Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao chúng ta lại có những giấc mơ vào mỗi đêm?
Khi ngủ chúng ta sẽ mơ về một sự kiện nào đó. Nhằm giải thích những hiện tượng của giấc mơ, các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu để cho ra giả thuyết thuyết phục nhất về giấc mơ của con người.
Giấc mơ là những gì não bộ tưởng tượng xảy ra trong quá trình ngủ. Quá trình mơ xảy ra khi con người chìm vào giấc ngủ REM [giấc ngủ mắt chuyển động nhanh] bởi vì giai đoạn này chúng ta ngủ sâu và có xu hướng mơ sống động hơn, nhưng sau khi tỉnh dậy khả năng quên mất giấc mơ là rất cao. Nhiều người biết tới vai trò của giấc ngủ như một quá trình điều tiết sự trao đổi chất, huyết áp, hoạt động não bộ và một vài chức năng khác của cơ thể. Tuy nhiên các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được bí ẩn cũng như vai trò của giấc mơ đối với con người.
Giấc mơ là một quá trình xử lý thông tin mà khoa học vẫn chưa thể lý giải.
Khi tỉnh táo thì những suy nghĩ của chúng ta có mối liên hệ chặt chẽ với nhau; khi ngủ thì lại khác: não bộ vẫn hoạt động nhưng những suy nghĩ hay giấc mơ thường khá vô lý và không giải thích được. Điều này có thể là do não bộ đã tác động chức năng cảm xúc đến giấc mơ, thay vì những vùng xử lý thông tin logic khác.
Tuy các bằng chứng không khẳng định chắc chắn nhưng các giấc mơ thường được tạo ra dựa trên các hoạt động, cuộc trò chuyện và các vấn đề khác trong cuộc sống. Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã đưa ra một số giả thuyết về vai trò của chúng như sau.
Trị liệu tâm lý
Con người có thể mơ về cách giải quyết các vấn đề tình cảm, cảm xúc trong cuộc sống. Vì não bộ kích thích cảm xúc nhiều hơn trong khi mơ, nó sẽ kết nối các suy nghĩ, cảm xúc mà khi tỉnh táo chúng không thường nhớ, khơi gợi hay hồi tưởng tới chúng.
Hạch hạnh nhân [amygdala] là khu vực hoạt động mạnh nhất nằm bên thùy trái dương của não bộ khi mơ. Nó là một phần của não bộ được kết nối với bản năng sinh tồn và phản ứng chiến đấu hay bỏ chạy của con người [phản ứng căng thẳng cấp tính].
Giả thuyết đặt ra là hạch hạnh nhân hoạt động nhiều hơn trong khi ngủ, cho nên đây có thể là cách não bộ giúp bạn sẵn sàng đối mặt với các mối nguy hiểm trong tương lai. Bộ não phát ra các tín hiệu thần kinh trong giấc ngủ REM giúp thư giãn cơ bắp, do đó bạn sẽ không thể chạy hoặc hành động trong giấc ngủ.
Kích thích sự sáng tạo
Nếu não trái thiên về logic, tri giác thì não phải lại thiên về khả năng sáng tạo, cảm thụ nghệ thuật.
Giả thuyết khác cho rằng giấc mơ giúp chúng ta sáng tạo hơn. Người nghệ sĩ ở bất kỳ lĩnh vực nào đều thừa nhận rằng giấc mơ truyền cho họ cảm hứng sáng tạo trong quá trình làm việc. Vì vậy sẽ không có gì ngạc nhiên nếu một ngày chúng ta thức dậy cảm thấy sảng khoái và phấn chấn tinh thần với một ý tưởng mới trong đầu. Trong giấc mơ, khi suy nghĩ và cảm xúc không bị ràng buộc bởi sự logic thì ý tưởng sáng tạo là vô hạn.
Lưu trữ ký ức
Một giả thuyết đáng chú ý đó là giấc mơ có thể giúp con người lưu trữ ký ức và những thứ đã được học trong cuộc sống, đồng thời loại bỏ ký ức xấu và “sắp xếp” lại những cảm xúc và suy nghĩ phức tạp bên trong não bộ. Một nghiên cứu cho thấy ngủ giúp duy trì và lưu giữ ký ức. Nếu bạn thu nhận thông tin mới và có một giấc ngủ tốt [ giấc ngủ REM] thì bạn sẽ có khả năng ghi nhớ chúng tốt hơn.
Việc giấc mơ tác động và gợi nhớ ký ức vẫn chưa được làm rõ, Nhưng một điều chắc chắn đó là giấc mơ có thể giúp não bộ hoạt động hiệu quả hơn trong việc thu nhận, xử lý thông tin, ngăn chặn các kích thích gây cản trở việc lưu trữ và thu nhận sự kiện mới trong cuộc sống.
Tại sao chúng ta lại mơ thấy ác mộng?
Giấc mơ giúp con người xử lý hiệu quả cảm xúc, ký ức và các thông tin hữu ích khác. Thông thường ác mộng bao gồm những trải nghiệm khiếp sợ và đau buồn. Các vấn đề tâm lý như áp lực, lo lắng, hay tác dụng phụ của thuốc có thể là nguyên nhân chính gây ra ác mộng.
Nếu thường xuyên gặp ác mộng, có thể là do cơ thể đang có triệu chứng rối loạn về giấc ngủ. Rối loạn ác mộng là khi thường xuyên nằm mơ thấy những sự kiện đáng sợ. Chúng khiến ta lo lắng khi đi ngủ, làm gián đoạn giấc ngủ [giật mình, thức giấc giữa đêm] và gây ra một và rối loạn giấc ngủ hoặc các vấn tâm lý khác.
Đa số con người sẽ trải qua những cơn ác mộng như vậy trong cuộc sống, và Hiệp hội giấc ngủ Mỹ ước tính rằng chỉ khoảng 5% dân số Hoa Kỳ gặp ác mộng liên tiếp như một biểu hiện của rối loạn giấc ngủ. Vì vậy chúng ta không nên lo lắng quá về vấn đề này và sống lạc quan, tích cực sẽ giúp giảm thiểu được tần suất nằm mơ thấy ác mộng.
Nhân tố ảnh hưởng đến giấc mơ
Tình trạng sức khỏe
Một trong những tác động lớn nhất của giấc mơ là khoảng thời gian ngủ nhiều hay ít của mỗi người. Thiếu ngủ trong một hai ngày hoặc nhiều hơn có thể khiến não bộ hoạt động mạnh hơn khi chúng ta chìm vào giấc ngủ REM. Một người sẽ có những giấc mơ sống động hơn nếu trước đó họ đã thức trắng trong nhiều đêm liền, cho nên việc nhớ lại những giấc mơ này cũng dễ dàng hơn.
Mang thai là một yếu tố xúc tác đến giấc mơ của phụ nữ. Sự tăng trưởng hormone môn trong cơ thể sẽ tác động đến cách não bộ vận hành cảm xúc và suy nghĩ, dễ dẫn đến các giấc mơ căng thẳng và khó kiểm soát.
Rối loạn sức khỏe tâm lý như trầm cảm, lo lắng, rối loạn lưỡng cực và các căn bệnh tâm lý khác sẽ ảnh hưởng đến giấc mơ với các cơn căng thẳng dữ dội hay ác mộng. Các loại thuốc hỗ trợ tình trạng rối loạn này, bao gồm antidepressants và antipsychotics được xem có liên quan đến việc khiến người sử dụng mơ thấy ác mộng với tần suất cao hơn.
Thức ăn
Không có bằng chứng nào cho thấy thức ăn có liên quan đến giấc mơ, nhưng rõ ràng việc ăn uống lành mạnh có thể là chất kích thích khiến não bộ “sản xuất” giấc mơ tốt hơn khi ngủ.
Chế độ ăn uống lành mạnh sẽ cải thiện ít nhiều tình trạng nằm mơ thấy ác mộng và khó ngủ.
Một ví dụ cụ thể là đồ ăn nhiều tinh bột. Chúng có thể cung cấp năng lượng nhanh chóng cho cơ thể, nhưng sau đó sẽ khiến cơ thể cảm thấy không khỏe. Những thứ tác động đến tâm trạng của con người khi tỉnh táo cũng sẽ ảnh hưởng đến họ trong tiềm thức. Nếu ban ngày cơ thể có triệu chứng hạ đường huyết thì khi mơ chúng ta vẫn sẽ cảm nhận được cảm giác này.
Thực phẩm giúp tỉnh táo suốt đêm sẽ là nguyên nhân khiến ta bị gián đoạn trong giấc ngủ REM. Khi đó chúng ta sẽ nhớ được những sự kiện xảy ra trong giấc mơ rõ ràng hơn.
Hoạt động thường ngày
Giấc ngủ tốt sẽ giúp ngủ ngon hơn, mơ sống động hơn và giảm cảm giác căng thẳng trong giấc mơ. Một nghiên cứu nhỏ đã chỉ ra rằng cách tốt nhất để ngủ ngon hơn là tập thể dục vào buổi sáng. Chạy bộ hay tập thể hình trước buổi chiều lập sẽ trình nhịp đồng hồ sinh học giúp cơ thể cảm thấy có xu hướng buồn ngủ nhanh hơn và chìm sâu vào giấc ngủ hơn so với lúc không luyện tập hoặc luyện tập vào ban đêm.
Các vận động viên thần kinh và các những người đam mê thể hình thường có giấc mơ ngắn trong giấc ngủ REM. Vì vậy, nếu bạn có thể tập luyện hay giảm được căng thẳng khi tỉnh táo thì trong giấc ngủ những áp lực, lo lắng sẽ bị xua tan, dành chỗ cho giấc ngủ ngon và không bị gián đoạn.
Làm sao để nhớ những gì đã mơ?
Lý do khiến chúng ta khó nhớ những gì đã mơ là vì chất hóa học có chức năng liên kết với ký ức [norepinephrine] và hoạt động điện não trong não bộ - hai chức năng giúp khơi gợi ký ức luôn ở mức hoạt động thấp nhất khi chúng ta mơ. Thực ra nếu khi mơ mà không tỉnh dậy giữa giấc thì chúng ta sẽ không nhớ chúng.
Nếu muốn nhớ lại ký ức trong mơ, trước khi chìm vào giấc ngủ hãy tự nhủ với bản thân mình muốn nhớ giấc mơ. Nếu đó là suy nghĩ cuối cùng mà não bộ tiếp nhận thì bạn sẽ có thể tỉnh dậy giữa chừng và nhớ ra chúng.
Nhớ được giấc mơ khi tỉnh dậy là rất khó, vì vậy ngay sau khi tỉnh dậy giữa cơn mơ, hãy cố gắng nhớ càng nhiều chi tiết càng tốt. Ngay cả việc rời khỏi giường hay làm bất cứ điều gì khác cũng sẽ khiến giấc mơ trở nên mơ hồ và bạn sẽ không còn nhớ gì nữa.
Giấc mơ rất quan trọng vì nó phản ánh những sự kiện hay những gì có liên quan nhất đến trí óc và cơ thể con người. Ngủ đủ giấc, sống lành mạnh và tích cực sẽ cải thiện chất lượng giấc mơ và tránh tình trạng mơ thấy ác mộng.
Giấc ngủ sẽ giúp giải quyết các chất thải cho não bộ: Các nhà khoa học Mỹ đã đưa ra thêm một lý do thỏa đáng để con người có thể hài lòng với việc tiêu tốn tới 1/3 cuộc đời cho việc ngủ.
Trẻ sơ sinh học cả trong giấc ngủ: Mặc dù trẻ sơ sinh chỉ thức vài giờ mỗi ngày, song hệ thần kinh của chúng vẫn phát triển rất nhanh bởi não xử lý thông tin ngay cả trong giấc ngủ.
Hiện tại, khi ngủ con người sẽ xuất hiện những giấc mơ có thể là giải trí, phiền muộn, hoặc những điều kỳ quái. Tất cả chúng ta đều có giấc mơ ngay cả khi chúng ta không nhớ nó vào ngày hôm sau. Nhưng tại sao chúng ta mơ? Và những giấc mơ có ý nghĩa gì?
Bài viết sau đây sẽ xem xét những gì khiến chúng ta mơ và giúp làm sáng tỏ những bí ẩn đằng sau những giấc mơ.
Giấc mơ là gì?
Về cơ bản giấc mơ là những câu chuyện và hình ảnh mà tâm trí chúng ta tạo ra trong khi ngủ. Giấc mơ có thể sống động hoặc có thể làm cho bạn cảm thấy vui, buồn, hay sợ hãi. Và đôi khi giấc mơ có thể có nhiều điều khó hiểu hay hoàn toàn hợp lý.
Giấc mơ có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong khi ngủ. Nhưng hầu hết những giấc mơ sống động thường xảy ra trong giấc ngủ sâu, giấc ngủ REM [chuyển động mắt nhanh], là thời điểm não hoạt động mạnh nhất. Một số chuyên gia nói rằng con người có thể mơ ít nhất bốn đến sáu lần mỗi đêm.
Tại sao chúng ta mơ?
Có nhiều giả thuyết về lý do tại sao chúng ta mơ, nhưng chưa ai biết rõ về điều này. Một số nhà nghiên cứu cho biết thường giấc mơ không có mục đích hay ý nghĩa gì mà chỉ là những hoạt động vô nghĩa của bộ não đang ngủ. Nhưng những người khác lại cho rằng giấc mơ là cần thiết cho sức khỏe tinh thần, cảm xúc và thể chất.
Vì vậy, hiện nay các nghiên cứu đã chỉ ra tầm quan trọng của giấc mơ đối với sức khỏe và hạnh phúc của con người. Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học đã đánh thức các đối tượng ngay khi họ đang chìm vào giấc ngủ REM [chuyển động mắt nhanh]. Họ thấy rằng những người không có giấc mơ thường xuất hiện những điều sau:
- Căng thẳng gia tăng.
- Sự lo ngại.
- Phiền muộn.
- Khó tập trung.
- Thiếu sự phối hợp.
- Tăng cân.
- Xu hướng ảo giác.
Nhiều chuyên gia nói rằng giấc mơ tồn tại để:
- Giúp giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.
- Kết hợp những kỷ niệm.
- Xử lý cảm xúc.
- Nếu bạn đi ngủ với một suy nghĩ rắc rối, bạn có thể thức dậy với một giải pháp, hoặc ít nhất là cảm thấy tốt hơn về tình huống mà bạn nghĩ ra.
Sigmund Freud tin rằng giấc mơ là một cửa sổ vào tiềm thức của con người và có thể được mô tả như sau:
- Ham muốn vô thức.
- Suy nghĩ.
- Động lực.
Freud nghĩ rằng giấc mơ là một cách để mọi người thỏa mãn những thôi thúc và ham muốn không thể chấp nhận được trong xã hội.
Và khi tổng hợp hết tất cả những lý thuyết này cho thấy, một số giấc mơ có thể giúp bộ não của con người xử lý suy nghĩ và các sự kiện trong ngày. Tuy nhiên, đối với những người khác, giấc mơ có thể chỉ là kết quả của hoạt động não bình thường và rất ít có ý nghĩ. Cho đến tận bây giờ, các nhà nghiên cứu vẫn đang cố gắng tìm ra chính xác lý do tại sao con người có giấc mơ.
Giấc mơ có ý nghĩa gì?
Cũng giống như có nhiều ý kiến khác nhau về lý do tại sao chúng ta mơ, và có cả những quan điểm khác nhau về ý nghĩa của giấc mơ. Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng giấc mơ thường không có liên quan đến cảm xúc hoặc suy nghĩ thực sự của con người. Mà chúng chỉ là những câu chuyện kỳ lạ không liên quan đến cuộc sống bình thường.
Bên cạnh đó, cũng có một số ý kiến khác cho rằng giấc mơ có thể phản ánh những suy nghĩ và cảm xúc tiềm ẩn của chính bản thân của mỗi người - những ham muốn, nỗi sợ hãi và mối quan tâm sâu sắc nhất, đặc biệt là những giấc mơ tái diễn. Bằng cách giải thích giấc mơ, các nhà nghiên cứu đã nhận ra cái nhìn sâu sắc về cuộc sống. Nhiều người nói rằng họ đã nảy ra những ý tưởng tốt nhất trong khi mơ, vì vậy giấc mơ có thể là tạo ra sự sáng tạo.
Mọi người thường báo cáo họ có những giấc mơ tương tự như đang bị truy đuổi, rơi xuống một vách đá hoặc khỏa thân ở nơi công cộng. Thông thường những loại giấc mơ này có khả năng gây ra bởi căng thẳng hoặc lo lắng tiềm ẩn. Trong khi những giấc mơ có thể giống nhau, thì các chuyên gia cho rằng ý nghĩa đằng sau giấc mơ là duy nhất đối với mỗi người.
Do đó, nhiều chuyên gia nói không nên dựa vào sách hoặc "từ điển giấc mơ", điều này mang đến một ý nghĩa cụ thể cho một hình ảnh hoặc biểu tượng giấc mơ cụ thể. Lý do đặc biệt đằng sau giấc mơ của bạn là duy nhất dành cho bạn.
Mặc dù các nhà khoa học không thể nói chắc chắn giấc mơ có ý nghĩa gì và tại sao con người lại mơ, nhưng nhiều người vẫn tìm thấy nhiều ý nghĩa trong giấc mơ của họ.
Tại sao ác mộng xảy ra?
Ác mộng, hay những giấc mơ xấu, thường phổ biến ở trẻ em và người lớn. Những cơn ác mộng thường được gây ra bởi:
- Căng thẳng, xung đột và sợ hãi.
- Chấn thương.
- Vấn đề về cảm xúc.
- Thuốc hoặc sử dụng thuốc.
- Bệnh.
Nếu bạn đang có một cơn ác mộng tái diễn, tiềm thức của bạn có thể đang cố nói cho bạn biết điều gì đó. Tuy nhiên, nếu bạn không thể hiểu tại sao bạn lại có những giấc mơ xấu và bạn tiếp tục mơ thấy chúng, hãy nói chuyện với một chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần. Họ có thể giúp bạn tìm ra nguyên nhân gây ra cơn ác mộng và cung cấp các mẹo để giúp bạn thoải mái.
Hãy nhớ rằng dù cơn ác mộng đáng sợ đến mức nào, nó không có thật và rất có thể sẽ không xảy ra trong cuộc sống thực của bạn.
Những giấc mơ Lucid là gì?
Bạn đã bao giờ có một giấc mơ mà bạn biết bạn đang mơ trong giấc mơ của bạn hay chưa? Đây được gọi là một giấc mơ sáng suốt. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng giấc mơ sáng suốt luôn đi kèm với việc kích hoạt các phần của bộ não thường bị ức chế trong khi ngủ. Lucid dreaming đại diện cho trạng thái não giữa giấc ngủ REM và tỉnh táo.
Một số người có giấc mơ sáng suốt cũng có thể ảnh hưởng đến hướng giấc mơ của họ, thay đổi câu chuyện để nói. Mặc dù đây có thể là một chiến thuật tốt để thực hiện, đặc biệt là trong cơn ác mộng, nhiều chuyên gia về giấc mơ nói rằng tốt hơn là để giấc mơ diễn ra tự nhiên.
Giấc mơ có thể dự đoán tương lai?
Có nhiều ví dụ về những tình huống trong giấc mơ đã trở thành sự thật hoặc được nhìn thấy trong một sự kiện ở tương lai. Khi bạn có một giấc mơ sau đó diễn ra trong đời thực, các chuyên gia nói rằng rất có thể là do:
- Sự trùng hợp.
- Bộ nhớ bị lỗi.
- Một sự vô thức bị trói buộc bởi các thông tin đã biết.
Tuy nhiên, đôi khi giấc mơ có thể thúc đẩy bạn hành động theo một cách nhất định, do đó thay đổi tương lai.
Tại sao những giấc mơ luôn khó nhớ?
Cho đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn không biết chắc chắn tại sao giấc mơ dễ bị lãng quên. Có lẽ bộ não con người được thiết kế để quên đi giấc mơ bởi vì nếu con người nhớ tất cả những giấc mơ của mình, họ có thể không thể phân biệt giữa giấc mơ với hiện thực.
Ngoài ra, giấc mơ khó có thể nhớ hơn vì trong giấc ngủ REM, cơ thể chúng ta có thể tắt các hệ thống chịu trách nhiệm tạo ra ký ức trong bộ não. Vì vậy con người chỉ có thể nhớ những giấc mơ xảy ra ngay trước khi chúng ta thức dậy, khi một số hoạt động não đã được bật lại.
Một số người nói rằng tâm trí của họ không thực sự quên những giấc mơ, họ chỉ không biết cách tìm ra chúng. Những giấc mơ có thể được lưu trữ trong bộ nhớ của con người, và chờ đợi để được nhớ lại. Khái niệm này có thể giải thích lý do tại sao một ai đó có thể đột nhiên nhớ lại một giấc mơ vào cuối ngày - điều gì đó có thể đã xảy ra để kích hoạt bộ nhớ.
Lời khuyên cho nhớ lại giấc mơ
Nếu bạn là một người ngủ ngon và không thức dậy bất chợt cho đến sáng, bạn sẽ ít nhớ giấc mơ của mình hơn so với những người thức dậy nhiều lần trong đêm. Nhưng đây là một số mẹo có thể ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ giấc mơ của bạn bao gồm:
Thức dậy mà không có báo thức. Bạn có nhiều khả năng nhớ những giấc mơ nếu bạn thức dậy một cách tự nhiên hơn là khi được báo thức. Một khi báo thức kêu, não của bạn tập trung vào âm thanh khó chịu và tắt nó đi chứ không phải giấc mơ của bạn.
Nhắc nhở bản thân ghi nhớ. Nếu bạn muốn ghi nhớ giấc mơ của mình và đưa ra quyết định [có ý thức] để thực hiện, bạn có nhiều khả năng nhớ giấc mơ của mình vào buổi sáng. Vì vậy, trước khi bạn đi ngủ, hãy nhắc nhở bản thân rằng bạn muốn nhớ lại giấc mơ của mình.
Phát lại giấc mơ. Nếu bạn nghĩ về giấc mơ ngay sau khi thức dậy, có thể sẽ dễ nhớ nó hơn sau này.
Làm thế nào để thực hiện giấc mơ?
Nếu bạn bị hấp dẫn bởi những giấc mơ hoặc muốn sắp xếp ý nghĩa đằng sau chúng, hãy xem xét việc giữ một cuốn nhật ký hoặc nhật ký giấc mơ. Sau đây là một số lời khuyên:
Viết nó xuống. Giữ một cuốn sổ tay hoặc tạp chí và bút bên cạnh giường, sau đó ghi lại giấc mơ đầu tiên của bạn mỗi buổi sáng, trong khi ký ức vẫn còn rõ ràng. Sau đó, viết ra bất cứ điều gì bạn nhớ lại từ giấc mơ và cảm giác của nó, ngay cả khi bạn chỉ có thể nhớ những mẩu thông tin ngẫu nhiên.
Không xem xét bằng tạp chí. Giấc mơ đôi khi kỳ quặc và có thể đi ngược lại các quy tắc xã hội. Vì vậy, cố gắng không đánh giá bản thân dựa trên giấc mơ của bạn.
Đặt một tiêu đề cho mỗi giấc mơ. Điều này có thể giúp đỡ nếu bạn muốn quay trở lại một giấc mơ. Đôi khi tiêu đề bạn tạo ra có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc về lý do tại sao bạn có giấc mơ hoặc ý nghĩa đằng sau nó.
Thực tế, những giấc mơ đã mê hoặc loài người ngay từ đầu và có khả năng sẽ tiếp tục làm con người hoang mang. Mặc dù khoa học đã cho phép con người tìm hiểu nhiều về bộ não, nhưng họ có thể không bao giờ biết chắc chắn ý nghĩa đằng sau giấc mơ.