I. Đọc - hiểu văn bản:
Câu 1:
| Bài | Lời của ai, nói với ai ? | Cơ sở |
| [1] | lời mẹ hát ru con | ghi lòng con ơi |
| [2] | lời người con gái lấy chồng xa quê với mẹ | trông về quê mẹ |
| [3] | con cháu với ông bà | dựa vào nghĩa và câu nhớ ông bà bấy nhiêu |
| [4] | - ông bà, cô bác nói với cháu - cha mẹ dặn dò con cái - anh em một nhà |
dựa trên nội dung |
Câu 2:
- Tình cảm muốn diễn tả : tình cảm cha mẹ với con cái, nhắn nhủ con phải ghi nhớ công lao trời biển của cha mẹ.
- Cái hay : phép so sánh [công cha - núi ngất trời; nghĩa mẹ - nước biển Đông], đối xứng [cha-mẹ; núi-biển], thể lục bát dân gian, âm điệu sâu lắng đi vào lòng người.
-Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con
-Ơn cha nặng lắm ai ơi
Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
Câu 3:
Phân tích Bài 2 - Tâm trạng người phụ nữ lấy chồng xa quê :
- Thời gian : "chiều chiều"- từ láy gợi buồn và thời gian tuần hoàn, lặp lại.
- Không gian : "ngõ sau" - vắng lặng, không gian rộng, gợi sự cô đơn.
- Hành động : "đứng" - sự hướng vọng, không yên lòng.
- Nỗi niềm : "ruột đau chín chiều" - "chín bề", nhiều bề : nỗi cô đơn làm dâu xứ lạ, nhớ thương cha mẹ, tê tái, đau buồn không giúp đỡ được cha mẹ.
Câu 4:
Phân tích Bài 3 - nỗi nhớ và sự yêu kính với ông bà :
- "Ngó lên" : thể hiện sự tôn kính.
- Hình ảnh "nuộc lạt" : có hai ý nghĩa là "rất nhiều" và "tình cảm gắn bó".
- Cặp từ so sánh "Bao nhiêu ... bấy nhiêu" : nỗi nhớ trùng điệp nhiều vô kể.
Câu 5:
Phân tích Bài 4 - tình cảm anh em thân thương :
- Điệp từ "cùng chung - cùng thân" : tình thiêng liêng, quan trọng.
- So sánh : ví anh-em với tay-chân, những bộ phận gắn bó khăng khít trên một thể thống nhất, nói lên sự gắn bó anh em.
Nhắc nhở : anh em phải hòa thuận, đoàn kết, thương yêu nhau để cha mẹ vui lòng cũng là lẽ sống đúng đắn.
Câu 6:
Những nghệ thuật được cả 4 bài sử dụng:
- Thể thơ lục bát.
- Cách ví von, so sánh.
- Những hình ảnh gần gũi, quen thuộc trong đời sống hàng ngày.
- Ngôn ngữ không theo hình thức đối đáp mà chỉ là lời nhắn nhủ, tâm tình.
II. LUYỆN TẬP:
Câu 1:
- Tình cảm diễn tả trong bốn bài ca dao là tình cảm gia đình : cha mẹ - con cái, mẹ con, ông bà - con cháu, anh em một nhà.
=> Nhận xét : Đó là những tình cảm thiêng liêng, đáng quý, chúng ta cần phải tôn trọng, giữ gìn nó.
Câu 2: Những câu ca dao có nội dung tương tự:
-Công cha đức mẹ cao dày
Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ
Nuôi con khó nhọc đến giờ
Trưởng thành con phải biết thờ song thân.
-Chị em như chuối nhiều tàu
Tấm lành che tấm rách đừng nói nhau nặng lời.
-Mẹ già ở tấm lều tranh
Sớm thăm tối viếng mới đành dạ con