Vì sao men gan cao lại truyền đường

  * Men gan cao là gì?

Men gan cao là tế bào gan đang bị phá hủy hàng loạt bởi một tác nhân nào đó. Men gan tăng càng cao, mức độ tổn thương tại gan càng nặng nề. Men gan cao thường gặp ở người bị viêm gan hoặc các bệnh lý khác của bệnh gan do dùng một số thuốc làm tăng men gan, người nghiện rượu, bia. Men gan cao được phân loại thành 3 mức độ:

· Mức độ nhẹ: Chỉ số men gan tăng cao < 5 lần so với mức bình thường.

· Mức độ trung bình: Chỉ số men gan tăng cao ~ 5-10 lần so với mức bình thường.

· Mức độ nặng: Chỉ số men gan tăng cao >10 lần so với mức bình thường.

Có nhiều nguyên nhân khác nhau khiến men gan cao như: Viêm gan, men gan cao do rượu, men gan cao do virus, bệnh sốt rét, bệnh đường mật... Trong đó bia rượu là nguyên nhân chính gây ra tình trạng men gan cao.

· Men gan cao là dấu hiệu của bệnh xơ gan, ung thư gan

Gan là cơ quan thải độc của cơ thể. Nó được xem như nhà máy chính của việc chuyển hóa cồn và là cơ quan đích chủ yếu của chấn thương do rượu. Mọi chất độc khi vào cơ thể đều được xử lý bởi gan. Các kết quả sinh hóa đặc trưng bao gồm GGT tăng rất cao và tỉ số AST/ALT > 2 với AST< 8 lần giới hạn bình thường trên và ALT < 5 giới hạn bình thường trên. Lượng men gan cao ở người uống rượu, bia tùy thuộc vào liều lượng và chất lượng của rượu, bia. Thông thường khi lượng men gan cao do rượu thì loại AST thường tăng cao 2 - 10 lần trong khi đó lượng ALT tăng ít.

Ở giai đoạn này nếu lạm dụng bia rượu nhiều thì rất nguy hiểm vì hàm lượng acetaldehyde là chất độc được sản sinh ra khi sử dụng bia rượu sẽ phá hủy tế bào gan rất mạnh. Khi tế bào gan bị hủy hoại hàng loạt gây viêm gan cấp, hôn mê gan, nguy hiểm đến tính mạng. Mặc khác, men gan cao nếu không được điều trị sẽ dẫn đến viêm gan mạn tính, xơ gan, thậm chí gây ung thư gan.

* Men gan cao nguy hiểm như thế nào?

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tình trạng men gan cao lâu dài sẽ để lại nhiều hậu quả nguy hiểm như:

· Men gan cao làm giảm tuổi thọ: Với AST trị số tăng gấp đôi sẽ tăng 32% nguy cơ tử vong, và nếu trị số tăng hơn gấp đôi thì nguy cơ tử vong sẽ lên đến 78%. Với ALT trị số tăng gấp 2 lần sẽ tăng 21% nguy cơ tử vong và khi trị số tăng hơn gấp đôi thì nguy cơ tử vong sẽ là 59%.

· Men gan cao kéo dài và không được điều trị sẽ gây ra biến chứng xơ gan, u gan...

· Men gan cao là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm như viêm gan, viêm cơ, viêm thận mãn, viêm túi mật, nhồi máu cơ tim, động kinh...

Tại Bệnh viện Đa khoa Thành Phố Thanh Hóa hiện  SÀNG LỌC GAN MẬT giúp người bệnh có thể đánh giá khả năng làm việc của gan thông qua các xét nghiệm men gan. Tầm soát sớm ung thư gan và các bệnh gan mật... Từ đây có thể phát hiện sớm các bệnh lý về gan để có phương án điều trị kịp thời, mang đến kết quả tốt nhất cho sức khỏe người bệnh.

                                                                                                                Nguồn : KTV Nguyễn Đồng Huy

Men gan do tế bào gan sản xuất ra, khi tế bào gan chết đi do quá trình lão hóa thì có một lượng men gan được phóng thích vào máu ở nồng độ dưới 40U/l và chỉ số này gần như cố định ở người bình thường. Khi men gan tăng chứng tỏ có hiện tượng bất thường xảy ra đối với tế bào gan. Sự bất thường có thể xảy ra tạm thời nhưng cũng có thể là một mối nguy hiểm đe dọa đối với cơ thể nếu tế bào gan bị tổn thương. 

Thông thường có 4 loại men gan [enzym] bao gồm: AST [Aspart transaminase] hay còn gọi là SGOT; ALT [Alanin transaminase] hay còn gọi là SGPT [Serum glutamic pyruvic transaminase]; Alkaline phosphatase; GGT [Gama glutamyl transpeptidase]. Trong 4 loại men gan thì AST [SGOT] và ALT [SGPT] đóng vai trò chủ yếu phản ánh tình trạng của tế bào gan.

Nguyên nhân gây men gan tăng

Có rất nhiều nguyên nhân làm cho men gan tăng. Sự gia tăng men gan có nghĩa là ở một chừng mực nào đó tế bào gan đã bị ảnh hưởng. Có thể là tế bào gan ảnh hưởng nhẹ [men gan tăng có tính chất nhất thời] nhưng cũng có thể men gan tăng có tính chất trường diễn hoặc tăng một cách đột biến chứng tỏ ở trong giai đoạn đó tế bào gan đang bị tổn thương.

Do viêm gan: Trong số các nguyên nhân gây tăng men gan thì viêm gan do virut là đáng sợ hơn cả. Viêm gan do virut có thể do virut viêm  gan A, B, C, E, D. Viêm gan cấp do virut hoặc bất kỳ nguyên nhân nào cũng làm cho men gan tăng cao đột biến. Nếu tăng từ 1 - 2 lần là ở mức độ nhẹ, từ trên 2 - 5 lần là tăng ở mức độ trung bình và tăng trên 5 lần là tăng ở mức độ nặng [bình thường AST ≤ 37U/l và ALT ≤ 40U/l  và GGT: nam 15 - 50 ≤ U/l và nữ: 7 - 32 ≤ U/l].

Tổn thương do virut là loại tổn thương rất nguy hiểm vì virut khi xâm nhập vào tế bào gan chúng nhân lên và làm hủy hoại tế bào gan [làm tan vỡ các tế bào gan mà chúng xâm nhập]. Tế bào gan càng bị hủy hoại càng nhiều thì lượng men gan giải phóng ra càng nhiều. Cho nên trong các trường hợp viêm gan cấp tính hoặc viêm gan tối cấp hoặc ung thư gan thì lượng men gan tăng nhanh một cách đột biến có khi lên tới 5.000U/l.

Do uống rượu, bia: Một nguyên nhân thường gặp là men gan tăng do tác dụng của rượu, bia, đặc biệt là rượu, trong đó nguy hiểm nhất là rượu tự pha, tự nấu do chất độc hại cho gan nhiều sẽ làm tế bào gan bị tổn thương nặng hoặc bị hủy hoại tế bào gan cho nên men gan cũng tăng lên một cách đáng kể. Lượng men gan tăng trong máu người uống rượu tùy thuộc liều lượng rượu vào máu và chất lượng rượu. Lượng men gan trong máu do gan bị tổn thương bởi rượu thì loại AST thường tăng cao từ 2 - 10 lần trong khi đó lượng ALT tăng ít.

Do bệnh sốt rét: Men gan cũng có thể tăng cao trong bệnh sốt rét do ký sinh trùng sốt rét, đặc biệt là sốt rét ác tính vì tế bào gan, thận bị tổn thương hoặc các bệnh tắc đường mật do giun, viêm dạ dày cấp, sởi, viêm tụy cấp hoặc mạn tính.

Do bệnh về đường mật:

Men gan cũng có thể tăng trong các bệnh về đường mật [viêm đường mật, viêm túi mật, sỏi đường mật trong gan, teo đường mật bẩm sinh] hoặc áp-xe gan.

Do các bệnh lý khác: Người ta cũng thấy men gan có thể tăng trong các bệnh do ứ sắt, viêm gan tự miễn, bệnh lý tự miễn ở ruột non. Với một số thuốc dùng để điều trị một bệnh nào đó nhưng cũng có thể gây tác dụng phụ làm ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa của tế bào gan hoặc gây ngộ độc tế bào gan làm xuất hiện viêm gan cấp tính do thuốc, ví dụ ngộ độc thuốc điều trị lao.

Trong trường hợp này men gan có thể tăng lên đến 3.000U/l. Hoặc một số người bệnh bị tăng mỡ máu [cholesterol, triglycerid] dùng thuốc giảm mỡ máu cũng có thể làm tăng men gan nhưng khi ngừng uống thuốc thì men gan trở về chỉ số bình thường. Tuy vậy có một số trường hợp tuy gan bị tổn thương nhưng men gan không tăng, ví dụ như viêm gan trên bệnh nhân có hội chứng urê huyết hoặc ở người chạy thận nhân tạo định kỳ.

 PGS.TS. Bùi Khắc Hậu

[Theo Sức khỏe & Đời sống]