Nhắc đến HIV/AIDS, chúng ta thường cảm thấy khá lo lắng. Nhiễm HIV đã và đang được xem như là một án tử đối với người mắc phải nó. Tuy nhiên, với sự phát triển của nền y học hiện đại, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và thậm chí là tái hòa nhập cộng đồng. Vậy làm thế nào để có thể phát hiện sớm và điều trị hiệu quả? Chúng ta hãy cùng lướt qua một số các biểu hiện HIV/AIDS qua các giai đoạn các bạn nhé.
1. HIV/AIDS là gì?
Nhắc lại một chút về HIV/AIDS:
- HIV là một virus lây truyền qua đường tình dục, qua tiếp xúc với máu bị nhiễm bệnh hoặc từ mẹ sang con trong khi mang thai. Nếu không được điều trị, theo thời gian, HIV sẽ làm suy yếu hệ thống miễn dịch của bạn đến mức gây ra bệnh AIDS.
- Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải [AIDS] là một bệnh lý mãn tính. Trong đó, người mắc bệnh không có hoặc có ít khả năng để chống lại tình trạng nhiễm trùng hơn so với người không có bệnh. Điều này dẫn đến một số các hậu quả nghiêm trọng và thậm chí có khả năng đe dọa tính mạng.
2. Triệu chứng nhiễm HIV/AIDS
Phụ thuộc vào cơ thể từng người và giai đoạn bệnh, biểu hiện của HIV/AIDS hoàn toàn không giống nhau.
Bảng dưới đây thể hiện cho chúng ta thấy một số triệu chứng phổ biến mà người nhiễm HIV có thể gặp phải:
| Giai đoạn 1: không triệu chứng |
|
| Giai đoạn 2: triệu chứng nhẹ |
|
| Giai đoạn 3: triệu chứng trung bình đến nặng |
|
| Giai đoạn 4: triệu chứng nặng |
| Những dấu hiệu phổ biến bao gồm:
|
3. Làm gì khi có biểu hiện của HIV/AIDS?
Đừng quá bi quan cho rằng bạn bị nhiễm HIV chỉ vì có bất kỳ triệu chứng nào trong số những triệu chứng đã nêu ở trên. Chúng hoàn toàn có thể được gây ra bởi nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau. Thay vào đó, để chắc chắn, hãy thực hiện các xét nghiệm chuyên biệt để xác định HIV.
Các xét nghiệm phát hiện nhiễm HIV được chia thành các phương pháp chính:
Phương pháp xét nghiệm huyết thanh học: để phát hiện sự hiện diện của kháng thể kháng HIV và/hoặc kháng nguyên HIV trong máu hoặc các dịch tiết của người nghi ngờ nhiễm. Phương pháp này có giá trị xác định tình trạng nhiễm HIV ở người lớn và trẻ em trên 18 tháng tuổi. Chúng bao gồm các kỹ thuật sau:
- Xét nghiệm HIV bằng kỹ thuật đơn giản [test nhanh].
- Xét nghiệm HIV bằng kỹ thuật miễn dịch đánh dấu [ELISA, Western blot].
Phương pháp dùng xét nghiệm sinh học phân tử: để phát hiện sự hiện diện trực tiếp của virus [thông qua ADN/ARN của HIV] trong máu hoặc các dịch tiết của đối tượng nghi ngờ.
>> Dù được xem như căn bệnh thế kỷ nhưng nhiều người vẫn chưa có đủ kiến thức về HIV/AIDS. Đọc thêm: HIV/AIDS: Những điều căn bản cần biết về căn bệnh thế kỷ.
4. Người bệnh được chẩn đoán nhiễm HIV/AIDS khi nào?
Người bệnh được chẩn đoán dương tính với HIV khi có kết quả dương tính đồng thời của 3 xét nghiệm từ cùng một mẫu máu [hay dịch tiết], trong đó có:
- 1 test nhanh.
- 2 test ELISA.
Nhìn chung, các trường hợp có thể gặp là:
| Kết quả xét nghiệm | Chẩn đoán |
| Test nhanh có phản ứng + 2 test ELISA có phản ứng. | Dương tính |
| Xét nghiệm kháng thể đầu tiên [test nhanh] cho kết quả không phản ứng. | Âm tính |
| Kết quả trái ngược nhau qua 3 xét nghiệm sàng lọc. | Không xác định. Trong trường hợp này, các mẫu theo dõi cần phải xét nghiệm lại tại thời điểm 2 tuần và thời điểm 3, 6, 12 tháng. Nếu tình trạng này vẫn không xác định sau 1 năm, người đó được coi là kháng thể HIV âm tính. |
HIV/AIDS đã và đang là một vấn đề đáng quan tâm của thời đại. Với những biểu hiện vô cùng đa dạng hoặc thậm chí không có triệu chứng ở giai đoạn sớm, thật khó để phát chúng ở thời gian này. Các mẫu xét nghiệm với máu hay dịch tiết là phương pháp duy nhất có hiệu quả cho đến hiện nay. Nếu nghi ngờ có tình trạng nhiễm đối với virus HIV, đừng ngại đi đến các cơ sở y tế để được tư vấn và chẩn đoán các bạn nhé!
Một bệnh nhân nhiễm HIV bị các phát ban trên tay. Ảnh: Medical News Today
Với tỷ lệ người nhiễm HIV được điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế đạt 96%, Việt Nam là nước điều trị HIV/AIDS thành công trên thế giới, cùng với Anh, Thụy Sĩ, Đức. HIV là bệnh mạn tính, có thể điều trị lâu dài. Tuy nhiên, số người nhiễm mới có tải lượng cao là mối nguy cơ hàng đầu tại Việt Nam và các quốc gia trên thế giới. Ở nam giới, các triệu chứng nhiễm HIV thường không đặc hiệu. Thậm chí, thường bị nhầm với bệnh cúm hoặc các tình trạng nhẹ khác. Do đó, nhiều bệnh nhân nhiễm HIV nhưng không phát hiện. Virus diễn biến âm thầm, tình trạng nặng bệnh nhân mới phát hiện và vô tình lây cho nhiều người.
Triệu chứng ban đầu giống cúm
Nam giới nhiễm HIV có triệu chứng giống cúm, kéo dài từ vài ngày đến vài tuần sau khi tiếp xúc nguồn lây. Theo Medical News Today, các triệu chứng gồm sốt, phát ban, đau đầu, đau họng, mệt mỏi. Ngoài ra, ngay ở giai đoạn đầu, bệnh nhân có thể gặp một số triệu chứng nghiêm trọng hơn như sa sút trí tuệ, sụt cân, mệt mỏi nặng. Các dấu hiệu cũng có thể gặp phải nhưng ít phổ biến như loét trong miệng, bộ phận sinh dục, đổ mồ hôi ban đêm, buồn nôn hoặc nôn, đau cơ bắp, đau khớp, sưng hạch bạch huyết. Nhiều nam giới có thể gặp phải tình trạng ham muốn tình dục thấp, liên quan nhiễm HIV. Đây là dấu hiệu của việc tinh hoàn không sản xuất đủ hormone testosterone, gây tình trạng rối loạn cương dương, phiền muộn, mệt mỏi, khô khan, lông - râu mọc ít, phát triển mô tuyến vú. Dấu hiệu phổ biến khác khi nhiễm virus HIV ở nam giới đó là viêm loét trên “cậu nhỏ”. Chúng cũng có thể xuất hiện ở hậu môn hoặc miệng, thực quản, tái phát nhiều lần. Kèm theo đó, bệnh nhân có thể bị đau, rát khi tiểu tiện, viêm tuyến tiền liệt. Khi bệnh chuyển sang giai đoạn cuối - AIDS, virus đã phá hủy nghiêm trọng hệ thống miễn dịch. Cơ thể không thể chống lại nhiều bệnh nhiễm trùng. Kết quả, bệnh nhân gặp phải các triệu chứng như mệt mỏi cực độ, tiêu chảy kéo dài hơn một tuần, viêm phổi, loét miệng, hậu môn hoặc bộ phận sinh dục, sốt, đổ mồ hôi ban đêm, mất trí nhớ, có đốm nâu, đỏ, hồng, tím trên da. Theo WebMD, không phải mọi bệnh nhân nhiễm HIV đều có những triệu chứng giống cúm trong vòng 4 tuần tiếp xúc nguồn lây. Thống kê cho thấy chỉ khoảng 1/3 bệnh nhân có triệu chứng rõ ràng. Đa số họ không cảm thấy khác biệt khi mắc bệnh. Chuyên gia gọi giai đoạn này là nhiễm HIV cấp tính [hoặc sơ cấp]. Khi đó, virus HIV xâm nhập vào một số tế bào bạch cầu, tạo ra hàng tỷ bản sao, lan truyền khắp cơ thể. Trong thời gian này, bệnh nhân vẫn có thể truyền bệnh sang người lành vì tải lượng virus trong dịch cơ thể rất cao.
Tỷ lệ nhiễm HIV ở nam và nữ giới
Nghiên cứu về phòng ngừa, điều trị HIV trong những thập kỷ qua đã có những tiến bộ đáng kể. Tuy vậy, HIV vẫn là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng ở hầu hết quốc gia trên thế giới. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ [CDC], năm 2016, ước tính khoảng 39.782 người được chẩn đoán nhiễm HIV. Số ca chẩn đoán mới đã giảm 5% từ năm 2011 đến 2015. Tuy nhiên, đến năm 2015, Mỹ vẫn có 1,1 triệu người sống chung với HIV. Tại Việt Nam, trong 15 năm qua, chương trình phòng, chống HIV/AIDS của Việt Nam đã giúp cho khoảng nửa triệu người tránh khỏi lây nhiễm HIV. Đồng thời, hơn 150.000 người thoát khỏi tử vong liên quan đến HIV/AIDS. Ông Hoàng Đình Cảnh - Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế - cho hay Việt Nam hiện có khoảng 230.000 người nhiễm HIV, 153.000 bệnh nhân đang điều trị thuốc ARV. Theo ông Cảnh, Việt Nam đã kiểm soát tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng dưới 0,3%. Trên thế giới, tỷ lệ nhiễm HIV ở nam giới cao hơn nữ giới. Thạc sĩ, bác sĩ Võ Triều Lý, khoa Nhiễm E, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM, cho biết trong khoảng 70 bệnh nhân nhiễm HIV giai đoạn cuối điều trị tại khoa Nhiễm E, số nữ chưa đến 10 người. Các trường hợp có nguy cơ cao lây nhiễm HIV gồm nam quan hệ đồng giới [MSM], gái mại dâm, đối tượng tiêm chích ma túy. Các bác sĩ chẩn đoán HIV ở nam và nữ bằng cách xét nghiệm mẫu máu hoặc nước bọt. Thử nghiệm này nhằm tìm các kháng thể chống lại virus và mất khoảng 3 đến 12 tuần mới có kết quả. Một xét nghiệm khác giúp xác định bệnh nhân HIV là tìm kháng nguyên - chất mà virus tạo ra sau khi xâm nhập cơ thể. HIV tạo ra kháng nguyên p24 trong cơ thể, ngay trước khi các kháng thể phát triển. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ khuyến cáo nam giới đang sinh hoạt tình dục nên xét nghiệm HIV ít nhất một lần trong đời. CDC cũng cho rằng tất cả người dân từ 13 đến 64 tuổi nên làm xét nghiệm hoặc khi bị phơi nhiễm, nghi ngờ.
Để phòng ngừa nhiễm HIV/AIDS, chúng ta nên tránh lạm dụng rượu, ma túy; không dùng chung kim tiêm; quan hệ tình dục an toàn; dùng thuốc dự phòng HIV [PrEP] trước phơi nhiễm mỗi ngày, đặc biệt nhóm quan hệ tình dục đồng giới và gái mại dâm.