A. Lý thuyết, Nội dung bài học
Trong công nghệ gen, người ta có thể cắt một đoạn gen cần thiết từ phân tử ADN này và ghép nối nó vào một phần tử ADN khác có vai trò là thể truyền. Phân tử ADN này gọi là ADN tái tổ hợp.
ADN tái tổ hợp được đưa vào tế bào vi khuẩn có đặc tính phát triển nhanh [tế bào vi khuẩn này được gọi là tế bào chủ]
Nhờ sự nhân lên tế bào chủ, các phân tử ADN tái tổ hợp cũng được nhân lên rất nhanh chóng và như vậy đoạn gen cần thiết cũng được nhân lên cùng nó.
Bằng các kĩ thuật chiết tách, tinh chế, người ta thu lấy những phân tử ADN mang đoạn gen cần thiết để sử dụng những mục đích như sản xuất vacxin, kháng sinh,…
II - ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ GEN TRONG SẢN XUẤT VĂCXIN
Hiện nay, đã có một số vacxin được sản xuất bằng công nghệ tái tổ hợp gen. Những vacxin đó gọi là vacxin thế hệ mới hay vacxin tái tổ hợp gen.
VD: Vacxin lở mồm long móng thế hệ mới.
Tìm gen có tính kháng nguyên cao trong tế bào vi rút gây bệnh lở mồm long móng. Dùng enzim cắt lấy đoạn gen này và nhân nó lên bằng công nghệ tái tổ hợp gen. Sau đó chiết tách sản phẩm để chế tạo văcxin
Ý nghĩa, nâng cao nâng suất sản xuất vacxin mà còn tạo sản phẩm vacxin có những ưu điểm sau:
- Rất an toàn vì vacxin không có sự tồn tại mầm bệnh
- Không cần bảo quản lạnh nên giảm được chi phí và phù hợp với điều kiện sử dụng ở những nước đang phát triển
III - ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ GEN TRONG SẢN XUẤT THUỐC KHÁNG SINH
Hiện nay có khoảng hơn 2500 loại thuốc kháng sinh khác nhau, được sản xuất chủ yếu bằng cách nuôi cấy vi sinh vật [chủ yếu là nấm], chiết xuất lấy các dịch tiết của chúng trong môi trường nuôi cấy và tinh chế để tạo ra kháng sinh
Để tăng năng suất tạo kháng sinh, trước kia người ta dùng hai biện pháp:
1. Gây tạo đột biến ngẫu nhiên và chọn lấy những dòng vi sinh vật cho năng suất cao nhất.
2. Thử nghiệm các loại môi trường nuôi cấy để chọn môi trường thích hợp nhất.
Cả hai phương pháp này đều cho kết quả nhưng cần nhiều thời gian và công sức.
Ngày nay, ứng dụng công nghệ gen để sản xuất thuốc kháng sinh không chỉ giúp tăng năng suất kháng sinh mà còn tạo ra các kháng sinh mới, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng khi tình trạng kháng thuốc vi khuẩn ngày càng tăng.
B. Bài tập trắc nghiệm
Câu 1:Bước thứ 2 trong quy trình sản xuất văc xin lở mồm long móng thế hệ mới là gì ?
A. Tách chiết tạo vac xin
B. Cấy ghép ADN tái tổ hợp vào TB nhận [ VK]
C. Dùng enzim cắt lấy đoạn gen.
D. Tất cả đều sai
Đáp án: C. Dùng enzim cắt lấy đoạn gen.
Giải thích:Bước thứ 2 trong quy trình sản xuất văc xin lở mồm long móng thế hệ mới là dùng enzim cắt lấy đoạn gen – SGK trang 114
Câu 2:Phương pháp sản xuất thuốc kháng sinh nào thường được dùng trong thực tiễn?
A. Nuôi cấy nấm để chiết lấy dịch tiết của chúng trong môi trường nuôi cấy và tinh chế để tạo ra kháng sinh.
B. Ứng dụng công nghệ gen để sản xuất.
C. Đáp án A và B
D. Đáp án A hoặc B
Đáp án: C. Đáp án A và B
Giải thích: Phương pháp sản xuất thuốc kháng sinh thường được dùng trong thực tiễn là:
+ Nuôi cấy nấm để chiết lấy dịch tiết của chúng trong môi trường nuôi cấy và tinh chế để tạo ra kháng sinh.
+ Ứng dụng công nghệ gen để sản xuất – SGK trang 115
Câu 3:Vac-xin được sản xuất bằng công nghệ gen có những đặc điểm gì khác so với vacxin được sản xuất bằng phương pháp truyền thống?
A. Nâng cao năng suất
B. Trong vacxin không có sự tồn tại của mầm bệnh.
C. Không cần bảo quản lạnh
D. Tất cả đáp án trên
Đáp án: D. Tất cả đáp án trên
Giải thích: Vac-xin được sản xuất bằng công nghệ gen có những đặc điểm khác so với vacxin được sản xuất bằng phương pháp truyền thống là:
+ Nâng cao năng suất
+ Trong vacxin không có sự tồn tại của mầm bệnh.
+ Không cần bảo quản lạnh – SGK trang 114, 115
Câu 4:Có mấy phương pháp sản xuất thuốc kháng sinh trong thực tiễn?
A. 2
B. 3
C. 4
D. Không có đáp án đúng
Đáp án: A. 2
Giải thích:Có 2 phương pháp sản xuất thuốc kháng sinh trong thực tiễn:
+ Nuôi cấy nấm để chiết lấy dịch tiết của chúng trong môi trường nuôi cấy và tinh chế để tạo ra kháng sinh.
+ Ứng dụng công nghệ gen để sản xuất – SGK trang 115
Câu 5:Nhược điểm của phương pháp truyền thống là gì?
A. Tốn chi phí bảo quản lạnh
B. Tốn nhiều thời gian sản xuất
C. Không ngăn được tình trạng kháng thuốc
D. Tất cả đều đúng
Đáp án: D. Tất cả đều đúng
Giải thích: Nhược điểm của phương pháp truyền thống là:
+ Tốn chi phí bảo quản lạnh
+ Tốn nhiều thời gian sản xuất
+ Không ngăn được tình trạng kháng thuốc
Câu 6:Ứng dụng công nghệ gen để sản xuất thuốc kháng sinh có những lợi ích gì?
A. Tăng năng suất
B. Tạo được nhiều loại kháng sinh mới
C. Giảm tình trạng kháng thuốc
D. Cả A, B, C đều đúng
Đáp án: D. Cả A, B, C đều đúng
Giải thích: Ứng dụng công nghệ gen để sản xuất thuốc kháng sinh có những lợi ích:
+ Tăng năng suất
+ Tạo được nhiều loại kháng sinh mới
+ Giảm tình trạng kháng thuốc – SGK trang 115
Câu 7: ADN tái tổ hợp là:
A. cắt một đoạn gen cần thiết từ phân tử ADN này và nối ghép vào một phân tử ADN khác
B. không có sự tồn tại của mầm bệnh
C. cắt đoạn gen từ phân tử ADN này nối vào vị trí khác của cùng 1 phân tử ADN
D. Tất cả các đáp án đều sai
Đáp án: A. cắt một đoạn gen cần thiết từ phân tử ADN này và nối ghép vào một phân tử ADN khác
Giải thích:ADN tái tổ hợp là cắt một đoạn gen cần thiết từ phân tử ADN này và nối ghép vào một phân tử ADN khác – SGK trang 114
Câu 8: Vac xin lở mồm long móng thế hệ mới được sản xuất theo quy trình kỹ thuật nào?
A. Tạo đột biến
B. Công nghệ tái tổ hợp gen
C. Chiết từ con vi rút
D. Tất cả các đáp án đều sai
Đáp án: B. Công nghệ tái tổ hợp gen
Giải thích: Vac xin lở mồm long móng thế hệ mới được sản xuất theo quy trình công nghệ tái tổ hợp gen – SGK trang 114
Câu 9:Để tăng năng suất tạo kháng sinh, người ta dùng biện pháp nào?
A. Gây đột biến ngẫy nhiên và chọn những dòng vi sinh vật cho năng suất
B. Thử nghiệm các loại môi trường nuôi cấy để chọn môi trường thích hợp nhất
C. Cả A, B đều đúng
D. Cả A, B đều sai
Đáp án: C. Cả A, B đều đúng
Giải thích: Để tăng năng suất tạo kháng sinh, người ta dùng biện pháp:
+ Gây đột biến ngẫy nhiên và chọn những dòng vi sinh vật cho năng suất
+ Thử nghiệm các loại môi trường nuôi cấy để chọn môi trường thích hợp nhất – SGK trang 115
Câu 10:Khái niệm của kháng nguyên như thế nào?
A. Là do cơ thể tự sản sinh ra.
B. Là các chất lạ vào cơ thể, có tác dụng kích thích cơ thể sinh kháng thể.
C. Là chất được làm ra từ nuôi cấy nấm.
D. Là kháng sinh giúp tiêu diệt bệnh cho cơ thể.
Đáp án: B. Là các chất lạ vào cơ thể, có tác dụng kích thích cơ thể sinh kháng thể
Giải thích: Kháng nguyên là các chất lạ vào cơ thể, có tác dụng kích thích cơ thể sinh kháng thể - Thông tin bổ sung – SGK trang 115
Xem toàn bộ tài liệu Lớp 10: tại đây
Sách giải bài tập công nghệ 10 – Bài 37: Một số loại vacxin và thuốc thường dùng để phòng và chữa bệnh cho vật nuôi giúp HS giải bài tập, lĩnh hội các kiến thức, kĩ năng kĩ thuật và vận dụng được vào thực tế cần khơi dậy và phát huy triệt để tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập:
Xem thêm các sách tham khảo liên quan:
- Sách Giáo Viên Công Nghệ Lớp 10
[trang 110 sgk Công nghệ 10]: Em hãy cho biết có được sử dụng vac xin cho vật nuôi đã bị nhiễm bệnh không?
Trả lời:
Không được sử dụng vì vac xin chỉ giúp cơ thể vật nuôi có kháng thể chống lại bệnh do chứa các vi sinh vật gây bệnh làm yếu đi, nếu tiêm lúc vật nuôi đã bị nhiễm bệnh thì chỉ làm bệnh trở nên trầm trọng hơn.
[trang 111 sgk Công nghệ 10]: Em hãy so sánh đặc điểm của hai loại vắc xin và cho biết cần chú ý đến những điểm gì khi bảo quản và sử dụng vac xin?
Trả lời:
| Cách xử lí mầm bệnh | Giết chết mầm bện bằng các tác nhân lí, hóa học | Làm giảm độc lực, mầm bệnh vẫn sống nhưng không có khả năng gây bệnh |
| Tạo miễn dịch | Chậm [có miễn dịch sau 15 đến 20 ngày] | Nhanh [có miễn dịch sau 5 đến 7 ngày] |
| Tính an toàn | An toàn [vì mầm bệnh đã bị giết chết] | Không an toàn vì mầm bệnh tuy đã bị làm giảm độc lực nhưng khi ra ngoài tự nhiên, có thể thay đổi độc lực và gây bệnh được |
| Điền kiện bảo quản | Dễ bảo quản. Không cần điều kiện quá nghiêm ngặt | Nhất thiết phải bảo quản trong tủ lạnh [tốt nhất là nhiệt độ từ 2oC đến 8oC] |
| Mức độ và thời gian miễn dịch | Tạo miễn dịch yếu, thời gian miễn dịch ngắn [thường phải thêm chất bổ trợ] | Tạo miễn dịch mạnh. Thời gian miễn dịch dài [từ 1 đến 2 năm] |
– Bảo quản: Vắc xin chết dễ bảo quản, không yêu cầu nghiêm ngặt, còn vac xin sống phải bảo quản lạnh vì trong đó vẫn có mầm bệnh sống.
[trang 111 sgk Công nghệ 10]: Em hãy cho biết, bệnh virut gây ra có dùng kháng sinh để điều trị được không?
Trả lời:
Không vì kháng sinh chỉ tiêu diệt được vi khuẩn và nguyên sinh động vật, nấm độc gây bệnh cho cơ thể chứ không tiêu diệt virut.
Câu 1 trang 112 Công nghệ 10: Em hãy phân biệt sự khác nhau trong vai trò của vacxin và thuốc kháng sinh trong việc phòng và điều trị bệnh cho vật nuôi.
Lời giải:
Sự khác nhau trong vai trò giữa vacxin và thuốc kháng sinh là: Vacxin tạo miễn dịch cho vật nuôi [lúc này vật nuôi hoàn toàn khỏe mạnh], thuốc kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn, nguyên sinh động vật, nấm [lúc này vật nuôi đã bị nhiễm bệnh].
Câu 2 trang 112 Công nghệ 10: Kháng sinh được sử dụng trong trường hợp nào? Khi sử dụng kháng sinh cần chú ý những đặc điểm gì?
Lời giải:
– Kháng sinh được sử dụng khi vật nuôi bị bệnh do vi khuẩn, nguyên sinh động vật sống, nấm.
– Khi sử dụng kháng sinh cần chú ý:
+ Phải sử dụng kháng sinh đúng bệnh.
+ Phải cẩn thận khi sử dụng kháng sinh do kháng sinh có thể tạo điều kiện phát sinh bệnh khác.
+ Sử dụng kháng sinh thời gian dài, không đủ liều sẽ làm cho vi khuẩn trở thành đột biến kháng thuốc.
Câu 3 trang 112 Công nghệ 10: Hãy kể tên một số loại thuốc kháng sinh thường dùng trong chăn nuôi.
Lời giải:
Một số loại thuốc kháng sinh thường dùng trong chăn nuôi:
– APA AMGENB P: Trị nhiễm trùng đường ruột ở gia súc.
– APA AMOX P: Trị những bệnh nhiễm khuẩn.
– APA AMOX COLIS P: Trị nhiễm trùng tiêu hóa.
– APA CEFTIOFUR P: Trị hô hấp trên gia cầm.