Sự xuất hiện của hạch ở cổ do rất nhiều nguyên nhân khác nhau và không phải mọi trường hợp đều nguy hiểm. Tuy nhiên, số đông trong chúng ta không biết rõ vì sao nổi hạch cổ nên dễ mắc tâm lý hoang mang khi bỗng nhiên một ngày phát hiện ra nó. Vậy hạch ở cổ là do đâu, khi nào mới nguy hiểm, những chia sẻ dưới đây sẽ cùng bạn làm rõ vấn đề này.
1. Hạch ở cổ - vai trò và nguyên nhân xuất hiện
1.1. Vai trò của hạch ở cổ
Hạch nổi ở cổ
Hạch có liên quan mật thiết đến nội mô. Bình thường nó ở thể chìm và không sờ thấy. Hạch đảm nhận vai trò sản sinh và lưu giữ bạch cầu chống lại tác nhân gây bệnh nên nó sẽ sưng lên khi phải hoạt động mạnh để chống lại bệnh nào.
Hạch nổi lên thường là khối nhỏ như hạt đậu, phát triển dọc theo nách, cổ, bẹn, khớp cổ tay,... Hạch nổi với nhiều hình thái khác nhau, có thể là hình bầu dục, hình tròn, hạch vô định hình, có thể thành chuỗi hạch dính vào nhau hoặc dính vào tổ chức xung quanh, hạch có thể cứng chắc hoặc mềm, di động dễ hoặc bám dính, khó di động,... Khi có mầm bệnh ở khu vực này thì hạch cổ sẽ nổi lên. Người trong độ tuổi 20 - 50 thuộc nhóm đối tượng dễ bị nổi hạch cổ hơn cả.
1.2. Lý do hạch ở cổ xuất hiện
Hạch ở cổ xuất hiện do rất nhiều nguyên nhân:
- Viêm nhiễm ở: họng, mũi xoang, amidan, tuyến nước bọt, nướu răng,...
- Cơ địa: người có thể trạng toàn thân kém, gầy yếu.
- Mắc bệnh giang mai: thường khi bệnh đến giai đoạn 2 thì mới nổi hạch ở cổ.
- Lao hạch: đặc điểm của hạch là kích thước nhỏ và không đều, không gây đau, xuất hiện từ từ tạo thành chuỗi dọc theo 2 bên cơ ức đòn chũm, vùng cổ hoặc dưới xương hàm. Người bị lao hạch dễ sốt về chiều, xanh xao, giảm sút cân nặng nhanh chóng, bị tổn thương ở màng bụng, màng phổi,...
- Bệnh về máu:
+ Bạch cầu cấp: nổi hạch ở cổ hoặc nách, hố thượng đòn, bẹn,... với đặc điểm mềm, to, di động dễ, sốt cao, lá lách to nhanh, niêm mạc họng và miệng bị viêm loét,...
+ Bạch cầu mạn tính thể lympho: hạch có ở vùng cổ, bẹn và nách với số lượng nhiều, có thể di động được, phát triển nhanh.
+ Hạch Hodgkin: chủ yếu ở nam giới, ban đầu hạch xuất hiện ở hố thượng đòn trái rồi lan dần đến cổ. Loại hạch này không đau, rắn, không dính vào da và cũng không hóa mủ. Bệnh nhân bị hạch Hodgkin hay sốt thành từng đợt và sau mỗi đợt sốt kích thước của hạch sẽ tăng lên hoặc có thêm một hạch khác.
Hạch Hodgkin gia tăng về số lượng ở cổ
- Bệnh ung thư: hạch do ung thư có đặc điểm to về kích thước, ít di động, có thể dính với nhau thành từng đám hoặc tách riêng lẻ. Khi hạch ở cổ là ung thư sẽ kèm theo triệu chứng đau và sưng phù xung quanh hạch. Các bệnh ung thư vùng đầu cổ đều nổi hạch cổ. Một số trường hợp ung thư vú, ung thư dạ dày,... cũng có thể nổi hạch cổ.
2. Các đặc điểm của hạch ở cổ
Tùy theo vị trí xuất hiện và nguyên nhân gây ra hạch ở cổ mà đặc điểm của hạch sẽ có sự khác nhau. Tuy nhiên, khi hạch cổ xuất hiện thường có đặc điểm chung là:
- Nổi lên khối sưng bằng hạt đậu hoặc lớn hơn tại hạch bạch huyết, có thể sờ hoặc nhìn thấy.
- Khối sưng dai hoặc mềm.
- Khối sưng có thể đau hoặc không khi sờ vào.
- Xuất hiện đột ngột và tăng dần về kích thước.
Khi hạch ở cổ xuất hiện có thể kèm theo các hiện tượng:
- Đổ mồ hôi và sốt về đêm.
- Có triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên như đau họng, sổ mũi,...
- Bị đau răng.
- Cơ thể bị suy nhược và giảm cân nặng đột ngột.
3. Phân biệt hạch ở cổ lành tính và ác tính
3.1. Hạch cổ lành tính
Thường thì trong các trường hợp sau, nổi hạch ở cổ được xem là lành tính:
- Hạch sưng và đau
Nguyên nhân của tình trạng hạch cổ nổi lên, sưng và đau chủ yếu là do viêm nhiễm ở vùng đầu cổ do các bệnh lý hô hấp trên, sâu răng, viêm tuyến nước bọt, nhiệt miệng, viêm da đầu,... Những hạch này có xu hướng thu nhỏ dần về kích thước rồi dần dần biến mất khi viêm nhiễm giảm đi và chấm dứt.
- Hạch xếp thành chùm
Hầu hết các trường hợp nổi hạch cổ thành chùm là lao hạch. Đặc điểm của hạch lao là dính lại thành chùm hoặc chuỗi, không gây đau, sờ vào thấy bề mặt nhẵn. Lao hạch ít khi lây nhiễm, có thể khỏi khi được điều trị nội khoa.
- U bã đậu
Đây là những nang hoặc u lành tính dễ nhầm lẫn với hạch.
Người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa thăm khám và kiểm tra khi hạch ở cổ xuất hiện trên 2 tuần mà không biến mất
3.2. Hạch cổ ác tính
Hạch cổ ác tính có thể là tình trạng ung thư hạch bạch huyết hoặc ung thư cơ quan khác di căn hạch. Có một số bệnh ung thư gây nổi hạch cổ như U lympho ác tính, Hodgkin. Ngoài ra, hạch ở cổ cũng có thể do các loại ung thư khác di căn như: ung thư vú, ung thư đường hô hấp, ung thư thanh quản,... Tùy vào từng giai đoạn và loại bệnh ung thư mà hạch cổ có thể xuất hiện từng đám hoặc đơn lẻ, có thể cứng chắc hoặc mềm.
Đặc điểm của hạch ở cổ là khi là khối u ác tính gồm: cảm thấy nó dính chặt vào mô xung quanh, không có bờ rõ ràng, cứng, chắc, cảm thấy đau khi sờ nắn vào. Bạn có thể nghi ngờ hạch ở cổ là dấu hiệu cảnh báo ung thư thì nó sưng đau và tồn tại lâu ngày mà không có dấu hiệu biến mất.
4. Hướng xử trí khi xuất hiện hạch ở cổ
Về cơ bản thì hạch ở cổ thường không nhìn thấy rõ và chỉ bác sĩ mới sờ thấy qua thăm khám. Hạch cổ do bệnh lý nhiễm trùng thường chỉ tồn tại 1 - 2 tuần, khi viêm nhiễm được xử trí dứt điểm thì hạch cũng biến mất. Trường hợp hạch cổ tồn tại trong thời gian dài mà không có dấu hiệu biến mất thì nó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm.
Bạn nên đến gặp bác sĩ khi:
- Vùng hạch gây đau nhức kéo dài.
- Sờ vào hạch nhận thấy chúng không di động, cứng và dai.
- Hạch xuất hiện trên 2 tuần mà không tìm ra nguyên nhân.
- Bỗng nhiên bị suy nhược cơ thể kéo dài.
- Đổ mồ hôi về đêm và sốt dai dẳng.
Muốn xác định hạch ở cổ có phải là ác tính hay không thì cần có sự thăm khám từ bác sĩ chuyên khoa và tiến hành sinh thiết hạch. Hoặc bạn cũng có thể làm cách khác là liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC để mô tả lại những triệu chứng mà mình đang gặp phải. Tại đây, bạn sẽ được các bác sĩ, chuyên gia y tế của bệnh viện chia sẻ cách thức giúp bạn xác định chính xác nguyên nhân nổi hạch cổ.
Bỗng nhiên nổi hạch to là một trạng thái rất thường gặp. Có thể là ai cũng thấy vài lần trong đời. Một số thông tin truyền nhau nói rằng đây là một dấu hiệu của ung thư. Điều này có đúng không và nó có gợi ý bệnh lý gì, hãy theo dõi bài viết này để biết hơn về triệu chứng thường gặp này nhé.
Thế nào là tình trạng nổi hạch?
Hạch là cấu trúc trong hệ bạch huyết, một thành phần trong hệ tạo máu của cơ thể.
Ngoài hệ thống động mạch đưa máu từ tim đi nuôi các cơ quan, hệ tĩnh mạch dẫn máu về tim còn có một hệ thống bạch huyết. Hệ bạch mạch này bao gồm:
- Dịch bạch huyết.
- Các mạch bạch huyết.
- Hạch bạch huyết.
- Mô bạch huyết.
Với các chức năng chính:
- Cân bằng lượng dịch của cơ thể.
- Hấp thu các chất béo.
- Bảo vệ cơ thể: Hạch và mô bạch huyết là nơi giam giữ và là mồ chôn của các tế bào nhiễm khuẩn, tế bào ung thư.
Các vị trí của hạch trong cơ thể
Hạch là tổ chức lympho nằm khắp nơi trong cơ thể. Từ đầu mặt cổ, nội tạng, quanh mạch máu hay vùng chậu, bẹn,… Đa phần đều nằm sâu không nhận thấy được trên bình thường.
Vị trí sờ được trên thực tế gồm hạch vùng đầu mặt cổ, vùng nách hoặc vùng bẹn. Trong đó, nổi hạch ở cổ, đầu, mặt là có thể dễ nhận biết ở nhiều vị trí: Nổi hạch sau tai hoặc trước tai, dọc theo cơ ở cổ [cơ này gọi là cơ ức đòn chũm, nối từ sau tai cho tới dọc xuống xương ức], dưới hàm hoặc trên xương đòn [hạch thượng đòn]. Các nổi hạch ở các vị trí này thì dễ nhận biết hơn cả. Bên cạnh những vị trí trên, nhiều trường hợp còn nổi hạch ở tay và chân hoặc vùng kín.
Ngoài ra, các hạch ở trong ổ bụng cũng có thể to. Điều này thường chỉ có thể thấy được dưới sự trợ giúp của phương tiện chẩn đoán hình ảnh. Ví dụ như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ,…
Nổi hạch to cần quan tâm điều gì?
Khi nổi hạch, chắc hẳn một số người sẽ rất lo lắng. Một số đặc điểm của hạch có ý nghĩa gợi ý tình trạng của bạn. Hãy chú ý các yếu tố sau:
Nổi hạch ở những vị trí nào trên cơ thể?
Thường chú ý là ở vùng đầu mặt kể trên, vùng cổ, nổi hạch ở nách hay bẹn. Một hay nhiều vị trí. Vị trí của hạch khá quan trọng trong một số trường hợp. Đặc biệt hạch trên xương đòn trái là một trong những nơi cần chú ý nhất.
Vì đây là nơi đổ về của hệ thống bạch mạch của các cơ quan tiêu hoá, các ung thư tiêu hoá đặc biệt là dạ dày có thể biểu hiện hạch thượng đòn trái to. Hạch này còn gọi là hạch Virchow.
Kích thước hạch
Kích cỡ của hạch là một trong những đặc điểm quan trọng nhất. Hạch càng to thì chỉ điểm bệnh lý ác tính các nhiều. Tốc độ thay đổi kích thước hạch là đặc điểm cần lưu ý không kém.
Tính chất khác của nổi hạch
Ngoài ra một số đặc điểm khác cần đánh giá. Tuy nhiên, người đánh giá vấn đề này chính xác nhất vẫn nên là bác sĩ của bạn:
- Bề mặt trơn láng hay sần sùi.
- Đau không.
- Hạch đơn độc hay dính chùm thành từng cụm.
- Khả năng di động tốt hay không.
- Có dính lấn vào cơ quan lận cận không.
- Loét, các tổn thương trên vùng da của nơi nổi hạch.
Các triệu chứng đi kèm theo nổi hạch
Đây là có thể là chìa khoá của vấn đề. Thật ra có rất rất nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng nổi hạch. Do đó, chẩn đoán phụ thuộc khá nhiều vào các đặc điểm của các triệu chứng đi kèm. Hãy lưu ý các dấu hiệu sau:
- Sụt cân, đặc biệt là khi đang không theo chế độ ăn nào đặc biệt. Có thể có kèm theo chán ăn.
- Nôn ói nhiều và liên tục.
- Không đi tiêu được, không “xì hơi” được. Tiêu máu, tiêu phân đen,…
- Bụng chướng
- Sốt, sốt cao trong ngày hay sốt nhè nhẹ liên tục hoặc sốt về chiều.
- Vã mồ hôi về đêm.
- Ho, ho khan hoặc ho có đàm.
- Đau họng, đau răng, cảm cúm đang có hoặc trước đó.
- Đau nhức xương.
- Nổi chấm đỏ trên da.
Trên đây chỉ liệt kê một số ít triệu chứng nổi bật cần lưu ý. Bất gì các triệu chứng khác bất thường khi nổi hạch cũng cần được ghi nhận và thông báo cho bác sĩ điều trị khi bạn đi khám nhé. Bên cạnh đó, tình trạng bệnh lý bệnh nhân đang mắc, đã từng mắc và thuốc đang sử dụng cũng cần cần được lưu tâm.
Xem thêm: Nổi hạch dưới hàm có nguy hiểm không? vị trí, triệu chứng, nguyên nhân
Vậy khi nổi hạch có thể đang mắc bệnh lý gì?
Phản ứng viêm nhiễm
Như đã nói ở trên, hạch là nơi tiêu diệt và là “mồ chôn” các tế bào nhiễm trùng. Hạch to có thể là dấu hiệu của tình trạng nhiễm trùng. Thường gặp là viêm họng, viêm xoang, viêm amidan, thuỷ đậu, giang mai,…
Trong tình huống này, hạch thường nhỏ, xuất hiện cùng lúc với các triệu chứng viêm nhiễm. Có thể đau hoặc không đau, nhưng thường tự nhỏ lại sau đó. Đây là tình huống không đáng lo ngại, quan trọng là kiểm soát bệnh lý nhiễm đang mắc.
Lao hạch
Lao hạch là một dạng của bệnh lao. Nên sẽ có thể có các triệu chứng chung của bệnh Lao:
- Sốt nhẹ, hay về chiều.
- Chán án, uể oải mệt mỏi.
- Đổ mồ hôi trộm.
- Sụt cân.
Vị trí hạch thường nổi hạch là hạch cổ [90%], nách và nổi hạch ở bẹn/ háng cũng gặp nhưng tần suất ít hơn. Thường gặp hạch một bên nhiều hơn, bên phải nhiều hơn bên trái. Ở người lớn thì hiếm gặp hai bên, ngược lại trẻ em gặp hai bên nhiều hơn. Hầu hết không đau, kể cả khi loét ra da.
Bệnh dễ gặp nhất ở đối tượng có hệ miễn dịch bị suy giảm: HIV, đái tháo đường, suy giảm miễn dịch bẩm sinh, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài,…
Khi có các đặc điểm nghi ngờ ở trên. Cần đến thăm khám ngay khi có thể. Điều trị lao tuy mất nhiều thời gian và cần tuân thủ nghiêm ngặt nhưng có hiệu quả rất tốt nên đừng chần chừ đến bệnh viện nhé.
Bệnh lý ung thư
Hạch to cũng là một dấu hiệu cảnh báo của nhiều loại ung thư khác nhau. Trong đó có thể có ung thư của hạch hoặc ung thư từ nơi khác tới [ung thư di căn hạch].
Xem thêm: Những dấu hiệu ung thư máu có thể bạn chưa biết
Ung thư tại hạch
Còn gọi là lymphoma, các tế bào ung thư này có nguồn gốc ngay tại tế bào hạch. Biểu hiện hạch kích thước lớn và các triệu chứng chung của ung thư như sốt nhẹ, sụt cân, uể oải,…. Tuy không phải luôn điển hình, nhưng một số dấu hiệu gợi ý hạch ung thư bao gồm:
Kích thước to, đường kính trên 1cm, tăng nhanh, có một số trường hợp rất to lên đến 5 – 6 cm, thậm chí là 10 đến 20cm. Có thể dính chùm với nhau và di động kém.
Ung thư di căn hạch
Có thể từ rất nhiều các ung thư khác nhau:
- Tuyến giáp.
- Phổi.
- Vú.
- Da.
- Dạ dày.
- Đại trực tràng.
Việc này đòi hỏi phải đánh giá một cách toàn diện. Triệu chứng nổi bật thường ở ung thư nguyên phát. Tuy nhiên cũng có một số trường hợp hạch to là phát hiện ban đầu. Sau đó bác sĩ sẽ tìm kiếm ổ nguồn gốc ung thư thứ phát.
Cần làm gì để biết chính xác tại sao nổi hạch to?
Khi đến gặp bác sĩ, có thể bác sĩ sẽ cần một số xét nghiệm để đánh giá. Xét nghiệm máu để xem xét bệnh nhân có thiếu máu hay bất thường gì về huyết học không. Các phương tiện chẩn đoán hình ảnh để đánh giá có hạch khác trong ổ bụng, có ung thư khác nghi ngờ không. Và một xét nghiệm khác có thể đặt ra khi hạch to và có thể tiếp cận được là sinh thiết hạch.
Đây là công cụ để giúp đánh giá nguồn gốc tế bào của hạch. Cho lợi ích nhiều trong chẩn đoán.
Nổi hạch là một biểu hiện thường gặp. Trong đó nguyên nhân do phản ứng viêm nhiễm là chiếm đa số. Tuy vậy, cần phải chú ý trong các trường hợp hạch to đặc biệt là to nhanh trong vòng thời gian ngắn. Ngoài ra, đa phần nổi hạch không gây khó chịu nhiều nhưng có thể các triệu chứng đi kèm mới là những thứ cần quan tâm nhất. Một điều khác cần lưu ý nữa, nổi hạch ở người lớn tuổi không bao giờ được phép chủ quan, hãy thăm khám ngay khi có thể nhé.