Chợ Tế – Đoàn Văn Cừ
Bấ cứ a yêu văn chương nước nhà đều bế đến nhà hơ nổ ếng của làng hơ Vệ Nam là Đoàn Văn Cừ, mộ hồn hơ khêm nhường và lặng lẽ. Ngườ a nhắc đến Đoàn Văn Cừ là nhắc đến bà hơ Chợ Tế, mà nhắc đến chợ Tế là sẽ ưởng ượng ra mộ phên chợ Tế quê vừa đẹp đẽ, vừa náo nhệ và rộn rã vô cùng.
Dả mây rắng đỏ ần rên đỉnh nú
Sương hồng lam ôm ấp má nhà ranh
Trên con đường vền rắng mép đồ xanh
Ngườ các ấp ưng bừng ra chợ Tế...
Mộ hình ảnh làng quê qun huộc hện ra, bình yên và gản ị. Đã hành qun huộc, những phên chợ Tế ngày 30 lúc nào cũng rộn rã, đông vu nhấ. Bà hơ Chợ Tế là vẻ đẹp đan xn của con ngườ và hên nhên, bằng cá nhìn đôn hậu, ấm áp mà rong rẻo của ngườ vế.
Chợ Tế quê hanh bình, ươ vu và rộn ràng vớ bao ếng cườ
Từng chỉ chỉ, áng đệu, âm hanh, né mặ của những con ngườ, sự vậ rong phên chợ Tế được ác gả mêu ả rấ chận hực, rấ đáng yêu. Chỉ đơn gản là mộ phên chợ Tế mà oá hế được mộ vẻ đẹp của mùa xuân nơ làng quê hanh bình và mộc mạc.
Những hằng cu áo đỏ chạy lon xon
Và cụ gà chống gậy bước lom khom
Cô yếm hắm ch mô cườ lặng lẽ
Thằng m bé ép đầu bên yếm mẹ
Ha ngườ hôn gánh lợn chạy đ đầu
Con bò vàng ngỗ nghĩnh đuổ ho sau...
Vậy là phên chợ đầy đủ cả rẻ, cả gà, cả nam, cả nữ rong mộ phên chợ Tế quê. Ngườ mua, kẻ bán cứ ấp nập đông vu ho ngò bú của h sĩ:
Ngườ mua bán ra vào đầy cổng chợ
Con râu đứng vờ m ha mắ ngủ
Để lắng ngh ngườ khách nó bô bô
Anh hàng ranh kxu kị quẩy đô bồ
Tìm đến chỗ ngườ đông ngồ ở bán
Mộ hầy khóa gò lưng rên cánh phản
Tay mà nghên hí hoáy vế hơ xuân
Cụ đồ nho ừng lạ vuố râu cằm
Mệng nhẩm đọc và hàng câu đố đỏ
Bà cụ lão bán hàng bên mếu cổ
Nước hờ gan gộ óc rắng phau phau...
Thờ gan, màu sắc, âm hanh và sự chuyển động của con ngườ ạo nên mộ bức ranh bằng hơ snh động và ấn ượng. Tếng cườ nó, sự rộn ràng và vu vẻ của buổ chợ cứ ừng chú, ừng chú mộ hấm vào lòng ngườ đọc, ưởng chừng những sự vu vẻ ấy còn văng vẳng đâu đây hì chợ đã an, ngườ đã về và đành lạ đợ đến mùa xuân sau, chợ Tế sau.
Ông Đồ Vũ Đình Lên
Mỗ năm hoa đào nở
Lạ hấy ông đồ gà
Bày mực àu gấy đỏ
Bên phố đông ngườ qua
Bao nhêu ngườ huê vế
Tấm ắc ngợ khn à
Hoa ay hảo những né
Như phượng múa rồng bay...
Chắc hẳn rong chúng a không a còn xa lạ gì vớ những vần hơ qun huộc của bà hơ Ông đồ của h sĩ Vũ Đình Lên. Ngườ Vệ ừ xa xưa là những ngườ ôn rọng chữ nghĩa, sách hánh hền, có ục lệ xn chữ đầu năm để mong cầu những đều ố đẹp rong năm mớ.
Tục xn chữ đầu năm là mộ phong ục đẹp rong văn hóa ngườ Vệ
Đầu năm xn chữ ông Đồ về ro là mộ phong ục đẹp đã lưu ruyền qua nhều hế hệ ngườ Vệ. Như mộ ấu hệu báo xuân, cứ mỗ năm hoa đào nở, mộ mùa xuân mớ lạ về, ngườ a lạ rủ nhau đ xn chữ ông Đồ để về ro Tế. Dẫu chỉ mộ góc nhỏ rên phố ồn ào, nhưng những chữ mà ông Đồ vế ra đẹp và à hoa lắm, nhận được bao sự khn ngợ, rân rọng. Chữ vế ấy là hộ ụ ấ cả những à hoa, lý ưởng, khá vọng của ngườ học chữ hánh hền, sống động như phượng múa, như rồng bay.
Rồ cứ mỗ năm mỗ vắng, ngườ huê vế hưa ần, chẳng còn a mặn mà vớ Nho học nữa. Ông Đồ vẫn ngồ ở đó, bên phố ngườ qua lạ vớ mực àu, gấy đỏ nhưng chẳng a hay. Cảnh buồn hu hắ kh mưa bụ mùa xuân găng mắc, lá vàng rơ rên gấy:
Ông đồ vẫn ngồ đó
Qua đường không a hay
Gấy đỏ buồn không hắm
Mực đọng rong nghên sầu
Năm nay hoa đào nở
Không hấy ông đồ xưa
Những ngườ muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây gờ
Bà hơ khép lạ rong âm hưởng buồn và sự ếc nuố đến khắc khoả của ngườ vế. Những ngườ muôn năm cũ ấy, những ngườ lưu gữ né văn hóa cổ ruyền của ân ộc, những ngườ đã ừng khắc gh hồn vệ qua ừng né chữ đã bị Âu hóa, bị văn mnh mộ hờ quên lãng.
Nhưng hôm nay đã khác, ngườ a đã lạ bế rân rọng né đẹp xn chữ đầu năm, chẳng những hế mà phố Văn Mếu [Hà Nộ] cứ ịp đầu xuân là có bế bao ông đồ, bà đồ ngồ bày mực, nghên, gấy, bú. Phố ấp nập hơn nhưng lá vàng chẳng còn rơ u hoà rên gấy nữa.
Tế của mẹ ô – Nguyễn Bính
Cứ mỗ ịp Tế đến, ngườ bận rộn nhấ chính là ngườ mẹ, ngườ phụ nữ rong nhà. Mộ cá Tế xưa hện lên rõ né kh đọc lạ bà hơ Tế của mẹ ô của nhà hơ Nguyễn Bính.
Th sĩ chân quê, ngườ a gọ Nguyễn Bính bằng cá ên đặc bệ như vậy. Trong những bà hơ về nông hôn của Nguyễn Bính, Tế của mẹ ô là mộ bà hơ được nhều ngườ nhớ, nhều ngườ huộc. Mộ rong những bà hơ về Tế hay nhấ của nền văn học Vệ Nam.
Tế đến mẹ ô vấ vả nhều
Mẹ ô lo lệu đủ răm chều
Sân gạch, ường hoa ngườ qué lạ
Vẽ cây rừ quỷ, gồng cây nêu
Nuô ha con lợn ừ ngày xưa
Mẹ ô ính đến Tế hì vừa
Trữ gạo nếp hơm, mo gó bó
Dọn nhà, ọn cửa rửa bàn hờ...
Ngườ mẹ ngày Tế bận rộn là hế, bao công vệc đến ay, nào qué ọn, nào rang hoàng nhà cửa, nào lo hị lợn, gạo nếp để gó bánh chưng... Cá Tế xưa được ngườ mẹ lo lắng, chuẩn bị cả năm, chứ chẳng như ngày nay, chỉ cần và ếng ra cửa hàng, sêu hị là đã đủ.
Tế của mẹ ô bình ị mà ấm áp, chân quê
Tế mẹ còn mua ranh Đông Hồ, mua bánh pháo cho lũ rẻ rong nhà, hay vì những bánh quà như ngày hường. Mộ ga đình nề nếp, ga phong được Nguyễn Bính mêu ả hậ rõ ràng, ch ế vớ đầy đủ các lễ ngh, phong ục. Đêm gao hừa con cháu đứng rước bàn hờ ên ổ, hành kính mờ ông bà về ăn Tế. Sáng mồng 1, ngày đầu năm mớ phả ậy sớm, lanh lẹn, rửa mặ nước lá mù hơm để cả năm may mắn, ố lành.
Sáng nay mồng mộ sớm nh sương
Mẹ ô cấm chúng ô ra đường
Mở hàng mỗ đứa năm xu rưỡ
Rửa mặ nước mù hoa đượm hương
Thầy ô lấy mộ ờ hoa ên
Bú lông ầm mực vế lên rên
Trên những gì gì ô chẳng bế
Gữa đề năm háng, ướ đề ên...
Tế xưa đố chếu lạ vớ Tế nay, nhều phong ục đẹp đã bị ma mộ. Đó cũng là chuyện ễ hểu, bở xã hộ ngày càng phá rển, các phong ục cũng ần hích ứng vớ đờ sống cho phù hợp. Ngườ a chỉ ìm hấy mộ Tế Vệ ho đúng nghĩa ở những vần hơ Tế. Cứ mỗ ịp xuân về, a lạ đọc lạ những vần hơ xuân ý nghĩa, để nhớ Tế xưa và rân rọng Tế nay.