Cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ đi về đâu?
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Mặc dù cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung chỉ mới bắt đầu vào năm 2018, nhưng đã tăng tốc rất nhanh.
Nhìn bề ngoài, đó là một cuộc chiến thương mại và các hành động của Hoa Kỳ đều dựa trên ba lập luận kinh tế. Thứ nhất, Trung Quốc có thặng dư thương mại rất lớn với Mỹ --khoảng 420 tỷ USD năm 2018. Thứ hai, thông qua các biện pháp trợ cấp phi thị trường và không minh bạch cho các ngành công nghiệp, Trung Quốc đã lợi dụng hệ thống thương mại tự do để tích lũy số thặng dư này. Thứ ba, Trung Quốc đã tiếp tục đánh cắp tài sản trí tuệ của Mỹ và buộc các công ty Mỹ phải chuyển giao công nghệ Mỹ để tiến cao hơn trong công nghệ.
Tuy nhiên, nhìn sâu xa hơn, mối bất đồng của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc vượt xa lãnh vực thương mại. Bắt đầu từ cuối thời chính quyền Obama, Hoa Kỳ đã nhận ra rằng Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình đã không là một nước Trung Quốc mà Hoa Kỳ mong đợi trước đây, tức là một nước đóng góp cho dân chủ, hòa bình và thịnh vượng của thế giới. Thay vào đó, những gì họ thấy là một Trung Quốc táo bạo đã lợi dụng thế giới thương mại tự do để tăng cường sức mạnh kinh tế và quân sự để chiếm lấy vị trí quốc gia hàng đầu thế giới. Tham vọng này đã được thể hiện trong kế hoạch 2025, kế hoạch Vành Đai Con Đường, hành vi hung hăng của Trung Quốc đối với các nước láng giềng từ Ấn Độ đến Malaysia đến Nhật Bản đến Philippines đến Việt Nam, v.v.
Vì vậy mà dù cuộc chiến thương mại hiện tại có được giải quyết đi chăng nữa, mối quan hệ Trung Quốc Hoa Kỳ sẽ không bao giờ trở lại giống như các thập niên vừa qua và Hoa Kỳ sẽ làm mọi cách để ngăn chận Trung Quốc đe dọa vị trí mình trên thế giới. Các nước khác trên thế giới cũng nhìn thấy điều này và vô hình chung thế giới sẽ được chia thành hai phe: phe Trung Quốc và phe không Trung Quốc do Hoa Kỳ lãnh đạo.
Quảng cáo
Thương chiến Mỹ-Trung: 'Chúng ta đều phải trả giá'
Trump tuyên bố áp thuế lên thêm 300 tỷ đôla hàng TQ
So sánh cải tổ chính trị ở VN và TQ
Nguồn hình ảnh, Reuters
Chụp lại hình ảnh,
Nhiều trí thức Trung Quốc cho rằng nước họ phải học Việt Nam về cải tổ chính trị
Kể từ năm 2006, cải tổ chính trị ở Việt Nam đã được thực hiện theo cách tương tự ở Trung Quốc trong nửa cuối thập niên 1980 trước khi tàn sát Thiên An Môn năm 1989 làm mọi sự chựng lại.
Đặc biệt, một cơn sốt truyền thông còn mô tả Việt Nam là đi trước Trung Quốc về cải tổ chính trị, sau khi Quốc hội Việt Nam bác bỏ đề nghị của chính phủ về hệ thống đường sắt cao tốc năm 2010. Giới cải cách Trung Quốc xem vụ này là tiến bộ rất đáng kể trong quá trình xây dựng cơ chế kiểm tra ở tầng mức cao nhất trong chính trị Việt Nam. Nhiều người Trung Quốc tin rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ sớm cho phép để hai người nắm chức Tổng Bí thư và Chủ tịch nước, giống như ở Việt Nam.
Trước đó, người Trung Quốc còn ca ngợi tiến bộ của Việt Nam trong nhiều lĩnh vực cải tổ lớn: tranh đua chức Tổng Bí thư, bầu trực tiếp Đại biểu Quốc hội [người Trung Quốc được cho hay một số ứng viên độc lập đã giành được ghế trong Quốc hội], và Quốc hội Việt Nam bác bỏ một số ứng viên bộ trưởng do Thủ tướng đưa ra. Báo chí Trung Quốc nói với độc giả rằng các phiên họp Quốc hội Việt Nam có thể xem trực tiếp, và không phải chuyện hiếm khi các quan chức cao cấp lúng túng, toát mồ hôi trước câu hỏi khó của dân biểu.
Ai ngưỡng mộ ai?
Mặt khác, một số người Việt lại có thể nói rằng thay đổi chính trị ở Trung Quốc đáng được Việt Nam ngưỡng mộ. Trung Quốc đã bỏ tù vài thành viên Bộ Chính trị và tử hình nhiều cán bộ ở cấp bộ trưởng, cấp tỉnh vì tham nhũng. Suốt nhiều thập niên, nông dân Trung Quốc được phép bầu trưởng thôn và bí thư xã cũng được chọn một cách cạnh tranh, trong khi ở Việt Nam, những việc như thế chỉ mới được thí điểm.
Một người bạn Việt Nam bảo tôi rằng sự ngưỡng vọng lẫn nhau như thế có thể xem là hội chứng “cỏ nhà người khác xanh hơn”. Tôi đồng ý, vì ở cả hai nước, đảng cộng sản không tỏ ra có dấu hiệu sẵn sàng chia sẻ quyền lực với người khác. Một dấu hiệu cho thấy cả hai đảng sẵn sàng ở lại nắm quyền vĩnh viễn là sự hình thành “thái tử đảng” ở cả Hà Nội và Bắc Kinh. Một lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc nói ngay từ thập niên 1980, trước khi Liên Xô sụp đổ, rằng “chúng ta chỉ có thể tin con cháu của mình”. Sự thách thức mang tính tổ chức chống lại Đảng bị loại hẳn ở hai nước và thường bị trừng phạt nhanh chóng. Nghề báo cũng là nghề nguy hiểm nhất. Kết quả là, ở cả hai nước, khủng hoảng xã hội đã hằn sâu thêm như các vụ tranh chấp đất gần đây ở Ô Khảm và Tiên Lãng.
Nguồn hình ảnh, AFP
Chụp lại hình ảnh,
Dân làng Trung Quốc đã có thể tự bầu trưởng thôn
Với những sự tương tự căn bản như trên, có vẻ hài hước khi bàn nước nào “tiến bộ hơn” về cải tổ chính trị. Nhưng tôi vẫn phải nói rằng thảm cỏ dân chủ ở Việt Nam dường như xanh hơn Trung Quốc một chút, đặc biệt khi xét về tiềm năng tương lai. Niềm tin này chủ yếu được củng cố bằng việc so sánh hiến pháp hai quốc gia.
Cải tổ chính trị ở Việt Nam gặp ít hạn chế hiến pháp hơn, nếu ta so sánh những điều quan trọng nhất trong phần đầu của hai bản hiến pháp. Tôi ngạc nhiên khi biết câu nói “Của dân, do dân và vì dân” của Abraham Lincoln được nhắc lại y chang trong Hiến pháp Việt Nam. Nó cũng nói “Mọi tổ chức của Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”. Hiến pháp Việt Nam còn nhấn mạnh “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”, mở ngỏ để có thể giải thích rõ hơn về tam quyền phân lập. Những từ này không hề có trong Hiến pháp Trung Quốc.
So sánh Hiến pháp
Hiến pháp Việt Nam không nhấn mạnh bản chất “xã hội chủ nghĩa” của nhà nước”. Nhưng Hiến pháp Trung Quốc, ngay điều đầu tiên, không chỉ tuyên bố Trung Quốc là “nhà nước xã hội chủ nghĩa” mà còn cảnh cáo ngăn cấm việc “phá hoại hệ thống xã hội chủ nghĩa”. Hiến pháp Trung Quốc đòi hỏi nhân dân Trung Quốc “chiến đấu chống lại các thế lực, ở cả trong nước và nước ngoài, thù địch và có định phá hoại hệ thống xã hội chủ nghĩa của Trung Quốc”. Trong khi đó, điều đầu tiên của Hiến pháp Việt Nam chỉ nói “Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ”. Ở điều Ba, Việt Nam chỉ nói “nghiêm trị mọi hành động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc và của nhân dân” mà không nhắc đến “chủ nghĩa xã hội”.
Một điều khác có thể so sánh là quan niệm “đấu tranh giai cấp dưới chế độ xã hội chủ nghĩa”. Hiến pháp Trung Quốc nhấn mạnh đấu tranh giai cấp sẽ tồn tại thời gian dài, còn của Việt Nam không thấy nhắc đến từ này. Việc đưa cụm từ này vào hiến pháp cho thấy Đảng Cộng sản cố tình đặt tiền đề cho việc đàn áp lớn ở trong nước.
So sánh hai hiến pháp, ít nhất về mặt ngôn từ, có vẻ như ở Việt Nam, những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa lập hiến và bản chấp trung lập của nhà nước được tôn trọng nhiều hơn – vì thế có nhiều khoảng trống hơn cho cải tổ chính trị tiếp theo. Hiến pháp Trung Quốc phản dân chủ hơn. Ở Trung Quốc gần đây, một số trí thức đề nghị lập ra “chính thể một đảng lập hiến”, rõ ràng lấy cảm hứng từ “chế độ quân chủ lập hiến” để thỏa hiệp giữa chế độc độc đảng và dân chủ. Nếu thực sự có một chính thể lạ đời như vậy, Việt Nam có thể sẵn sàng hơn một chút và Bắc Kinh chắc chắn sẽ học gì đó từ Hà Nội.
Ngoài ra, tôi lạc quan về Việt Nam hơn một chút khi so sánh sự biến đổi xã hội hậu cộng sản ở hai nước. Ở đây, “hậu cộng sản” ám chỉ việc từ bỏ các học thuyết Stalin-Mao-it, cải tổ kinh tế và mở cửa với thế giới. Đảng Cộng sản Trung Quốc đã vượt qua điểm bế tắc năm 1989 cùng khủng hoảng chính thể kèm theo sau đó, và nay tự tin hơn khi Trung Quốc nhanh chóng trở thành tân siêu cường. Đảng Cộng sản Trung Quốc công khai nói với thế giới rằng họ đã tìm ra con đường hiện đại hóa mới bằng cách bác bỏ dân chủ và tự do. Ôn Gia Bảo – thủ tướng ít quyền lực – là lãnh đạo duy nhất còn cổ vũ “cải tổ chính trị”. Chẳng ai nói theo ông. Trong phiên họp gần đây của Quốc hội Trung Quốc, “cải tổ chính trị” gần như trở thành cấm kị.
Nhiều người dễ nói với bạn rằng ở Trung Quốc hôm nay, có nhiều tự do trí thức hay thậm chí tự do ngôn luận. Nó thể hiện qua các tranh luận trái chiều trên và ngoài mạng. Thậm chí có cả cổ vũ chính trị - cả chủ nghĩa tự do, tân tự do, tân tả, tân Mao, cựu Mao, chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa hiếu chiến, tân phát xít, tân Nho giáo. Nhưng sẽ là sai lầm khi nghĩ rằng một nền văn hóa lành mạnh sẽ sinh ra từ sự bừng nở trí thức này. Phần nào đó, Trung Quốc hôm nay rất giống nước Đức [1919-1933], hay Nhật Bản thập niên 1920 và 1930. Ở hai nước giai đoạn đó, trên bề mặt là sự cạnh tranh của nhiều hệ tư tưởng, nhưng rốt cuộc chủ nghĩa phát xít hay chủ nghĩa dân tộc quá khích đã chiến thắng.
Tại Trung Quốc, xu hướng này đã phát triển cùng tình cảm chống phương Tây, đặc biệt là bài Mỹ, mặc dù sự thăng tiến của Trung Quốc là nhờ giao thiệp với phương Tây. Chủ nghĩa dân tộc mới này không chỉ phản dân chủ mà còn mang tính bành trướng. Theo nó, lịch sử hiện đại Trung Quốc là “100 năm ô nhục”. Nó xem nhiều nước là kẻ thù của Trung Quốc mà Việt Nam là kẻ gây rối khu vực. Việt Nam bị cho là vô ơn cho dù Trung Quốc đã giúp đỡ trong thập niên 1950 và 1960. Việt Nam đã quên béng “bài học” mà Trung Quốc đã dạy trong chiến tranh Việt – Trung 30 năm trước, không biết về khả năng quân sự hiện nay của Trung Quốc mà lại mong Hoa Kỳ hỗ trợ. Theo những người dân tộc chủ nghĩa bàn luận trên mạng, mà cũng được ủng hộ của nhiều trí thức, viên chức dân sự, quân sự, cuộc chiến đầu tiên khi Trung Quốc đã trở thành quyền lực toàn cầu sẽ có thể là giữa Trung Quốc và Việt Nam. Nhật Bản và Ấn Độ cũng nằm trong danh sách trả thù, nhưng đó là kẻ thù khó hơn và chiến tranh sẽ có hậu quả quốc tế nghiêm trọng hơn.
Chính thể Việt Nam chưa gặp khủng hoảng nghiêm trọng như Trung Quốc 1989. Chúng ta không rõ liệu những cải tổ chính trị hiện nay sẽ tiếp tục để chính thể hạ cánh nhẹ nhàng, hay cải tổ sẽ đi đến mức khiến Đảng đối diện tình hình tương tự như Trung Quốc năm 1989. Nhưng ta biết từ năm 2006, Việt Nam đã thảo luận và thí điểm cải tổ theo một cách chưa hề có ở Trung Quốc.
Ở Việt Nam, tình cảm bài phương Tây, bài Mỹ không thu hút như ở Trung Quốc. Chủ nghĩa tự do phương Tây cũng có đôi chút ảnh hưởng trong lịch sử Việt Nam, như thể hiện qua Tuyên ngôc Độc lập của Hồ Chí Minh. Thật không thể hình dung một chính khách Mỹ, dẫu là Lincoln, lại được Hiến pháp Trung Quốc trích dẫn. Ở Việt Nam, chủ nghĩa dân tộc không đi chung với tư tưởng phản dân chủ như ở Trung Quốc. Thái độ đó với Mỹ và phương Tây chắc chắn có tác động đến những nỗ lực vì dân chủ.
Để kết luận, chính thể cộng sản ở Trung Quốc phản dân chủ hơn và khuyến khích chủ nghĩa dân tộc bài phương Tây hung hăng hơn. Không có nghĩa là Trung Quốc sẽ không dân chủ hóa. Nhưng tôi chỉ muốn nói rằng Việt Nam có vị thế tốt hơn để tiến hành thêm cải tổ chính trị.
Tác động qua lại về dân chủ hóa giữa Trung Quốc và Việt Nam là thế này. Cải tổ ở Việt Nam cho phép những thảo luận hay thậm chí cổ vũ chính trị vốn không dễ xảy ra ở Trung Quốc. Nếu Trung Quốc có những cải tổ nghiêm túc, nó sẽ tạo ra môi trường quốc tế thuận lợi hơn cho Việt Nam. Nhưng nếu Trung Quốc không cải tổ, Việt Nam sẽ đối diện một láng giềng bành trướng và dân tộc quá khích. Dĩ nhiên, chúng ta chỉ nhận biết được tương lai khi nó đã xảy ra.
Bài viết phản ánh quan điểm riêng của tác giả Trình Ánh Hồng [Yinghong Cheng] một sử gia người Mỹ gốc Hoa, Phó Giáo sư tại Đại học Delaware State, Hoa Kỳ.
Mục lục
- 1 Lịch sử
- 1.1 Nhà Thanh và Hoa Kỳ
- 1.1.1 Thương mại Trung Quốc trong quá khứ
- 1.1.2 Nhiệm vụ Caleb Cushing
- 1.1.3 Đài Loan
- 1.1 Nhà Thanh và Hoa Kỳ
- 2 Trung Hoa Dân Quốc và Hoa Kỳ
- 2.1 1911–1937
- 2.2 Thế chiến II
- 2.2.1 Lên kế hoạch đánh bom Nhật Bản
- 2.2.2 Hoa Kỳ tuyên chiến
- 2.3 Nội chiến ở Trung Quốc đại lục
- 3 Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Hoa Kỳ
- 3.1 Khởi đầu của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
- 3.2 Chiến tranh Triều Tiên
- 3.3 Chiến tranh Việt Nam
- 3.4 Quan hệ bị đóng băng
- 3.5 Tái lập quan hệ
- 3.6 Văn phòng liên lạc [1973-1978]
- 3.7 Bình thường hóa quan hệ
- 3.8 Vấn đề Đài Loan
- 3.9 Chính quyền George HW Bush [1989-1993]
- 3.10 Chính quyền Clinton [1993-2001]
- 3.11 Chính quyền George W. Bush [2001-2009]
- 3.12 Chính quyền Obama [2009-2017]
- 3.13 Chính quyền Trump [2017-2020]
- 3.14 Suy thoái nhanh chóng
- 4 Các vấn đề quan trọng
- 4.1 Chi tiêu và kế hoạch quân sự
- 4.2 Tranh giành ảnh hưởng ở châu Á
- 4.3 Chiến tranh trên mạng và phá hoại bầu cử
- 4.4 COVID-19
- 4.5 Nhân quyền
- 5 Chú thích
- 6 Tham khảo
Nhà Thanh và Hoa KỳSửa đổi
Năm 1784, Hoa Kỳ đã cố gắng gửi một lãnh sự đến Trung Quốc, nhưng Hoa Kỳ không được chính phủ Trung Quốc tiếp nhận. Quan hệ ngoại giao chính thức giữa Hoa Kỳ và Trung Hoa bắt đầu vào ngày 16 tháng 6 năm 1844 khi các nước tham gia vào các cuộc đàm phán dẫn đến Hiệp ước Wangxia.
Thương mại Trung Quốc trong quá khứSửa đổi
Đồng xu bạc vàng, nhân sâm, và lông thú, và nổi bật hơn là trà, bông, lụa, đồ sơn mài, sứ, và đồ nội thất kỳ lạ đã được giao dịch. Các thương nhân người Mỹ, hầu hết có trụ sở tại Hiệp hội Hàng hải Đông Ấn ở Salem, Massachusetts, trở nên cực kỳ giàu có, cuối cùng đã sinh ra thế hệ triệu phú đầu tiên của nước Mỹ. Ngoài ra, nhiều nghệ nhân Trung Quốc bắt đầu chú ý đến mong muốn của người Mỹ đối với các sản phẩm kỳ lạ và điều chỉnh thực hành của họ cho phù hợp, sản xuất hàng hóa được sản xuất riêng cho xuất khẩu. Những sản phẩm xuất khẩu này thường thể hiện các họa tiết của Mỹ hoặc châu Âu để tận dụng triệt để nhân khẩu học của người tiêu dùng.
Nhiệm vụ Caleb CushingSửa đổi
Sau Hiệp ước Nam Kinh năm 1842 khi kết thúc Chiến tranh thuốc phiện lần thứ nhất vào năm 1842, nhiều cảng Trung Quốc đã buộc phải mở cửa cho ngoại thương, đe dọa thương mại của Mỹ trong khu vực. Tổng thống John Tyler năm 1843 bổ nhiệm nhà ngoại giao Massachusetts Caleb Cushing làm ủy viên và Bộ trưởng. Với mục tiêu gây ấn tượng với tòa án Hoàng gia Trung Quốc, nhiệm vụ Cushing bất ngờ xuất hiện với bốn tàu chiến Mỹ, chứa đầy những món quà làm nổi bật các kỳ quan khoa học bao gồm súng lục ổ quay, kính viễn vọng và bách khoa toàn thư. Việc ông đến Macau vào tháng 2 năm 1844 đã tạo ra một cảm giác địa phương, nhưng chính phủ Trung Quốc đã miễn cưỡng chỉ định một quốc gia được ưa chuộng nhất. Cushing khéo léo trộn cà rốt và thanh. Ông cảnh báo - chống lại bối cảnh tàu chiến của mình - rằng không nhận được một phái viên là một sự xúc phạm quốc gia. Anh ta đe dọa sẽ trực tiếp đến Hoàng đế - một thủ tục chưa từng thấy. Hoàng đế đã cố gắng trì hoãn, nhưng cuối cùng ông đã phái một phái viên đến đàm phán với Cushing, dẫn đến việc ký kết Hiệp ước Wanghia tại làng Wanghia vào ngày 3 tháng 7 năm 1844. Ngoài vị thế quốc gia được ưa chuộng nhất, Cushing đảm bảo rằng người Mỹ đã nhận được ngoài hành tinh, có nghĩa là các vụ án pháp lý liên quan đến người Mỹ bên trong Trung Quốc sẽ được xét xử bởi các thẩm phán phương Tây, chứ không phải bởi các thẩm phán Trung Quốc. Trong những năm tiếp theo, thương mại của Mỹ với Trung Quốc tăng trưởng nhanh chóng, nhờ các tàu kéo tốc độ cao chuyên chở một lượng nhỏ hàng hóa có giá trị cao, chẳng hạn như nhân sâm và lụa. Các nhà truyền giáo Tin lành Mỹ cũng bắt đầu đến. Phản ứng phổ biến của Trung Quốc chủ yếu là thù địch, nhưng có một yếu tố thuận lợi cung cấp cơ sở hỗ trợ cho các nhà truyền giáo và doanh nhân Mỹ. Đến năm 1850-64, Trung Quốc bị cuốn vào cuộc nổi loạn Taiping khiến hàng triệu người sống và ngoại thương bị đình trệ.
Trong cuộc chiến tranh thuốc phiện lần thứ hai, các lực lượng Mỹ và Thanh đã đụng độ trong trận chiến Pháo đài rào cản, trường hợp đầu tiên của sự tham gia quân sự giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Sau thất bại của Trung Quốc trong Chiến tranh thuốc phiện lần thứ hai, hoàng đế Trung Quốc lúc bấy giờ là Xianfeng đã trốn khỏi Bắc Kinh. Anh trai của ông, Yixin, Hoàng tử, đã phê chuẩn Hiệp ước Tentsin trong Công ước Bắc Kinh vào ngày 18 tháng 10 năm 1860. Hiệp ước này quy định, trong số các điều khoản khác, cùng với Anh, Pháp và Nga, Hoa Kỳ sẽ có quyền đến các văn phòng quân đoàn ở Bắc Kinh.
Đài LoanSửa đổi
Một số người Mỹ ủng hộ việc sáp nhập Đài Loan từ Trung Quốc. Thổ dân từ Đài Loan thường tấn công và tàn sát các thủy thủ phương Tây bị đắm. Năm 1867, trong sự cố Rover, thổ dân Đài Loan đã tấn công các thủy thủ Mỹ bị đắm tàu, giết chết toàn bộ thủy thủ đoàn. Sau đó, họ đã chiến đấu chống lại và đánh bại một đoàn thám hiểm trả đũa của quân đội Mỹ và giết chết một người Mỹ khác trong trận chiến.
Tản mạn đôi điều về nước Mỹ
Thứ hai - 29/10/2018 09:56
Chiếc máy bay Boeing 777 của hãng hàng không Korean Air nhẹ nhàng hạ cánh xuống sân bay quốc tế John F Kennedy bên bờ biển phía Đông Nam Thành phố New York, mở đầu chuyến công tác của Đoàn cán bộ lãnh đạo cấp tỉnh tham dự Khóa học “Nâng cao năng lực lãnh đạo quản lý” theo Đề án 165 trên đất Mỹ.
Mot goc toa nha Chính phủ MỹNguồn gốc sức mạnh của nước Mỹ
Hợp chủng quốc Hoa Kỳ [United States of America]thành lập năm 1776 đến nay gồm 50 bang và đặc khu Columbia [ District of Columbia hay còn gọi là Thủ đô Washington D.C] với diện tích 9.159.123 km2 [đứng thứ tư thế giới sau Nga, Canada và Trung Quốc], dân số gần 325 triệu người. Chiều dài bờ biển gần 20.000 km và nhiều vùng lãnh thổ thuộc Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương và vùng Caribe.Hoa Kỳ hội tụ nhiều yếu tố để giữ vững vị trí là nền kinh tế số 1 thế giới và chi phối các vấn đề toàn cầu.
Nguồn gốc sức mạnh Hoa Kỳ đầu tiên có thể kể đến là sự ổn định về chính trị.Hiến pháp Hoa Kỳ được thông qua năm 1787,có hiệu lực từ năm 1789, cùng với Tuyên ngôn Độc lập năm 1776, Hiến Pháp 1789 đã thể hiện tinh thần khoa học, tiến bộ và nhân văn, là hình mẫu của cấu trúc Nhà nướccộng hòa trong lịch sử cận đại được nhiều quốc gia tham khảo học tập. Thủ tướng Vương quốc Anh William Ewart Gladstone [1809- 1898] đã mô tả Hiến pháp này là “tác phẩm tuyệt vời nhấttừng được sản sinh ra vàomột thời điểm nhất định bởitríóc và mục đích của con người”.
Suốt 230 năm qua, trải qua 45 đời tổng thống,Hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ chỉ sửa chữa một số điều nhỏ, từ năm 1992 đến nay chưa có tu chính án nào được thông qua, theo các chuyên gia pháp luật của Học viện Hành chính công Hoa Kỳ thì ít ai đề cập đến việc sửa đổi Hiến pháp, đơn giản là vì nó đã hoàn hảo, đảm bảo cho Hợp chủng quốc Hoa Kỳ vận hành thể chế hợp lý và suôn sẻ.
Hệ thống chính quyền Hoa Kỳ chia thành 3 cấp:Chính quyền liên bang, Chính quyền tiểu bang và Chính quyền địa phương. Việc phân cấp quyền hạn dựa trên 8 nội dung chính: tài chính, môi trường, tư pháp hình sự, phúc lợi xã hội, giao thông vận tải, công viên, nhập cư và đối ngoại. Chẳng hạn việc phân chia nguồn thu thuế: Chính quyền liên bang thu thuế thu nhập cá nhân [là khoản thu lớn nhất], chính quyền các tiểu bang thu thuế doanh thu trên doanh thu bán hàng hóa dịch vụ, chính quyền địa phương thu thuế đối với tài sản bất động sản [thông thường khoảng 1%/năm]. Chính quyền các cấp có quyền ban hành luậtđể phục vụ thẩm quyền được phân cấp. Tại thời điểm đoàn Việt Nam sang, thuế doanh thu tại Bang Ohio 4%, Bang Virginia 6%, Bang Washington 10%, nhưng Bang Delaware miễn thuế doanh thu để thu hút khách du lịch.
Lý giải về nguyên tắc “kiểm soát và cân bằng” giáo sư Jerry Mitchell cho biết: nguyên tắc này đã thành nếp sống của người Mỹ, một trường phổ thông có học sinh sử dụng súng lập tức chính quyền bang quy định cho phép giáo viên đem theo súng khi lên lớp.Thành phố New York có 8,6 triệu dân, trong sơ đồ tổ chức bộ máy của thành phố, quận trưởng chỉ làm nhiệm vụ tư vấn chính sách và giám sát, không điều hành trực tiếp bộ máy hành pháp, dưới quận không có cấp chính quyền cơ sở. Toàn bộ hoạt động của bộ máy hành pháp thành phố do Thị trưởng điều hành trực tiếp thông qua 93 đầu mối cấp sở [Thị trưởng quản lý 36 đầu mối, 3 Phó Thị trưởng điều hành trực tiếp 32 đầu mối], một số sở, ngành quan trọngcòn có chức danh trung gian giúp cho Thị trưởng như trên Sở Giáo dục có chức danh Đại Pháp quan [như trợ lý thị trưởng].Có rất nhiều tổ chức làm nhiệm vụ tư vấn và giám sát. Thành phố New York có 59 Ban cộng đồng làm nhiệm vụ giám sát.
Nước Mỹ đề cao các giá trị của đạo đức, tại Thành phố New York và thủ đô Washington D.C nơi chúng tôi đến không có các hộp đêm hay “phố đèn đỏ” như châu Âu. Vai trò của thực hành đạo đức trong các tổ chức công đặc biệt được đề cao. Duy trì các chuẩn mực đạo đức được coi là trách nhiệm quản trị quan trọng nhất của người đứng đầu. Trong bộ máy chính quyền Thành phố New York có Ban cố vấn về vấn đề đạo đức.
Tuy giàu có nhưng người Mỹ nổi tiếng về thực dụng. Hệ thống vĩa hè tại các thành phố lớn như New York, Washington D.C phần lớn được lát bằng các tấm bê tông đúc sẵn, khu nhà ga làm thủ tục sân bay quốc tế Washington Dulles - một trong 10 sân bay rộng nhất trên thế giới với tần suất 1.800 - 2.000 chuyến bay/ngày thậm chí không được sơn quét sau khi tô trát nhưng vẫn giữ được vẻ lịch lãm và sạch sẽ. Tại một nhà hàng tự chọn trên đại lộ Lexington ở New York giá cả được tính trên trọng lượng thức ăn, đồ uống, cứ 100g thức ăn là 1,5 USD, không có chuyện buffte “bao bụng” như Việt Nam.
Trong thời gian đoàn tham gia các chương trình tại Đại học BARUCH - một trong những trường đại học lâu đời nhất tại thành phố New York với trên 18.000 sinh viên từ 170 quốc gia theo học, các giáo sư hàng đầu về kinh tế đều khẳng định yếu tố sáng tạo, phát minh, công nghệ nguồn, đi trước là những nguyên nhân chính tạo nên sự phát triển bền vững của Hoa Kỳ. Người Mỹ không giỏi về công nghệ chế tạo như người Đức, không giỏi buôn bán như người Trung Hoa, nhưng nhờ phần lớn các phát minh của thế giới, các công nghệ đều xuất phát từ nước Mỹ và người Mỹ biết sử dụng làm công cụ để dẫn dắt nước khác, thu hút nước khác phục vụ mình, hưởng lợi lớn nhất trong phân khúc chất xám [chẳng hạn trong giá bán 1 chiếc điện thoại thông minh iPhone, nhà sản xuất từ Trung Quốc và các nước chia nhau 48% từ phần cứng, 52% còn lại là bản quyền và công nghệ thuộc về người Mỹ]. Chính các phát minh từ nước Mỹ đã mở đầu cho các cuộc Cách mạng công nghiệp, trừ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra ở Anh trước đó.
Cố Thủ tướng Lý Quang Diệu đã từng nhận xét “Trung Quốc sẽ bắt kịp Hoa Kỳ về GDP tuyệt đối nhưng sức sáng tạo của họ thì có thể chẳng bao giờ sánh được với Hoa Kỳ, bởi vì nền văn hóa của họ không cho phép có sự trao đổi và cạnh tranh các ý tưởng một cách tự do. Còn cách giải thích nào khác cho thực tế rằng một đất nước có số dân đông gấp 4 lần Hoa Kỳ và được cho là có số người tài đông gấp 4 lần lại không hề có những đột phá về công nghệ?”; “Về mặt lịch sử Hoa Kỳ đã chứng tỏ được khả năng đổi mới và tồn tại rất mạnh mẽ. Sức mạnh của nước Mỹ không phải chỉ có lối tư duy đã thành nếp mà là ở khả năng bao quát, sáng tạo và thực tiễn; sự đa dạng của những trung tâm xuất sắc có khả năng cạnh tranh trong việc phát minh và tiếp nhận những ý tưởng và công nghệ mới, một xã hội thu hút được nhân tài từ khắp nơi trên thế giới và đồng hóa họ thành người Mỹ một cách dễ dàng”; “Tinh thần đổi mới của nước Mỹ sẽ cho phép họ đương đầu được với những vấn đề cốt lõi của mình”; “Mỹ là một quốc gia vĩ đại không chỉ nhờ sức mạnh và sự giàu có của mình mà chủ yếu vì đây là một quốc gia đi lên từ những ý tưởng tuyệt vời”; “Chừng nào Mỹ vẫn đi đầu trong đổi mới và công nghệ thì cả liên minh châu Âu, Nhật Bản và Trung Quốc đều không thể thay đổi được vị trí hiện nay của Hoa Kỳ”.
Có thể nói lịch sử nước Mỹ hiện đại được viết nên bằng các doanh nghiệp.Hoa Kỳ là xã hội năng động nhất trong việc đổi mới, khởi nghiệp để biến những phát minh, sáng chế thành hàng hóa, tạo ra của cải vật chất mới. Các doanh nhân thành đạt ở Mỹ, rất nhiều người đã phải thử sức nhiều lần mới thành công. Rất nhiều người đã thành công vẫn tiếp tục sáng tạo và khởi nghiệp những công ty mới. Đây chính là tinh thần tạo ra một nền kinh tế năng động. Ở Mỹ các quỹ đầu tư mạo hiểm được chính phủ tài trợ, là bệ đỡ cho các doanh nghiệp thực thi các ý tưởng sáng tạo. Khác biệt cơ bản giữa văn hóa Mỹ và văn hóa Phương Đông là vị trí cá nhân trong xã hội. Trong văn hóa Mỹ mối quan tâm của một cá nhân là quan trọng nhất. Điều này làm cho xã hội Mỹ cạnh tranh quyết liệt hơn, sắc bén hơn và thành tích cao hơn. Tuy nhiên trong thực tế một số quyền thái quá của cá nhân cũng làm ảnh hưởng đến cộng đồng, tội phạm thường xuyên thoát khỏi sự trừng phạt vì pháp luật bảo vệ quyền con người một cách thái quá.
Tương lai cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
Trong thâm hụt cán cân thương mại của Mỹ, Trung Quốc chiếm khoảng 46%. Tuy nhiên đây không phải là nguyên nhân chính. Theo giáo sư Robert Schiffer có 3 lý do chính Tổng thống Donald Trump và giới diều hâu Mỹ quyết tâm “xử” Trung Quốc đó là: [i]Trung Quốc “chơi không đẹp”, như sử dụng chính sách tỷ giá thấp hoặc trợ cấp cho các công ty khi bán hàng sang Mỹ. [ii]Ăn cắp hoặc ép buộc các công ty Mỹ và phương Tây tiết lộ bí quyết công nghệ, sử dụng cả tình báo để ăn cắp công nghệ. [iii] Sáng kiến “Vành đai con đường” và thông điệp từ Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 thách thức vị trí của Mỹ và đồng minh.
Chiến lược “Made in China 2025” Trung Quốc công bố năm 2015 hướng tới mục tiêu đến năm 2025 đưa Trung Quốc thành quốc gia tiên phong trong lĩnh vực công nghệ cũng khiến Tổng thống Donald Trump hết sức lo ngại. Chiến lược này muốn Trung Quốc dẫn đầu thế giới trong các lĩnh vực: tin học, viễn thông, vũ trụ, robot, ôtô điện, năng lượng sạch, dược phẩm và trí tuệ nhân tạo. Đây là những vấn đề liên quan lợi ích cốt lõi của cả Mỹ và phương Tây, vì vậy các nước Canada, EU, Nhật bản đã đứng về phía Mỹ trong cuộc chiến. Bên cạnh việc đưa ra các gói tăng thuế suất nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Đầu tháng 6/2018 Mỹ đã cấm công ty công nghệ cao ZTE của Trung Quốc mua sản phẩm của Mỹ, buộc nộp phạt 1,3 tỷ USD và chấp nhận thay người Mỹ vào một số vị trí của công ty tại Mỹ, cấm công ty China Mobile triển khai hoạt động kinh doanh tại Mỹ. Tổng thống Donald Trump còn dự định hạn chế visa cho sinh viên Trung Quốc, kiểm soát người Hoa sinh sống và làm việc tại Mỹ.
Như vậy,thông qua cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, Mỹ muốn ngăn chặn Trung Quốc tiến đến mục tiêu dẫn đầu thế giới về lĩnh vực công nghệ cao, thách thức vị trí thống trị hiện nay của Mỹ và là nguồn cơn không chỉ sức mạnh kinh tế mà cả sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ. Theo nhận định của giới phân tích cuộc chiến này sẽ không thể kết thúc ngày một ngày hai mà sẽ còn kéo dài nhiều năm, thậm chí 10 -15 năm. Rất có thể bước tiếp theo của chính quyền Tổng thống Donald Trump là sẽ truy quét đầu tư của Trung Quốc ở Mỹ và các giao dịch của Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ cao như rô bốt, ôtô điện; giới hạn quyền sở hữu của các công ty Trung Quốc trong một số lĩnh vực, cấm xuất khẩu sang Trung Quốc một số thiết bị, công nghệ.
Theo giáo sư Robert C. Randolph, trong các cuộc chiến tranh thương mại, kẻ yếu thế hơn tất phải nhượng bộ nếu không sẽ bị tổn thất nặng nề hơn đối thủ,“Tập Cận Bình không phải là đối thủxứng tầm của Donald Trump,trong lĩnh vực kinh tế ông ấy là con gấu mẹ”. Trên trang Twitter cá nhân Donald Trump đã viết “Các cuộc chiến thương mại là tốt và dễ thắng”.
Trung Quốc đã qua thời kỳ tăng trưởng kinh tế cao, đang chuyển hướng cơ cấu kinh tế, trong đó lĩnh vực công nghệ cao và dịch vụ được xác định là chủ đạo. Các cú ra đòn của Mỹ vừa qua đã làm Trung Quốc choáng váng. Trong lúc Mỹ vẫn duy trì được các chỉ số kinh tế “đẹp” như tăng trưởng quý II/2018 đạt 4,6%, thị trường chứng khoán ổn định [gấp đôi quý I /2018], lạm phát dưới 2%, thất nghiệp 3,8% [thấp nhất kể từ năm 1969], tỷ lệ tái đầu tư và đầu tư nước ngoài vào Mỹ tăng, Cục dữ trữ Liên bang Mỹ [FED] tăng lãi suất thì Trung Quốc đã phải bơm 107 tỷ USD từ quỹ dự trữ quốc gia cho hệ thống ngân hàng, nợ xấu trong lĩnh vực bất động sản tăng 1,5%, cổ phiếu tập đoàn ZTE ngày 16/4/2018 đang là 31,3 nhân dân tệ [NDT] thì ngày mùng 3/7/2018 giảm xuống còn 13,8 NDT. Nếu Trung Quốc tiếp tục giảm tỷ giá để hỗ trợ xuất khẩu thì dòng vốn đầu tư sẽ rút chạy và có thể mất khả năng kiểm soát tỷ giá, vì vậy Trung Quốc chắc chắn không dám mạo hiểm. Nếu xuất khẩu khó khăn thì tình trạng vỡ nợ trái phiếu sẽ tăng lên, cả đối với các công ty tư nhân. Trung Quốc đã dọa bán trái phiếu Mỹ [hiện Trung Quốc sở hữu trên 1.000 tỷ USD trái phiếu Hoa Kỳ], Donald Trump đáp trả rằng trước khi Trung Quốc bán Mỹ sẽ phá giá đồng USD. Vì vậy, sử dụng các biện pháp kỹ thuật về tiền tệ sẽ không phải là lựa chọn của Trung Quốc.
Trung Quốc hiện đang sử dụng các hàng rào kỹ thuật gây khó cho hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ như làm chậm quá trình thông quan, dọa kiện Mỹ ra tổ chức thương mại thế giớiWTO [đáp lại Donald Trump cho biết Mỹ có thể rút khỏi WTO], đánh thuế mạnh vào các sản phẩm nông nghiệp sản xuất tại các bang ủng hộ Đảng Cộng hòa nhằm gây áp lực lên Tổng thống Donald Trump trong bầu cử Quốc hội Mỹ giữa kỳ vào tháng 11 tới.
Để đối phó với những bất ổn có thể xảy ra ở trong nước, Chủ tịch Tập Cận Bình chỉ đạo tập trung thực hiện 6 ổn định [ổn định công ăn việc làm, ổn định tài chính, ổn định ngoại thương, ổn định đầu tư nước ngoài, ổn định đầu tư…]. Đây là những vấn đề cốt tử Trung Quốc phải làm trong lúc này nhưng làm được là điều hoàn toàn không dễ.
Một loạt các nước tham gia nguồn cung hoặc tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc như Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan, Brazil, Nam Phi...sẽ buộc phải tính toán lại chiến lược của mình một khi cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung được dự báo là sẽ kéo dài.
Tờ Wall Street journal ngày 16/9 dẫn lời một quan chức Trung Quốc nói, Trung Quốc sẽ không đàm phán ở tình thế “bị dí súng vào đầu”. Hình ảnh đang bị “dí súng vào đầu” cho thấy khó khăn hiện nay của Trung Quốc trước thềm các hiệp đấu mới.
So sánh Donald Trump và Barack Obama
Các giảng viên tại Học viện Hành chính Quốc gia Hoa Kỳ đã nói nhiều về sự khác biệt giữa Donald Trump và Obama. Tổng thống Barack Obama là người luôn tôn trọng các nguyên tắc, luật lệ, điều hành công việc khoa học và bài bản, dân chủ nhưng quyết đoán, biết tôn trọng và tranh thủ thuộc cấp.
Ngoại trưởng Hillary Clinton đang theo dõi vụ truy diệt Osama bin Laden [4/2011]
Giáo sư Tiến sĩ Carla Anne Robbins, cựu phó Tổng Biên tập Tạp chí New York Time, giáo sư lâm sàng [giáo sư thỉnh giảng] dẫn ví dụ về vụ tiêu diệt Bin Laden năm 2011.Tháng 8/2010 khi CIA báo cáo phát hiện “người đi bộ” trong khu biệt thự gần học viện quân sự Pakistan giống Bin Lađen, lập tức Obama yêu cầu phải giám sát chặt chẽ. Hàng tháng trời sau “con mồi” không xuất hiện trở lại để nhận diện. Có đúng là Osama bin Laden không, bắt sống hay tiêu diệt, có nên tin tưởng và phối hợp với Pakistan hay chỉ lực lượng đặc nhiệm Mỹ ra tay, các vấn đề liên quan sau vụ việc… hàng loạt câu hỏi đưa ra trong các cuộc họp kín luôn nhận được các ý kiến trái chiều. Cuộc bỏ phiếu cuối cùng ngày 28/4/2011 trước khi hành động cả Phó Tổng thống JoeBiden và Bộ trưởng Quốc phòng RobertGates đều bỏ phiếu chống, Obama vui vẻ kết luận “tiến hành thôi”. Kết cục là vụ việc đã diễn ra suôn sẻ.
Tổng thống Donald Trump thì hoàn toàn ngược lại, Donald trump rất ít khi có mặt tại văn phòng, rất ít tổ chức và tham gia các cuộc họp, rất ít xem và bút phê các văn bản gửi đến Nhà trắng, dựa vào trực giác hơn là kết quả phân tích, rất ít khi tham vấn ý kiến của các tướng lĩnh và thuộc cấp. Ngay trước cuộc gặp với Chủ tịch Kim Jong-un ngày 12/6/2018, Donald Trump cũng không hề tham vấn trước nội dung với Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao.Một số kết quả sau cuộc họp như Hoa Kỳ tuyên bố hủy tập trận chung với Hàn Quốc, trước đó cũng không được Donald Trump trao đổi với Bộ Quốc phòng Mỹ và phía Hàn Quốc. Việc Tổng thống Donald Trump sa thải Ngoại trưởng Rex Tillerson cũng chỉ được biết bằng dòng viết trên Twitter cá nhân. Donald Trump thích những người mạnh mẽ như Tập Cận Bình hoặc Kim Jong-un, nhưng là người thường xuyên thay đổi chính kiến. Donald Trump đặt câu hỏi tại sao Hoa Kỳ phải chi tiền để đảm bảo an ninh cho nước khác? [các đồng minh của Mỹ ở châu Âu, Nhật Bản…] nhưng khi một quan chức Đức nhẹ nhàng: được thôi, chúng tôi sẽ phát triển vũ khí chiến lược để tự vệ,lập tức Donald Trump bỏ ngay ý định này và phê duyệt khoản kinh phí lên đến 716,4 tỷ USD cho ngân sách quốc phòng năm 2019. Người Mỹ hiểu rằng Đức thừa sức phát triển vũ khí hạt nhân và tên lửa vượt đại dương, đồng minh theo kiểu thực dụng của người Mỹ là như vậy. Trong số 1,3 triệu quân Mỹ thì có đến 150.000 quân đồn trú ở nước ngoài: Nhật 45.000, Đức 35.000, Hàn Quốc 27.600, Ý 12.000… Khoản chi phí quân sự khổng lồ trong bối cảnh thế giới đơn cực chính là vì sự bình yên của nước Mỹ.
Khác với tổng thống tiền nhiệm, Donald Trump tỏ ra không thân thiện với báo giới. Donald Trump coi báo chí viết về những điều mình không thích là “tin tức giả”. Trên trang Twitter cá nhân Donald Trump viết “truyền thông tin tức giả là đảng đối lập, điều đó rất tệ cho đất nước vĩ đại của chúng ta”, gần 350 tờ báo đã đồng loạt lên tiếng phản bác Donald Trump “Sự vĩ đại của nước Mỹ phụ thuộc vào vai trò của tự do báo chí và nói lên sự thật”.
Khi được hỏi vì sao Donald Trump thắng cử, giáo sư Robert C. Randolph trả lời ngay đó là do nền dân chủ mà không dân chủ của nước Mỹ, cử tri nước Mỹ không bầu trực tiếp cho Donald Trump, ông ta thắng cử vì phiếu đại cử tri. Trong lịch sử nước Mỹ 18 năm trở lại đây Donald Trump là trường hợp thứ 2 sau Bus đắc cử bằng hình thức này.
Cách mạng công nghiệp 4.0 và tương lai nước Mỹ
John Chambers - Chủ tịch tập đoàn Cisco Systems nhận xét: “Có hai thứ cân bằng trong cuộc sống, Internet và giáo dục. Lý Quang Diệu là nhà lãnh đạo thế giới hiểu rõ điều này và sử dụng sức mạnh của Internet để định vị cho sự tồn tại và thành công của Singapore trong một nền kinh tế Internet”. Người Mỹ hiểu rõ sức mạnh của Internet và nhanh chóng định hướng sự phát triển dựa trên nền tảng cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Ở Mỹ các tập đoàn vốn hóa lớn nhất đều hoạt động chủ yếu trên không gian số: Apple InC [851 tỷ USD], Alphabet Inc [717 tỷ USD], Microsoft [703 tỷ USD], amazon.com [ 701 tỷ USD] [trước đây các doanh nghiệp hàng đầu thường là các tập đoàn kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng, dầu mỏ…]. Năm 2004, tôi lần đầu qua Mỹ, các giao dịch trong lĩnh vực viễn thông không khác mấy Việt Nam, gọi điện thoại về Việt Nam phải mua card và ra hộp điện thoại công cộng, thì nay đã khác rất nhiều. Khi xuống sân bay làm thủ tục nhập cảnh không còn cảnh phát tờ khai, hành khách xếp hàng làm thủ tục kê khai điện tử, áp hộ chiếu và vân tay vào máy và tự động kê khai trên máy, có phần mềm bằng tiếng Việt. Hầu hết người Mỹ đều sử dụng điện thoại thông minh để khai thác các tiện ích từ internet và mạng xã hội. Cửa hàng bán sản phẩm của hãng Apple tại Outlet christiana mall, nhân viên bán hàng chỉ với chiếc điện thoại iPhone 8X trên tay vừa giới thiệu sản phẩm cho du khách, trả lời các câu hỏi với các ngôn ngữ khác nhau, vừa quẹt thẻ thu tiền bán hàng, mỗi ca bán hàng doanh thu cả trăm ngàn USD từ đủ loại thẻ ngân hàng phát hành từ nhiều nước. Các tài xế Uber sử dụng thông thạo phần mềm Google dịch từ giọng nói để trả lời du khách. Chỉ cần trả lời được câu hỏi tiếng Anh: Where are you from? [bạn từ đâu đến?], tài xế bật ngay phần mềm dịch song ngữ và du khách có thể trò chuyện với tài xếnhờ phiên dịch viênlà chiếc điện thoại thông minh. Thương mại điện tử đang gia tăng nhanh chóng thị phần, hôm ở Washington D.C, một thành viên trong đoàn nhận được tin nhắn “Bố ơi! con muốn đôi giày đá bóng kiểu Ronaldo màu hồng”, được sự trợ giúp của “Giáo sư Google” hai hôm sau đôi giày đã được chuyển đến khách sạn nơi đoàn đang ở. Ở Mỹ người ta nói nhiều đến cuộc đua giữa công nghệ và thể chế, đến sự phát triển quá nhanh của trí tuệ nhân tạo, đến sự lan tỏa cấp số nhân của kinh tế chia sẽ. Cũng như ở Việt Nam, taxi công nghệ Uber và Grab đang chiếm thế thượng phong so với taxi truyền thống. Dịch vụ cung cấp phòng trọ qua mạng của công ty Airbnb [Mỹ] sau một thời gian hoạt động đã được định giá lên đến 30 tỷ USD. Với nguyên lý tận dụng các nguồn lực dư thừa trong xã hội cả về tài sản và thời gian rảnh rỗi để tạo thêm việc làm và thu nhập dựa trên nền tảng số, kinh tế chia sẽ đã khẳng định xu hướng tất yếu và có tác động tích cực đến cả môi trường. Không chỉ trong lĩnh vực dịch vụ hàng hóa, nhiều người Mỹ còn nhìn nhận lạc quan về tương lai của đồng tiền ảo Bitcoin và hoạt động cho vay ngang hàng [PeertoPeer Lending].
Việt Nam dưới góc nhìn của giới tinh hoa Mỹ và triển vọng của quan hệ Việt - Mỹ
Giáo sư Robert Schiffer, người đã nhiều lần sang Việt Nam, từng là phụ tá cao cấp đại sứ Pete Peterson dưới thời Tổng thống Clinton thừa nhận, tháng 8/1964 Johnson dựng nên sự kiện Vịnh Bắc Bộ để tấn công Việt Nam, đưa quân viễn chinh Mỹ vào miền Nam là một trong những sai lầm lớn nhất của nước Mỹ, việc này lúc đó cũng không được Quốc hội Hoa Kỳ phê chuẩn. Lý do chính khiến Tổng thống Johnson hành động mau lẹ là vì lo sợ cộng sản mở rộng phạm vi ảnh hưởng xuống khu vực phía Nam.Càng về sau Hoa Kỳ hiểu rằng Việt Nam là nước xã hội chủ nghĩa nhưng đi theo con đường riêng của mình, coi trọng độc lập dân tộc. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo gần đây còn khuyến cáo Triều Tiên học tập “mô hình Việt Nam” - một đất nước đang thành công trong cải cách dân chủ và thị trường hóa.
nơi ghi danh 58.260 lính Mỹ thiệt mạng tại chiến trường Việt Nam
Nước Mỹ đang có những động thái tích cực hướng đến kỷ niệm 25 năm ngày bình thường hóa quan hệ với Việt Nam vào năm 2020. Kể từ năm 1995 đến nay, hai nước đã có những bước tiến đáng kể trên con đường hợp tác “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”.Hai nước đã đưa mối quan hệ hợp tác phát triển lên cấp độ đối tác toàn diện từ chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, đầu tư KH-CN, giáo dục đến quốc phòng, an ninh. Đặc biệt với chuyến thăm Hoa Kỳ năm 2015 của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Mỹ đã chính thức công nhận thể chế chính trị của Việt Nam, khép lại giọng điệu lạc lõng của những thế lực thù địch và đưa Việt Nam bước vào vị thế mới trong quan hệ hai nước. Các giáo sư Đại học Baruch nhìn nhận Việt Nam đã thể hiện chiến lược ngoại giao khôn khéo. Tháng 5/2017 Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc là Thủ tướng đầu tiên của các quốc gia Asean thăm Hoa Kỳ sau khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền. Chuyến thăm của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đến Mỹ từ ngày 25 - 27/ 6/ 2018 vừa qua, có gần 30 cuộc tiếp xúc với chính giới và doanh nghiệp Hoa Kỳ đã làm dịu đi các quan ngại về phản ứng của Tổng thống Donald Trump trước việc chênh lệch cán cân ngoại thương Việt Nam - Hoa Kỳ quá lớn [năm 2017 Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ trên 40 tỷ USD trong lúc kim ngạch nhập khẩu từ Mỹ chỉ vào khoảng 8,4 tỷ USD].Các động thái của Bắc Kinh vừa qua phá vỡ lời hứa với Tổng thống Obama năm 2015 về việc không quân sự hóa các đảo nhân tạo của nước này ở Biển Đông buộc Mỹ và đồng minh tăng sự hiện diện quân sự ở Biển Đông. Với vị trí chiến lược và vùng lãnh hải rộng lớn ở Biển Đông, Việt Nam là quốc gia biển có vai trò quan trọng nhất ở khu vực Asean dưới con mắt của chính giới Hoa Kỳ. Việc tàu sân bay USSCarl Vinson đến Đà Nẵng tháng 3/2018 cùng việc phía Hoa Kỳ bàn giao cho cảnh sát biển Việt Nam tàu tuần tra lớp Hamilton [được hoán cải từ tàu tuần duyên cỡ lớn, có độ giãn nước lên đến 3.250 tấn, có khả năng dự trữ hành trình 45 ngày, kíp sỹ quan và thủy thủ lên đến 160 người] để nâng cao năng lực chấp pháp trên biển cho Việt Nam đã nhận được sự đồng thuận trong chính giới Mỹ. Sắp tới Hoa Kỳ sẽ tiếp tục hợp tác và hỗ trợ nhiều hơn cho Việt Nam trong việc nâng cao năng lực quản lý vùng lãnh hải và góp phần đảm bảo an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông. Việc Hoa Kỳ bán vũ khí cho Việt Nam trước mắt còn vướng một số vấn đề về kỹ thuật nhưng trong tương lai sẽ diễn ra thuận lợi. Hoa Kỳ cũng không ngăn cản việc Việt Nam tiếp tục mua vũ khí từ Nga.
Việc Trung Quốc sử dụng “chính sách ngoại giao bẫy nợ”, cho vay đầu tư các dự án trong sáng kiến “Vành đai và Con đường” [BRI] ở các quốc gia Asean có biển nhất là các cảng biển chiến lược đã dấy lên quan ngại trong chính giới Mỹ [tháng 6/2018 chính phủ mới ở Malaysia đã dừng các dự án đầu tư của Trung Quốc tại nước này lên đến 22 tỷ USD, chính phủ Pakistan cũng đang xem xét lại dự án mở rộng cảng biển Gwadar từ nguồn vốn Trung Quốc]. Chính phủ Mỹ đang có kế hoạch thành lập một công ty tài chính quốc tế để hỗ trợ các nước trong đầu tư nhằm ngăn chặn chính sách ngoại giao bẫy nợ của Trung Quốc. Theo các chuyên gia Học viện Hành chính công Hoa Kỳ, quỹ này nếu được thành lập thì Việt Nam là một trong những quốc gia có thể hưởng lợi.
Ở Mỹ, Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao được quyền quyết định chi cho các hoạt động đối ngoại bên ngoài lãnh thổ Mỹ trong khoản ngân sách khổng lồ hàng năm được quốc hội phê chuẩn [đối với Bộ Ngoại giao khoảng 40 tỷ USD/ năm]. Đối với Việt Nam, Hoa Kỳ sẽ tiếp tục hỗ trợ giải quyết các vấn đề chiến tranh để lại như rà phá bom mìn và chất độc da cam. “Quảng Trị” là từ khóa đã được USAID và nhiều cơ quan hỗ trợ nước ngoài khác của Mỹ biết đến. Hướng đến kỷ niệm 25 năm bình thường hóa quan hệ hai nước [năm 2020], Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã được giao nhiệm vụ nghiên cứu, thiết kế các hoạt động, giới chức Mỹ hy vọng đây sẽ là cột mốc mới trong quan hệ hai nước.
Theo Phó Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ Phạm Hùng Tâm, quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ hiện nay đang diễn ra hết sức tốt đẹp, người tiêu dùng Mỹ dành nhiều thiện cảm đối với hàng hóa “Made in VietNam”, ngoài các sản phẩm may mặc, giày dép, đồ gỗ, các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam cũng được thị trường Mỹ đón nhận, đây là phân khúc thị trường còn nhiều dư địa, trong bối cảnh cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung diễn biến phức tạp thì cơ hội cho hàng hóa Việt Nam vào thị trường Mỹ là rất lớn.
Hôm đến Washington D.C đoàn Việt Nam có ghé chợ EDEN của người Việt, ở đó có siêu thị bán các sản phẩm nhập khẩu từ Việt Nam, nhà hàng, quán karaoke, quầy băng đĩa... ngoài sân bên cạnh cờ Mỹ vẫn còn treo cờ ba sọc đỏ vàng [từng là quốc kỳ của Việt Nam Cộng hòa], nhưng không khí bên trong đã khác hồi chúng tôi sang năm 2004 rất nhiều, thế hệ người Việt Nam ở Mỹ sinh sau năm 1975 ít quan tâm về chính trị. Hội sinh viên Việt Nam tại Hoa Kỳ đang thu hút cả người Việt Nam tại bản địa [hiện Việt Nam có trên 30.000 sinh viên đang theo học tại Hoa Kỳ].
Cùng với những bước tiến và xu thế mới đang mở ra trong quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, người Việt ở Mỹ cũng đang hướng về tương lai với niềm tin và góc nhìn mới.
Nguồn tin: Hồ Đại Nam, UVTV, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy
Tổ chức bộ máy Chính phủ một số nước và kinh nghiệm Việt Nam có thể tham khảo
Ngày đăng: 16/07/2017 02:32
Mặc định Cỡ chữ
Ở nhiều quốc gia,Chính phủ luôn là cơ quan nằm ở trung tâm bộ máy quyền lực. Nhưng mỗi nước lại có những cách thức tổ chức Chính phủ khác nhau, phụ thuộc vào chế độ chính trị, hình thức chính thể và các yếu tố kinh tế, văn hóa, truyền thống… của mình. Trên thực tế, một mô hình Chính phủ có thể phù hợp và hiệu quả đối với nước này nhưng lại lạc lõng và bất cập đối với nước khác. Song, kinh nghiệm về tổ chức Chính phủ của bất kỳ quốc gia nào cũng đều có giá trị tham khảo nhất định đối với quá trình cải cách và hoàn thiện Chính phủ ở nước khác.
| Ảnh minh họa |
1. Tổ chức bộ máy Chính phủ một số nước
Thứ nhất, Chính phủ các nước đều được hợp thành từ các bộ, cơ quan ngang bộ [gọi chung là bộ] nhưng số lượng các bộ trong cơ cấu tổ chức của mỗi Chính phủ thường không giống nhau. Hiện nay, Trung Quốc[1] và Malaysia[2] đều có 25 bộ, Indonesia có 24 bộ[3], Nga có 21 bộ[4], Pháp có 18 bộ[5], Singapore có 16 bộ[6], Hoa Kỳ có 15 bộ[7]; Đức có 14 bộ[8]… Điều dễ nhận thấy là ở các nước phát triển, cơ cấu Chính phủ thường gọn nhẹ hơn so với các nước khác. Số bộ ít hơn, nghĩa là các đầu mối quản lý tinh giản hơn. Bên cạnh đó, số “siêu bộ” của họ lại nhiều hơn.
Nhật Bản là một ví dụ điển hình. Qua hai lần cải cách, bộ máy Chính phủ trung ương Nhật Bản được thu gọn đáng kể. Lần thứ nhất, số bộ giảm từ 23 xuống còn 12, lần thứ hai giảm xuống còn 10. Hiện nay, Chính phủ Nhật Bản bao gồm Văn phòng Nội các và các bộ: Bộ Quản lý công cộng, Nội vụ và Bưu chính viễn thông; Bộ Tư pháp; Bộ Ngoại giao; Bộ Tài chính; Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ; Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi; Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Ngư nghiệp; Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp; Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng và Vận tải; Bộ Môi trường[9]. Có thể thấy, đa số các bộ nằm trong cơ cấu tổ chức của Chính phủ Nhật Bản đều là các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực. Trong đó, Bộ Quản lý công cộng, Nội vụ và Bưu chính viễn thông cùng với Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng và Vận tải chính là những “siêu bộ” được hình thành trên cơ sở hợp nhất một số ngành.
Trung Quốc cũng là nước tích cực cải cách tổ chức Chính phủ. Năm 1981, Quốc vụ viện nước này có 100 cơ quan [khoảng 40 bộ, ủy ban nhà nước và 60 cơ quan, tổ chức thuộc Chính phủ]. Năm 1988, Quốc vụ viện Trung Quốc đã tiến hành sắp xếp lại các bộ và các ủy ban, giảm số bộ và ủy ban xuống còn 41 đầu mối. Năm 1998, con số đó tiếp tục giảm xuống còn 29[10]. Từ năm 2008 đến nay, bộ máy Chính phủ Trung Quốc đã gọn hơn một cách đáng kể, với 27 bộ và ủy ban nhà nước[11]. Sự cắt giảm mạnh số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ nêu trên cho thấy quyết tâm của Trung Quốc trong việc xây dựng một Chính phủ gọn nhẹ và hiệu quả, phù hợp với xu thế chung của thế giới.
Thứ hai, thành phần các bộ trong cơ cấu tổ chức của các Chính phủ khá đa dạng. Bên cạnh những bộ có chức năng giống nhau mà hầu hết các nước đều có như Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng, Bộ Tư pháp, Bộ Nội vụ, Bộ Thương mại, Bộ Y tế, Bộ Giáo dục, Bộ Giao thông…, không ít Chính phủ thành lập thêm các bộ có tính đặc thù. Chẳng hạn, Hoa Kỳ có Bộ Các vấn đề về Cựu chiến binh[12]; Cộng hòa Liên bang Đức có Bộ về các vấn đề Gia đình, Người cao tuổi, Phụ nữ và Thanh niên [Federal Ministry of Family Affairs, Senior Citizens, Women and Youth][13]; Liên bang Nga có Bộ Phòng vệ dân sự, về tình trạng khẩn cấp và loại trừ các hậu quả thiên tai [Ministry of Civil Defence, Emergencies and Disaster Relief of the Russian Federation], Bộ Phát triển Viễn Đông Nga, Bộ Các vấn đề về Bắc Kavkaz[14]; Trung Quốc có Bộ Giám sát [Ministry of Supervision][15]. Điều này cho thấy, tổ chức bộ máy Chính phủ không chỉ phụ thuộc vào chế độ chính trị, hình thức chính thể của mỗi nước mà còn được quyết định bởi nhu cầu quản lý của mỗi nhà nước. Chính điều kiện kinh tế - xã hội cụ thể đặt ra vấn đề phải tổ chức bộ máy Chính phủ sao cho không bỏ sót các vấn đề của đời sống, đặc biệt là trước những vấn đề lớn của quốc gia luôn phải có một đầu mối quản lý, chịu trách nhiệm rõ ràng, sẵn sàng ứng phó, giải quyết.
Thứ ba, trong Chính phủ một số nước còn thành lập những cơ quan hẹp hơn mang tính chính trị chung.
Ở Anh, thuật ngữ “Chính phủ” [government] và “Nội các” [cabinet] không đồng nhất với nhau. Chính phủ bao gồm tất cả các Bộ trưởng, trong khi đó Nội các chỉ bao gồm một số Bộ trưởng có ảnh hưởng quan trọng đối với đời sống chính trị của quốc gia [theo thông lệ, các bộ quan trọng luôn có đại diện trong Nội các như Bộ Nội vụ, Bộ Ngoại giao, Bộ Phụ trách các vấn đề về Hiến pháp, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính…]. Nếu như Chính phủ Anh về thực chất “chỉ là một nhóm người chịu trách nhiệm chính trị tập thể trước Nghị viện và sẽ từ chức cùng với người đứng đầu là Thủ tướng”[16] thì Nội các Anh mới thực sự là cơ quan đầu não của Chính phủ Anh, là “trung tâm của toàn thể Nhà nước Anh”[17]. Chức năng, nhiệm vụ của Nội các Anh là: quyết định chính sách để trình lên Quốc hội; chỉ huy tối cao mọi hành vi hành pháp theo chính sách đã được Quốc hội chấp thuận; phối hợp, điều hành hoạt động của các bộ; dự thảo các dự luật cho Quốc hội thảo luận thông qua…[18]. Nội các Anh có sự ảnh hưởng nhất định đến Nghị viện, đến Đảng phái chính trị mà Nội các đại diện và ảnh hưởng đến Thủ tướng. Dù Thủ tướng có quyền quyết định nhân sự cũng như hoạt động của Nội các nhưng ngược lại, Thủ tướng sẽ không thể làm được gì, thậm chí phải từ chức nếu không có được sự ủng hộ của Nội các[19].
Ở Hoa Kỳ, Nội các đơn thuần chỉ là một cơ quan tham vấn cho Tổng thống. Nội các này bao gồm các bộ trưởng, các công chức cao cấp hay các nhân vật khác mà Tổng thống bổ nhiệm vào làm thành viên, được điều hành trực tiếp bởi Tổng thống[20].
Ở Ấn Độ, Chính phủ có tên gọi là Hội đồng Bộ trưởng, với thành phần bao gồm Thủ tướng, các Bộ trưởng, các Quốc vụ khanh, các Thứ trưởng và Thư ký nghị viện của các bộ. Tuy nhiên, Chính phủ Ấn Độ không bao giờ triệu họp đầy đủ thành viên của mình. Mọi vấn đề quan trọng nhất của đời sống xã hội và của Nhà nước được quyết định bởi Nội các - cơ quan hẹp hơn Chính phủ, mặc dù Hiến pháp Ấn Độ không quy định thành lập cơ quan này. Thành phần của Nội các gồm Thủ tướng Chính phủ và các Bộ trưởng phụ trách các bộ quan trọng. Ở mỗi giai đoạn khác nhau, thành phần của Nội các có những sự thay đổi nhất định nhưng Bộ trưởng các bộ Ngoại giao, Quốc phòng, Nội vụ, Nông nghiệp, Tư pháp… vẫn luôn là những thành viên không thể thiếu. Thậm chí ở Ấn Độ, trong Nội các còn thành lập một số Ủy ban như Ủy ban Pháp luật, Ủy ban Ngân sách, Ủy ban Kế hoạch, Ủy ban Quốc phòng… Các ủy ban này soạn thảo trước những vấn đề sẽ được đưa ra thảo luận trong cuộc họp của Nội các, đồng thời điều phối hoạt động của các bộ, các ngành[21].
Thứ tư, trong cơ cấu tổ chức của hầu hết các Chính phủ đều tồn tại một bộ máy giúp việc đặc biệt quản lý hoạt động của Chính phủ.
Ở Nhật Bản, cơ quan giúp việc Chính phủ là Văn phòng Nội các [trước đây là Văn phòng Thủ tướng] và Ban Thư ký Nội các. Đứng đầu Văn phòng là Bộ trưởng Nội các, theo truyền thống thường là người đứng đầu đảng chiếm đa số trong Quốc hội, trừ những trường hợp ngoại lệ. Văn phòng Nội các và Ban Thư ký Nội các do Thủ tướng trực tiếp chỉ đạo, có quan hệ chặt chẽ với nhau, trong đó Văn phòng Nội các là cơ quan hỗ trợ hành chính cho Ban Thư ký Nội các. Văn phòng Nội các vừa có trách nhiệm hỗ trợ cho Nội các trong việc thực hiện các chính sách quan trọng, vừa là một cơ quan ngang bộ có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý các vấn đề của các cơ quan trong bộ máy hành chính. Chức năng chính của Văn phòng Nội các là quyết định các vấn đề chung liên quan đến tất cả các bộ, quyết định cả những vấn đề đặc biệt không thuộc thẩm quyền của các bộ hiện nay [như khen thưởng và bảo đảm về hưu trí cho công chức nhà nước, thống kê, thanh tra chung đối với tất cả các cấp của bộ máy nhà nước, công bố chính thức các quyết định của Chính phủ…]. Thuộc Văn phòng Nội các còn có một số cơ quan khác như: Hội đồng Bình đẳng giới, Hội đồng Phòng chống thiên tai, Ủy ban Năng lượng nguyên tử, Ủy ban An toàn công cộng quốc gia, Cục Phòng vệ, Cơ quan Giám sát tài chính, Cục Nhân sự quốc gia… Văn phòng Nội các và Ban Thư ký Nội các đều là nơi tập trung các chuyên gia giỏi, giàu kinh nghiệm trong các lĩnh vực kinh tế, tài chính, khoa học, nghệ thuật, phòng chống thiên tai… để trực tiếp soạn thảo các dự án, hoạch định và điều hòa chính sách[22].
Khác với Nhật Bản, Pháp không thành lập cơ quan giúp việc cho Chính phủ mà thành lập Văn phòng Thủ tướng và Ban Tổng thư ký Chính phủ giúp việc cho Thủ tướng. Trong đó, Văn phòng Thủ tướng bao gồm một Đổng lý Văn phòng, một Phó Đổng lý, các cố vấn kỹ thuật và chuyên môn được tuyển chọn trực tiếp bởi Thủ tướng. Các thành viên của Văn phòng Thủ tướng đóng vai trò kết nối hoạt động giữa Thủ tướng với các Bộ trưởng. Ban Tổng thư ký Chính phủ bao gồm chủ yếu là các luật gia [khoảng 100 người], là nơi trực tiếp chuẩn bị các chương trình nhật lệnh và soạn thảo về kỹ thuật các quyết định của Chính phủ, phụ trách việc chuyển các dự thảo văn kiện đến các tổ chức có quyền tư vấn [Hội đồng Nhà nước, Hội đồng Kinh tế và Xã hội], chuyển các dự thảo luật lên Nghị viện, chuyển các câu hỏi của Nghị viện đến Chính phủ, chuyển các câu trả lời của Chính phủ lên Nghị viện, chuyển các văn kiện đã thông qua đến Công báo để xuất bản công khai[23]… Đây là các tổ chức có vai trò quan trọng đối với việc đảm bảo tính liên tục trong hoạt động của toàn thể Chính phủ, nhất là trong điều kiện thành phần Chính phủ thường xuyên thay đổi.
Cũng như Pháp, Đan Mạch thành lập Văn phòng Thủ tướng - cơ quan có chức năng, nhiệm vụ giúp việc cho Thủ tướng. Đây chính là bộ phận thư ký cho Thủ tướng và giúp Thủ tướng thực hiện trách nhiệm người đứng đầu Chính phủ và một số nhiệm vụ chuyên biệt khác như phụ trách các vấn đề liên quan đến đảo Faroe và Greeland, mối quan hệ với gia đình hoàng gia, các quan hệ với báo chí cũng như các vấn đề về luật hiến pháp và luật, phân công công việc, bổ nhiệm và bãi nhiệm các bộ trưởng[24]. Trung Quốc - với đặc thù về lãnh thổ và dân số - có tới 05 cơ quan giúp việc Chính phủ, đó là: Văn phòng Quốc vụ viện; Văn phòng Ngoại kiều Quốc vụ viện; Văn phòng Hồng Kông - Macao Quốc vụ viện; Văn phòng Cải cách thể chế kinh tế quốc dân; Văn phòng Nghiên cứu Quốc vụ viện[25].
Và nói đến Hoa Kỳ, không thể không nói đến Văn phòng điều hành của Tổng thống [Executive Office of the President], vốn được Tổng thống Franklin Roosevelt thành lập năm 1939 xuất phát từ sự mở rộng đáng kể các chức năng của người đứng đầu nhà nước, đứng đầu hành pháp. Đây thực sự là bộ máy giúp việc đồ sộ, với cấu trúc khá phức tạp và một đội ngũ nhân viên đông đảo[26]. Bên cạnh Văn phòng Nhà trắng [White House Office - nơi tập trung bộ phận thư ký, chuyên viên tư vấn trên rất nhiều lĩnh vực khác nhau của Tổng thống], thuộc về Văn phòng này còn có các phòng ban tư vấn và kỹ thuật khác, rất đa dạng, bao gồm: Hội đồng Tư vấn kinh tế [Council of Economic Advisers], Văn phòng Quản lý và Ngân sách [Office of Management and Budget], Văn phòng Chính sách khoa học và công nghệ [Office of Science and Technology Policy], Hội đồng Chất lượng môi trường [Council on Environmental Quality], Hội đồng An ninh quốc gia [National Security Council], Văn phòng Quản trị [Office of Administration], Văn phòng Quốc gia về Chống ma túy [Office of National Drug Control Policy], Văn phòng Phó Tổng thống [Office of the Vice President], Văn phòng Đại diện thương mại Hoa Kỳ [Office of the United States Trade Representative], Ban Cố vấn tình báo của Tổng thống [President's Intelligence Advisory Board] và Dinh Tổng thống [Executive Residence][27].
Như vậy, có thể thấy, tuy cùng là cơ quan có chức năng giúp việc Chính phủ hay Thủ tướng Chính phủ nhưng ở các nước khác nhau, vị trí của các cơ quan này có khác nhau, nơi thì được tổ chức dưới dạng cơ quan thuộc Chính phủ, nơi lại hoạt động với tư cách một cơ quan ngang bộ, thậm chí còn được coi là một trong những bộ trọng yếu[28].
Thứ năm, đa số các Chính phủ trên thế giới đều thành lập các cơ quan thuộc Chính phủ. Tuy nhiên không có một khuôn mẫu chung về cơ quan thuộc Chính phủ cho tất cả các nước. Tùy vào tình hình cụ thể của mỗi nước và yêu cầu đặt ra trong từng giai đoạn lịch sử nhất định mà Chính phủ xây dựng các cơ quan trực thuộc mình một cách linh hoạt. Phổ biến hơn cả là mô hình các cơ quan thuộc Chính phủ tồn tại và hoạt động như những đơn vị sự nghiệp, thực hiện các chức năng hành chính - sự nghiệp, nghiên cứu khoa học, đào tạo bồi dưỡng cán bộ, công chức… Chẳng hạn, ở Trung Quốc: Tân hoa xã, Viện Khoa học, Viện Khoa học xã hội, Viện Công trình Trung Quốc, Trung tâm Nghiên cứu phát triển Quốc vụ viện, Học viện Hành chính quốc gia, Cục Địa chấn Trung Quốc, Uỷ ban Quản lý giám sát chứng khoán Trung Quốc… là các cơ quan thuộc Quốc vụ viện thực hiện hoạt động sự nghiệp[29]. Đây đều là những cơ quan có vai trò rất quan trọng trong việc phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước của cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, vì vậy được đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Quốc vụ viện.
Tuy nhiên, các cơ quan thuộc Chính phủ không chỉ bao gồm các đơn vị sự nghiệp. Vẫn có những nước trao chức năng quản lý nhà nước cho các cơ quan thuộc Chính phủ. Trung Quốc là một ví dụ. Hiện có 17 cơ quan thuộc Quốc vụ viện nước này có một số nhiệm vụ, quyền hạn giống bộ, cơ quan ngang bộ, điển hình như Tổng cục Hải quan, Tổng cục Thuế vụ quốc gia, Tổng cục Bảo vệ môi trường quốc gia, Tổng cục Hàng không dân dụng quốc gia, Cục Lâm nghiệp quốc gia… Thậm chí, chúng có cơ cấu tổ chức như một bộ, bao gồm Văn phòng ở Trung ương và các đơn vị trực thuộc ở địa phương[30]. Thực ra, đây không phải là mô hình được lựa chọn nhiều trong thực tiễn tổ chức bộ máy Chính phủ ở các nước, nhất là trong bối cảnh đẩy mạnh cải cách hành chính trên toàn cầu. Chính vì vậy, Trung Quốc đang có xu hướng tổ chức lại các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Quốc vụ viện. Theo đó, nhiều cơ quan sẽ được nâng lên thành bộ hoặc sáp nhập vào một bộ nhằm thu gọn các đầu mối quản lý, tránh tình trạng trùng lắp, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ[31].
Ở Nhật Bản, cơ quan thuộc Chính phủ còn tồn tại dưới hình thức các ủy ban. Thông thường, Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập các ủy ban khi một lĩnh vực nào đó yêu cầu được tổ chức quản lý nhưng vượt quá khả năng của một bộ, không thể để vào cơ cấu của các bộ được. Hiện nay, ở Nhật Bản có các ủy ban sau đây: Ủy ban Hội chợ thương mại; Ủy ban An toàn quốc gia; Ủy ban Điều phối các tranh chấp môi trường; Ủy ban Kiểm tra toà án quốc gia; Ủy ban An ninh công cộng; Ủy ban Điều phối lao động đối với những người lái tàu biển; Ủy ban Quan hệ lao động trung ương. Những ủy ban này có hầu hết các thẩm quyền tương đương bộ nhưng lại không có thẩm quyền ban hành các nghị định và trực tiếp trình lên Nội các các dự luật, các lệnh. Ngoài ra, Nhật Bản còn có những cơ quan khác có thẩm quyền như uỷ ban, đó là Cơ quan Hoàng gia; Cơ quan phát triển Hôkaiđô; Cơ quan phát triển Ôkinaoa; Cơ quan Đất đai quốc gia…, do một Quốc vụ khanh đứng đầu, với một Thứ trưởng hành chính giúp việc và chịu sự quản lý của Văn phòng Thủ tướng. Đương nhiên, các ủy ban và cơ quan tương đương ủy ban ít có tính ổn định hơn so với tổ chức của các bộ[32].
2. Những kinh nghiệm Việt Nam có thể tham khảo
Một là, từ thực tiễn tổ chức Chính phủ ở các nước, đặc biệt là các nước phát triển, có thể nhận thấy cải cách hành chính trước hết phải bắt đầu từ bộ máy của Chính phủ. Chính phủ không thể năng động và hoạt động hiệu quả nếu bản thân nó cồng kềnh, nặng nề. Mà muốn Chính phủ thực sự “gọn gàng”, tất yếu phải giảm số lượng các bộ, nói chính xác hơn là phải giảm số lượng các bộ đơn ngành, đơn lĩnh vực, tăng cường các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực.
Tổ chức bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực là xu hướng chung của quá trình tái cấu trúc các Chính phủ trên toàn cầu. Ở Việt Nam, trong các nhiệm kỳ gần đây, số bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực xuất hiện ngày càng nhiều hơn. Chúng được thành lập trên cơ sở sáp nhập các bộ đơn ngành, đơn lĩnh vực với nhau, một số bộ có phạm vi quản lý rộng, bao quát nhiều ngành, lĩnh vực lớn, mang dáng dấp của một “siêu bộ”, chẳng hạn như Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài chính… Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng mô hình bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực ở nước ta còn bộc lộ nhiều bất cập, cả ở khâu nhận thức lẫn cách thức tổ chức, vận hành chúng, nên cần phải có sự nghiên cứu, học hỏi thêm.
Từ kinh nghiệm thành công của một số nước như Cộng hòa Liên bang Đức, Vương quốc Anh hay Nhật Bản, trước hết, chúng ta cần phải nhận thức đúng về mô hình bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực. Với mô hình này, cơ cấu tổ chức của Chính phủ trở nên gọn nhẹ hơn bởi các đầu mối quản lý được tinh giảm. Một bộ, thay vì chỉ phụ trách một ngành, một lĩnh vực sẽ đảm nhiệm, bao quát đồng thời nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, từ đó sẽ hạn chế được tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ hoặc phối hợp kém hiệu quả giữa các bộ, giúp Chính phủ vận hành thông suốt và Thủ tướng Chính phủ điều hành hoạt động của Chính phủ nói riêng, hệ thống hành chính nhà nước nói chung một cách thống nhất, thuận lợi hơn. Nhưng suy cho cùng, việc thành lập các bộ đa ngành, đa lĩnh vực chỉ là giải pháp mà không phải là mục tiêu cuối cùng của vấn đề đổi mới tổ chức Chính phủ. Vì vậy, không nên tổ chức các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực một cách hình thức, chỉ nhằm theo kịp xu thế chung mà bất chấp các nguyên tắc cơ bản hoặc xem thường mục tiêu thật sự của cải cách. Trước khi thiết kế các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, phải xác định rõ phạm vi giữa các ngành, lĩnh vực với nhau làm cơ sở cho việc phân chia ranh giới nhiệm vụ, quyền hạn. Kinh nghiệm của nước Anh cho thấy, nếu mảng nào đó chưa thể gọi là ngành, lĩnh vực và cũng không thể đưa về một ngành, lĩnh vực nào thì cứ để là ‘chính nó” và người phụ trách sẽ là những bộ trưởng không bộ”[33]. Nếu cố ép đưa về một ngành, lĩnh vực nhất định sẽ gây khó khăn cho sự phát triển bình thường của đối tượng, đồng thời tạo ra lực cản cho ngành, lĩnh vực mà nó buộc phải miễn cưỡng “cộng sinh”. Một Chính phủ gọn nhẹ là vô cùng cần thiết nhưng giảm cồng kềnh bộ máy bằng cách hình thành các “siêu bộ” trên cơ sở sáp nhập các ngành, lĩnh vực vốn không liên quan gì với nhau thì thật sai lầm. Vậy nên, ngay từ trong tư duy, bên cạnh những nghiên cứu về sự tương đồng, giao thoa giữa những ngành, lĩnh vực nhất định, cần phải mạnh dạn thừa nhận sự có mặt của những bộ đảm trách những ngành, lĩnh vực đặc thù không thể sáp nhập hoặc không nên sáp nhập vào một ngành, lĩnh vực nào khác nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Tuy nhiên, để có được một Chính phủ gọn nhẹ, chỉ cắt giảm các bộ quản lý đơn ngành, đơn lĩnh vực, tăng cường các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực là chưa đủ. Bộ máy Chính phủ sẽ không thể thoát khỏi tình trạng cồng kềnh, nặng nề nếu bản thân Chính phủ phải ôm đồm quá nhiều việc, đặc biệt là các công việc sự vụ cụ thể. Không phải ngẫu nhiên mà trong Chính phủ ở nhiều nước tiên tiến có rất ít bộ. Điều dễ nhận thấy là, Chính phủ của họ được thiết kế dựa trên quan điểm về một Chính phủ xây dựng và hoạch định chính sách là chủ yếu, trong điều kiện phân cấp, phân quyền rành mạch, với cơ chế tự quản của chính quyền địa phương. Đây thật sự là một kinh nghiệm đáng tham khảo cho Việt Nam. Chúng ta, trong điều kiện cụ thể của đất nước, cần tập trung thực hiện tốt việc điều chỉnh chức năng, cắt giảm mạnh nhiệm vụ của Chính phủ, của bộ, gắn với đẩy mạnh phân cấp cho chính quyền địa phương, coi đây là điều kiện tiên quyết để tổ chức các bộ đa ngành, đa lĩnh vực. Vì chỉ có giảm bớt nhiệm vụ của Chính phủ và bộ thì mới khắc phục được tình trạng quá tải về công việc, giảm số lượng công việc ở các đầu mối của các bộ đa ngành hiện nay.
Song, việc tổ chức các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực phải được tiến hành đồng thời với việc sắp xếp lại cơ cấu bên trong của các bộ một cách hợp lý, khoa học. Bởi nếu chỉ kiện toàn bộ máy bên trong của bộ đa ngành, đa lĩnh vực bằng cách sáp nhập giản đơn, máy móc các đơn vị cấu thành của từng bộ đơn ngành, đơn lĩnh vực thì hiệu quả cải cách sẽ hoàn toàn không đáng kể. Giảm các bộ quản lý đơn ngành, đơn lĩnh vực nhưng lại phình to cấu trúc bên trong của bộ mới, hình thành thêm nhiều Tổng cục mới, “đồ sộ hóa” các bộ đa ngành, đa lĩnh vực thì sự gọn nhẹ của Chính phủ chỉ là hình thức. Vì vậy, để quá trình cải cách bộ máy Chính phủ đạt được sự biến đổi về chất đòi hỏi bản lĩnh, sự khéo léo, sự quyết tâm của các nhà tổ chức. Phải dũng cảm loại bỏ những yếu tố không cần thiết, kiên trì tinh giản biên chế, trên tinh thần “thà ít mà tốt”, “ngắn sào dễ trở”.
Hai là, cần thay đổi vị trí của Văn phòng Chính phủ hiện nay. Kinh nghiệm thế giới cho thấy, Văn phòng Chính phủ hay Văn phòng Thủ tướng Chính phủ chỉ là cơ quan giúp việc cho Chính phủ hoặc người đứng đầu Chính phủ mà không phải là cơ quan quản lý nhà nước đối với ngành, lĩnh vực. Vì vậy, việc tổ chức Văn phòng Chính phủ theo mô hình cơ quan ngang bộ ở nước ta hiện nay nên được xem xét lại. Chúng tôi cho rằng, để Chính phủ không là cơ cấu rỗng chỉ được xếp thành từ các bộ, cơ quan ngang bộ [tức nếu không có các bộ thì Chính phủ trống không], Chính phủ cần có bộ phận thuộc về mình, bộ phận đó thích hợp nhất là Văn phòng Chính phủ. Thuộc về Chính phủ, nghĩa là Văn phòng Chính phủ vẫn nằm trong cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhưng không nên là cơ quan ngang bộ. Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ vẫn tham gia các phiên họp của Chính phủ nhưng không phải là Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, không tham gia quyết định các chính sách của Chính phủ. Việc xác định lại vị trí của Văn phòng Chính phủ còn là cơ sở để giải quyết vấn đề chưa phù hợp với lý luận hiện nay: một cơ quan giúp việc cho Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, không có chức năng quản lý nhà nước đối với ngành, lĩnh vực nhưng lại có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Ba là, tiến tới thành lập cơ quan thường trực của Chính phủ. Trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm tổ chức Chính phủ ở nhiều nước, Chính phủ nước ta nên tính tới việc thành lập ở bên trong nó một tổ chức có đủ thẩm quyền thay mặt Chính phủ quyết định những vấn đề mang tính kỹ thuật nhằm bảo đảm cho Chính phủ có thể đưa ra quyết định nhanh chóng, kịp thời, đáp ứng đòi hỏi của xã hội. Tổ chức đó là Nội các hoặc Thường trực Chính phủ. Thuộc về tổ chức hẹp hơn mang tính chính trị này sẽ là các bộ trưởng của một số bộ quan trọng, được lựa chọn bởi Thủ tướng Chính phủ, thường xuyên nhóm họp, bàn bạc, tạo ra một tập thể nhỏ đồng thuận có vai trò tối quan trọng trong việc hoạch định chính sách, từ đó giúp Thủ tướng Chính phủ có thể xác định và chịu trách nhiệm về đường hướng chính trị của Chính phủ do mình lãnh đạo. Theo chúng tôi, ý nghĩ về việc thành lập Nội các hay Thường trực Chính phủ nên được đặt ra ngay từ bây giờ, bởi theo xu hướng tất yếu, Chính phủ dù là một tập thể thì vai trò của cá nhân người đứng đầu vẫn luôn là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của một Chính phủ.
Bốn là, về các cơ quan thuộc Chính phủ. Hiện nay, nước ta có 08 cơ quan thuộc Chính phủ[34], được thành lập nhằm thực hiện chức năng phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước của Chính phủ, thực hiện một số dịch vụ công có đặc điểm, tính chất quan trọng mà Chính phủ phải trực tiếp chỉ đạo[35]. Như vậy, các cơ quan này chỉ hoạt động với tư cách các đơn vị sự nghiệp công lập mà không có chức năng quản lý nhà nước. Đây là mô hình phù hợp với xu thế chung, nên được tiếp tục duy trì. Tuy nhiên, chúng ta cần có sự nhận thức đầy đủ hơn, linh hoạt hơn về vị trí, tính chất, chức năng, vai trò của các cơ quan thuộc Chính phủ, từ đó góp phần xây dựng một Chính phủ năng động, “kiến tạo” và “phát triển”. Cụ thể là, trong những thời kỳ nhất định, nếu thực tiễn đặt ra những nhiệm vụ quan trọng, đột xuất, không thuộc chức năng quản lý nhà nước của bộ, cơ quan ngang bộ thì thành lập các cơ quan thuộc Chính phủ là lựa chọn phù hợp. Mô hình các Ủy ban trong Chính phủ Nhật Bản là một kinh nghiệm đáng tham khảo. Bởi các Ủy ban không những có tính cơ động, bộ máy đơn giản, dễ thành lập mà còn có khả năng chỉ đạo, điều hành, phối hợp hoạt động của các chủ thể có liên quan một cách nhanh chóng, kịp thời và đặc biệt có thể giải thể khi hoàn thành nhiệm vụ quản lý, không để lại gánh nặng về tổ chức cho Chính phủ.
Năm là, về Bộ trưởng phụ trách một số công tác của Chính phủ. Theo chúng tôi, Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 cần bổ sung thêm quy định về chức danh Bộ trưởng không bộ. Ý tưởng này thực ra không mới. Trong lịch sử, Chính phủ nước ta từng có các Bộ trưởng đặc trách một số mặt công tác nhất định. Và đối với Chính phủ ở nhiều nước, sự xuất hiện của các Bộ trưởng không bộ khá phổ biến. Tất nhiên, chúng ta cần chọn lọc những vấn đề thực sự “nóng”, đặc biệt và cấp bách để giao cho một số cá nhân phụ trách, chẳng hạn vấn đề ô nhiễm môi trường, vấn đề quy hoạch phát triển và quản lý đô thị, vấn đề giao thông đô thị... Những Bộ trưởng không bộ này ngoài nhiệm vụ, quyền hạn quản lý nhà nước đối với một số mặt công tác được giao còn có vai trò trực tiếp tham mưu, tư vấn cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về những chủ trương, chính sách có liên quan, giống như những cố vấn, trợ lý của Thủ tướng trong công tác chỉ đạo, điều hành hàng ngày. Đây là giải pháp về nhân sự nhưng lại có ý nghĩa quan trọng đối với việc đổi mới tổ chức bộ máy của Chính phủ, bởi nó đồng thời đạt được nhiều mục tiêu: vừa xác định rõ đầu mối chịu trách nhiệm chính trên những “mặt trận” cần sự “công phá” quyết liệt của Nhà nước đáp ứng yêu cầu của đời sống, vừa đảm bảo sự tinh gọn bộ máy Chính phủ do không cần phải thiết kế một tổ chức bộ hay cơ quan ngang bộ cồng kềnh, đồ sộ. Hơn nữa, việc bổ sung các Bộ trưởng không bộ sẽ làm cho cơ cấu thành viên của Chính phủ linh hoạt hơn, từ đó góp phần làm nên một Chính phủ năng động hơn, hiệu quả hơn./.
ThS. Trần Thị Thu Hà - Giảng viên Khoa Luật Hành chính - Nhà nước, Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh
________________________________________
[1] Xem //en.wikipedia.org/wiki/Ministries_of_
the_People%27s_Republic_of_China, truy cập ngày 21/3/2016.
[2] Xem //www.matrade.gov.my/en/contents-section/67-links
--malaysia/440-government-ministries, truy cập ngày 21/3/2016.
[3] Xem //www.gbgindonesia.com/en/main/useful_resources/government_
ministry_and_agency_links.php, truy cập ngày 21/3/2016.
[4] //government.ru/en/ministries/, truy cập ngày 21/3/2016.
[5] Xem //www.gouvernement.fr/en/, truy cập ngày 21/3/2016.
[6] Xem //app.sgdi.gov.sg/index.asp?cat=1, truy cập ngày 21/3/2016.
[7] Xem //www.samoagovt.ws/directories/government-ministries/, truy cập ngày 21/3/2016.
[8] Xem //www.bundesregierung.de/Webs/Breg/EN/Federal
Government/Ministries/_node.html, truy cập ngày 21/3/2016.
[9] Kazuho Hareyama [2005], Cải cách Chính phủ trung ương và hệ thống công vụ ở Nhật Bản, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 5, tr. 83.
[10] Nguyễn Hữu Hải [2007], Hành chính nhà nước trong xu thế toàn cầu hóa, Nxb. Tư pháp, tr. 150.
[11] Văn phòng Quốc hội Việt Nam, Báo cáo nghiên cứu, khảo sát về Trung Quốc, 1996.
[12] Bộ Các vấn đề về Cựu chiến binh [VA] được thành lập như một cơ quan độc lập vào năm 1930 và trực thuộc Nội các kể từ năm 1989. Bộ này chịu trách nhiệm cấp phát những lợi ích và các dịch vụ cho các cựu chiến binh hoàn thành nghĩa vụ quân sự và những người ăn theo họ, bao gồm việc chăm sóc sức khỏe cựu chiến binh, giám sát các quyền lợi của thương binh, tiền trợ cấp hưu trí, quản lý các chương trình giáo dục cho cựu chiến binh, cung cấp nguồn trợ giúp tín dụng xây nhà ở cho các cựu chiến binh đủ điều kiện và đội ngũ nhân viên phục vụ tại ngũ, cung cấp dịch vụ chôn cất, bia mộ… [Xem //vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_usgovernment_ii.html, truy cập ngày 22/3/2016].
[13]Xem //www.bundesregierung.de/Webs/Breg/EN/FederalGovernment/Ministries/_
node.html;jsessionid=CAB948760460F1E3F6907CAC2DE63086.s5t2, truy cập ngày 11/12/2016.
[14] Xem //vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ADnh_ph%E1%BB%A7_Nga, truy cập ngày 22/3/2016.
[15] Bộ Giám sát của Trung Quốc ra đời từ năm 1993, có vị trí pháp lý tương tự như Thanh tra Chính phủ ở Việt Nam. Nhưng điểm độc đáo là Bộ này được hợp nhất từ Bộ Giám sát hành chính và Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương, tồn tại và hoạt động theo mô hình “một nhà - hai cửa”. Kể từ khi có Luật Giám sát hành chính năm 1997, sự hợp nhất giữa một bên là cơ quan của Nhà nước và một bên là cơ quan của Đảng diễn ra toàn diện hơn theo mô hình “hai ban lãnh đạo, một cơ quan, hai chức năng”. Mô hình đó cho phép cơ quan giám sát tiến hành hoạt động giám sát không chỉ đối với các cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ, công chức trong cơ quan hành chính nhà nước, các cơ quan, tổ chức, cá nhân được cơ quan hành chính nhà nước giao quyền hoặc ủy quyền theo quy định của Luật Giám sát hành chính năm 1997, mà còn đối với các đối tượng nằm ngoài phạm vi giám sát [như giám sát cán bộ tòa án, viện kiểm sát…]. Sự tồn tại và hoạt động của Bộ Giám sát - một cơ quan đặc thù trong Quốc vụ viện đã chứng tỏ quyết tâm mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước Trung Quốc trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng [xem Nguyễn Cửu Việt, Luật Hành chính nước ngoài, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2011, tr. 381, 382, 383].
[16] Nguyễn Cửu Việt [2011], tlđd, tr. 65.
[17] Nguyễn Đăng Dung, Ý tưởng về một nhà nước chịu trách nhiệm, Nxb. Đà Nẵng, tr. 191.
[18] Nguyễn Đăng Dung, tlđd, tr. 191, 192.
[19] Nguyễn Cửu Việt, tlđd, tr. 62.
[20] Nguyễn Cửu Việt, Tlđd, tr. 118.
[21]Vũ Hồng Anh, Tổ chức và hoạt động của Chính phủ ở một số nước trên thế giới, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1997, tr. 24 - 25.
[22] Nguyễn Cửu Việt, Tlđd, tr. 482.
[23] Nguyễn Cửu Việt, Tlđd, tr. 173.
[24] Đặng Trung Hà, Quan điểm của một số nước trên thế giới về cơ quan thuộc Chính phủ, //duthaoonline.quochoi.vn/DuThao/Lists/DT_DUTHAO_LUAT/View
_Detail.aspx?ItemID=878&TabIndex=3&TaiLieuID=1951, truy cập ngày 26/3/2016.
[25] Đặng Trung Hà, Tlđd.
[26] Hiện nay, có khoảng 2.000 nhân viên làm việc tại Văn phòng điều hành của Tổng thống Hoa Kỳ. Xem //vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_ph%C3%B2ng_%C4%91i%E1%BB%81u_
h%C3%A0nh_c%E1%BB%A7a_ph%E1%BB%A7_t%E1%BB%95ng_th%E1%BB%91ng_
Hoa_K%E1%BB%B3, truy cập ngày 30/3/2017.
[27] Xem //www.whitehouse.gov/administration/eop, truy cập ngày 30/3/2017.
[28] Ở Anh, Văn phòng Nội các không những là cơ quan ngang bộ mà còn được coi là một trong hai bộ quan trọng nhất của Chính phủ [bao gồm Văn phòng Nội các và Bộ Ngân khố].
[29] Đặng Trung Hà, Tlđd.
[30] Đặng Trung Hà, Tlđd.
[31] Đặng Trung Hà, Tlđd.
[32] Đặng Trung Hà, Tlđd.
[33] Trong cơ cấu thành viên của Nội các Anh, có khá nhiều các “Bộ trưởng không bộ”, tức Bộ trưởng chỉ phụ trách một số vấn đề nhất định mà không phải là người đứng đầu một Bộ. Chẳng hạn như: Bộ trưởng phụ trách về vấn đề Phát triển quốc tế; Bộ trưởng phụ trách về vấn đề Nhà ở, Bộ trưởng phụ trách về vấn đề Bắc Ailen, Bộ trưởng phụ trách các vấn đề về xứ Wales, Bộ trưởng phụ trách về vấn đề Phát minh, Trường Đại học và Vấn đề Kỹ năng… [Xem Nguyễn Cửu Việt, Tlđd, tr. 64].
[34] Bao gồm: Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.
[35]Khoản 1 Điều 2 Nghị định số 10/2016/NĐ-CP ngày 01/02/2016 của Chính phủ quy định về cơ quan thuộc Chính phủ.
Theo nclp.org.vn
Về trang trước
Gửi email In trang