Đề bài: Cách làm bài văn thuyết minh hay
Mục Lục bài viết:
1. Văn thuyết minh
2. Phương pháp làm văn thuyết minh
3. Cách làm bài văn thuyết minh
Cách làm bài văn thuyết minh hay
1. Ôn tập lại kiến thức về văn thuyết minh
a. Khái niệm
Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong đời sống nhằm cung cấp tri thức về: đặc điểm, tính chất, nguyên nhân...của các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích.
b. Yêu cầu:
- Nội dung: Đơn vị kiến thức được trình bày, giới thiệu trong bài văn thuyết minh cần đảm bảo tính xác thực, khách quan.
- Hình thức: Ngôn ngữ rõ ràng, lập luận chặt chẽ, thuyết phục.
c. Bố cục: 3 phần
- Mở bài: Giới thiệu về đối tượng thuyết minh- Thân bài: Giới thiệu chi tiết: Nguồn gốc, Đặc điểm, Cấu tạo, công dụng/ý nghĩa...
- Kết bài: Đánh giá khái quát về đối tượng
2. Các phương pháp làm bài văn thuyết minh
Để bài văn thuyết minh thuyết phục, hấp dẫn với người đọc, khi viết bài các em có thể áp dụng 6 phương pháp sau:
a. Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích: Nêu định nghĩa hoặc giải thích về những hiện tượng, vấn đề nhằm làm sáng tỏ, tường minh về ý nghĩa. Phương pháp này thường sử dụng câu trần thuật có từ "là".
Ví dụ: Nồi cơm điện là một thiết bị gia dụng tự động dùng để làm chín cơm, một chiếc nồi cơm điện bao gồm một nguồn nhiệt, một nồi nấu, một thiết bị cảm ứng nhiệt và vỏ ngoài.
b. Phương pháp liệt kê: Chỉ ra các đặc điểm, tính chất, phương diện của đối tượng cần thuyết minh theo một trình tự nhất định.
Ví dụ: Cây phượng đã trở thành một nguồn cảm hứng dào dạt cho lĩnh vực nghệ thuật. Chúng ta có thể nhắc đến các bài hát nổi tiếng như "Phượng buồn", "Phượng hồng", "Nỗi buồn hoa phượng",...hay trong những vần thơ của Quốc Phương, Bùi Đức An,...
c. Phương pháp nêu ví dụ: Là phương pháp đưa vào những dẫn chứng cụ thể, sinh động nhằm tăng tính thuyết phục cho bài thuyết minh.
Ví dụ: Cây lúa cũng thường trở thành đề tài chính trong các tác phẩm nghệ thuật và cả trong văn học dân gian. Ví như bài hát nổi tiếng Hát về cây lúa hôm nay của nhạc sĩ Hoàng Vân là bài hát bất hủ ngợi ca cây lúa, đồng thời gián tiếp ngợi ca cách mạng, cổ vũ tinh thần xây dựng đất nước của nhân dân cả nước, hay bài thơ quen thuộc Hạt gạo làng ta của nhà thơ Trần Đăng Khoa với những vần thơ giàu ý nghĩa biểu tượng.
d. Phương pháp dùng số liệu: Đưa ra những con số cụ thể để tăng tính thuyết phục cho bài viết.
Ví dụ: Theo con số điều tra gần đây, trung bình cứ một người bán thịt một ngày dùng 1kg túi ni lông, một khu chợ xép nhỏ hàng ngày cũng thải ra đến 300kg túi ni lông. Theo thống kê của Liên Hợp Quốc trung bình cứ một người thì một ngày sử dụng tám túi ni lông, một phút có khoảng một triệu túi ni lông được dùng
e. Phương pháp so sánh: So sánh đối tượng thuyết minh với những vật gần gũi trong cuộc sống để giúp người đọc dễ hình dung, tiếp cận nhanh với vấn đề.
Ví dụ: Những bông lúa trĩu nặng, vàng ươm dưới ánh mặt trời khiến cánh đồng quê trở nên đẹp lung linh như dát vàng. Lúc đấy, lúa đã sẵn sàng chờ con người đến cắt mang về.
f. Phương pháp phân loại, phân tích: Phương pháp này thường được áp dụng đối với những đối tượng đa dạng, có nhiều khía cạnh cần thuyết minh.
Ví dụ: Quan họ là một loại hình văn hóa đặc sắc, vẫn còn được phát triển cho đến ngày nay, ở nó còn lưu giữ những vẻ đẹp truyền thống xa xưa, nhưng đến hiện tại đã được những người tiếp nối phát triển và sáng tạo ra những cái mới để quan họ không bị lạc hậu so với thời đại.
3. Cách làm bài văn thuyết minh
Căn cứ vào từng đối tượng thuyết minh, các em có thể xác định nội dung, hình thức cho bài văn thuyết minh như sau:
a. Đối tượng thuyết minh là một địa điểm [Di tích lịch sử, Danh lam thắng cảnh]
- Vị trí địa lí- Lịch sử hình thành- Tên gọi [Sự thay đổi về tên gọi giữa các giai đoạn lịch sử nếu có], ý nghĩa của tên gọi.- Những cảnh quan đẹp nổi tiếng của địa điểm cần thuyết minh.
- Những truyền thống văn hóa, lịch sử gắn liền với địa điểm ấy.
b. Đối tượng thuyết minh là đồ vật:
- Cấu tạo của đồ vật- Đặc điểm của đồ vật- Lợi ích/công dụng của đồ vật trong cuộc sống- Tính năng hoạt động
- Hướng dẫn cách sử dụng, cách bảo quản đồ vật
c. Đối tượng thuyết minh là một tác phẩm văn học
- Tác giả- Hoàn cảnh sáng tác- Bố cục [Nội dung của từng phần]
- Chỉ ra những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
d. Đối tượng thuyết minh là một thể loại văn học:
- Định nghĩa về thể loại văn học- Chỉ ra đặc điểm:+ Số câu chữ+ Cách gieo vần+ Cách ngắt nhịp
+ Cảm nhận về nhạc điệu, cảm xúc được thể hiện qua thể loại ấy.
e. Đối tượng thuyết minh về một loài vật
- Nguồn gốc- Đặc điểm- Đặc tính sinh học
- Lợi ích
f. Đối tượng là một danh nhân văn hóa
- Thời đại sinh sống- Gia đình và sự nghiệp- Những đóng góp cho nền văn hóa, lịch sử
- Đánh giá về danh nhân ấy.
g. Đối tượng là một món ăn/ đặc sản vùng miền
- Nguồn gốc- Ý nghĩa tên gọi- Đặc điểm về màu sắc, hương vị món ăn
- Cách thức chế biến, thưởng thức
Trên đây chúng tôi đã hướng dẫn các em cách làm bài văn thuyết minh với từng dạng bài cụ thể, bên cạnh nội dung văn Thuyết minh, các em có thể củng cố thêm kĩ năng viết bài miêu tả, nghị luận, viết đoạn văn của mình qua việc tham khảo những nội dung sau: Cách viết bài văn nghị luận xã hội, Cách viết bài cảm nhận về một tác phẩm thơ, văn, Phương pháp phân tích bài thơ, đoạn thơ đạt điểm cao, Cách viết một đoạn văn hay.
Thuyết minh là dạng bài thường gặp trong chương trình tập làm văn lớp 8,9,10. Tuy nhiên đây cũng là dạng bài khó bởi thuyết minh không chỉ cần có sự sâu sắc, hấp dẫn về nội dung mà còn cần đảm bảo tính khách quan, chân thực. Nếu các em đang gặp khó khăn với các đề bài thuyết minh thì hãy cùng tham khảo bài Cách làm bài văn thuyết minh dưới đây nhé.
1. Yêu cầu
Muốn nói thì phải hiểu điều mình định nói. Không thể vu vơ.
Muốn làm tốt bài văn thuyết minh cũng vậy, nghĩa là người viết, người nói phải nghiên cứu, tìm hiểu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh, nhất là phải nắm chắc bản chất đặc trưng, mối tương quan của nó, để có thể trình bày một cách sáng tỏ, đầy sức thuyết phục; tránh lan man, vô nghĩa, ngụy biện.
Ví dụ, các bản thuyết minh về các loại thuốc hiện nay, nói "bốc lên” như một linh đan, một thần dược, người nghe cảm thấy ngờ vực về sự "một tấc đến giời!".
2. Phương pháp thuyết minh
Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: nêu định nghĩa, mô tả sự vật, sự việc, nêu ví dụ, liệt kê, so sánh đối chiếu phân tích, phân loại, dùng số liệu... Nói vừa phải, tránh đại ngôn.
Ví dụ
a, Cách giữ những quyển sách quý
Muốn giữ những quyển sách quý được bền lâu, xin bạn làm theo cách sau đây:
- Đừng dùng ngón tay thấm nước miếng khi lật, giở trang sách.
- Khi các trang sách bị dính bẩn, bạn nên lấy xà phòng xát nhẹ lên rồi nhỏ vài giọt nước mà chà cho sạch, sau đó đem phơi khô trước khi cất vào tủ.
- Tủ và ngăn đựng sách lúc nào cũng phải giữ cho khô và sạch. Nên gói một cục vôi sống để ở một góc hay dưới đáy tủ.
b, Cách làm sạch gầu trên tóc
Gầu là thứ "bụi" nhỏ ở da đầu, làm cho ta ngứa ngáy khó chịu. Muốn chữa, hãy làm theo cách này, trước tiên phải gội đầu thật sạch; cần sạch vì gầu làm nghẹt chân tóc. Sau đó, lấy một cái chén, đập trứng lấy lòng đỏ, pha thêm hai muỗng rượu cô nhắc và một chung nước trà đậm, đánh cho trứng tan đều ra. Lấy hỗn hợp chất này xức lên tóc, vò đầu thật kĩ, tiếp theo gội lại bằng xà phòng thơm với nước âm ấm. Nếu thấy chưa được sạch, hãy lấy nước pha thêm một muỗng dấm. Gội độ 5, 6 lần như vậy trong tuần, gầu sẽ sạch ngay!
c, Trái thơm [quả dứa]
- Ngoài những cách dùng thông thường, ta có thể lấy trái thơm vắt nước, hoà với lòng đỏ trứng gà, có tác dụng trị bệnh đau bao tử.
- Lựa trái thơm chín, gọt vỏ, lấy một chút phèn chua giã nát, rắc lên trái thơm, rồi lấy bẹ chuối bó lại đem nướng chín, vắt lấy nước uống, trị dược bệnh sỏi thận.
- Cũng trái thơm chín, gọt vỏ xắt thành miếng nhỏ, đem xếp vào tô, rắc đường cát hoặc đường phèn, đem phơi sương, ăn cả cái lẫn nước, trị bệnh ho lâu năm.
[Trích cuốn Mẹo vặt gia đinh của Nguyễn Quân]
d, Cây kè
Cánh đồng xứ Thanh, đúng như người ta nói, rộng mỏi cánh cò bay. Chúng tôi đã đi gần hai ngày mà vẫn chưa hết những cánh đồng bằng phẳng, thính thoảng nổi lên một cái gò đất bên trên cỏ mọc lúp xúp và những thân cây kè vươn cao tận trời xanh. Cây kè cho loài người bao nhiêu lá thì trên thân có bấy nhiêu đốt, như thế thân cây càng cao.
Tôi vừa đi vừa ngắm không chán những cây kè lâu năm, thân to cao vút và cả những cây kè còn non, thấp lè tè, mà những tấm lá rộng lớn đã bọc kín gốc cây.
Một vài nơi trên cánh đồng, người ta đang trẩy lá kè. Rừng kè xào xạc. Những người chặt lá nói chuyện từ ngọn cây này sang ngọn cây khác. Trên một cái gò kề bên, việc chặt lá vừa xong, những cây kè bây giờ trông kệch cỡm và xấu xí, cả rừng cây giống như một hàng những chiếc chổi lông gà cắm ngược. Chính những "chiếc lông gà" ấy tạo nên một nét đặc biệt cho cánh đồng xứ Thanh không giống bất kì một vùng nào khác. Rồi đây những tàu lá kè sẽ được phơi khô, trở nên trắng nõn, sẽ đem làm nón, làm mũ làm áo tơi, lợp phên cửa, lợp mái nhà,... Những mái nhà lợp bằng lá kè có thể bền hơn lợp ngói, được hàng chục năm"...
[Những ngày lưu lạc - Nguyễn Minh Châu]
Ở Phú Thọ gọi là cây cọ, trồng trên đồi. Ở Thanh Hoá gọi là cây kè, được trồng trên những gò đất nổi lên giữa đồng lúa mênh mông bát ngát mỏi cánh cò bay. Cây kè non lúp xúp lá; cây kè lâu năm, thân cao vút để lại nhiều đốt. Khi cây kè trẩy hết lá trông "kệch cỡm, xấu xí" tựa như những chiếc lông gà cắm ngược.
Công dụng của lá kè rất to lớn: làm nón, làm mũ, làm áo tơi, lợp phên cửa, lợp mái nhà rất bền.
Đó là những hiểu biết, nhũng tri thức về cây kè xứ Thanh mà tác giả đã thuyết minh cho ta rõ.
e, Cái quạt giấy
Cái quạt giấy, quạt nan, quạt lá cọ, quạt mo, đã cho thấy đầu óc sáng tạo, nếp sống giản dị của dân tộc ta.
Trước đây, kinh tế còn nhiều thiếu thốn, khó khăn, hầu như người nào, gia đình nào cũng có hai ba chiếc quạt giấy, quạt nan. Cái quạt thủ công vừa rẻ, vừa tiện lợi. Lúc nóng cần phe phẩy thì xoè ra, dùng xong thì xếp lại. Quạt giấy dùng lâu đã sờn, đã rách thì ta mua quạt khác hoặc dùng quạt nan, quạt mo.
Chiếc quạt giấy đã đi suốt hành trình nhiều thế kỉ. Bước sang thiên kỉ mới, quạt máy đẹp, tốt và rẻ, điện đã về tận mọi xóm làng quê, nhưng ta vẫn thấy cái quạt giấy, quạt lụa, quạt nhựa, đủ màu sắc dáng hình. Các điểm du lịch, các hội chợ, cái quạt giấy đã trở thành món hàng lưu niệm được nhiều du khách ưa chuộng. Khách sạn Métropole giữa thủ đô Hà Nội, năm nào cũng đặt mua hàng vạn quạt giấy xinh xinh. Bà đồng cốt ở hội Phủ Giày, ở lễ hội Đền Sòng vẫn dùng cái quạt giấy rõ to rõ dài... lúc múa hát.
Trước đây, ở nước ta có nhiều làng nghề nổi tiếng làm quạt như làng Vác ở Thanh Oai, làng Chàng Sơn ở Quốc Oai,... thuộc xứ Đoài, Sơn Tây, Hà Nội. Tục ngữ còn lưu truyền: “Nón Chuông, quạt Vác, mành mành Võ Lăng". Nhiều hộ làm quạt giấy ở làng Vác, ở làng Chàng Sơn cho đến nay vẫn không hết việc, vẫn sinh sống và làm giàu bằng nghề truyền thống của ông cha.
Nan quạt vẫn bằng tre, trúc thanh mảnh, nuột nà, vẫn bằng giấy và lụa, vẫn có đủ 17 hay 18 nan, nhưng màu sắc và hoạ tiết [là hoa, là ong bướm, là Tố Nữ, là phong cảnh, v.v....] đã nâng tầm vóc chiếc quạt giấy thành một vật phẩm lưu niệm của khách du lịch, nhất là các ông Tây, bà đầm. Cái mắt quạt bằng kim loại màu làm cho quạt thêm xinh thêm đẹp.
Triển lãm Festival nghề truyền thống Việt Nam tại Huế 2009, nhiều người đã ngạc nhiên và trầm trồ về chiếc quạt giấy khổng lổ với chiều cao 4,5 mét, chiều rộng 9 mét, được trang trí tuyệt đẹp. Tác giả chiếc quạt ấy là nghệ nhân Dương Văn Mơ, ngoài 70 tuổi, người làng nghề Chàng Sơn.
Lưỡng quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi đã có 8 bài thơ liên hoàn vịnh cái quạt. Nữ sĩ Hồ Xuân Hương cũng có 2 bài thơ hóm hỉnh nói về cái quạt giấy: "Mười bảy hay là mười tám đây? - Cho ta yêu dấu chẳng rời tay... “
Cái quạt giấy bình dị và thân thuộc thật đáng yêu. Nó là hồn quê đất Việt.