Khi bé thức thỉnh thoảng điều chỉnh lại tư thế cho đầu bé, lúc nghiêng bên trái, lúc nghiêng bên phải. Ảnh: topsimages.com
Bẹp đầu, méo đầu rất dễ xảy ra ở trẻ sơ sinh nếu cha mẹ không biết cách đặt bé nằm ngủ đúng cách. Bẹp đầu làm cho hình dáng đầu bé bị méo mó, mất thẩm mỹ và có thể dẫn đến một số biến chứng khác nữa.
Chứng đầu bẹt [còn gọi là đầu lép, đầu dẹt hay đầu méo] là hiện tượng mà đầu người có hình dáng thon và dẹt hay méo mó so với hình dạng đầu bình thường, được đặc trưng bởi một chỗ bằng phẳng ở phía sau hoặc bên cạnh đầu. Hội chứng này thường xảy ra nhiều ở giai đoạn sơ sinh.
Chứng đầu bẹt không ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của trẻ. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, nó sẽ làm ảnh hưởng nhất định đến thẩm mỹ.
Nguyên nhân
Xương hộp sọ của trẻ sơ sinh khá mềm, mỏng và dễ uốn. Điều này khiến cho hình dáng hộp sọ có thể thay đổi dễ dàng khi bị tác động nào đó.
Trẻ khi mới sinh ra cũng thường có hình dáng hộp sọ không bình thường. Điều này thường là do vị trí nằm của đầu trẻ khi còn trong bào thai hay thường là do lực tác động vào hộp sọ trong quá trình trẻ sinh ra qua đường âm đạo. Tuy nhiên, tình trạng này có thể trở về bình thường trong vòng 6 tuần.
Nếu đầu của trẻ không trở lại hình dạng bình thường sau khoảng 2 tháng, hãy đưa trẻ tới bác sĩ khám.
Một số trẻ có một phần khá bằng phẳng ở phía sau hoặc bên cạnh đầu. Nguyên nhân có thể là do trẻ đã được cho nằm ngủ với cùng một tư thế trong một khoảng thời gian dài. Hiện tượng này gọi là chứng bẹt đầu do tư thế.
Đối với một số trẻ, tình trạng bẹt đầu nghiêm trọng có thể là do trương lực cơ quá yếu và có thể liên quan đến sự chậm phát triển kỹ năng vận động thô về sau ở trẻ sơ sinh.
Triệu chứng
Đầu trẻ có hình dạng không đồng đều hay có một phần phẳng ở phía sau hoặc bên cạnh đầu.
Điều trị
Có nhiều cấp độ điều trị khác nhau, tùy thuộc vào mức độ bẹt đầu của trẻ và đáp ứng của từng trẻ với điều trị. Thường thì trẻ sẽ không phải điều trị do tình trạng này sẽ tự cải thiện khi trẻ lớn lên và bắt đầu có thể ngồi được.
Nếu trẻ cần phải điều trị, bác sĩ sẽ lựa chọn các phương pháp thích hợp cho bé. Việc điều trị có thể bắt đầu bắt việc lựa chọn tư thế nằm khác cho trẻ để tránh làm nặng thêm chỗ đầu bị phẳng. Nếu cách này không hiệu quả, bác sĩ có thể cho trẻ đội một chiếc mũ đặc biệt phù hợp với đầu trẻ để giúp chỉnh lại hình dạng bình thường cho đầu.
Phòng ngừa chứng bẹt đầu ở trẻ
Hãy thỉnh thoảng điều chỉnh lại tư thế cho đầu trẻ, lúc nghiêng bên trái, lúc nghiêng bên phải khi trẻ nằm ngửa [bác sĩ khuyên nên cho trẻ nằm ngửa khi ngủ do việc cho trẻ nằm sấp sẽ làm gia tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh].
Ngoài ra, lúc trẻ thức bạn vẫn có thể cho trẻ nằm sấp hoặc nằm nghiêng một bên nhưng có giám sát của người lớn.
Nguồn: Viện Y học Ứng dụng Việt Nam
Nhưng nếu như mẹ nhận thấy đầu bé đột nhiên bị lép thì mẹ phải đưa bé đi gặp bác sĩ để chắc chắn rằng không có chuyện gì xấu xảy ra.
Thường xuyên bế bé lúc thức giấc cũng sẽ làm giảm áp lực cho đầu bé.
Bổ sung thêm canxi và vitamin D, thiếu hụt chất dinh dưỡng cũng là nguyên nhân khiến bé bị bẹp đầu.
Qua giai đoạn sơ sinh, đầu bé sẽ trở nên cứng cáp hơn và mẹ cần có những biện pháp thích hợp để điểu chỉnh lại đầu bé. Nếu cần thiết, mẹ hãy đến gặp một bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc thẩm mỹ để giúp điều trị tình trạng này.
Phòng tránh bẹp đầu
Liên tục thay đổi tư thế ngủ của bé, cả ban ngày lẫn ban đêm và tuyệt đối không dùng dụng cụ định vị đầu bé, nếu không sẽ làm tăng nguy cơ đột tử ở bé. Tuy nhiên, mẹ có thể dùng gối lõm dành cho bé sơ sinh để giữ đầu bé ở giữa, tránh nằm lệch về một bên.
Trong lúc bú, mẹ nên đổi bên thường xuyên, như vậy không chỉ làm giảm áp lực lên bầu ngực mà còn hạn chế tình trạng bẹp đầu cho bé.
Tránh để bé ngồi trong ghế nôi, xe nôi hay địu lưng quá lâu, đặc biệt khi bé nhà bạn có xu hướng ngã đầu về một bên khi ngồi.
Trong lúc chơi, mẹ có thể cho bé nằm sấp nhưng cần cảnh giác cao độ, đề phòng những việc ngoài ý muốn xảy ra.
Nhẹ nhàng xoa đầu bé, để đầu bé được “đầy đặn”, nhưng cần chú ý tránh xoa quá mạnh, làm ảnh hưởng đến não bộ của bé.
Hiện tượng méo đầu xảy ra với một số trẻ trong vòng 6-8 tuần sau khi sinh, đầu bé có thể bị bẹp phía sau hay bên cạnh do ba mẹ bé vô tâm hay không có kinh nghiệm. Bẹp đầu không ảnh hưởng gì đến sự phát triển hay sức khỏe của bé nhưng nếu bé có cái đầu tròn thì vẫn đẹp hơn rất nhiều.
Trẻ bị bẹp đầu, tại sao?
- Hộp sọ của bé còn mềm nên việc nằm lâu ở một tư thế sẽ ảnh hưởng đến hình dạng đầu. Một nguyên nhân khác là do đầu của bé bị nghiêng sang một bên trong tử cung hay bé bị chấn thương trước hoặc trong quá trình sinh.
- Bé bị bẹp đầu phía sau có thể do bé nằm ngửa một thời gian dài, trọng lượng của đầu tì lên vùng xương phía sau gây ra bẹp đầu.
- Bé nằm nghiêng nhiều về một phía có thể làm méo đầu.
- Do bé hạn chế cử động cổ, còn gọi là chứng vẹo cổ khiến bé gặp khó khăn trong việc quay đầu. Bạn nên đưa bé đến bác sĩ ngay để có phương pháp điều trị thích hợp.
Cách phòng tránh bẹp đầu
- Thay đổi tư thế nằm của bé hàng ngày, dần dần bé sẽ trở về hình dạng cân đối.
- Không nên để bé nằm lâu trong nôi, cũi hay xe đẩy mà nên bế bé lên khi bé thức.
- Bế bé ở tư thế đứng hay cho nằm võng cũng có thể giúp giảm áp lực đè lên từ phía sau đầu.
- Khi bé ngủ, các bà mẹ nên xoay đầu bé sang phải, tới lần ngủ sau thì xoay đầu bé sang trái và cứ thay đổi tư thế đầu qua lại.
- Khi cho bé bú, mẹ cũng nên thường xuyên đổi bên, không nên cho bú chỉ một bên. Việc này áp dụng cho cả bú bình và bú mẹ.
- Khi bé chơi, có thể cho bé nằm sấp nhưng phải có sự giám sát của ba mẹ và cần cảnh giác cao độ để đảm bảo an toàn cho bé.
- Nếu trong khoảng ba tháng đầu sau khi sinh, bé bị bẹp đầu, các bà mẹ nên kiên trì xoa nhẹ nhàng đầu bé hàng ngày hoặc có thể nhờ bác sĩ chuyên khoa hướng dẫn những động tác “nắn đầu” đúng cách.
Hoàng Oanh
Các bài viết của MarryBaby chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Hội chứng đầu phẳng là gì?
Là tình trạng hình dạng đầu của trẻ bị không đối xứng hay bị méo do tác động của lực làm biến dạng hộp sọ.
Có hai dạng chính của tật đầu bẹp, thường gặp hơn là dạng đầu hình bình hành. Trong đó vùng chẩm [vùng sau của đầu] ở một bên bị dẹp đồng thời tai cùng bên bị lệch về phía trước, gọi là tật đầu méo [plagiocephaly]. Ít thường gặp hơn là hình dạng đầu với phần chẩm [vùng sau của đầu] bị dẹp tương đối đối xứng, gọi là tật đầu phẳng [brachycephalic].
Tỷ lệ mắc tật đầu dẹp là nổi bật khi trẻ được sáu tuần tuổi, tăng lên tối đa khi được bốn tháng, và sau đó giảm dần trong hai năm vì hầu hết các trường hợp đều được xử trí trong thời gian đó.
Có thể nhận ra hội chứng đầu phẳng như sau:
Nhìn theo hướng từ trên xuống:
Nhìn nghiêng:
Nguyên nhân nào gây ra hội chứng đầu phẳng?
Nguyên nhân phổ biến nhất là tư thế ngủ của trẻ. Trẻ sơ sinh ngủ nằm ngửa nhiều giờ mỗi ngày nên đầu đôi khi bẹp ở một vùng. Điều này không chỉ xảy ra khi trẻ ngủ mà còn xảy ra khi ngồi trên ghế ô tô dành cho trẻ sơ sinh, xe nôi, xe đẩy, xích đu và ghế xếp. Trẻ sinh non thường bị bẹp đầu, hộp sọ của chúng mềm hơn hộp sọ của trẻ sinh đủ tháng, có thể chịu nhiều thời gian phải nằm ngửa mà không được di chuyển hoặc ẵm bế vì nhu cầu y tế, như nằm tại phòng chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ sơ sinh [NICU].
Hội chứng đầu phẳng có thể bị từ trước khi sinh nếu có áp lực lên hộp sọ của em bé từ xương chậu của người mẹ hoặc một cặp song sinh, đa thai.
Hội chứng đầu phẳng còn có thể do chứng vẹo cổ, khiến trẻ khó quay đầu nên trẻ sơ sinh có xu hướng giữ đầu ở cùng một vị trí khi nằm.
Các dấu hiệu & triệu chứng của hội chứng đầu phẳng là gì?
Hội chứng đầu phẳng thường được cha mẹ dễ nhận thấy là vùng đầu phía sau của trẻ bị dẹp hơn ở một bên. Trẻ thường có ít tóc hơn ở vùng đầu đó. Khi nhìn xuống đầu trẻ từ trên xuống, tai cùng bên vùng đầu bị dẹp có thể bị đẩy về phía trước và thậm chí cả trán cùng bên có thể bị nhô một chút so với phía bên kia..
Hội chứng đầu phẳng được chẩn đoán như thế nào?
Các bác sĩ thường có thể chẩn đoán hội chứng đầu phẳng bằng cách nhìn đầu của trẻ. Để kiểm tra tật vẹo cổ, bác sĩ có thể quan sát cách em bé cử động đầu và cổ. Các xét nghiệm y tế thường không cần thiết. X quang hộp sọ chỉ hữu ích khi có nghi ngờ mắc dị tật dính khớp sọ sớm [craniosynostosis] hoặc khi hình dạng đầu trở nên xấu đi ở độ tuổi mà hội chứng đầu phẳng mong đợi sẽ cải thiện.
Sự hiện diện của hội chứng đầu phẳng không làm giảm độ chính xác hoặc sự cần thiết của các biện pháp đo chu vi vòng đầu theo dõi trong việc chăm sóc trẻ nhỏ.
Hội chứng đầu phẳng có nguy hiểm không?
Phần lớn trường hợp tật này không gây bất kỳ vấn đề nghiêm trọng, bởi vì nó thường không có ảnh hưởng lên não và hình dáng đầu cải thiện theo thời gian.
Tuy nhiên, những trường hợp đầu phẳng mức độ trung bình, nặng có thể gây một số vấn đề sức khoẻ, như: Loạn thị, chậm phát triển, khó ăn, khó học tập, khó nói, mất tầm nhìn, nguy cơ nghe kém, rối loạn chức năng khớp hàm dưới, động kinh, vẹo cột sống,… những vấn đề này gây ảnh hưởng đến cấu trúc hộp sọ, nhưng không gây tác động xấu đến trí thông minh của trẻ. Tuy nhiên, một số biến chứng của động kinh có thể trở thành nguy hiểm tiềm tàng cho sức khoẻ của trẻ.
Phòng ngừa hội chứng đầu phẳng như thế nào?
Các biện pháp quan trọng liên quan đến việc thay đổi tư thế khi ngủ và sử dụng thời gian “nằm sấp” [tummy time].
Vì hầu hết giường ngủ trẻ được đặt dựa vào tường, khuyến khích nên đặt trẻ nằm với đầu trẻ hướng vào chân giường hoặc vào đầu giường, xen kẽ cách ngày. Điều này giúp khuyến khích trẻ nằm nghiêng đầu để có thể nhìn vào trong phòng. Nên khuyến khích luân phiên các tư thế nằm về cả hai bên của vùng chẩm [vùng sau đầu].
“Tummy time” là thời gian thức trong tư thế nằm sấp. Lượng thời gian nằm sấp lý tưởng là ít nhất ba lần mỗi ngày, mỗi lần từ 10 phút đến 15 phút. Một số cha mẹ có thể cần được trấn an rằng tư thế nằm sấp chỉ cần tránh trong khi trẻ ngủ. Ngoài ra, cha mẹ cũng được động viên rằng thời gian nằm sấp hỗ trợ quá trình trẻ tiến tới các mốc phát triển đòi hỏi tư thế nằm sấp, khuyến khích trẻ học hỏi và khám phá thế giới, giúp bé tăng cường cơ cổ và học cách chống đẩy trên cánh tay.
Hội chứng đầu phẳng được điều trị như thế nào?
Nguy cơ mắc tật đầu dẹp có thể được điều chỉnh bằng cách đặt trẻ nằm với đầu nghiêng về bên phải hoặc bên trái luân phiên trong ngày, và tăng thời gian nằm sấp [tummy time] khi trẻ thức.
Khi đã xuất hiện biến dạng đầu dẹp, vật lý trị liệu [bao gồm thay đổi tư thế khi ngủ và các bài tập cho chứng vẹo cổ và sở thích về tư thế] đã được chứng minh là ưu việt hơn việc chỉ đơn thuần tư vấn các biện pháp phòng ngừa mà không cần hỗ trợ vật lý trị liệu.
Người chăm sóc phải luôn đặt trẻ nằm ngửa khi ngủ để giúp ngăn ngừa hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh [SIDS], dù cho có khả năng mắc hội chứng đầu phẳng. Tránh xích đu, ghế ô tô, ghế xếp và các thiết bị khác nhằm giúp an toàn cho giấc ngủ trẻ và để đảm bảo trẻ sơ sinh có thể cử động đầu thoải mái.
Thay đổi vị trí trong nôi, giường, thay đổi tư thế đầu trong khi trẻ ngủ. Thay đổi vị trí đầu của trẻ [từ trái sang phải, từ phải sang trái] khi trẻ nằm ngửa khi ngủ. Xem xét thay đổi cách bạn đặt trẻ xuống nôi.
Hãy ôm con của bạn thường xuyên hơn, thường xuyên bế và ẵm con để giảm áp lực lên đầu.
Hạn chế thời gian trẻ nằm ngửa hoặc tựa đầu vào bề mặt phẳng [chẳng hạn như ghế ô tô, xe đẩy, xích đu, ghế nhún và sân chơi].
Hầu hết trẻ sơ sinh bị hội chứng đầu phẳng cũng bị một mức độ của chứng vẹo cổ. Vì vậy, vật lý trị liệu và một chương trình tập luyện tại nhà thường là một phần của điều trị. Chuyên gia vật lý trị liệu có thể hướng dẫn bạn các bài tập liên quan đến kéo căng để thực hiện với trẻ. Theo thời gian, cơ cổ sẽ dài ra và cổ sẽ tự thẳng ra. Các bài tập rất đơn giản, nhưng phải được thực hiện một cách chính xác.
Việc sử dụng liệu pháp đội mũ bảo hiểm để giảm sự bất đối xứng của hộp sọ đã gây ra tranh cãi ở một số quốc gia vì tiếp thị trực tiếp đến cha mẹ thông qua các nguồn như Internet. Phương pháp điều trị này tốn kém, không phải lúc nào cũng được bảo hiểm chi trả và tiềm ẩn những tác dụng phụ. Trong các chương trình trị liệu bằng mũ bảo hiểm, mũ bảo hiểm được đội lên đến 23 giờ/ngày; có thể liên quan đến viêm da tiếp xúc, vết loét do tì đè và kích ứng da tại chỗ.
Có bằng chứng cho thấy liệu pháp đội mũ bảo hiểm có thể làm tăng tỷ lệ cải thiện ban đầu của tình trạng bất đối xứng, nhưng không có bằng chứng cho thấy nó cải thiện kết quả cuối cùng cho những bệnh nhân mắc chứng méo đầu vừa hoặc nặng. Liệu pháp đội mũ bảo hiểm có thể được xem xét đối với những trẻ bị bất đối xứng nghiêm trọng, độ tuổi tối đa để xem xét liệu pháp đội mũ bảo hiểm là tám tháng.
Đánh giá dị tật dính khớp sọ sớm [craniosynostosis], tật vẹo cổ bẩm sinh và bất thường cột sống cổ nên là một phần của việc kiểm tra một đứa trẻ mắc hội chứng đầu phẳng.