[24-07-2019]
Ăn phải độc tố botulinum dẫn tới hội chứng lâm sàng có đặc điểm là liệt dây thần kinh sọ não, yếu hành tủy mắt và liệt mềm đối xứng, đi xuống trong khi không bị sốt. Bệnh nhân bị ngộ độc không có tình trạng suy giảm cảm giác.
Định nghĩa Ngộ độc botulism là bệnh liệt gây ra bởi độc tố thần kinh do Clostridium botulinum sản sinh ra. C botulinum là trực khuẩn kỵ khí gram dương, lớn chủ yếu tồn tại ở dạng bào tử cho đến khi điều kiện môi trường phù hợp cho vi khuẩn sinh sôi. Các triệu chứng lâm sàng xảy ra khi độc tố botulinum xâm nhập vào hệ tuần hoàn toàn thân.
Các yếu tố nguy cơ liên quan đến ngộ độc botulism và bao gồm cả việc ăn phải thực phẩm nhiễm khuẩn. Cũng cần cân nhắc đến trường hợp cố ý giải phóng độc tố botulinum [khủng bố sinh học] có liên quan chặt chẽ đến sự phát triển của tình trạng này. Các yếu tố nguy cơ yếu hơn khác bao gồm: ăn mật ong hoặc nuốt phải đất ở trẻ nhũ nhi, tiếp xúc với động vật bò sát [đặc biệt là rùa nước ngọt], [40] tiêm chích ma túy, vết thương dập nát, giải phẫu ruột bất thường và sử dụng độc tố botulinum trong trị liệu hoặc thẩm mỹ.
Biểu hiện lâm sàng
Trong khi độc tố botulinum có thể đi đến giao thoa thần kinh-cơ thông qua nhiều con đường [do đồ ăn, vết thương, do dùng thuốc hoặc hít phải], các biểu hiện lâm sàng của mỗi con đường lại thường không phân biệt được.Ngộ độc botulism do đồ ăn:
Đặc trưng bởi chứng liệt dây thần kinh sọ não hai bên [mắt mờ và chứng song thị do liệt dây thần kinh III, IV và VI; chứng loạn cận ngôn và chứng khó nuốt do liệt dây thần kinh IX, X và XII] trong vòng 2-36 giờ sau khi ăn thực phẩm bị nhiễm khuẩn, sau đó là tình trạng liệt mềm đối xứng. [2] [42]
+ Co thắt vùng bụng, buồn nôn, nôn và tiêu chảy cũng có thể xuất hiện sớm trong quá trình mắc bệnh, mặc dù các triệu chứng này thường do các mầm bệnh không phải Clostridium xuất hiện đồng thời. [43]
+ Những bệnh nhân bị bệnh không sốt, lú lẫn, hoặc mất tri giác, và hệ thống cảm giác bình .
+ Loạn chức năng thần kinh tự chủ có thể có biểu hiện dưới dạng giảm thân nhiệt, bí tiểu, khô miệng và khô họng, hạ huyết áp theo tư thế và táo bón.
Ngộ độc botulism ở trẻ sơ sinh:
+ Đặc trưng bởi táo bón gặp ở 95% số ca bệnh. [44] [45]
+ Yếu cơ do tổn thương hành tủy và yếu chi sau khi trẻ nhũ nhi nhiễm khuẩn xuất hiện tình trạng khó bú, khóc yếu, sa mí mắt và nhược trương.[Figure caption and citation for the preceding image starts]:
+ Trẻ nhũ nhi sáu tuần tuổi bị ngộ độc botulism Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh [CDC][Citation ends].
Ngộ độc botulism do vết thương:
+ Biểu hiện các dấu hiệu thần kinh giống với người bị bệnh do đồ ăn mà không có triệu chứng báo trước bệnh đường tiêu hóa và thời gian ủ bệnh dài hơn [4 đến 14 ngày]. [23] [Figure caption and citation for the preceding image starts]:
Ngộ độc botulism do vết thương liên quan đến gãy xương phức tạp ở tay phải Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh [CDC][Citation ends].
Ngộ độc botulism do hít vào:
+ Các dấu hiệu và triệu chứng biểu hiện giống với trường hợp người bị bệnh do đồ ăn.
+ Thời gian tiềm tàng từ khi phơi nhiễm đến khi mắc bệnh lâm sàng sau khi hít phải là khoảng 12 giờ đến 5 ngày. [46]
Ngộ độc botulism do sử dụng thuốc
+ Biểu hiện các dấu hiệu thần kinh giống với người bị bệnh do đồ ăn mà không có triệu chứng báo trước bệnh đường tiêu hóa.
Khám lâm sàng
Các dấu hiệu sớm
+ Yếu cơ do ảnh hưởng hành tủy mắt.
+ Giảm khả năng điều tiết và sụp mí mắt xảy ra do liệt dây thần kinh sọ não III, IV và VI.
+ Yếu cơ dưới lưỡi là dấu hiệu liên quan đến dây thần kinh sọ não IX, X và XII.
Các dấu hiệu muộn
+ Liệt đối xứng đi xuống ảnh hưởng tới cơ chủ động ở cổ, vai và các chi trên, sau đó là các chi dưới gần và xa.
+ Phản xạ gân sâu, ban đầu biểu hiện, giảm nhẹ hoặc biến mất sau vài ngày nhiễm khuẩn.
+ Rối loạn chức năng hô hấp có thể là do tắc nghẽn đường thở trên [xẹp hầu do liên quan tới dây thần kinh sọ não] hoặc yếu cơ hoành và cơ hô hấp phụ.
+ Giãn đồng tử xảy ra ở