Available in English
Tôi luôn cảm thấy vui khi làm được điều gì đó có ích cho đất nước Việt Nam. Và trong hơn 10 năm làm việc cho Ngân hàng Thế giới, tôi đã luôn nhận được niềm vui đó qua công việc của mình, một công việc giúp cho sự phát triển của ngành giao thông vận tải Việt Nam. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu mà ngành giao thông vận tải Việt Nam đã đạt được, vẫn còn những thách thức cho sự phát triển bền vững của ngành khiến tôi phải trăn trở.
Tôi còn nhớ vài năm trước khi tình cờ nói chuyện với một đồng nghiệp của tôi là chuyên gia về HIV/ AIDS. Chị nói những năm gần đây ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong số những người đến xét nghiệm HIV tại các Trung tâm y tế thì đa phần lại là những người phụ nữ có chồng đang làm việc ở các dự án hạ tầng giao thông. Tôi đem chuyện này kể lại cho các công nhân và cán bộ đang làm việc trong dự án của mình ở Đồng bằng sông Cửu Long. Và tôi đã thực sự lo lắng khi nhận thấy vốn hiểu biết về HIV/ AIDS của họ rất hạn chế. Một câu hỏi cứ lớn dần trong tôi: “Chúng ta cần phải làm gì để có thể bảo vệ những con người này khỏi căn bệnh chết người?”.
Việt Nam đã làm được rất nhiều trong việc ngăn chặn đại dịch HIV/ AIDS, với việc cho đến nay tổng số ca nhiễm vẫn ở dưới mức công bố dịch là 0.3% tổng số dân. Ở Việt Nam chúng ta vẫn thường nói “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” và một trong số những chương trình phòng chống HIV/ AIDS thành công nhất của Việt Nam là nâng cao nhận thức và hiểu biết về HIV/ AIDS cho nhóm người có nguy cơ cao như gái mại dâm, người tiêm chích ma túy, v.v.
Sau đó, cùng với những đồng nghiệp từ AusAID, chúng tôi đã đưa ra một chương trình tương tự nhưng hướng tới các công nhân xây dựng và cán bộ trong dự án của mình, là nhóm người “nay đây mai đó” khi phải thường xuyên phải chuyển nơi ở của mình từ công trường này sang công trường khác. Và chương trình Nâng cao Nhận thức và Phòng tránh HIV/ AIDS [HAPP] đã ra đời từ đầu năm 2011 nhằm đem lại sự hiểu biết về HIV/ AIDS cho các công nhân đang làm việc tại dự án Phát triển cơ sở hạ tầng Đồng bằng sông Cửu Long.
Được thực hiện trong 18 tháng nhưng lợi ích mà chương trình đem lại không chỉ giới hạn ở những người công nhân xây dựng. Cùng với hơn 1,200 cán bộ và công nhân đang làm việc [chiếm khoảng 50% tổng số người của dự án], có khoảng hơn 3,200 người dân địa phương cũng đã được tham gia vào các khóa đào tạo về nâng cao nhận thức và phòng chống HIV/ AIDS. Chương trình đã cung cấp cho họ những kiến thức vầ căn bệnh thế kỷ này và dạy họ cách sử dụng bao cao su sao cho đúng cách và an toàn. Chương trình cũng đã mời một số người nhiễm HIV đến giao lưu nhằm làm cho các học viên hiểu rõ hơn bản chất của căn bệnh và cũng để nhằm giảm bớt sự xa lánh và kỳ thị của xã hôi đối với họ.
Một phụ nữ mại dâm tham dự lớp học nói với tôi rằng cô ấy sẽ “cố gắng thuyết phục những khách hàng của mình sử dụng bao cao su. Tôi sẽ nói với họ rằng tôi rất sợ bị lây truyền HIV, tôi muốn tránh được căn bệnh và tôi cũng họ cũng được như vậy. Họ cần biết cách bảo vệ họ và bảo vệ cho chính gia đình mình”.
Kết quả đào tạo của chương trình rất đáng khích lệ vì có tới 60%, so với chỉ khoảng 10%, số người tham gia đào tạo cho biết họ đã hiểu biết được những rủi ro có thể làm họ bị lây nhiễm hay dương tính với HIV. Gần 90% số người dự học trả lời rằng bây giờ hộ đã cảm thấy thoái mái hơn rất nhiều khi ngồi ăn cùng với người nhiễm HIV, so với tỷ lệ khoảng 50% trước đây . Chương trình cũng đã khuyến khích mọi người đến các trung tâm xét nghiệm HIV tự nguyện để được tư vấn và xét nghiệm HIV. Tỷ lệ số người sau đó đi xét nghiệm tự nguyện đã tăng lên đáng kể, từ 30% lên 70%. Những con số này quả là ấn tượng đúng không?
Qua chương trình này, cũng đã có khoảng 120 công nhân được trang bị những kiến thức cần thiết để khi trở về công trường, họ có thể đào tạo lại cho những đồng nghiệp của mình cũng như cộng đồng bên cạnh công trường. Điều này rất quan trọng nhằm đảm bảo rằng sự hiểu biết về HIV/ AIDS được bền vững ngay cả sau khi chương trình kết thúc vào cuối năm 2012. Công nhân Lê Phước Lai, một trong số 120 công nhân nói trên, chia sẻ với chúng tôi “đây không phải là một việc dễ nhưng tôi thấy vui khi được làm việc này vì tôi thấy tôi đang làm được một việc gì đó có ích cho các đông nghiệp của tôi, hơn nữa tôi cũng thấy tự tin hơn vì đã biết cách bảo vê cho chính mình”.
Chúng tôi cũng đã phân phát khoảng 3,000 Sổ tay “HIV/ AIDS, Công việc và Bạn”, được viết dễ hiểu và chứa đựng nhiều thông tin bổ ích về HIV/AIDS, tới các cán bộ và công nhân xây dựng cũng như cộng đồng dân cư quanh công trường để họ có thể đọc những lúc rỗi rãi.
Tôi rất vui về kết quả đạt được của chương trình cũng như được nghe những câu chuyện của chính những người “trong cuộc”. Tới đây tôi dự định sẽ nhân rộng chương trình cho tất cả các dự án hạ tầng giao thông của Việt Nam để có thể giúp cho tất cả các cán bộ và công nhân xây dựng có thể bảo vệ họ, bảo vệ gia đình họ và bảo vệ cộng đồng khỏi căn bệnh thế kỷ này. Tôi muốn “lan truyền” chương trình này để góp phần hạn chế tối đa sự lan truyền của HIV/ AIDS ra cộng đồng.
Vì một Việt Nam vững mạnh!
- Ý nghĩa của Ngày Thế giới phòng chống bệnh AIDS
Ngày thế giới phòng chống bệnh AIDS [World AIDS Day] được tổ chức hàng năm vào ngày 1 tháng 12, nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về đại dịch AIDS do việc lây nhiễm HIV, kêu gọi các quốc gia toàn thế giới trong nỗ lực phòng chống HIV/AIDS để Không còn người nhiễm mới HIV, Không còn phân biệt đối xử và Không còn người tử vong do AIDS với mong muốn tiến tới kết thúc dịch AIDS vào năm 2030, để AIDS không còn là một mối nguy cho sức khỏe cộng đồng.
Mẫu máu có HIV dương tính được phát hiện đầu tiên vào năm 1959 tại Zaize - châu Phi. Mãi đến năm 1981, bệnh AIDS trên lâm sàng được phát hiện đầu tiên tại Mỹ. Thành phố nơi dịch HIV bùng phát đầu tiên là Kinshasa, nay là thủ đô Cộng hòa Congo.
Dịch HIV/AIDS tuy mới xuất hiện từ thập niên 80 nhưng đã nhanh chóng lan ra toàn cầu. HIV tấn công mọi đối tượng nhưng chủ yếu là thanh niên, phụ nữ, trẻ em. Đại dịch HIV/AIDS là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người; ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế, xã hội và tương lai nòi giống của các dân tộc.
Còn ở Việt Nam, trường hợp nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện vào tháng 12 năm 1990 tại thành phố Hồ Chí Minh. Dịch HIV/AIDS bắt đầu bùng nổ từ năm 1993 trong nhóm những người nghiện chích ma túy tại thành phố Hồ Chí Minh. Sau đó dịch bắt đầu lan ra các tỉnh. Đến cuối tháng 12/1998, toàn bộ 61 tỉnh, thành trong cả nước đều đã phát hiện có người bị nhiễm HIV.
Theo các nhà nghiên cứu, nếu đẩy mạnh các biện pháp tích cực phòng chống HIV/AIDS, tới năm 2030, HIV/AIDS sẽ không còn là mối đe dọa toàn cầu về sức khỏe, cứu 21 triệu người thoát chết và ngăn ngừa được 28 triệu trường hợp bị nhiễm virus.
- Đôi điều cần biết về bệnh HIV/AIDS
HIV [Human Immunodeficiency Virus] là loại virus phá huỷ các tế bào của hệ miễn dịch, khiến cơ thể không còn khả năng chống lại các vi khuẩn, virus khác và nấm gây bệnh. Do đó bệnh nhân dễ bị một số loại ung thư và nhiễm trùng cơ hội mà bình thường có thể đề kháng được.
AIDS [Acquired ImmunoDeficiency Syndrome] là một bệnh mạn tính do HIV gây ra. AIDS là giai đoạn cuối cùng của quá trình nhiễm HIV được thể hiện bởi các bệnh nhiễm trùng cơ hội, ung thư và các bệnh liên quan đến rối loạn miễn dịch dẫn đến tử vong. Thời gian từ khi nhiễm HIV đến biến chuyển thành bệnh AIDS tùy thuộc vào hành vi và đáp ứng miễn dịch của từng người nhưng tựu chung lại trong khoảng thời gian trung bình là 5 năm.
Nhiễm trùng cơ hội là những nhiễm trùng xảy ra nhân cơ hội cơ thể bị suy giảm miễn dịch do bị nhiễm HIV.
HIV lây truyền qua 3 đường: qua quan hệ tình dục, qua đường máu hoặc truyền từ mẹ sang con trong thời kỳ mang thai, sinh đẻ và cho con bú.
Nhưng lưu ý HIV không lây truyền qua:
- Giao tiếp thông thường: ôm, hôn, bắt tay, nói chuyện, ho, hắt hơi,...
- Dùng chung nhà tắm, bể bơi, bồn tắm, mặc chung quần áo, ngồi chung ghế,...
- Ăn uống chung bát đũa, cốc chén,...
- Côn trùng và súc vật không lây truyền HIV: ruồi, muỗi, chấy, rận, chó, mèo, gà, chim,..
Điều trị HIV/AIDS: Tổ chức Y tế Thế giới cho biết đến nay, điều trị bằng thuốc kháng virus ARV được coi là điều trị đặc hiệu vì nó làm ức chế sự nhân lên của virus, từ đó duy trì được lượng virus thấp nhất trong máu và duy trì được tình trạng bình thường của hệ miễn dịch.
- Việt Nam hưởng ứng Ngày Thế giới phòng chống bệnh AIDS
Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống AIDS năm 2020, Bộ Y tế phát động trong cả nước Tháng Hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS từ ngày 10/11 đến ngày 10/12/2020 với chủ đề là “30 năm ứng phó và cơ hội chấm dứt đại dịch AIDS tại Việt Nam”. Năm 2020 đánh dấu cột mốc 30 năm kể từ khi ca nhiễm HIV đầu tiên tại Việt Nam được phát hiện.
Việt Nam trong các nỗ lực thực hiện mục tiêu 90-90-90 [mục tiêu 90-90-90 là 90% người nhiễm HIV biết tình trạng của mình, 90% người được chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus và 90 % người nhiễm HIV đã được điều trị bằng thuốc kháng virus kiểm soát được số lượng virus ở mức thấp].
KHẨU HIỆU CỦA THÁNG HÀNH ĐỘNG QUỐC GIA PHÒNG, CHỐNG AIDS NĂM 2020
- Cộng đồng chung tay - Kết thúc ngay dịch AIDS.
- Xét nghiệm là cách duy nhất để biết tình trạng nhiễm HIV của bạn.
- Xét nghiệm HIV sớm là để bảo vệ chính mình và người thân.
- Tuân thủ điều trị ARV để đạt được tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện.
- Dự phòng và điều trị HIV/AIDS - Không để ai bỏ lại phía sau.
- Người có hành vi nguy cơ cao nên xét nghiệm HIV định kỳ 6 tháng 1 lần.
- Điều trị ARV ngay khi phát hiện giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh và giảm lây nhiễm HIV cho người khác.
- Tham gia bảo hiểm y tế là cách tốt nhất để người nhiễm HIV được điều trị HIV/AIDS liên tục suốt đời.
- Phụ nữ mang thai cần xét nghiệm HIV để dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
- Hãy sử dụng bao cao su để bảo vệ cho bạn và người thân.
- Dùng riêng bơm kim tiêm sạch giúp phòng lây nhiễm HIV.
- Khi điều trị mà không còn phát hiện vi rút - không có lây truyền HIV cho bạn tình.
- PrEP giúp bạn dự phòng lây nhiễm HIV.
- Không kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS.
Bạn hãy quan tâm những điều lưu ý trên để bảo vệ sức khỏe, hạnh phúc của bạn và những người thân yêu của bạn: gia đình, bạn bè,…