Ngày 27-4, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an quận Nam Từ Liêm, Hà Nội cho biết đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Trần Quang Hồng [SN 1982] trú tại xã Diễn Hùng, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An để điều tra về hành vi vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm.
Trước đó, qua quá trình tuần tra kiểm soát, nắm tình hình địa bàn, các trinh sát Đội Cảnh sát kinh tế CAQ Nam Từ Liêm phát hiện thông tin tại một chung cư cao cấp trên địa bàn phường Mễ Trì, quận Nam Từ Liêm có đối tượng buôn bán mật gấu nguyên chất.
Chỉ huy CAQ Nam Từ Liêm cho hay, để bảo vệ động vật hoang dã, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật cấm hành vi buôn bán sản phẩm của động vật hoang dã. “Cách đây nhiều năm, việc mua bán mật gấu được cho phép, song ở thời điểm hiện tại, hành vi này là vi phạm pháp luật. Tuy nhiên nhiều người dân do thiếu hiểu biết nên vẫn nghĩ là được phép nên rao bán công khai” – chỉ huy CAQ Nam Từ Liêm nhìn nhận.
Tiến hành điều tra làm rõ, cuối năm 2020, các trinh sát Đội Cảnh sát kinh tế CAQ Nam Từ Liêm phát hiện Trần Quang Hồng có hành vi tàng trữ 30 lọ thủy tinh bên trong chứa dung dịch màu đen vàng, tự khai là mật gấu tươi. Hồng khai đang đợi để giao số mật gấu này cho một nam giới hẹn giao dịch qua điện thoại trước đó. Tổ công tác đã yêu cầu Hồng đưa toàn bộ tang vật về trụ sở để làm rõ.
Tại cơ quan công an, Hồng khai nhận, vào khoảng tháng 8-2020, Hồng đã mua 130 lọ mật gấu tươi của một người đàn ông tên chỉ biết tên là Duy ở Nghệ An với giá 50.000 đồng/1cc về bán lại với giá 100.000 đồng/1cc để kiếm lời. Ngày 21-12-2020, có một nam giới không quen biết gọi điện cho Hồng đặt vấn đề mua 30 lọ mật gấu tươi.
Hồng đã thỏa thuận bán với giá 3 triệu đồng và khách đồng ý, hẹn gặp để giao dịch. Khoảng 13h cùng ngày, tại trước sảnh tòa chung cư cao cấp trên địa bàn phường Mễ Trì, khi Hồng đang đứng đợi giao 30 lọ mật gấu tươi đựng trong 1 hộp carton thì bị lực lượng công an kiểm tra phát hiện.
Hồng đã thừa nhận hành vi vi phạm của bản thân tàng trữ mật gấu là sản phẩm từ loài động vật thuộc danh mục loài nguy cấp, quý hiểm, được ưu tiên bảo vệ. Ngoài ra Hồng khai, tại nơi ở của Hồng trong chung cư cao cấp còn giấu nhiều lọ chứa mật gấu khác. Cùng ngày Hồng đã chỉ địa điểm cất giấu mật gấu và tự nguyện giao nộp thêm 100 lọ mật gấu tươi.
Kết quả giám định của Viện Khoa học hình sự Bộ Công an khẳng định chất lỏng màu vàng xanh đựng trong 130 lọ thủy tinh có nhãn “1cc” là mật gấu tươi nguyên chất vì các chất trong chất lỏng này chỉ có trong mật gấu, hầu như không có trong mật của các loài động vật khác.
Kết quả giám định của Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật trưng cầu giám định 130 lọ thủy tinh thu của Trần Quang Hồng là sản phẩm của loài gấu ngựa có tên trong phụ lục I, Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ theo Nghị định 64 của Chính phủ và đồng thời có tên trong Nhóm IB, danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm.
Ngoài ra loài gấu ngựa có tên trong Phụ lục 1 Danh mục các loài động vật, thực vật hoang dã thuộc phụ lục Công ước về Buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp [CITES] của Cơ quan quản lý CITES Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn.
Không khó để khách mua được 1cc mật gấu tươi với giá 40.000 - 50.000 đồng, thậm chí, còn được đặc cách xem hút mật gấu trực tiếp.
Bán từ mật đến chân, tay gấu
Nằm dọc quốc lộ 32 Hà Nội - Sơn Tây, làng Phụng Thượng nổi tiếng với nhiều trại gấu từ nhiều năm nay. Hàng loạt biển hiệu quảng cáo về các trại nuôi gấu lấy mật ở Hà Nội nằm san sát nhau: “nuôi gấu L.T”, “trại gấu A.C”, “trại gấu T.H”… Thậm chí, chủ nhân của trại gấu còn “chưng” hàng chục cũi sắt, bên trong nhốt gấu để khách tiện trông thấy.
Theo lời quảng cáo của các chủ trại gấu, mỗi cc [1ml] mật gấu tươi loại 1tại đây được rao bán với giá 40.000 – 50.000 đồng. Nếu khách hàng có nhu cầu sẽ hút mật gấu ngay tại chỗ để “đảm bảo chất lượng”.
Các thao tác này được thực hiện thuần thục, từ việc gây mê, trói gấu, dùng ống thông và bơm để lấy mật. Do mật gấu tươi nên đắt hơn các loại thông thường. Mật gấu loại 2, đựng trong các lọ thủy tinh nhỏ, được bán với giá 20.000 – 30.000 đồng/ 1 cc [tương đương 1ml].
Mật gấu được quảng cáo nguyên chất. Ảnh: matgau.vn.
Khi được hỏi, một chủ trại gấu cho biết: “Loại gấu được nuôi ở đây là gấu nhựa, có con nặng nhất khoảng 200kg, nhẹ nhất là 90kg. Gấu đều được gắn chip để Kiểm lâm quản lý. Từ 15- 20 ngày sẽ được lấy mật một lần, cho khoảng 50–100ml mật gấu, nhưng cũng có khả năng bị tắc khi mật gấu đông thì số lượng mật lấy được ít hơn.
Việc hút mật với mật độ dày quá thì chất lượng mật sẽ giảm hoặc gây viêm nhiễm túi mật, hoặc làm gấu ốm yếu. Tuy nhiên, nếu khách cần vẫn đặc cách hút ngay mật tươi cho khách, mua bao nhiêu cũng có”.
Khảo sát giá mật gấu tại Phụng Thượng, mức giá 30.000 – 50.000 đồng/1cc được xem là giá chung cho khách lạ. Theo người dân tại đây thì không có mật loại 1, hay loại 2 như nhiều trại gấu vẫn giới thiệu với khách. Thông thường, mức giá mật gấu trội lên gấp 2 - 3 lần khi các khách lạ đến hỏi mua.
Chị Hoài [chủ hàng nước nằm sát một trại gấu tại làng Phụng Thượng] cho biết: “Mật gấu chỉ có giá 10.000 – 15.000 đồng/ml thôi, không phân biệt loại nào. Thậm chí, nếu cần, họ còn bán cả chân gấu, tay gấu nếu khách đặt mua trước khoảng 2-3 ngày, giá thì khoảng 10 – 12 triệu một bộ”.
Đổi đời nhờ gấu
Tìm đến một trong những trại gấu lớn nhất tại làng Phụng Thượng, chủ trại cho biết: “Trung bình mỗi tháng có trại ở đây bán được khoảng 300 – 400ml mật gấu”.
Tuy bây giờ không phải là thời kỳ "hoàng kim" nhưng khách đến tìm hiểu và mua mật ở đây không ít, vì cho rằng mật gấu chữa bệnh tốt, lại sụt giá hơn trước rất nhiều. Trước đây, tại thời điểm mật gấu có giá 200.000 đồng/cc, cảnh mua bán tấp nập diễn ra thường xuyên, thậm chí nhiều khi còn “cháy hàng”, khách phải đặt trước cả tháng mới có mật". Vị này còn khẳng định thêm: "Không ít hộ gia đình đổi đời, có cơ ngơi khang trang, ô tô đi lại chỉ nhờ vào việc nuôi gấu".
Hai trại gấu hoành tráng ở làng Phụng Thượng [Phúc Thọ - Hà Nội].
Hiện tại, các trại nuôi gấu tại Phụng Thượng có từ 4 – 10 cũi nuôi nhốt gấu. Ước lượng số tiền thu về mỗi tháng từ việc bán mật gấu vào khoảng 9 – 12 triệu. Trừ đi chi phí nuôi gấu vào 30.000 - 40.000 đồng mỗi con/ngày, thu nhập của mỗi trại gấu dao động từ 8 – 10 triệu/tháng. So với mức giá gấp đôi, gấp ba trước kia, thu nhập này tuy đã giảm rất nhiều song lại khá ổn định, giúp các chủ trại có "của để dành" để làm giàu.
Nguy cơ bủa vây
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại khi đến đây chính là việc đảm bản an toàn cho nhiều người xung quanh khi hầu hết những lồng nuôi giữ gấu tại Phụng Thượng đều hoen gỉ, thậm chí đặt sát ngay vỉa hè đông người đi lại.
Hầu hết lồng nuôi gấu chỉ được khóa bằng một lớp khóa sơ sài, không có chuồng trại kiên cố, rộng rãi và tường bao quanh trại. Có những hộ gia đình không có khu đặt nuôi gấu riêng, đặt lồng nuôi gấu ngay trong sân nhà.
Lồng nuôi gấu tại các trại gấu Phụng Thượng [Phúc Thọ - Hà Nội].
Hầu hết gấu được nuôi trong lồng chật chội. Bị nhốt trong những chiếc lồng quá nhỏ, khiến chúng có thể bị rơi vào cảm giác bồn chồn, cảm thấy tù túng hoặc sinh bệnh tật khi không được chăm sóc, nuôi dưỡng cẩn thận.
Chuồng gấu của một trại gấu ngay sát vỉa hè đi lại.
Gấu được nuôi trong những chiếc lồng sắt khá chật chội.
Trên thực tế, hông ít những tai nạn đáng tiếc từng xảy ra khi các lồng nuôi gấu không được kiểm tra kỹ lưỡng hoặc do sơ suất của chủ trại. Mới đây, tại TP HCM, khi chơi đùa gần chuồng gấu, một em nhỏ đã bị gấu cắn lìa tay.
Trước đó, một tai nạn tương tự cũng đã xảy ra với một em bé 5 tuổi ở Phú Thọ, khiến người ta phải giết ngay con gấu. Ngoài tình huống này, còn rất nhiều nguy cơ rình rập mà người nuôi gấu tại đây khó có thể lường hết được.