Có lẽ trong chúng ta, không ai là không biết anh đại đội trưởng xe tăng Bùi Quang Thận, người đã cắm lá cờ trận mạc trên nóc Dinh Độc Lập buổi trưa 30 tháng 4 năm 1975. Sự kiện lịch sử ấy cùng với mốc son chói lọi ngày 30-4-1975 đã đi sâu vào tâm thức mỗi người Việt qua nhiều thế hệ với niềm tự hào, tự tôn dân tộc một cách đầy kiêu hãnh. Nhưng xung quanh việc cắm cờ này, còn có nhiều điều mà không phải ai cũng có thể biết hết.
Đặc biệt lá cờ lịch sử do đồng chí Bùi Quang Thận cắm lên lại không phải là lá cờ được tổ chức chuẩn bị theo kế hoạch trước đó. Chính Bùi Quang Thận cũng không thể ngờ được mình lại là người vinh dự được cắm lá cờ thiêng liêng ấy lên Dinh Độc Lập bằng... hai bàn tay không. Trong thời khắc hào hùng trưa ngày 30/04/1975, người được lịch sử “lựa chọn" để cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập lại là Bùi Quang Thận, Đại đội trưởng Đại đội XT 4 thuộc Lữ đoàn 203 cùng lá cờ giải phóng nhỏ bé đã bạc phếch và sờn rách bởi sương gió trong thời gian kháng chiến và bom đạn...
Câu chuyện bắt đầu từ lúc 8 giờ sáng ngày 30 tháng 4. Khi đó, trận đánh đã diễn ra căng thẳng và khốc liệt. Lữ đoàn trưởng Nguyễn Tất Tài lệnh cho đại đội 4 ở phía sau vượt lên, chiếm đầu cầu, rồi chớp thời cơ, chọc thẳng vào mạng sườn địch. Bị cú đánh bất ngờ, địch thoáng chững lại. Đội hình chúng có phần nhốn nháo. Xe tăng ta tiến đến đầu cầu Thị Nghè thì bất ngờ mấy chiếc tăng địch chẳng biết ở đâu lù lù hiện ra. Hình như chúng muốn chặn ta ở ngay trên cầu. Đại đội trưởng Lê Tiến Hùng, chỉ huy chiếc xe tăng thứ hai bị thương, bắt buộc phải dừng lại.
Tình thế khá nguy cấp. Bùi Quang Thận tức tốc cho xe 843 vượt lên, bắn cháy liền một lúc cả hai xe M.41 và M.113 của địch. Trong xe anh chỉ còn duy nhất 2 viên đạn. Sau này, anh mới biết hai viên đạn thối. Thực tình, lúc đó, chiếc xe đã hết đạn, mà chặng đường còn rất xa, phải vượt qua bao tuyến phòng thủ kiên cố dày đặc của địch mới đến được Dinh Độc Lập. Vừa qua khỏi cầu Thị Nghè, anh lại đụng phải 3 chiếc xe tăng địch xông ra đánh chặn. May sao, Vũ Đăng Toàn, chính trị viên đại đội 4, ngồi trên chiếc tăng 390 đã chỉ huy bắn cháy luôn cả 3 chiếc tăng ấy. Đạn trong xe địch nổ toang toác. Không gian sặc sụa và tanh khét mùi thép cháy. Bọn địch ngồi lố nhố trên mấy chiếc xe bọc thép gần đấy, thấy thế hoảng hốt nhảy khỏi xe, bỏ chạy tán loạn. Thế là tuyến phòng thủ vòng ngoài của địch hoàn toàn tan vỡ.
Được sự giúp đỡ chỉ dẫn của nhân dân và biệt động thành, lữ đoàn tăng 203 đã chia làm 2 mũi, hướng theo đường Hồng Thập Tự tốc thẳng vào Dinh Độc Lập. Lúc 10 giờ 15 phút, chiếc xe tăng 843 của Bùi Quang Thận dẫn đầu đã vượt qua các ổ đề kháng, vượt qua khu Nhà Xanh, vượt qua cả những họng súng đang ngơ ngác của địch, lừng lững tiến thẳng vào cửa Dinh Độc Lập. Khi thấy toà nhà trắng loá hiện ra trước cửa xe, Bùi Quang Thận cho lắp một viên đạn nã thẳng vào Dinh để thị uy. Đạn thối, không nổ. Anh cho nạp viên cuối cùng. Cũng lại không nổ. Hú vía cho cái Dinh Thống Nhất bây giờ đã thoát được hai viên đạn của anh.
Một chiếc tăng của ta đã húc thẳng vào cánh cổng Dinh Độc Lập. Bùi Quang Thận cho xe lùi ra, húc tiếp vào cánh cổng bên trái của Dinh. Đó là đòn tấn công cuối cùng của chiếc tăng không còn vũ khí. Cũng thật may cho Bùi Quang Thận và đồng đội anh, một người vô danh nào đó trong Dinh đã kịp cắt cầu dao hàng rào điện tử, nếu không, chỉ chạm vào cổng sắt là chiếc tăng của anh và đồng đội anh sẽ bị nổ tung. Phải đến cú húc thứ ba cánh cổng sắt mới chịu đổ sập. Bùi Quang Thận cho xe tốc thẳng vào sân dinh.
Cũng nhờ vậy mà họ đã vượt qua những trận kịch chiến từ cầu Rạch Chiếc, cầu Sài Gòn đến cầu Thị Nghè với thương vong ít nhất để rồi trở thành những người đầu tiên tiếp cận mục tiêu chủ yếu của cả cuộc chiến tranh- Dinh Độc Lập.
Đến đích rồi - tất nhiên là phải cắm cờ. Đại đội trưởng Bùi Quang Thận quyết định như vậy! Phía trước kia có tay súng nào đang phục sẵn cũng không cần biết. Không có cờ chuẩn bị sẵn thì tháo ngay lá cờ nhỏ bé trên tháp pháo vậy.
Bùi Quang Thận giật phắt lá cờ trận mạc cắm trên xe tăng - Đó chỉ là lá cờ hiệu của một chiếc xe tăng. Lá cờ đó đã cùng chiếc xe tăng của anh trải qua bao trận đánh, rong ruổi hàng nghìn cây số dọc chiều dài đất nước nên đã bạc màu, lỗ chỗ vết đạn, nhuốm đỏ bụi đường và dính đầy dầu mỡ lính tăng. Bùi Quang Thận quay lại bảo lái xe Lữ Văn Hoá, pháo thủ Thái Bá Minh:
- Các cậu ở lại, mình vào Dinh nhé. Nếu không thấy mình quay ra, cũng không thấy lá cờ này nhô lên, thì tức là mình đã chết ở trong Dinh rồi!
Thực tình, chúng ta đã chuẩn bị rất kỹ cho việc cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập này. Đơn vị được chọn làm công việc cuối cùng của cuộc kháng chiến cứu nước ấy là một Đơn vị Anh hùng. Nhưng rồi chiếc xe tăng chở lá cờ lớn được chuẩn bị rất kỹ ấy lại đi lạc, rồi lại phải đánh nhau rất dữ dội ở mãi ngoài Dinh. Và rồi lịch sử đã thay người cắm cờ ấy bằng anh lính nông dân Thái Bình Bùi Quang Thận. Mọi việc anh Thận làm đều rất giản dị. Sau này, khi nhớ lại khoảnh khắc lịch sử, Bùi Quang Thận bảo, vì muốn lưu lại mãi mốc thời gian trọng đại ấy, nên khi kéo lá cờ trận mạc lên được nửa chừng, anh đã hạ xuống và cẩn thận ghi tên mình và thời gian kéo cờ vào một góc: “Bùi Quang Thận - 11.30 ngày 30/04/1975”.
Khi hạ lá cờ “ba sọc” từ nóc Dinh xuống, Bùi Quang Thận đã định vứt đi. Nhưng thấy lá cờ to gấp đôi chiếc chiếu, được may bằng 2 lớp sa-tanh dày dặn, sờ vào cứ mát rượi cả tay, bất chợt nhớ lại những trận sốt rét run người trong những tháng mùa mưa trên núi rừng A Lưới, anh nghĩ hay là giữ lá cờ lại để làm chăn. Nếu không ở bộ đội nữa thì đem về nhà chống rét cũng tốt.
Chính nhờ quyết định này mà về sau, khi cần xác định ai là người cắm cờ ở Dinh Độc lập, lá cờ “ba sọc” mà Bùi Quang Thận còn giữ với vết rách hoàn toàn khớp với cái diềm cờ còn sót lại trên sợi dây kéo cờ là bằng chứng thuyết phục để tên tuổi anh được ghi vào lịch sử.
Anh Bùi Quang Thận khi nghỉ hưu là Đại tá, Chủ nhiệm Tăng thiết giáp Quân đoàn 2.
38 năm sau, ngày 30/10/2013 - Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam đã ký quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT cho Bùi Quang Thận - người cắm cờ trên nóc dinh Độc Lập lúc anh đã qua đời trước đó 2 năm.
Còn lá cờ trận mạc của chiếc xe tăng 843 cùng với chiếc chăn “hụt” cũng đã nằm yên trong tủ kính bảo tàng. Và đồng chí Bùi Quang Thận đã ở cõi "thương nhớ" nhưng câu chuyện về anh và những lá cờ dường như không bao giờ cũ! Dân tộc ta vẫn mãi luôn tự hào về một thế hệ cha anh như anh đã viết nên những trang sử hào hùng cho dân tộc 🇻🇳
11:12 29.04.2018 [Đã cập nhật: 18:03 08.02.2022]
Trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, khi thắng lợi chỉ còn là thời gian, việc cắm cờ tại Dinh Độc Lập đã được chuẩn bị. Câu chuyện đại đội trưởng Bùi Quang Thận cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975 vừa phản ánh đúng xu thế tất yếu của lịch sử, vừa có sự linh hoạt bởi thực tế cuộc chiến.
Linh hoạt đơn vị cắm cờ
Gần đây, tôi có dịp gặp đại tá-nhà văn Nguyễn Khắc Nguyệt, Trưởng Ban Liên lạc Cựu chiến binh Đại đội 4 [Tiểu đoàn 1, Lữ đoàn xe tăng 203, Quân đoàn 2], đơn vị của hai xe tăng 390 và 843 — những xe tăng đầu tiên tiến vào Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975 lịch sử.
Thời điểm đó, đại tá Nguyệt là chiến sĩ lái xe tăng 380 của đại đội 4, từng tới Dinh Độc Lập sau hai chiếc xe tăng nói trên của đơn vị không lâu. "Lá cờ được đại đội trưởng Bùi Quang Thận cắm trên nóc Dinh Độc Lập là cờ được cắm trên xe tăng của anh. Trải qua nhiều trận đánh, lá cờ trận mạc này đã sờn rách, khi được cắm tại Dinh Độc Lập phản ánh rõ tính thực tế của cuộc chiến"- đại tá Nguyễn Khắc Nguyệt cho biết.
Sau này, khi tìm hiểu tư liệu để viết một số cuốn sách về bộ đội xe tăng [như "Bút ký lính tăng: Hành trình đến Dinh Độc Lập", "Bão thép" [bộ tiểu thuyết 4 tập về Binh chủng Tăng-Thiết giáp], "Một chọi mười: Trận đấu tăng bi tráng"…], đại tá-nhà văn Nguyễn Khắc Nguyệt có dịp hiểu rõ hơn về chuyện cắm cờ chiến thắng tại Dinh Độc Lập. Ông cho biết, trong chiến dịch Hồ Chí Minh, để giành thắng lợi nhanh nhất với tổn thất ít nhất, Bộ Tư lệnh Chiến dịch đã tổ chức năm cánh quân đồng loạt tiến công vào Sài Gòn theo 5 hướng khác nhau.
Với mục tiêu cụ thể được phân công cho từng hướng, Quân đoàn 4 thuộc cánh quân phía đông có nhiệm vụ đánh chiếm Dinh Độc Lập. Khi đó, một sĩ quan tham mưu của Quân đoàn 2 [cũng thuộc cánh quân phía đông] đã phát biểu:
"Trong trường hợp Quân đoàn 2 vào trước thì có được đánh chiếm Dinh Độc Lập không?". Nhận thấy đây là ý kiến hợp lý, lãnh đạo Bộ Tư lệnh Chiến dịch kết luận: Kế hoạch là như vậy, nhưng đơn vị nào vào trước thì đánh chiếm Dinh Độc Lập trước.
Trải qua thực tế cuộc chiến, lực lượng Quân đoàn 2 trở thành mũi tiến công có cơ hội đánh chiếm Dinh Độc Lập. Sau khi dùng một phần lực lượng đánh "bóc vỏ", Bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 tổ chức một binh đoàn thọc sâu với lực lượng nòng cốt là Lữ đoàn xe tăng 203 nhằm hướng Sài Gòn tiến đánh. Sau khi chọc thủng một loạt phòng tuyến của địch, sáng 28/4/1975, Tư lệnh Quân đoàn 2 Nguyễn Hữu An đã trao cờ "quyết chiến, quyết thắng" cho Lữ đoàn xe tăng 203 để cắm tại Dinh Độc Lập. Trước nhiệm vụ vinh quang này, Ban chỉ huy Lữ đoàn xe tăng 203 lựa chọn đại đội 3 [tiểu đoàn 1] là đơn vị sẽ tiến vào Dinh Độc Lập để thực hiện việc cắm cờ. Sáng ngày 30/4/1975, khi tiểu đoàn 1 của Lữ đoàn xe tăng 203 tiến đến cầu Sài Gòn, địch chống trả rất quyết liệt.
Chúng thậm chí còn có ý định đánh sập cầu Sài Gòn để cản bước tiến của ta. Trước tình thế khẩn trương, khi nhô ra khỏi xe tăng để chỉ huy đơn vị, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1 Ngô Quang Nhỡ trúng đạn hy sinh. Đại đội xe tăng 3 đảm nhận mũi chủ công, trong trận kịch chiến với địch cũng bị thiệt hại đáng kể về quân số. Trước tình hình đó, cấp chỉ huy đại đội 4 gồm đại đội trưởng Bùi Quang Thận, chính trị viên Vũ Đăng Toàn, đại đội phó phụ trách kỹ thuật Lê Văn Phượng đã nhanh chóng hội ý rồi cho đơn vị vượt qua cầu sài Gòn, tiến thẳng vào nội đô.
Lá cờ trận mạc trên nóc Dinh Độc Lập
Để tìm hiểu rõ hơn khoảnh khắc vào Dinh Độc Lập, người viết bài này có dịp hỏi chuyện ông Ngô Sĩ Nguyên, cựu pháo thủ số 1 xe tăng 390, xe tăng đầu tiên tiến vào Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975. Ông Nguyên cho biết, trong quá trình tới Dinh Độc Lập, xe tăng 843 [do đại đội trưởng Bùi Quang Thận là trưởng xe] và xe tăng 390 [do chính trị viên Vũ Đăng Toàn là trưởng xe, đại đội phó Lê Văn Phượng ngồi cùng xe] là hai xe dẫn đầu. Tới gần Dinh Độc Lập, các thành viên kíp xe tăng 390 thấy xe tăng 843 đang mắc ở cổng phụ bên trái Dinh. Trước tình thế khẩn trương, khi được đồng đội hỏi ý kiến, trưởng xe 390 Vũ Đăng Toàn đã hạ lệnh:
"Cho xe tiến thẳng vào". Lái xe Nguyễn Văn Tập lập tức tăng tốc để xe tăng 390 lao tới húc văng hai cánh cửa cổng chính Dinh Độc Lập, rồi băng qua thảm cỏ để tới trước Dinh. Lúc này, xe tăng 843 vẫn mắc ở cổng phụ nên đại đội trưởng Bùi Quang Thận quyết định ra ngoài, cầm theo lá cờ cắm trên tháp pháo và chạy bộ vào Dinh. "Thấy vậy, anh Toàn vội xách khẩu AK và xuống xe để bảo vệ anh Thận. Sau đó, tôi cũng xuống xe, vào trong Dinh. Lúc này anh Thận đã lên nóc Dinh Độc Lập để cắm cờ. Tôi cùng với anh Toàn dồn nội các của Tổng thống Dương Văn Minh vào một chỗ, rồi ra gác cửa chờ bộ đội ta vào"- cựu pháo thủ Ngô Sĩ Nguyên cho biết.
Lá cờ mà đại đội trưởng Bùi Quang Thận lấy ở xe không phải cờ được chuẩn bị trước để cắm tại Dinh Độc Lập. Kể về lá cờ này, đại tá Nguyễn Khắc Nguyệt cho biết: Ngày 19/3/1975, khi đại đội 4 đang đóng quân tại A Lưới [Thừa thiên-Huế] nhận được lệnh lên đường. Trước khi xuất phát, mỗi xe tăng của đại đội đều được cấp một lá cờ giải phóng, kích thước 60x90 cm, may bằng vải phin thông dụng. Mục đích của việc phát cờ nhằm phân định rõ đây là xe tăng của Quân giải phóng để các đơn vị của ta dễ nhận và tránh bắn nhầm nhau. Ngoài ra, mỗi khi xe tăng di chuyển, lá cờ trên tháp pháo thường bay phần phật càng làm cho việc xung trận khí thế hơn. Với ý nghĩa đó, nên từ lúc xuất quân vào ngày 20/3/1975 cho đến trận đánh cuối cùng để vào Dinh Độc Lập, lá cờ trên tháp pháo xe tăng của đại đội 4 chưa lúc nào hạ xuống.
Trở lại câu chuyện khi xe tăng 390 và 843 đến được Dinh Độc Lập, thì nhiệm vụ quan trọng của người lính trong thời điểm đó là cắm cờ. Lúc đó, do không có cờ được chuẩn bị sẵn nên đại đội trưởng Bùi Quang Thận đã tháo lá cờ trên tháp pháo xuống để vào Dinh. Lá cờ trận mạc này tuy không to, nhưng đã đồng hành cùng xe hàng ngàn cây số, trải qua nhiều trận đánh nên là một biểu tượng rất có ý nghĩa ở thời khắc lịch sử này khi được cắm tại Dinh Độc Lập. Lúc lên tới nóc Dinh, để cắm được cờ, Bùi Quang Thận phải hạ lá cờ "ba sọc" của Việt Nam Cộng Hòa xuống. Lá cờ này to, vải dày nên khá mất thời gian đại đội trưởng Bùi Quang Thận mới hạ được cờ. Trước khi kéo cờ của ta lên nóc Dinh Độc Lập, vì muốn lưu lại khoảnh khắc này, anh đã ghi vào góc cờ: "Bùi Quang Thận —11h30 ngày 30/4/1975".
Sau khi kéo cờ xong, đại đội trưởng Bùi Quang Thận cuộn lá cờ "ba sọc" lại, cầm theo và đi xuống sân Dinh Độc Lập. Lúc này, bộ đội ta đã vào Dinh rất đông, nhiều lá cờ chiến thắng được phất lên và cắm ở một vài nơi. Thấy Bùi Quang Thận, một số phóng viên đã tới chụp ảnh, trong khi tay anh vẫn cầm theo chiến lợi phẩm là lá cờ "ba sọc" được cuộn tròn. Sau này, khi cần tìm hiểu xem ai là người đã cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập, lá cờ "ba sọc" mà đại đội trưởng Bùi Quang Thận cầm theo là minh chứng quan trọng để xác định việc này. "Lá cờ "ba sọc" mà đại đội trưởng Bùi Quang Thận còn giữ có vết rách, và vết rách này hoàn toàn khớp với diềm cờ còn sót lại trên sợi dây kéo cờ tại nóc Dinh Độc Lập. Đây là bằng chứng thuyết phục để xác định đại đội trưởng Bùi Quang Thận là người đầu tiên đã cắm cờ tại Dinh Độc Lập"- đại tá Nguyễn Khắc Nguyệt cho biết.
"Lúc lên tới nóc Dinh, để cắm được cờ, Bùi Quang Thận phải hạ lá cờ "ba sọc" của Việt Nam Cộng Hòa xuống. Lá cờ này to, vải dày nên khá mất thời gian đại đội trưởng Bùi Quang Thận mới hạ được cờ. Trước khi kéo cờ của ta lên nóc Dinh Độc Lập, vì muốn lưu lại khoảnh khắc này, anh đã ghi vào góc cờ: "Bùi Quang Thận — 11h30 ngày 30/4/1975".
Đại tá Nguyễn Khắc Nguyệt
Sau khi cắm cờ tại Dinh Độc Lập, Bùi Quang Thận tiếp tục phục vụ quân ngũ tại Binh chủng Tăng-Thiết giáp, đến năm 2000 nghỉ hưu với quân hàm đại tá. Năm 2013, đại tá Bùi Quang Thận được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, sau khi ông mất một năm.