Khử khuẩn: Là sử dụng các phương pháp vật lý hoặc hoá học để giết chết bất kỳ một loại vi sinh vật nào ở trong một phạm vi môi trường, cũng như những vật liệu phương tiện, dụng cụ để sử dụng trong phẫu thuật, trong khu mổ mà tự nó không thể vô khuẩn được.
Khử khuẩn: Là sử dụng các phương pháp vật lý hoặc hoá học để giết chết bất kỳ một loại vi sinh vật nào ở trong một phạm vi môi trường, cũng như những vật liệu phương tiện, dụng cụ để sử dụng trong phẫu thuật, trong khu mổ mà tự nó không thể vô khuẩn được. Thông thường vô khuẩn được đánh giá bởi người sử dụng và người ta thường hiểu là hoàn toàn không có vi khuẩn, khi phương tiện vật liệu đó đã được khử khuẩn. Khái niệm đó thật sự không hoàn toàn đúng. Cần phải hiểu rằng quá trình khử khuẩn vi sinh vật bị giết chết theo qui luật toán học. Khi khử khuẩn có một tỉ lệ phần trăm trong quần thể vi sinh vật bị giết chết trong một đơn vị thời gian. Có nghĩa là có một tỉ lệ phần trăm số lượng vi khuẩn sẽ chết và một tỉ lệ phần trăm sẽ còn sống sót trong một thời gian nhất định sau lần tiếp xúc ban đầu với các phương tiện áp dụng diệt khuẩn.
Ngày nay để đánh giá một vật liệu, dụng cụ được xem là vô khuẩn hay không người ta dựa vào trị số MSI [Microbiological Safety survival Index]. MSI được phát triển ở Canada để đo lường chất lượng đối với sản phẩm được xem là vô khuẩn sau diệt khuẩn. Dựa vào trị số MSI người ta chấp nhận trong một triệu sản phẩm được khử khuẩn thì có 99,99997% có khả năng được vô khuẩn. Trị số MSI càng gia tăng càng đảm bảo được vô khuẩn. Như vậy sự vô khuẩn tuyệt đối không thể đạt được vì quá trình khử khuẩn không thể diệt hết hoàn toàn vi khuẩn và vẫn còn một tỉ lệ rất bé sống sót, tuy nhiên số lượng vi khuẫn này không đủ khả năng để gây nhiễm khuẩn.
Máy khử khuẩn Airocide lắp tại phòng
Khử khuẩn bằng nhiệt nóng [sấy khô]
Nguồn năng lượng đốt bằng than hay bằng điện, nhiệt độ trong buồng sấy sẽ tăng dần lên đạt được 1800C. Thời gian hấp từ 15-45 phút. Ở nhiệt độ này các phân tử hữu cơ bị phân hủy thành carbon do đó vô khuẩn được tuyệt đối. Nhưng nhược điểm dụng cụ mau hỏng, đồ nhựa, cao su, vải sẽ bị cháy nên không áp dụng được.
Khử khuẩn bằng phương pháp đun sôi
Các loại nấm, vi khuẩn chịu nhiệt và đặc biệt là các loại virut và nha bào vi khuẩn có thể sống ở nước sôi 100 0C trong vài giờ. Do đó không nên khử khuẩn bằng đun sôi đơn thuần ở áp suất của khí quyển. Tuy nhiên trong những hoàn cảnh khó khăn có thể khử khuẩn dụng cụ bằng đun sôi ở nhiệt độ 100 0C/30 phút, nếu cứ 1 lít nước cho thêm 10gam natri chlorua, natri bicarbonate hay natri borate thì cũng có thể nâng nhiệt độ đạt được 105 0C.
Khử khuẩn bằng tia cực tím
Tia phóng ra từ một đèn thủy ngân có bước sóng dài dễ hấp thu các chất hữu cơ ngay cả với dụng cụ trong suốt. Tác dụng diệt khuẩn khi ở gần tia và dụng cụ sạch. Vì vậy chỉ áp dụng trong phạm vi nhỏ. Nhược điểm của phương pháp này là không tác dụng khi phòng bị ô nhiễm và các vật có cản quang đều không hấp thu tia cực tím.
Máy khử khuẩn Airocide được lắp tại phòng vô trùng
Khử khuẩn bằng Thiết bị Airocide
Sử dụng máy lọc không khí Airocide: Vi khuẩn bị hút vào buồng phản ứng và được luồn qua các ống thuỷ tinh nhỏ có chứa vô số các hạt Titan điôxit[TiO2] ở cấp độ nanomet, nhờ ánh sáng bước sóng 254 nanomet chiếu lên các hạt TiO2 tạo ra các gốc OH có hoạt tính cao trên bề mặt có thể loại bỏ khỏi không khí mầm bệnh, vi khuẩn, virut. Thiết bị làm sạch không khí Airocide tạo sẽ nên một phòng bệnh vô khuẩn. Máy lọc không khí Airocide được đánh giá là dòng sản phẩm khử khuẩn và làm sạch không khí ưu việt nhất hiện nay, với hiệu quả diệt khuẩn lên đến 99,9997%, đặc biệt có thể tiêu diệt được các loại virus thuộc nhóm Corona gây ra nhiều đợt đại dịch trên toàn cầu. Khác với các dòng máy lọc không khí thông thường khác trên thị trường, Airocide sử dụng công nghệ oxy hóa quang xúc tác từ NASA, không sử dụng màng lọc nên không tích tụ “ổ bệnh” bên trong máy. Theo đó, nguy cơ các tác nhân gây bệnh tái xâm nhập môi trường như các sản phẩm sử dụng màng lọc là không có.
Airocide cũng là dòng lọc không khí hiếm hoi có thể loại bỏ hiệu quả các hợp chất dễ bay hơi VOCs, bụi mịn và mùi hôi. Bởi tính hiệu quả và yếu tố an toàn, máy lọc không khí Airocide được xem là sản phẩm làm sạch và khử khuẩn chuyên dụng, được ứng dụng phổ biến trong ngành y tế và là dòng lọc không khí thuộc top bán chạy hàng đầu.
Khử khuẩn bằng siêu âm Siêu âm tác dụng với tần số cao trên các dịch các khí và không khí gần. Trong môi trường lỏng, siêu âm tạo nên những gốc hóa học tự do H+ là gốc có tác dụng oxy khử mạnh, OH- là gốc có tác dụng oxy hóa mạnh và nó có thể trùng hợp tạo nên như nước oxy già. Do vậy trên môi trường lỏng, siêu âm có tác dụng vừa oxy hóa và khử mạnh chính đó là tác dụng sát khuẩn. Hiện nay người ta ứng dụng siêu âm có tần số 50.000Hz để lau chùi các dụng cụ kim loại trước khi đem khử khuẩn bằng các phương tiện khác.
Khử khuẩn bằng phóng xạ
Dùng tia phóng xạ [tia X hoặc đồng vị phóng xạ phát tia để khử khuẩn]. Tác dụng chính là do các tia phóng xạ tách các electron, biến các vật thể thành ion âm và dương. Áp dụng phương pháp này cho thấy: mỗi loại vi khuẩn nhạy cảm mỗi tia khác nhau. Trên mỗi môi trường tia lại tác dụng khác nhau. Độ nhạy cảm với tia cũng khác nhau tùy theo loại vi khuẩn, nấm hay virus.
Tham khảo thêm cách chọn mày lọc không khí tốt nhất
Khử nhiễm phòng xét nghiệm là tất cả các quá trình loại bỏ, tiêu diệt vi sinh vật, loại bỏ hay trung hòa các loại hóa chất nguy hiểm và chất phóng xạ.
Khử nhiễm chia làm 3 mức độ
- Làm sạch
- Khử trùng
- Tiệt trùng
Làm sạch
Là loại bỏ bụi, chất hữu cơ, hóa chất, vi sinh vật
Các cách làm sạch
- Hút bụi, lau bề mặt sàn bằng nước hoặc chất tẩy
- Lau bề mặt làm việc, thiết bị bằng khăn khô, ướt
- Cọ rửa dụng cụ bằng nước, chất tẩy, máy rửa siêu âm
- Rửa bằng xà phòng
- Giặt trong máy giặt
- Cần tiến hành làm sạch trước khi áp dụng các biện pháp khử trùng hoặc tiệt trùng
Khử trùng
Là tiêu diệt các loại vi sinh vật, ký sinh trùng, nấm, vi rut, trừ bào tử vi khuẩn và nấm
Các cách khử trùng
- Sử dụng hóa chất
- Cồn, hợp chất Clo, Iot, phenol
- Đun nóng
- Tia UV
Tiệt trùng
Là tiêu diệt tất cả các loại vi khuẩn kể cả bào tử.
Sử dụng nhiệt độ
- Hấp ướt: 115-121oC/20-60 phút
- Sấy khô: 160-180oC/60 phút
- Đốt 800-1000oC
Hóa chất
- Formaldehyde
- Hydrogen peroxide
Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình khử nhiễm phòng xét nghiệm
Vi sinh vật
- Số lượng và vị trí tồn tại của vi sinh vật
- Số lượng vi sinh vật càng lớn thì yêu cầu và thời gian khử nhiễm càng nhiều
ví dụ: tiêu diệt 10 cfu Bacillus subtilis cần 30 phút
tiêu diệt 100.000 cfu Bacillus subtilis cần 3 tiếng
- Vi sinh vật tồn tại trong các khe hở khó khử nhiễm hơn. Vì thế cần làm sạch trước khi khử trùng, tiệt trùng.
- Khả năng kháng hóa chất khử nhiễm của vi sinh vật
- Theo thứ tự từ trên xuống thì khả năng kháng chất khử nhiễm càng giảm
- Bào tử vi khuẩn
- Mycobacterium
- Non-lipid virus [vi rút viêm gan A, bại liệt..]
- Nấm [Aspergillus và Candida]
- Vi khuẩn sinh dưỡng [Staphylococcus, Pseudomonas..]
- Lipid virus [HIV, HBV, Herpes…]
- Theo thứ tự từ trên xuống thì khả năng kháng chất khử nhiễm càng giảm
Hóa chất khử nhiễm phòng xét nghiệm
| Các loại hóa chất | Cách sử dụng | Khả năng diệt vi sinh vật | |||||||
| Nồng độ [
%] |
Thời gian tiếp xúc | Vi khuẩn sinh dưỡng | Bào tử vi khuẩn | Vi rus có lớp vỏ lipid | Vi rus không có vỏ lipid | HIV | HBV | TB | |
| Phenolic | 0,2-3 | 10-30 | + | – | + | -/+ | + | -/+ | + |
| Chlorine | 0,01-5 | 10-30 | + | -/+ | + | + | + | + | + |
| Cồn | 70-85 | 10-30 | + | – | + | -/+ | + | -/+ | – |
| formaldehyde | 4-8 | 10-30 | + | + | + | + | + | + | + |
| glutaldehyde | 2 | 10-30 | + | + | + | + | + | + | + |
Các loại hóa chất khử trùng khác nhau về thành phần, cơ chế tác dụng, tính độc với con người và môi trường.
Cơ chế tác dụng chủ yếu của hóa chất là
- Biến tính protein
- Phá hủy cấu trúc màng tế bào
- Phá hủy acid nucleic
- ức chế quá trình trao đổi chất
Yếu tố môi trường
- Thời gian tiếp xúc
- Nhiệt độ: hầu hết hóa chất khử nhiễm có hoạt tính tăng khi tăng nhiệt độ
- Độ ẩm: các hóa chất khử nhiễm bằng hơi như formaldehyde, oxy già bị ảnh hưởng
- pH tăng làm tăng tính khử nhiễm của Glutaraldehyde, nhưng giảm hoạt tính của Phenol, cholorin, iod
- Nước cứng: làm giảm hiệu quả khử nhiễm
- Sự có mặt của chất hữu cơ, vô cơ
- Làm giảm hoặc mất tác dụng của chất khử nhiễm
- Tạo hàng rào vật lý, giúp bảo vệ vi sinh vật khỏi tác động của chất khử nhiễm
Các hóa chất khử nhiễm phòng xét nghiệm
Cồn
Cơ chế tác dụng là làm biến tính protein của vi sinh vật
Nồng độ có tác dụng từ 50%. Tác dụng tốt nhất 60-90% pha loãng trong nước
Khả năng khử nhiễm
- không có khả năng tiêu diệt vi khuẩn
- tác dụng thấp với các loại vi sinh vật kháng hóa chất như lao, viêm gan, bại liệt
- ưu điểm: tính độc thấp, tác dụng nhanh, tồn dư ít, không ăn mòn
- nhược điểm: dễ bay hơi, dễ cháy, gây kích thích, không diệt bào tử
Hóa chất chứa Clo
- cloramin B: thành phần chính là Sodium benzensulfochloramin chứa 25-30% clo hoạt tính
- Nước Javen: Natri hypocloride
- Presept: chứa Natri Dichloroisocyanutrale khan 50%
- Ưu điểm: rẻ, phổ rộng với vi sinh vật
- Nhược điểm: hình thành khí độc, ăn mòn, giảm tác dụng nhanh. Giảm tác dụng khi có mặt của chất hữu cơ, ánh sáng, không khí, kim loại.
- Lưu ý khi sử dụng
- Chỉ pha dung dịch có chứa clo với nước lạnh
- Chỉ pha lượng đủ dùng trong ngày, sử dụng càng nhanh càng tốt
- Bảo quản nơi khô ráo, đậy kín
Phenolic
Ưu điểm: rẻ, hoạt động khi có chất hữu cơ, không bám màu, dễ rửa. Nồng độ 5% có tác dụng diệt các loại vi khuẩn sinh dưỡng, virus có vỏ, lao, nấm. Lưu lại nếu bề mặt khô.
Nhược điểm: độc với da, mắt, hô hấp, thẩm thấu qua găng tay latex, da. Tạo khí độc, không có tác dụng với virus có vỏ và bào tử. Giảm hiệu quả khi nhiệt độ phòng tăng
Aldehyde
Dạng dụng dịch hoặc dạng tinh thể
Là tác nhân alkyl hóa và cố định protein vào màng ngoài của vi sinh vật. Tạo liên kết chéo. Không hòa tan protein lại dẫn đến kết tụ protein trên bề mặt tế bào. Là tác nhân gây ung thư
Nồng độ hóa chất
- Nồng độ chất khử nhiễm càng cao càng làm hiệu quả khử nhiễm cao và thời gian khử nhiễm giảm [trừ chất chứa iod].
Cần tư vấn ISO 15189 mời gọi 0919099777
Xem thêm bài tiêu chuẩn thiết kế phòng xét nghiệm
Xem thêm thông tư 37/2017/TT-BYT thực hành đảm bảo an toàn trong phòng xét nghiệm