Từ những định nghĩa trên ta có thể rút ra một số đặc điểm cơ bản của bán lẻ
như sau:
Hàng hóa được mua với mục đích tiêu dùng , không mang tính thương
mại do đó hàng hóa đã được trao đổi không còn cơ hội để quay lại thị trường.
Đồng thời người mua hàng cũng là người tiêu dùng cuối cùng. Đây chính là đặc
điểm cơ bản nhất của bán lẻ.
Khách hàng chủ động và độc lập trong quyết định mua hàng. Thông
thường đối với hoạt động bán lẻ, người bán hàng không có quá trình thăm dò nhu
cầu trước khi tiếp xúc với người tiêu dùng. Khách hàng có khả năng tài chính, có
động cơ mua hàng cụ thể và có quyết định tương đối độc lập.
Hàng hóa đa dạng và phong phú: Phần lớn các nơi bán lẻ cung cấp
nhiều loại hàng hóa khác nhau, vừa đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng, vừa
tăng cường hiệu quả kinh doanh trong từng kỳ. Trong các cửa hàng chuyên doanh,
tùy theo từng chủng loại sản phẩm, nhà sản xuất còn đa dạng hóa thành nhiều mặt
hàng có kích cỡ, chất lượng, màu sắc, kiểu dáng khác nhau để khách hàng có
nhiều sự lựa chọn của khách hàng.
I.1.2 Khái niệm và đặc điểm của thị trường bán lẻ
Trước khi làm rõ khái niệm về thị trường bán lẻ, tôi xin được đưa ra khái
niệm về thị trường.
Trong kinh tế chính trị học thị trường là lĩnh vực lưu thông, ở đó hàng hóa
thực hiện được giá trị của mình tạo ra trong lĩnh vực sản xuất. Định nghĩa này
muốn khẳng định một điều là giá trị của hàng hóa chỉ có thể thực hiện được thông
qua hoạt động trao đổi, hoạt động trao đổi ấy được diễn ra trong quá trình lưu
thông một trong những khâu của quá trình tái sản xuất xã hội.
Trong Marketing khái niệm về thị trường cũng dựa trên nền tảng là sự trao
đổi. Theo Philip Kotler : Thị trường là tập hợp tất cả những người mua thực sự
hay những người mua tiềm tàng đối với một sản phẩm.
4
Tóm lại, thị trường là lĩnh vực trao đổi, mua bán hàng hóa, dịch vụ mà các
chủ thể kinh tế cạnh tranh với nhau, để xác định giá cả hàng hóa, dịch vụ và số
lượng giao dịch. Thị trường là một thuật ngữ ra đời gắn liền với sản xuất và lưu
thông hàng hóa và có nhiều quan niệm khác nhau về thị trường. Nhìn chung, nói
đến thị trường trước hết là nói về địa điểm, và rộng hơn nữa là không gian mua bán
trao đổi, là nói đến sự cạnh tranh giữa các chủ thể kinh tế, nói đến sự trao đổi mua
bán các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất.
Dựa vào định nghĩa về thị trường và đặc điểm cơ bản nhất của lĩnh vực bán
lẻ đó là hàng hóa được mua với mục đích tiêu dùng , không mang tính thương mại
có thể rút ra Thị trường hàng hóa bán lẻ là thị trường mà người mua và người bán
tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và khối lượng hàng hóa ,dịch vụ tiêu
dùng và không còn cơ hội quay trở lại thị trường
Theo quan điểm của GS.TS Hoàng Đức Thân trong cuốn Tổ chức và kinh
doanh trên thị trường hàng hóa và dịch vụ ở Việt Nam thì Thị trường hàng hóa
bán lẻ bao hàm toàn bộ các hoạt động nhằm bán hàng hóa trực tiếp cho người tiêu
dùng cuối cùng để tiêu dùng cá nhân
Từ định nghĩa về thị trường bán lẻ ta thấy thị trường bán lẻ có một số đặc
điểm như sau:
Sau khi hàng hóa được mua bán, trao đổi ở thị trường bán lẻ thì hàng
hóa không còn cơ hội quay lại thị trường vì hàng hóa bán ra ở thị trường bán lẻ là
nhằm phục vụ mục đích tiêu dùng.
Thị trường bán lẻ có rất nhiều hình thức và cạnh tranh rất mạnh mẽ.
Thị trường bán lẻ hàng hóa đươc nhiều thành phần kinh tế trong mỗi quốc gia cùng
tham gia hoạt động, tiến hành kinh doanh theo nhiều quy mô lớn nhỏ khác nhau,
cách thức bán hàng đa dạng và linh hoạt. Vì vậy cạnh tranh trong thị trường bán lẻ
diễn ra rất gay gắt giữa những người bán hàng, các cửa hàng, các công ty hay các
tập đoàn,
Thị trường hàng hóa bán lẻ là nơi cung cấp số lượng lớn hàng hóa và
phong phú về chủng loại cũng như nhãn hiệu. Thị trường bán lẻ là nơi diễn ra các
5
hoạt động phục vụ mục đích tiêu dùng cuối cùng của người mua hàng do đó để
thỏa mãn được nhu cầu rất đa dạng và rất lớn của người tiêu dùng đòi hỏi một số
lượng rất lớn hàng hóa và phong phú về mặt chủng loại. Khác với các công ty sản
xuất chỉ kinh doanh một vài chủng loại của một vài nhóm sản phẩm, các công ty
bán lẻ lại kinh doanh tập hợp các mặt hàng khác nhau của rất nhiều nhãn hiệu hàng
hóa khác nhau để khách hàng có thể thoải mái lựa chọn tùy theo sở thích của mỗi
người.
I.2
Cấu trúc thị trường bán lẻ
Từ cách hiểu về thị trường bán lẻ là nơi mà người mua và người bán tác động
lẫn nhau, trao đổi với nhau ta có thể phân loại thị trường bán lẻ thành hai nhóm
chính đó là thị trường hữu hình và thị trường vô hình. Trong thị trường hữu hình,
người mua và người bán gặp gỡ , trao đổi trực tiếp với nhau ở các địa điểm cung
cấp hàng hóa, dịch vụ hữu hình như các chợ, đại lý, siêu thị, trung tâm thương mại..
Trong thị trường vô hình, người mua và người bán không trực tiếp gặp gỡ nhau mà
thông qua các tiến bộ của công nghệ thông tin như internet, điện thoại và địa
điểm cung cấp hàng hóa dịch vụ cũng là những địa điểm vô hình như các trang web
mua bán trên mạng điển hình như ebay.com, amazon.com, enbac.com Hình thức
mua bán qua mạng trên thế giới đã phát triển từ rất lâu nhưng ở Việt Nam chỉ mới
nổi lên trong những năm gần đây với tốc độ phát triển rất nhanh chóng và đã hình
thành thị trường bán lẻ vô hình rất sôi động, phong phú với đầy đủ các loại mặt
hàng. Ưu điểm nổi bật của thị trường này đó chính là tốc độ giao dịch lớn và chi phí
mua hàng thấp. Nhược điểm của thị trường này đó là thiếu độ tin cậy do người mua
và người bán không trực tiếp gặp gỡ nhau và rủi ro do bảo mật thông tin còn rất lớn.
Thị trường bán lẻ vô hình hiện nay đang thu hút sự chú ý mạnh mẽ của các nhà bán
lẻ tuy nhiên thị trường bán lẻ hữu hình vẫn đóng vai trò lớn khó lòng thay thế. Do
đó, trong khuôn khổ bài khóa luận tôi xin đi sâu vào tìm hiểu cấu trúc của thị trường
bán lẻ hữu hình.
6
Bộ phận chính của thị trường bán lẻ hữu hình là các tổ chức bán lẻ có quy mô
như trung tâm mua sắm, đại siêu thị, siêu thị, cửa hàng bách hoá, cửa hàng tiện lợi,
cửa hàng chuyên doanh, chợ truyền thống, chợ chuyên doanh... Bên cạnh đó còn
một bộ phận rất nhỏ đó là hình thức bán rong, nó không gắn với một địa điểm cố
định hoặc một cửa hàng nhất định. Thương mại bán rong bao gồm những người bán
hàng tại nhà; những người đến tận các hộ gia đình để giới thiệu và bán hàng; những
người bán hàng ở các chợ cuối tuần, chợ tết; bán hàng ở đường phố và các xe bán
hàng chủ yếu là hàng thực phẩm và các hàng tươi sống, cũng có thể là các xe bán
nhiều mặt hàng ở những nơi mà mạng lưới bán lẻ thưa thớt . Sau đây tôi sẽ đi sâu
vào các tổ chức bán lẻ chính trong thị trường bán lẻ hữu hình.
Chợ truyền thống: Chợ truyền thống ra đời từ rất sớm trong lịch sử loài
người, khi mà con người đã sản xuất được hàng hóa nhiều hơn nhu cầu của họ, nên
phải mang nó đi trao đổi với người khác để lấy một loại hàng hóa nào đó. Hàng hóa
trong chợ rất đa dạng, từ những loại sản phẩm dùng trong cuộc sống hàng ngày của
mỗi người đến các chủng loại sản phẩm khác. Mỗi chợ thường bao gồm nhiều
dãy gian hàng khác nhau. Mỗi gian hàng có thể bày bán một loại hàng khác nhau
hoặc tất cả các gian hàng trong chợ cùng bán một thể loại hàng giống nhau.
Cửa hàng tiện lợi: là loại hình bán lẻ cung cấp sự tiện lợi cho khách hàng;
quy mô nhỏ; hàng hóa và dịch vụ kinh doanh chủ yếu là những thứ thiết yếu nhất
với cuộc sống, sinh hoạt hàng ngày của con người; thời gian kinh doanh dài,...
Cửa hàng chuyên doanh : bán mặt hàng đặc trưng cho ngành hàng, hoặc
định hướng vào nhóm nhu cầu với phạm vi lựa chọn lớn hơn, phẩm cấp và giá cả
khác nhau với các dịch vụ bổ sung. Có thể chia cửa hàng chuyên doanh thành các
loại:
+ Cửa hàng chuyên ngành chuyên bán một mặt hàng hoặc một nhóm hàng hóa,
như cửa hàng giày thể thao, đồ golf, cửa hàng đồ chơi,...
+ Cửa hàng đại lý độc quyền chuyên bán hoặc được uỷ quyền bán một nhãn hiệu
hàng hóa chủ yếu nào đó.
Chuỗi cửa hàng bán lẻ: là loại hình tổ chức bán lẻ triển khai nhiều cửa hàng
theo chuỗi. Cửa hàng chuỗi là một trong một loạt cửa hàng giống nhau [thương
7