác giả đối với người bạn
c]Em nhớ đến bài Qua đèo ngang , tác giả là Bà Huyện Thanh Quan
d]khác vì :
Cụm từ ta với ta trong bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan là chỉ một mình tác giả với mảnh tình riêng, trong khi đó, ở bài thơ của Nguyễn Khuyến cụm từ này dùng để chỉ nhà thơ với bạn mình.
tập làm văn ;
Tình bạn là món qua quý giá đối với mỗi chúng ta , qua bài thơ trên cho ta thấy tình cảm của tác gỉa vượt lên trên hết là về mặt vật chất ,mặc dù điều kiện hoàn cảnh không cho phép nhưng tình bạn cũng là món quà tinh thần của tác giả đối với người bạn.Một thứ tình cảm ,đến cả vật chất cũng không sánh bằng .Đây không phải là tình cảm bạn bè bình thường , mà tình cảm ở đây tác giả coi người khách như là người thân trong gia đinh.Qua bài thơ trên cho ta thấy tình cảm bạn bè thật thiêng liêng ,cao cả .Chúng ra phải giữ gìn để không đánh mất tình bạn đẹp đó
Hãy nêu ngắn gọn những nội dung chính và chi tiết kiến thức trọng tâm bài học " Bạn đến chơi nhà"
[toc:ul]
A. Ngắn gọn những nội dung chính
1. Giới thiệu chung
- Tác giả: Nguyễn Khuyến [1835 - 1909] người thôn Vị Hạ [làng Và], xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Ông là một nhà thơ lớn của dân tộc. Thơ của ông gồm cả chữ Nôm và chữ Hán, hầu hết được sáng tác vào giai đoạn khi ông đã từ bỏ chốn quan trường.
- Tác phẩm:
- Thể thơ: Thất ngôn bát cú đường luật
- Hoàn cảnh sáng tác: Được viết vào hoảng thời gian khi ông cáo quan về ở ẩn vào một dịp vô cùng đặc biệt đó là có người bạn tri kỉ đã lâu không gặp ghé thăm, nhưng ông lại không có gì để thiết đãi bạn. Trước tình cảnh oái oăm này, Nguyễn Khuyến đã làm bài thơ Bạn đến chơi nhà để tự trào đồng thời giãi bày nỗi lòng mình.
2. Phân tích bài thơ
a. Giới thiệu sự việc bạn đến chơi nhà [Hai câu thơ đầu]:
Đã bấy lâu nay bác tới nhà.
- Đã bấy lâu nay: Khoảng thời gian dài => bày tỏ sự chờ đợi bạn đến chơi.
- Bác: cách xưng hô vừa trân trọng vừa thân mật.
=> Câu nhập thơ như một lời nói mộc mạc, một tiếng reo vui, thể hiện sự chân tình, niềm xúc động của tác giả khi bạn đến chơi nhà
b. Hoàn cảnh nhà thơ khi bạn đến chơi nhà [ 6 câu thơ tiếp theo]
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Khi bạn đến chơi nhà, tác giả rơi vào hoàn cảnh đặc biệt, đó là
- Trẻ con đi vắng - không sai đi mua đồ đãi khách được
- Chợ ở xa - đi thì mất nhiều thời gian, không ai ở nhà đón tiếp khách, khách đến chơi mà để ngồi chờ một mình thì thật là bất lịch sự.
- Ao sâu, nước lớn - khó mà bắt được cá để mời bạn
- Vườn rộng, rào thưa - khó bắt gà được
- Cải chưa mọc cây, cà vừa ra nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đang nở hoa - đến rau củ quả trong vườn cũng không có gì ăn được
- Miếng trầu - thứ cơ bản nhất để tiếp khách cũng không có
Với cách sử dụng biện pháp nói quá, câu thơ như một lời tâm tình kể về cảnh sống thanh bạch giản dị nhưng rất đạm bạc, thiếu thốn đủ điều về vật chất - được trình bày một cách hóm hỉnh, vui tươi - thể hiện sự lạc quan với cuộc sống của tác giả.
c. Tình cảm thắm thiết của tác giả với bạn thể hiện ở những dòng thơ cuối:
Bác đến chơi đây ta với ta.
- " Ta với ta" ở đây chính là nhà thơ và người bạn.
- Sử dụng quan hệ từ “với” nối liền hai chữ ta, qua đó ta thấy giữa chủ và khách dường như không còn khoảng cách, tuy hai mà một, gắn bó, hòa hợp, vui vẻ, trọn vẹn
=> Khẳng định tình bạn cao đẹp, gắn bó không cần đến vật chất cao sang mà cốt ở tấm lòng, sự tri kỉ, đồng cảm thiết tha.
=> Tình bạn cao đẹp giúp con người vượt lên trên mọi lề thói, lễ nghi thông thường và cả vật chất.
B. Phân tích chi tiết nội dung bài học
1. Tìm hiểu chi tiết nội dung bài thơ
Bài thơ nói về một tình bạn trong sáng, đẹp đẽ. Giọng thơ tự nhiên như lời ăn tiếng nói hằng ngày của người nông dân quê mùa, chất phác, ấy vậy nhưng nó vẫn bộc lộ rõ nét tài hoa của ngòi bút Nguyễn Khuyến trong tả cảnh, tả tình. Cảnh, tình đan xen, hòa hợp, bổ sung cho nhau để tạo nên một bức tránh quê trong sáng, tươi mát và ấm áp tình người. Tác phẩm còn khẳng định tình bạn là một tình cảm thiêng liêng, cao quý chúng ta phải biết nâng niu, trân trọng. Cái cốt yếu nhất trong tình bạn không phải là của cải vật chất mà là cách hành xử, đối đãi với nhau. Quan niệm của Nguyễn Khuyến về tình bạn vẫn có ý nghĩa và giá trị bền vững, lâu dài.
2. Giới thiệu sự việc bạn đến chơi nhà:
Đã bấy lâu nay bác tới nhà.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Bằng cách xưng hô:"bác" vừa trân trọng vừa thân mật, câu thơ như một lời chào, một nụ cười vui mừng khi bạn hiền đến chơi nhà. Đó là tình cảm hồ hởi thỏa lòng sau thời gian dài mong chờ nay mới gặp mặt. Tác giả đã lấy sự xa cách của thời gian để nhân thêm niềm vui gặp gỡ. Ta có thể hình dung hai người bạn tay bắt mặt mừng, niềm vui khôn tả.
3. Hoàn cảnh nhà thơ khi bạn đến chơi nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Đoạn thơ là những lời bông đùa với bạn một cách dí dỏm cho thoả lòng trông đợi. Tác giả đang phân trần, giải thích sự thiếu sót của mình khi bạn tới chơi nhà, nhà thơ tỏ ý làm tiếc rằng đã lâu lắm rồi bạn mới tới nhà vậy mà không có một thứ gì để tiếp, bạn để thết đãi bạn cả: chợ thì xa, người nhà trẻ con đều đi vắng cả, ao thì sâu mà nước lớn, nên không chài bắt được cá; vườn rộng thênh thang thì khó mà bắt được gà. Đến một cây cải, mớ cà hoặc một quả bầu, một trái mướp cũng không sẵn; thậm chí một miếng trầu để tiếp khách cũng không có. Biện pháp nói quá kết hợp với từ ngữ hóm hỉnh tạo dựng nên một tình huống éo le đó là cách nói hài hước, phóng đại về cuộc sống thiếu thốn vật chất của tác giả, qua đó thể hiện sự hóm hỉnh, hài hước của một nhà nho thanh bạch thể hiện tịnh thần lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống đạm bạc, giản dị, luôn gắn bó với nông thôn.
4. Tình cảm thắm thiết của tác giả với bạn
Bác đến chơi đây ta với ta.
- " Ta với ta" nhằm chỉ nhà thơ và người bạn tuy hai mà một, tuy một mà hai, nó gắn bó quyện chặt vào nhau, không gì chia cắt được. Ở đây chỉ có ta với ta nhưng lại có tất cả. Bởi vì tình bạn giữa ta với ta mới là cao quý, nó không đòi hỏi bất kì một điều kiện vật chất nào cả, thậm chí cả một miếng trầu làm đầu câu chuyện để tiếp bác cũng không.
- Câu thơ đã đúc kết lại giá trị của toàn bài thơ, bộc lộ thật rõ nét tình cảm chân thành của tác giả đối với bạn. Đó là một tình cảm thiêng liêng cao quý. Quan hệ bạn bè ở đây được xây dựng trên cơ sở vững chắc là tình cảm yêu thương chân thật không màng đến vật chất.
5. Tổng kết:
- Nội dung: Tình bạn đậm đà, thắm thiết của tác giả
- Nghệ thuật:
- Cách tạo tình huống khéo léo, lập ý bất ngờ.
- Vận dụng ngôn ngữ, thể loại điêu luyện.
- Ý nghĩa: Thể hiện 1 quan niệm về tình bạn, quan niệm đó vẫn còn có ý nghĩa, giá trị lớn trong cuộc sống của con người hôm nay.
1.1. Tác giả
– Nguyễn Khuyến [1835- 1909], quê: Thôn Vị Hạ – xã Yên Đổ [nay thuộc Trung Lương – Bình Lục – Hà Nam].
– Ông đỗ cả ba kỳ thi: Thi Hương, thi Hội, thi Đình => Tam nguyên Yên Đổ.
– Ông là nhà thơ lớn của dân tộc.
– Phong cách thơ: nhẹ nhàng, thâm thuý và sâu sắc.
– Thơ Nguyễn Khuyến chủ yếu sáng được sáng tác vào giai đoạn sau ngày cáo quan về sống ở Yên Đổ.
1.2. Tác phẩm
– Bài thơ là một trong những bài thơ tiểu biểu cho đề tài viết về tình bạn của nhà thơ Nguyễn Khuyến.
– Tác phẩm ra đời khi ông cáo quan về quê ở ẩn.
– Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” được viết theo thể thất ngôn bát cú đường luật.
– Bố cục:
+ Câu đầu: Giới thiệu sự việc ”Bạn đến chơi nhà”.
+ 6 câu tiếp: Hoàn cảnh tiếp bạn.
+ Câu cuối: Tình bạn vượt lên những giá trị vật chất bình thường.
2. Đọc – hiểu văn bản
2.1. Giới thiệu sự việc “Bạn đến chơi nhà”
“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”
– Lời chào bạn về cuộc đến chơi của bạn.
– Giọng thơ: hồ hởi, phấn chấn, giọng như một tiếng reo vui của tác giả.
– Cách gọi: “bác” thể hiện sự kính trọng và tình cảm thân thiết giữa hai người.
=> Đó là tình bạn thân thiết, quý mến nhưng lại ít được gặp nhau. Câu thơ như một lời chào hồ hởi thân mật vừa bộc lộ nỗi vui bất ngờ vừa tỏ ý trân trọng, quý mến bạn. Đã bấy lâu nay có nghĩa là một thời gian dài, một thời gian nhà thơ không gặp bạn, giờ đây có dịp gặp nhau làm sao mà không xúc động, không vui mừng cho được. Từ lúc cáo quan về vui sống với cảnh điền viên, ông chỉ biết lấy thiên nhiên làm bạn. Trái tim ông gửi trọn cho đất nước quê hương, nên tâm hồn luôn khắc khoải u hoài. Trong những giây phút ấy mà không ai không muốn có một người bạn để tâm sự, để an ủi. Người bạn đó đã đến với ông – còn nỗi vui mừng nào hơn.
2.2. Hoàn cảnh tiếp bạn
“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không có”.
– Trẻ đi vắng -> không có người để sai hầu hạ, tiếp khách.
– Chợ thì xa. Cá thì ao sâu, nhiều nước, gà thì vườn rộng, rào thưa khó bắt, cải, bầu, mướp, nụ: chưa đến độ ăn được, thậm chí miếng trầu cũng không có.
-> Không có bất cứ thứ gì ăn được để có thể đãi khách [nói cách khác: các thứ đều có nhưng không dùng được chưa dùng được].
– Tác giả sử dụng cách nói có phần phóng đại cho thấy sự “không may” nói cho vui thể hiện sự quý mến bạn, tạo nụ cười hóm hỉnh, thân mật.
-> Nguyễn Khuyến muốn tiếp đãi bạn chu đáo nhưng lại không có gì để tiếp.
– Qua đó cũng thể hiện:
+ Sự thanh bần, đạm bạc của Nguyễn Khuyến.
+ Sự hóm hỉnh hài hước, yêu đời của tác giả.
+ Nguyễn Khuyến yêu bạn bằng tình bạn dân dã, chất phác; ông coi trọng tình nghĩa hơn vật chất, tin vào sự cao cả của tình bạn.
=> Năm câu thơ trên là những lời tâm sự của các giả khi bạn đến chơi nhà nhưng lại không có gì để tiếp đãi bạn. Người trẻ thì đi vắng, chợ thì xa, ao sâu nước lớn chẳng thể giăng lưới bắt cá, vườn rộng thênh thang nên rất khó để đuổi gà. Cải thì còn chưa ra cây, cà thì vừa mới nở nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp còn đang ra hoa. Tác giả đang phân trần với người bạn về những thiếu xót của mình.
2.3. Tình bạn vượt lên những giá trị vật chất bình thường
“Bác đến chơi đây, ta với ta”
– Ta với ta” chỉ chủ nhân [tác giả] – và khách.
– Đại từ “ta” vừa là số ít, vừa chỉ số nhiều: hai ta tuy hai mà như một -> chỉ sự gắn bó tình cảm tri âm, tri kỷ giữa hai người.
-> Khẳng định: Tình bạn cao cả hơn vật chất, vật chất không đầy đủ, thậm chí không có gì thì bạn bè vẫn yêu mến, vẫn vui vẻ khi gặp gỡ. Điều quan trọng của tình bạn là tình cảm trong sáng, hồn nhiên chứ không phải là vật chất.
=> Ở câu thơ cuối, ta bắt gặp một cụm từ rất quen thuộc “ta với ta”. Cụm từ này đã xuất hiện trong bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan, nhưng ý trong câu thơ lại là chỉ sự đơn độc, lẻ bóng. Còn “ta với ta” trong câu thơ của Nguyễn Khuyến dùng để chỉ nhà thơ và người bạn của mình, tuy hai mà một, tình cảm gắn bó hòa quyện không gì có thể chia cắt được.
3. Tổng kết
– Về nội dung: Bài thơ thể hiện một tình bạn thắm thiết, keo sơn của Nguyễn Khuyến. Qua đó, bộc lộ lòng yêu thiên nhiên thầm kín của nhà thơ.
– Về nghệ thuật:
+ Dựng lên tình huống khó xử nhằm thể hiện một tình bạn chân thật.
+ Giọng thơ hóm hỉnh, chứa đựng một tình bạn đậm đà, thắm thiết.
+ Sử dụng thành công các thủ pháp nghệ thuật.
4. Luyện tập
Câu 1: Em có suy nghĩ gì về câu thơ đầu: “Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”.
Gợi ý trả lời:
Ngay khi đọc câu thơ đầu tiên, chúng ta dễ dàng nhận ra mối quan hệ vô cùng gần gũi, gắn bó giữa hai người: “Đã bấy lâu nay bác tới nhà”. Tiếng gọi “bác” thật gần gũi, dân dã mà vẫn thể hiện được sự kính trọng. “Đã bấy lâu nay” cách tính thời gian của tác giả cũng phần nào cho thấy Nguyễn Khuyến thường xuyên nghĩ đến bạn, mong gặp bạn nên mới nhớ được khoảng thời gian gặp gỡ từ lần trước đến lần này là bao lâu.
Câu 2: Nêu cảm nhận của em về bài thơ “Bạn đến chơi nhà” bằng một đoạn văn ngắn.
Gợi ý trả lời:
Nói chung bài thơ này được tạo nên trên một hình ảnh không có gì về vật chất, tất nhiên không phải là thiếu thốn mà là chưa đủ độ, để rồi đúc kết một câu rằng:”Bác đến chơi đây, ta với ta” thật đậm đà, sâu sắc. Bài thơ này không chỉ là một lời bày tỏ chân tình của tác giả mà còn là một triết lý, một bài học, một định hướng về sự chuẩn mực rằng: tình bạn cao hơn mọi của cải, vật chất. Vượt lên mọi rào cản, vật chất chỉ là những thứ phù du bọt biển, tình cảm họ dành cho nhau thật đáng quý như viên ngọc luôn sáng long lanh. Ý chất chứa bao nhiêu cảm xúc dạt dào trìu mến lời thơ giản dị đã vẽ lên chân dung một tình bạn đẹp mẫu mực của mọi thời đại.
5. Kết luận
Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:
– Cảm nhận được tình cảm bạn bè đậm đàm, thắm thiết, hồn nhiên của Nguyễn Khuyến. và bức tranh quê đậm đà hương sắc Việt Nam.
– Nét đặc sắc nghệ thuật trong bài thơ.
– Đọc diễn cảm và phân tích bài thơ “Thất ngôn bát cú”.
– Có thái độ quý mến bạn bè, động viên, giúp đỡ, chia ngọt sẻ bùi với bạn bè thân thiết.