>> Tái cơ cấu nền kinh tế để thích ứng tình hình mới: Ba đột phá chiến lược
LTS: Chương trình cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đã đưa ra các mục tiêu cụ thể và các giải pháp quyết liệt để hỗ trợ quá trình phục hồi và phát triển trong trạng thái bình thường mới.
Trước hết là phân bổ nguồn lực nội địa hiện đang mất cân đối. Ví dụ, vốn trong doanh nghiệp nhà nước chiếm tỷ lệ rất lớn nhưng không được sử dụng hiệu quả, trong khi tư nhân khó tiếp cận; nhiều vùng tiềm năng tốt chưa được quan tâm đầu tư tương xứng...
Thứ hai, nền kinh tế thiếu trụ cột tạo sự phát triển bền vững. Số liệu doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài [FDI] chiếm phần lớn trong xuất khẩu, điều này đặt ra câu hỏi phải chăng chúng ra tăng trưởng hộ các nước khác chỉ để nhận giá trị gia tăng rất nhỏ, muốn đạt mục tiêu trở thành quốc gia hùng cường, phải có trụ cột, như các tập đoàn mạnh không chỉ làm chủ kinh tế trong nước, mà còn vươn ra thế giới. Tác động của đại dịch và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đòi hỏi phải cơ cấu lại nền kinh tế và thực tế các lĩnh vực, thậm chí từng hộ gia đình cũng đang có sự thay đổi từ chi tiêu đến phương thức hoạt động.
Thứ ba, quan tâm hơn nữa đến thị trường lao động, chất lượng nguồn nhân lực, kỹ năng nghề của người lao động để không chỉ đồng hành, mà phải chủ động hơn với các thị trường thì kế hoạch cơ cấu mới đạt được hiệu quả thực chất. Đặt ra vấn đề quản trị thị trường lao động trong việc thích ứng với các tác động trong tương lai, đại biểu cho rằng, phương pháp tiếp cận phải có sự điều chỉnh, có hệ thống cơ sở dữ liệu tốt hơn.
Cần quan tâm hơn nữa đến thị trường lao động, chất lượng nguồn nhân lực, kỹ năng nghề của người lao động.
Quan điểm của Chính phủ trong xây dựng kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế lần này như: Lấy hoàn thiện thể chế, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo làm đột phá. Lấy cơ cấu lại không gian kinh tế, phát triển kinh tế đô thị, thúc đẩy liên kết vùng, liên kết đô thị - nông thôn và vai trò dẫn dắt đổi mới mô hình tăng trưởng của các vùng kinh tế trọng điểm, các đô thị lớn làm nhiệm vụ trọng tâm. Xác định nguồn lực bên trong là chiến lược, cơ bản, lâu dài, quyết định, kết hợp chặt chẽ với nguồn lực bên ngoài để đột phá, tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế trên cơ sở đa dạng hóa thị trường. Phát triển lực lượng doanh nghiệp của Việt Nam...
Đánh giá của bạn:
Đại biểu Phan Đức Hiếu nhấn mạnh yêu cầu nâng cao năng lực quản trị quốc gia - Ảnh: Quochoi.vn
Trao đổi riêng với Tuổi Trẻ Online, đại biểu Quốc hội Thái Bình Phan Đức Hiếu - nguyên phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương [CIEM] - cho rằng kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế phải gắn với phục hồi, phát triển kinh tế, thích ứng với biến động và nâng cao năng lực quản trị quốc gia.
* Đặt trong bối cảnh dịch bệnh đang tác động sâu sắc, theo ông, đâu sẽ là yếu tố tác động đến kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế gắn với phục hồi tăng trưởng?
- Có 3 yếu tố, trước hết chúng ta đặt ra mục tiêu phấn đấu trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và quốc gia thu nhập cao vào năm 2045. Vì vậy, Việt Nam phải có sự bứt phá với tốc độ tăng trưởng bình quân hằng năm cao hơn so với mức bình quân 6,7% giai đoạn 2016- 2019.
Tiếp theo, tác động cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đòi hỏi tư duy kinh doanh, quản lý mới, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội mới và thể chế mới.
Yếu tố thứ ba là tác động dịch bệnh COVID dẫn đến thay đổi hành vi kinh tế, xã hội và quan hệ kinh tế quốc tế; chuyển dịch chuỗi, đa dạng quan hệ thương mại, chuỗi trong nước.
Thực tế này đặt ra yêu cầu mới cho phát triển bao gồm: sức chống chịu, thích ứng, năng động, linh hoạt nền kinh tế và doanh nghiệp đòi hỏi nâng cao năng lực quản trị quốc gia. Đây sẽ vừa là cơ hội vừa là những thách thức rất lớn cho chúng ta trong thời gian tới.
* Vậy các yếu tố ông vừa nêu cần nhìn nhận trong mối quan hệ tổng thể thế nào, đặc biệt trong phân bổ, sử dụng nguồn lực hiệu quả cần trên nguyên tắc nào?
- Cơ cấu lại nền kinh tế là tạo ra thay đổi nền tảng - cách thức điều hành để có cơ chế phân bổ nguồn lực hiệu quả, đúng đối tượng. Nguyên tắc phân bổ là khu vực, chủ thể nào có năng lực sử dụng nguồn lực hiệu quả nhất thì phải có cơ hội để tiếp cận nhanh nhất, kịp thời và đầy đủ. Có nghĩa, nguồn lực phải được phân bổ theo thị trường chứ không phải qua cơ chế hành chính xin -cho.
Trong khi đó, kế hoạch phục hồi và phát triển kinh tế là tổng hợp các biện pháp để hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh, lao động… Do đó, cơ cấu lại nền kinh tế rõ ràng sẽ giúp cho kế hoạch phục hồi và phát triển kinh tế được thực hiện kịp thời, hiệu quả hơn.
Đặc biệt, từ kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, dù đã có nhiều cố gắng trong thực hiện mục tiêu kép chống dịch và phát triển kinh tế nhưng vẫn còn có sự thiếu phối hợp, việc tổ chức thực hiện chưa đầy đủ và kịp thời một số giải pháp hay dự báo về sự di cư, thiếu hụt lao động…
Vì vậy, yêu cầu về năng lực quản trị quốc gia trở nên quan trọng hơn trong công tác dự báo, thích ứng, cần phải quyết định nhanh, chính xác vấn đề khó.
* Trong bối cảnh và cách tiếp cận mới như trên, ông thấy cách tiếp cận và nội dung kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế vừa được đưa ra đã bao quát được chưa?
- Tôi đánh giá cao nhiều giải pháp đã nêu trong kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế gắn với kế hoạch phục hồi kinh tế. Tuy vậy, cần thể hiện rõ nhiệm vụ và mục tiêu về nâng cao năng lực quản trị quốc gia.
Yêu cầu cải cách thể chế hiện nay không chỉ là tạo thuận lợi cho môi trường kinh doanh, thực hiện thủ tục hành chính mà còn năng lực quản trị quốc gia, như: năng lực dự báo, hiệu quả phối hợp, tính nhanh chóng và kịp thời, chủ động ra quyết định với chất lượng cao, tính thích ứng và ứng phó hiệu quả với biến động khó lường.
Thực tiễn cho thấy nguồn lực con người trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, là nền tảng cho chuyển đổi và quản trị sự thay đổi. Lợi thế về lao động giản đơn, giá rẻ để thu hút đầu tư trước đây dần trở thành điểm nghẽn cho tăng trưởng và phát triển. Đặc biệt, tình trạng di cư, vừa thừa, vừa thiếu lao động thời gian gần đây để tạo ra chất lượng lao động và hệ sinh thái cho người lao động.
Trong dự thảo kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế, dù vấn đề lao động đã được đề cập là trọng tâm gắn với phát triển thị trường lao động, song tôi cho rằng nguồn nhân lực phải là một trọng tâm, một trụ cột riêng, cũng như bao gồm tổng thể giải pháp chung.
Tôi cũng đề nghị Chính phủ nên rà soát, đánh giá toàn diện việc tổ chức thực hiện kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn vừa qua. Từ đó, cần thiết kế có cơ chế tổ chức thực hiện hiệu quả, đảm bảo rằng kế hoạch phải được thực hiện kịp thời, đúng thời hạn và đầy đủ.
Tờ trình của Chính phủ trong Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đã chỉ ra 17/22 mục tiêu được hoàn thành. Có 22,7% mục tiêu không hoàn thành, gồm cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, cơ cấu lại đầu tư công, phát triển doanh nghiệp và đào tạo lao động.
NGỌC AN thực hiện
Sáng 30/10, Quốc hội thảo luận trực tuyến về dự kiến kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025. Chính phủ đề xuất 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cụ thể bao gồm: Hoàn thành cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng, đầu tư công, ngân sách Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập; phát triển các loại hình thị trường, nâng cao hiệu quả huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực; phát triển lực lượng doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực nội tại và tính tự chủ, tự cường của nền kinh tế.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân [Phó đoàn Bình Dương] băn khoăn khi một số kết quả cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn trước còn nhiều hạn chế, hàng loạt nhiệm vụ còn đang dự thảo nghiên cứu, xây dựng. Đáng chú ý là quy hoạch tổng thể quốc gia và các quy hoạch vùng, đề án "Thể chế liên kết vùng giai đoạn 2021-2030" nhằm phát huy vai trò của các vùng kinh tế trọng điểm trong đổi mới mô hình tăng trưởng, được xem là nhiệm vụ trọng yếu, vẫn còn chưa thai nghén.
Theo ông Nhân, báo cáo kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đã tô đậm những kết quả đạt được. Tuy nhiên, tỷ trọng đóng góp của FDI so với khu vực tư nhân vào toàn bộ nền kinh tế cho thấy kết quả cơ cấu thành phần kinh tế chưa có sự biến chuyển. Năm năm qua, xuất khẩu của FDI [đầu tư trực tiếp nước ngoài] vẫn chiếm từ 70% trở lên, khoảng 20% GDP, trên 50% giá trị xuất công nghiệp.
"Như vậy 5 năm tới, với kế hoạch này, liệu có thay đổi được cục diện? Trong khi khu vực tư nhân vẫn đang trong giai đoạn hồi sức, FDI không ngừng mở rộng giữa cơn bão đại dịch", ông nói.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân [Phó đoàn Bình Dương]. Ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội
Quảng cáo
Ông cũng đề nghị Chính phủ làm rõ kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế khác biệt gì so với các chiến lược, kế hoạch đã được phê duyệt trước đó, khi các căn cứ xác định mục tiêu, chỉ tiêu được lấy từ Văn kiện Đại hội Đảng, Nghị quyết của trung ương, của Quốc hội và Chính phủ. Ông cũng đặt vấn đề về tiến độ khi hơn 50 trong toàn bộ 130 chương trình, đề án phải trình trong năm nay, nhưng chỉ còn 2 tháng là hết năm.
Gần 80 đề án, chương trình còn lại sẽ thực hiện theo giai đoạn, hoặc đến năm 2025 khiến vị đại biểu tỉnh Bình Dương lo ngại khả năng thẩm thấu để nền kinh tế có thể được trợ lực, hấp thu và chuyển biến khi độ trễ chính sách vẫn là căn bệnh trầm kha. Chưa kể, điều quyết định thành công của kế hoạch đến từ chất lượng công tác điều hành, công tác quản trị quốc gia.
Ông Nhân cho rằng điều quan trọng nhất là phải đặt kế hoạch tái cơ cấu kinh tế trong tổng thể các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của quốc gia. Trong đó, trọng yếu là chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc gia, chương trình phục hồi kinh tế sau đại dịch, các xu hướng kinh tế xanh, kinh tế số mà kế hoạch này cũng đã nhắc đến.
Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế đã cơ bản bao trùm cơ cấu ngành, lãnh thổ, thành phần kinh tế, nhưng thiếu vắng khu vực kinh tế phi chính thức, theo ông Nhân, "là một thiếu sót lớn", vì nếu tính được giá trị của toàn bộ khu vực phi chính thức có thể làm cho GDP tăng lên khoảng 30%.
"Kế hoạch với khối lượng công việc đồ sộ chỉ trong thời gian ngắn là một thử thách vô cùng lớn cho Chính phủ khi Quốc hội sẽ nhấn nút thông qua vào ngày 12 tới đây", ông Nhân nói.
Quảng cáo
Đại biểu Trần Hữu Hậu phát biểu tại điểm cầu tỉnh Tây Ninh. Ảnh: Hiếu Duy
Đại biểu Trần Hữu Hậu [Phó tổng Thư ký Hiệp hội Điều Việt Nam] tha thiết mong các địa phương không sao chép các chỉ thị, nghị quyết một cách rập khuôn máy móc như trước; không đưa vào kế hoạch và chương trình hành động những việc mà chính mình chưa biết phải làm như thế nào.
Theo ông, cần tập trung xác định những nút thắt của nền kinh tế, từ đó đưa ra biện pháp cụ thể, khả thi để khơi thông và tạo động lực cho các ngành, địa phương và nền kinh tế phát triển mạnh, bền vững. "Nếu cơ cấu lại nền kinh tế mà không giải tỏa được những nút thắt thì cũng như ta xây dựng đường cao tốc mà không giải tỏa được một số điểm nghẽn", ông Hậu nói.
Những nút thắt này được khái quát lên từ những mâu thuẫn đang hiển hiện trong đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, của nhân dân. Cơ cấu lại nền kinh tế, ở một khía cạnh nào đó, theo ông phải giải quyết những mâu thuẫn nội tại đang ngăn cản sự phát triển.
Đại biểu Tạ Thị Yên [Phó trưởng ban Công tác đại biểu] băn khoăn khi kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế không đề cập cụ thể tới vùng kinh tế Trung du miền núi phía Bắc cũng như các vùng kinh tế khác của cả nước, mà tập trung nhiều hơn cho khu vực trung tâm và đô thị. Bà băn khoăn về các giải pháp của Chính phủ trong 5 năm tới sẽ có những giải pháp nào để thúc đẩy phát triển các vùng kinh tế thuộc diện khó khăn, lạc hậu nhất của cả nước là Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ.
Theo nữ đại biểu, những vùng nói trên có thể khai thác lợi thế so sánh, thế mạnh của từng vùng; hợp tác, liên kết vùng, xây dựng đô thị làm hạt nhân phát triển và bố trí lại dân cư, hình thành chuỗi giá trị kinh tế đồi rừng ở Tây Bắc, cây công nghiệp ở Tây Nguyên và cây lương thực, thủy hải sản ở Tây Nam Bộ.
"Nên thiết kế được các nhiệm vụ cụ thể hơn cho từng vùng, từ đó thể hiện được trong quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương và xây dựng được những cơ chế có tính đột phá cho từng vùng, gắn với bố trí nguồn lực ngân sách, thu hút các nguồn lực xã hội để thực hiện các mục tiêu phát triển chung", bà Yên nói.
Hoàng Thùy - Viết Tuân