Phương pháp luận là một khái niệm hay thường gặp trong nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, trong nghiên cứu khoa học, rất nhiều bạn học vẫn còn nhầm lẫn giữa hai khái niệm phương pháp và phương pháp luận. Căn nguyên của vấn đề này là chúng ta chưa thực sự nắm rõ bản chất khái niệm cũng như ý nghĩa phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Đừng lo lắng, trong bài viết này Luận Văn 2S sẽ giúp bạn làm rõ vấn đề này. Cùng theo dõi nhé.
Có thể bạn quan tâm:
→ Hướng dẫn viết tiểu luận phương pháp nghiên cứu khoa học
Phương pháp luận [Methodology] là gì?
Phương pháp luận hay lý luận về phương pháp [tiếng Anh: Methodology] là hệ thống cơ sở lý luận cho phương pháp nghiên cứu. Bao gồm những nguyên tắc, quan điểm xuất phát từ một lý thuyết hoặc một hệ thống lý luận nhất định [trước hết là những nguyên lý, quan điểm liên quan đến thế giới quan] để chỉ đạo việc tìm kiếm, xây dựng, lựa chọn và vận dụng các phương pháp cũng như trong việc xác định phạm vi, khả năng áp dụng các phương pháp ấy phù hợp với mục tiêu của bạn, đem lại hiệu quả tối đa. Hay nói cách khác, phương pháp luận chính là lý luận về phương pháp bao hàm hệ thống các phương pháp, nhân sinh quan và thế giới quan của người sử dụng phương pháp và các nguyên tắc để giải quyết các vấn đề đã đặt ra
Chẳng hạn như: bạn muốn biết về kinh nghiệm khi mua thực phẩm ở Hoa Kỳ, bạn sẽ sử dụng phương pháp luận hiện tượng học [khoa nghiên cứu về những bản chất của một hiện tượng cụ thể] và từ đó bạn có thể chọn ra phương pháp đem lại hiệu quả tốt nhất từ các phương pháp khác nhau để thu thập dữ liệu này. Từ đó, bạn có thể thực hiện một cuộc điều tra theo ngữ cảnh mua sắm cùng với những người tham gia; bạn cũng có thể phỏng vấn một số ít người tham gia và yêu cầu họ kể lại trải nghiệm mua sắm tạp hóa gần đây nhất của họ; hoặc bạn có thể chọn thực hiện khảo sát và đặt câu hỏi tương tự cho hàng trăm người tham gia. Bởi vì cuộc điều tra theo ngữ cảnh giúp nhà nghiên cứu tiến gần hơn đến bối cảnh thực tế, kết quả có thể được coi là mạnh mẽ hơn và có thể chuyển nhượng hơn trong tương lai.
Một số ví dụ về phương pháp luận:
- Phương pháp Hiện tượng học [Phenomenology]
- Phương pháp Dân tộc học [Ethnography]
- Phương pháp Lý thuyết cơ sở [Grounded Theory]
Phân loại phương pháp luận nghiên cứu khoa học
Phương pháp luận được phân loại theo cấp độ và chia thành 2 loại chính:
Phương pháp luận chung
- Phương pháp luận chung nhất: Phương pháp luận chung nhất khái quát các nguyên tắc, quan điểm chung nhất. Là cơ sở để xác định phương pháp luận chung và phương pháp luận ngành. Phương pháp luận chung nhất phổ biến cho hoạt động nghiên cứu khoa học là triết học. Triết học Mác-Lênin là phương pháp luận đáp ứng những đòi hỏi của nhận thức khoa học hiện đại cũng như hoạt động cải tạo và xây dựng thế giới mới.
- Phương pháp luận chung: Dùng để xác định phương pháp hay phương pháp luận của nhóm ngành có đối tượng nghiên cứu chung.
Phương pháp luận bộ môn [ngành]
Là phương pháp luận sử dụng cho các ngành/bộ môn khoa học cụ thể [chẳng hạn như ngành toán học, văn học, kinh tế học, vật lý học, sinh vật học, kiểm toán…]. Do đó, phương pháp luận bộ môn sẽ được làm sáng tỏ khi nghiên cứu những môn học tương ứng.
Luận Văn 2S hiện đang cung cấp dịch vụ viết thuê luận văn tại Tp HCM, Cần Thơ, Đà Nẵng, Hà Nội… Nếu như trong quá trình viết tiểu luận, luận văn các bạn gặp thắc mắc về phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu, xử lý số liệu… hãy liên hệ ngay với chúng tôi nhé. Với kinh nghiệm hơn 10 năm hoạt động trong lĩnh vực viết thuê cùng với đội ngũ chuyên viên học thuật có chuyên môn cao. Chắc chắn chúng tôi sẽ xử lý bài luận của bạn đạt kết quả như ý!
Ý nghĩa phương pháp luận nghiên cứu khoa học
Trong nghiên cứu khoa học, phương pháp luận là một phần vô cùng quan trọng. Bởi bản chất của nghiên cứu khoa học là việc luôn sáng tạo và không có giới hạn trong sự phát triển. Việc hoàn thiện Phương pháp luận nghiên cứu khoa học sẽ là cơ sở, tiền đề giúp nhà khoa học, nhà chuyên môn trong các lĩnh vực tìm ra cách tiếp cận mới, tìm ra các phương pháp nghiên cứu mới từ đó xác định hướng đi trong tiến trình nghiên cứu một công trình, một đề tài nghiên cứu khoa học. Mang đến những tri thức có giá trị đối với lý luận và thực tiễn giúp nâng cao nhận thức thế giới và cải tạo thế giới.
Phương pháp luận nghiên cứu khoa học là công cụ giúp nhà khoa học, nhà quản lý và thực hành sáng tạo khoa học làm sáng tỏ bản chất và hoạt động nghiên cứu khoa học bởi nó chính là là kết quả của quá trình khái quát lý thuyết và thực tiễn nghiên cứu khoa học. Không những thế, phương pháp luận còn có nghĩa đối với các nhà nghiên cứu bởi nó thể hiện cơ chế tư duy sáng tạo trong nhận thức cũng như các kỹ năng thực hành sáng tạo của họ.
Trên đây Luận Văn 2S đã cung cấp đến bạn đọc các kiến thức xoay quanh khái niệm, phân loại và ý nghĩa của phương pháp luận nghiên cứu khoa học [Methodology]. Hy vọng rằng với những chia sẻ của chúng tôi, bạn đọc sẽ có thêm những kiến thức hữu ích áp dụng cho công việc học tập nói chung và viết tiểu luận phương pháp nghiên cứu khoa học, luận văn nói riêng. Đừng quên liên hệ với chúng tôi khi bạn cần sự trợ giúp nhé!
1. Phương pháp luận là gì?
Phương pháp là một hệ thống những nguyên tắc được rút ra từ những tri thức từ các quy luật khách quan. Thường dùng để điều chỉnh các hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn nhằm thực hiện mục tiêu đã định sẵn.
Phương pháp luậnkhông có định nghĩa chính xác tuy nhiên chúng ta có thể hiểu theo cách phổ biến nhất. Phương pháp luận là hệ thống các nguyên lý, các quan điểm là cơ sở. Có tác dụng chỉ đạo, xây dựng các phương pháp, xác định phạm vi, khả năng áp dụng các phương pháp và định hướng cho việc nghiên cứu tìm tòi cũng như lựa chọn, vận dụng phương pháp.
2. Vai trò của phương pháp luận trong triết học Mác – Lê nin
Đối với nhận thức và thực tiễn phương pháp luận có vai trò chỉ đạo sự tìm kiếm. Xây dựng; lựa chọn và vận dụng các phương pháp để thực hiện hoạt động nhận thức và thực tiễn. Đóng vai trò định hướng trong quá trình tìm tòi, lựa chọn và vận dụng phương pháp.
Triết học Mác – Lê nin là hạt nhân lý luận về vị trí, vai trò của con người trong thế giới đó. Trong đó triết học giữ vai trò định hướng cho sự củng cố. Đồng thời phát triển thế giới quan của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng trong lịch sử. Trang bị thế giới quan chỉ là 1 khía cạnh nhỏ của triết học Mác – Lê nin. Phương pháp luận của triết học Mác – Lênin đã góp phần quan trọng chỉ đạo. Định hướng cho con người trong nhận thức và hoạt động thực tiễn.
3. Phân loại phương pháp luận
Phương pháp luận được chia làm hai loại chính, đó là:
a. Phương pháp luận bộ môn [ngành]
Phương pháp luận bộ môn hay phương pháp luận môn học có cấp độ hẹp nhất. Ở phương pháp này, các nguyên tắc và quan điểm được rút ra từ một lý thuyết khoa học chuyên ngành, nó phải phản ánh được quy luật của một lĩnh vực cụ thể như triết học, kiểm toán, văn học, toán học,…
b. Phương pháp luận chung
Phương pháp luận chung được chia thành 2 cấp độ khác nhau:
- Phương pháp luận chung nhất: Là phương pháp thể hiện chung nhất để mô tả tổng quan nhất các nguyên tắc, quan điểm khái quát. Phương pháp này được sử dụng như cơ sở để xác định phương pháp luận chung và phương pháp luận ngành.
- Phương pháp luận chung: Là phương pháp dùng để xác định phương pháp hay phương pháp luận của nhóm có đối tượng được nghiên cứu chung.
4. Ví dụ về phương pháp luận
Đối với phương pháp luận trong kinh tế học, các nhà kinh tế có thể chấp nhận những phương pháp luận trong ngành tự nhiên, nhưng thực tiễn xã hội là một hệ thống mở. Đó có thể là có nhiều biến số can thiệp, hoặc không nhất thiết phải kiểm soát mọi yếu tố như trong phòng thí nghiệm.
Về chủ nghĩa thực chứng, lý thuyết phải nhất quán với nhau và thể hiện được sự logic của nội dung. Ví dụ một số phát biểu về phương pháp luận “Không gì có thể được chứng minh là luôn luôn đúng”:
- Chúng ta không bao giờ chắc chắn được rằng mô hình của mình là hoàn chỉnh hoặc đã thiết lập quan hệ nhân quả.
- Chúng ta tiến bộ nhờ chứng minh vấn đề là sai bằng cách lặp lại các thử nghiệm và loại bỏ những vướng mắc không có tác dụng.
5. Ý nghĩa của phương pháp luận
Phương pháp luận là gìlà điều mà chúng ta cứ mãi thắc mắc và đã được hé lộ ở trên. Thế ý nghĩa phương pháp luận ra sao, nó có thật sự quan trọng hay không?
Có phương pháp luận, bài nghiên cứu của bạn không những logic trong cấu trúc câu từ mà nội dung có sức thuyết phục rất cao. Phương pháp luận có ý nghĩa như cách để xác định hướng đi cho tiến trình nghiên cứu một đề tài và tìm ra cấu trúc logic nhất cho các công trình khoa học hiện tại.
Phương pháp luận cũng chú ý đến phương pháp tổ chức, quản lý nghiên cứu hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ, cách để nâng cao tiềm lực khoa học và để các công trình khoa học đạt hiệu quả cao.