Thân tâm an lạc có nghĩa là gì, thân tâm cái gì quan trọng hơn
Nhiều người trong chúng ta luôn mong ước thân tâm an lạc và đây cũng là lời chúc mà chúng ta gửi gấm cho nhau khi gặp gỡ tiếp xúc nhau. Rõ ràng là khi thân có an thì tâm mới lạc. Ngược lại, khi tâm cứ mãi lo âu phiền muộn thì không chóng thì chầy, thân sẽ lâm vào bệnh hoạn.
Thân có khỏe, tâm mới an
Trongthời đạingày nay ta thường nghe nhiều người, thậm chí là chính tathan vãnmột cáchrã rời: Sao mà lúc nào cũngcảm thấyhết xí quách!. Hết xí quáchđây là để chỉ tâm trạngmệt mỏiđang làm giảm đi chất lượng cuộc sống rất nhiều. Xin có đôi điều vềtrạng tháibất như ýnày vì hết xí quách là biểu hiện của hairối loạn khác nhau. Một làrối loạnxuất pháttừ thân và hai làrối loạnxuất pháttừ tâm.
Thân có khỏe, tâm mới an
Hết xí quách haymệt mỏirã rờilà dấu hiệu báo cơ thểcần phảinghỉ ngơi hoặc ngủ đểphục hồi sức khỏe. Thông thường sauthời giannghỉ ngơi hoặc ngủ đủ, cơ thể sẽ hếtmệt mỏi,cảm thấysung sức, hưng phấn, làm mọi việcnhư ýmuốn. Nhưng nếumệt mỏikhông được hóa giải, sau khi nghỉ ngơi mà ta vẫn thấyrã rời,sức khỏekhônghồi phụcthì có thể đã bị mộtrối loạnnào đó thuộc vềthân thểcon người.Tình trạngrối loạnnày nếu kéo dàinhất thiếtphải đi khám bệnh đểbác sĩkhám, chuẩn đoán tìmnguyên nhân. Có khi cơ thể đã bị một số bệnhtiềm ẩnnào đó nhưng nhờbác sĩkhám, định bệnh và cho hướngđiều trịđúng đắnkịp thời màgiải quyếtđượcvấn đềmệt mỏihết xí quách kéo dài.
Thân tâm mệt mỏi hay hội chứngCFS, trầm cảm
Hiện nay ở các nướccông nghiệpphát triển thường xảy ra hội chứng có tên là Hội chứngmệt mỏikinh niên [Chronic fatigue syndrome, viết tắt là CFS] mànguyên nhân sinh bệnh rất khó xác định và hiện nay CFS cũng thường xảy ra ở các nước đang phát triển như nước ta. Hội chứng CFS thường xảy ra ởphụ nữnhiều hơn, gần như gấp đôi so với nam giới, với lứa tuổi thường là 25 đến 45. Hội chứng cótriệu chứngmệt mỏirã rờilà chính [100%] còn kèm theo: nhức đầu, khó tập trungsuy nghĩ, đau họng, nhức cơ, đau khớp, khó ngủ, sụt cân [có người lại tăng cân]...
Trước giờ chúng ta cho thân người là thật, tâm suy tư nghĩ tưởng cũng là thật. Do mê lầm, chấp chặt như vậy nên chúng ta cứ lo tìm cách gom góp tài sản, của cải cho mình và con cháu mai sau.
Một sốcông trìnhnghiên cứuvào những năm 1990ghi nhậnCFS cóliên quan đếnnhiễm siêu vi như retrovirus Việc chữa trị hội chứng này có khó khăn vì khó xác địnhnguyên nhân.Bác sĩphải khám và loại trừ tất cả các bệnhthực thểcótriệu chứnggây mệt mỏivà gầnnhư khôngtìm đượcnguyên nhânchủ yếu nào dẫn đến hội chứng này để chỉ có thể gọi đó là mệt mỏi vô cớ [cũng giống nhưtriệu chứngsốtthường haychẩn đoánsốt không rõ nguyên nhân].
Về thuốcđiều trịCFS, chủ yếubác sĩcho dùng thuốc trịtriệu chứngliên quan. Đối vớitriệu chứnghết xí quách,bác sĩcho dùng thuốcbồi dưỡngsức khỏe. Ở một số ít nước phương Tây trước đây, người ta chuộng sử dụngthuốc tiêm là cao gan [hy vọngbổ dưỡng cơ thể các chất bổ dưỡng lấy từ gansúc vật, kiểu như ở nước ta trước đây rất chuộng dùng Campolon, Campovit, Sirepar là thuốc trích tinh gan và nay không cònsử dụngnữa] hoặc thuốc tiêm chứa acid folic, vitamin B12 nhưng nay đã đượcchứng minhlà chẳng cótác dụnggì với CFS.
Bác sĩcó thể cho dùng các thuốc trị cáctriệu chứngkhác như: thuốc chống viêm giảm đau để trị nhức đầu, đau nhức cơ xương; thuốc kháng histamin và thuốc co mạch chống sung huyết đểđiều trịchứng nhưviêm mũi dị ứng, viêm xoang; thuốc chống trầm cảm để trị chứngmất ngủdo trầm cảm và làm người bệnhcảm thấy hưng phấn trở lại
Đối với người bịmệt mỏivô cớ, trước đây ngay ở ta đã cótình trạngtự ýlạm dụngthuốc rất nguy hiểm. Đó là tình trạngngười bệnh không đi khám bệnh mà tự ý mua và dùng thuốckích thíchhệthần kinhtrung ương là amphetamin [biệt dược MAXITONnổi tiếngở miền Nam trước đây] và một số dẫn chất của nó để trị chứng hết xí quách.
Hiện nay ở các nước công nghiệp phát triển thường xảy ra hội chứng có tên là Hội chứng mệt mỏi kinh niên [Chronic fatigue syndrome, viết tắt là CFS] mà nguyên nhân sinh bệnh rất khó xác định
Vàhậu quảcủa việcsử dụngthuốcbừa bãinày là một số người bị nghiện thuốc [giống như nghiện ma túyvà sau đó phải dùng đếnma túy], bị một sốtác dụngphụ về tim mạch và nhất là, có khuynh hướng tự tử sau khi ngưng thuốc. Điều cũng cầnlưu ýlà thuốc lắc [dimethyl- dioxy- methamphetamin, viết tắt MDMA] hiện naybị lạm dụngmột cách nguy hiểm chính là dẫn chấttương tựnhư amphetamin, cũng cótác dụngkích thích làm cho người ta hết mỏi mệt, hưng phấn và có thể khiêu vũ,nhảy nhótthâu đêm suốt sáng. Bài liên quan Dầu sống, dầu chết, ta cũng chỉ có thể dựa vào bản thân
Hiện nay, nhiều người bịhết xí quáchcũng thế, không đi khám bệnh mà tự ý dùng thuốc gọi là trịsuy nhược chức năngnhư uống thuốc: Polytonyl, Sargenor, Activarol, Surfortan, Magné B6, Glutaminol B6, Arcalion và xem thế là đủ. Hoặc có khá nhiều ngườihằng ngàydùng thuốc dạng sủi bọtcung cấpcác vitamin và chất khoáng gọi là chống oxy hóa, chống stress và chốngtriệu chứnghết xí quách vẫn khôngcải thiện.
Nênlưu ý, tất cả các thuốc vừa kể chỉ cótác dụnghỗ trợ [bị hết xí quách nhiều khi phải dùng thuốc dobác sĩchỉ định] và nên dùng thuốc hỗ trợ này đúng liều lượng [như vitamin C ngày không nên dùng quá 1 gram, dùng nhiều không có lợi vì có nguy cơ gây sỏi thận]. Xinlưu ýkhi bịmệt mỏithường xuyên, trước hết hãyxem lạichế độ làm việc, sinh hoạtcó quácăng thẳngđể sắp xếp lại tạo sự thư giãncần thiết, chế độ dinh dưỡng cóđảm bảođầy đủ và cân bằng các chất dinh dưỡng, kế đó có thể dùng thêm các thuốc gọi là hỗ trợ,bồi dưỡngkể trên.
Nhưng nếu rối loạncứ kéo dài,nhất thiếtphải đi khám bệnh đểbác sĩgiúp tìmnguyên nhân. Nênlưu ý, hết xí quách rất có thể là dấu hiệu của bệnh trầm cảm là bệnh rất dễ xảy ra hiện nay cần được phát hiện sớm để chữa trị đúng cách [bệnh trầm cảmnếu khôngđược chữa trị sớm, đúng cáchsẽ gâynguy hiểm].
Ngoài biểu hiện của CFS nói ở trên, hết xí quách còn biểu hiện của mộtrối loạnkhác là STRESS. Stress là nhữngáp lựcvề mặttâm lývà nhữngbiến độngtronggia đình, trongxã hộitác độnglêncon ngườigây mất cân bằng.Đáp ứngcủacon ngườibị stress làcảm thấycó sự căng thẳng và sự mất cân bằngthể hiệntrong cơ thể là nhữngbiến đổisinh học,sinh lýnhằmđối phólại cácáp lực, cácbiến độngvừa nêu.
Stress cũng là biểu hiện của thân tâm mệt mỏi
Ta cầnlưu ý, stress không phải luôn luôn là xấu. Với mức độvừa phải, chínnh stress giúp ta có sự hưng phấn, cảnh giác, tập trung cao độ đểđối phólại tình huống khôngthuận lợi. Docon ngườiluôn sống trong môi trường có nhữngtác nhânxâm phạm,đặc biệtcótác nhânxâm phạmvề mặttinh thần,tâm lý, nên chính nhờ stress mà ta có nhữngphản ứngcần thiếtđểđối đầuvới cáctác nhânxâm phạmđó, giúp ta có nhữngsuy nghĩtích cực,tìm cáchlàm chủthực tế,quyết tâmgiải quyếtkhủng hoảng đó và thường làthành côngtrong công việc vượt quastress.
Tuy nhiên, nếu stress cứ lặp đi lặp lại và ta không làm chủ được nó, khôngthích ứngvới nhữngbiến đổido nó đưa đến, cơ thể ta có thể bịrối loạnvề mặtthể chấtvàtâm thần. Nhiềunghiên cứuđãchứng minhkhi bị stress, cơ thể có nhữngbiến đổimà nhữngbiến đổinày có thểtrở thànhnguy cơ gây bệnh như sau:
Khi bị stress, có sự tăng tiết hormon [nội tiết tố] như các glucocorticoid và adrenalin ở tuyến thượng thận [tuyến nằm úp trên hai quả thận] làm cho mạch máu co lại, giữ natri và nước lại trong cơ thể làm bài tiết ít nước tiểu đưa đến tăng huyết áp.Vì vậy, người bị stressthường xuyêndễ có nguy cơ bị tăng huyết áp.
Khi bị stress, có sự tăng tiết các hormon ở hệthần kinhnhư hormontăng trưởng[somatostatin], prolactin, các endorphin [còn gọi là morphin nội sinh, đây được xem là ma túy dochính cơthể tiết ra]. Các hormon này cũngảnh hưởngđếnhệ thốngmiễn dịch của cơ thể làm giảm sự đề kháng đưa đến dễ bị nhiễm trùng.
Khi bị stress, có sự phóng thích insulin hoặc insulin tiết ra đủ nhưng tế bào lờn insulin khôngtiêu thụđược đường glucose dẫn đến tăng lượng đường này trong máu được gọi là bệnh đái tháo đường týp 2.
Khi tâm không an tức bị stress thì thân sinh ra bệnh.
Khi bị stress, có sựrối loạnchuyển hóachất béo làm tăng lượng triglycerid, tăng lượng cholesterol xấu trong máu mà nhiều người gọi là cao mỡ trong máu dẫn đếnđóng cặnmỡ trong thành động mạch gây xơ vữa động mạch. Người bị stressthường xuyêndễ có nguy cơ bị các bệnh tim mạch, bị đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, bị đột qụy, bịtai biếnmạch máu não chính một phần do cao mỡ trong máu. Bài liên quan Cải tâm để trở thành người có dung mạo hấp dẫn theo lời Phật dạy
Ngoài cácrối loạnthể chấtkể trên, stressthường xuyêncũng dễ đưa đến cácrối loạntâm thầnnhư:mất ngủ, suy nhượctâm thần, trầm cảm Người bị stressthường xuyêncũng thườngăn uốngkém,hoạt độngthể chất kém và dễ tìm đến rượu, thuốc gây nghiện [có người tìm đếnma túy] dùng làmphương tiệngiảm thiểustress, do đó dễtrở thànhngười nghiện.
Những điều trình bày ở trên cho thấy đúng là khitâm khôngan tứcbị stress thì thân sinh ra bệnh. Nhưng có điều rất quan trọng cần biết là đối với stress, phòng dễ hơn trị. Người ta bàn nhiều về cácbiện phápphòng chống stress. Có cácbiện phápđơn giảnnhư: tìm đến nhàtham vấn, học cáchchấp nhận, chia sẻ với bạn tâm giao,lập danhsáchưu tiêntrong công việc, biếtgiới hạncủa mình và không cho mình luôn là đúng, dànhthời gianthích hợpchi nghỉ ngơi,vui chơigiải trívà giúp đỡ người khác
Hóa giải stress bằng Thiền
Và để hóa giải stress một cách hữu hiệu, thế giớihiện nayquan tâmngày càng nhiều đến phương thứckỳ diệuđã được cácnhà tuhọc phương Đông thực hànhtừ ngàn xưa, đó là Thiền.
Thiền là gì? Thật khó đểmô tảcái gì đó không phải để nói mà là hành động. Chỉ có những người nào đó đãtrải quatrạng tháigọi là bị stress vàthực hànhThiền thì mới biết Thiền là gì, đặc biệtmới thấm thíaThiền hóagiải stress một cáchkỳ diệura sao. Không chỉ hóa giải stress mà ngườihốt nhiênngộ Thiềnnhờ hànhthâm bát nhã Ba lamật [Tâm kinh] sẽđạt đượcan nhiêntự tại, thậm chíthõng tay đi vàochợvàtiếp nhậncáithâm diệubấtkhả tri.
Trong hạn hẹp củangôn từ, mạo muộimô tảđôi điềuThiền hóagiải stress ra sao. Nếu thất tình lục dục đưa đến stress thì Thiền chính là sựtự dogiải thoáttừ bất cứ động cơ nào củathèm muốn,sợ hãilo âu, sầu hận,xung độttriền miêntrongtâm lý.
Nếu stress tạo ra do sự vong thân trong tình trạng đảo điên của cuộc sống thì Thiền là sự im lặng tuyệt đối để khám phá lấy chính mình, để là một cách thấy giúp con người thấy được bản lai diện mục tràn đầy an lạc.
Nếu stress tạo ra do sự vong thân trongtình trạngđảo điêncủa cuộc sống thì Thiền là sựim lặngtuyệt đốiđểkhám phálấy chính mình, để là một cách thấy giúpcon ngườithấy được bản lai diện mục tràn đầyan lạc.
Nếu bị stress do sựlăng xăng, bép xép,bất ancủatâm lývì cứ hướng vềquá khứ, tương lai thì Thiền làchấm dứtvọng niệm,chứng nghiệmhiện tiềnđểbuông xảtrọn vẹn.
Thân tâm theo Phật pháp
Trong Phật pháp, thân và tâm là hai yếu tố quan trọng luôn liên hệ chặt chẽ, mật thiết với nhau trong một cơ thể con người. Trước giờ chúng ta cho thân người là thật, tâm suy tư nghĩ tưởng cũng là thật. Do mê lầm, chấp chặt như vậy nên chúng ta cứ lo tìm cách gom góp tài sản, của cải cho mình và con cháu mai sau. Đầu tiên ta chấp cảnh, sau mình chấp thân và tâm là thường, là ngã.
Phật dạy thân người do bốn chất đất - nước - gió - lửa giả hợp mà có, song bốn chất này thường xung khắc nhau. Thân chúng ta những chất cứng như da, thịt, gân, xương, tóc, răng thuộc về đất. Những chất lỏng như máu, mủ, mồ hôi, nước mắt thuộc về nước.
Phật dạy tâm người là cội nguồn của thiện - ác, thân người là rừng tội lỗi hay là rừng công đức. Khi tâm chúng ta khởi nghĩ một điều gì thì ta cho đó là chân lý, nếu có ai không chấp nhận và chống đối lại ta sẽ tức giận, mắng chửi, la hét um sùm Từ đó, tất cả mọi mầm mống đấu tranh đều từ tâm mà ra,
Tuy nhiên, đến khi tâm có ý thức thấy được mầm đấu tranh sẽ dẫn đến sự chống đối và tìm cách sát phạt nhau, thấy được sự tác hại của nó thì tâm sẽ quay lại chính mình.
Chúng ta theo lời Phật dạy biết phán xét và thấy rõ tâm là người điều khiển nên thân mới hành động. Tâm hiểu đúng, phát ra lời nói chân chính sẽ dẫn đến hành động thiện ích. Nhưng nếu tâm tham lam, ích kỷ, keo kiết thì làm sao mở lòng giúp đỡ cho người được.
Phật khuyên dạy các đệ tử hãy tránh xa hai cực đoan:
Một là đắm say các dục vọng, tham muốn thấp hèn, thô bỉ, có tính cách phàm phu tục tử, không dẫn đến đức hạnh Thánh nhân, không liên hệ đến mục đích tu tập, giác ngộ, giải thoát.
Hai là tự mình ép xác, khổ hạnh quá mức, làm thân đau đớn, mệt mỏi, tâm không được thanh tịnh, sáng suốt, không xứng đáng là bậc hiền Thánh, không liên hệ đến mục đích tu tập, giác ngộ, giải thoát.
Nếu ta luôn tỉnh giác hàng ngày, ý thức ba việc thường chớ đủ là ăn mặc, ngủ; hay nói cho đúng hơn, ta phải muốn ít, biết đủ, chỉ ăn uống điều độ vừa đủ để nuôi thân, làm việc, vận động hợp lý, ngủ nghỉ cho có chừng mực, nên thân khỏe mạnh, tinh thần sáng suốt, nhờ vậy mình dễ dàng buông xả mọi dính mắc trong cuộc đời mà thành tựu đạo pháp.
Nguyễn Hữu Đức