Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây [2.21 MB, 44 trang ]
ĐỀ TÀI:
!
"#"$
Lời nói đầu
Mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo
đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất năng lực của công
dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc [Luật Giáo dục -
2005].
Bậc học tiểu học là bậc học nền tảng tạo cơ sở cho HS phát triển học tiếp các bậc
học tiếp theo, vì vậy bên cạnh việc trang bị cho học sinh những vốn kiến thức kĩ năng cơ
bản trong học tập, lao động còn cần phải chú ý đến việc rèn kĩ năng sống cho học sinh,
dạy học sinh cách làm người, để học sinh có thêm vốn kinh nghiệm thích ứng với môi
trường mới, yêu cầu mới.
Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là rất cần thiết phù hợp với mục tiêu giáo
dục, nhằm góp phần đào tạo con người mới với đầy đủ các mặt đức, trí, thể, mĩ để
học sinh được phát triển toàn diện đáp ứng những yêu cầu mới của xã hội.
Rèn kĩ năng sống cho học sinh giúp cho học sinh thích ứng được với môi trường xã
hội, tự giải quyết được một số vấn đề thiết thực trong cuộc sống như vấn đề sức khoẻ,
môi trường, tệ nạn xã hội, để các em có thể tự tin, chủ động không bị quá phụ thuộc
vào người lớn mà vẫn có thể tự bảo vệ mình, tự đem lại lợi ích chính đáng, điều kiện
thuận lợi cho bản thân mình rèn luyện, học tập phấn đấu vươn lên.
Trong thực tế hiện nay, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường đã
được chú ý đến, song nhiều giáo viên còn lúng túng trong việc tổ chức, thực hiện các
chương trình hoạt động rèn kĩ năng sống cho học sinh.
Với ý nghĩa và tầm quan trọng của việc rèn kĩ năng sống cho học sinh, bản thân đã
nghiên cứu đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn
học và hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Đề tài này là một số kinh nghiệm của bản thân đã nghiên cứu thực hiện, áp dụng và
đạt kết quả khả quan. Trong quá trình nghiên cứu để thực hiện đề tài, bản thân được sự
giúp đỡ nhiệt tình của Ban giám hiệu và sự hỗ trợ của các giáo viên khối 4 trong nhà
trường nhưng không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong quý thầy, cô cùng tất cả các
đồng nghiệp đóng góp ý kiến để cho đề tài được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Người viết
Phạm Thị Hà
% &' [
%"]* [
Rèn kĩ năng sống là một mặt giáo dục cần đặc biệt coi trọng và nhất là trong thập
kỉ XXI khi sự nghiệp giáo dục đang được đẩy mạnh. Việc rèn kĩ năng sống cho học sinh
đòi hỏi thường xuyên của công tác giáo dục đồng thời cũng là đòi hỏi cấp thiết của việc
hình thành nhân cách trong công tác giáo dục hiện nay. Giáo dục trong nhà trường luôn là
vấn đề cần được quan tâm thì việc rèn kĩ năng sống cho học sinh cũng không kém quan
trọng. Bằng nhiều hình thức, nhiều con đường, trong đó việc rèn kĩ năng sống chiếm một
vị trí quan trọng. Qua việc rèn kĩ năng sống sẽ trang bị tri thức, hành vi cho trẻ. Đồng
thời nó định hướng cho học sinh tiểu học rèn luyện hành vi và thói quen ứng xử tốt.
Trong sự phát triển nhân cách của học sinh, việc rèn luyện kĩ năng sống là đảm bảo cho
học sinh có được bản lĩnh rõ ràng về nhân cách toàn diện. Nếu không rèn kĩ năng sống thì
không những sự ứng xử trong các tình huống sẽ phức tạp, gặp khó khăn, thậm chí mắc
phải sai lầm, mà việc hình thành nhân cách toàn diện của trẻ bị hạn chế, phiến diện, việc
xây dựng những thói quen hành vi dễ rơi vào chủ nghĩa hình thức máy móc, lí trí và tình
cảm không thống nhất với nhau đó là lời nói không đi đôi với việc làm thì dẫn đến hiện
tượng lệch lạc về nhân cách.
Kĩ năng sống là một trong những khái niệm được nhắc đến nhiều trong thời đại
ngày nay. Có nhiều quan niệm về kĩ năng sống.Theo bản thân, kĩ năng sống đơn giản là
tất cả những điều cần thiết chúng ta phải biết để có thể thích ứng với những thay đổi diễn
ra hằng ngày trong cuộc sống. Kĩ năng sống được hình thành theo một quá trình, hình
thành một cách tự nhiên qua những va chạm, những trải nghiệm trong cuộc sống và qua
giáo dục mà có. Có nhiều nhóm kĩ năng sống như: nhóm kĩ năng nhận thức, nhóm kĩ
năng xã hội và nhóm kĩ năng quản lí bản thân Dù là kĩ năng nào cũng đều rất quan trọng
và cần thiết với mỗi con người. Cho nên, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có một tầm
rất quan trọng.
Ở bậc tiểu học, các môn học vừa cung cấp cho học sinh những kiến thức ban đầu về
Toán học, Khoa học và Nhân văn, vừa cung cấp cho học sinh những tri thức sơ đẳng về
các chuẩn mực hành vi xã hội chủ nghĩa gắn với những kinh nghiệm đạo đức, để từ đó
giúp học sinh hình thành kĩ năng sống, biết phân biệt đúng sai làm theo cái đúng, ủng hộ
cái đúng, đấu tranh với những biểu hiện sai trái, xấu xa, thôi thúc các em hành động theo
chuẩn mực đạo đức và thói quen đạo đức chính vì vậy việc rèn kĩ năng sống ở bậc tiểu
học là một nhiệm vụ quan trọng mà người người làm công tác giáo dục cần quan tâm.
Từ nhiều năm nay, Bộ Giáo dục - Đào tạo chủ trương dạy kĩ năng sống là một
trong những tiêu chí đánh giá +, /012304.3056.701285.039202:2%; Trên tinh
thần đó, bản thân nhận thấy rằng:chính ở dưới mái trường các em học được nhiều điều
hay, lẽ phải. Và nhà trường trở nên là ngôi nhà thân thiện, học sinh tích cực học tập để
thành người tài xây dựng đất nước, có khả năng hội nhập cao, từng bước trở thành công
dân toàn cầu. Đây cũng là một nhiệm vụ quan trọng đối với các thầy cô giáo. Với học
sinh tiểu học, đây là giai đoạn đầu tiên hình thành nhân cách cho các em, giúp các em có
một kĩ năng sống tốt cho tương lai sau này.
Thực trạng hiện nay, việc rèn kĩ năng sống của các em ở trường tiểu học còn nhiều
hạn chế.Việc rèn kĩ năng sống cho học sinh chưa có nét chuyển biến, nguyên do chính là
trong tư tưởng giáo viên, phụ huynh chỉ chú trọng đến việc dạy kiến thức, việc rèn kĩ
năng sống cho học sinh còn chiếu lệ, giáo viên chưa nhận thức được tầm quan trọng của
việc rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp mình đang dạy chỉ luôn chú trọng đến việc đọc
tốt, làm tính tốt
Về phía học sinh, các em hay nói trước quên sau và chưa có khả năng vận dụng
những điều đã học áp dụng vào thực tế, với học sinh tiểu học, tâm lý độ tuổi cho thấy các
em rất hiếu động các em có nhu cầu hỏi đáp, không muốn bị áp đặt. Mặt khác, các em
một mực rất tin vào lời nói của thầy cô giáo, thầy cô bảo đọc, bảo chép thì cứ đọc cứ
chép và quá trình ấy cứ lặp đi lặp lại dần dần dẫn đến thói quen. Nếu nói rằng thầy cô
giáo không quan tâm đến việc dạy rèn kĩ năng sống là không đúng, nhưng việc rèn kĩ
năng sống ở đây là rất hạn chế nhất là việc lồng ghép vào tất cả các môn học cũng như
lồng ghép vào các hoạt động ngoại khóa giáo viên còn mơ hồ về việc rèn kĩ năng sống
cho học sinh. Để nâng cao kĩ năng sống cho học sinh tiểu học, với cương vị là người giáo
viên, bản thân hết sức băn khoăn và trăn trở, nhiều đêm luôn vang trong đầu câu hỏi:
Làm thế nào để nâng cao kĩ năng sống cho học sinh? Làm thế nào để học sinh biết cách
vận dụng kĩ năng sống vào trong cuộc sống hằng ngày? Với mong muốn góp phần vào
việc luận giải những vấn đề nói trên, bản thân chọn đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ
năng sống cho học sinh thông qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp. Vấn đề
mà chắc hẳn không chỉ riêng bản thân mà rất nhiều đồng nghiệp khác quan tâm suy nghĩ
là làm sao học sinh của mình có những kĩ năng sống tốt cho tương lai sau này, trở thành
những con người tốt, có ích cho xã hội. Đây cũng là một vấn đề mà phụ huynh và xã hội
hết sức quan tâm.
%< ]%?2@920
Tìm một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học và hoạt
động ngoài giờ lên lớp.
Giúp học sinh ý thức được giá trị của bản thân trong mối quan hệ xã hội; giúp học
sinh hiểu biết về thể chất, tinh thần của bản thân mình; có hành vi, thói quen ứng xử có
văn hóa, hiểu biết và chấp hành pháp luật
Giúp học sinh có đủ khả năng tự thích ứng với môi trường xung quanh, tự chủ, độc
lập, tự tin khi giải quyết công việc, đem lại cho các em vốn tự tin ban đầu để trang bị cho
các em những kĩ năng cần thiết làm hành trang bước vào đời.
A%056BC?
Tìm hiểu những cơ cở lí luận, cơ sở thực tiễn, những thận lợi và khó khăn của việc
rèn kĩ năng sống cho học sinh.
Tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân dẫn đến học sinh thiếu kĩ năng sống.
Đưa ra một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học và
hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Rút ra kết luận và bài học kinh nghiệm sau khi áp dụng đề tài.
% DE7!7#=
>% F53,G./
Các em học sinh trong khối lớp 4 trường tiểu học Thiện Hưng A.
Các giáo viên chủ nhiệm khối lớp 4.
A%0-5/5H.
Từ ngày 9/9/2012 đến 19/9/2012: Lập đề cương.
Từ ngày 20/9/2012 đến 30/10/2012: Nghiên cứu và áp dụng thử trong lớp.
Từ ngày 01/11/2012 đến 30/11/2012: Áp dụng rộng rãi toàn khối 4, toàn trường.
Từ ngày 01/12/2012 đến 15/12/2012: Cùng giáo viên trong khối rút ra bài học.
Từ ngày 16/12/2012 đến 30/12/2012: Hoàn tất đề tài.
I%0JBC5
Các tiết học hàng ngày, các tiết sinh hoạt, hoạt động ngoại khoá,khối lớp 4 ở
trường tiểu học Thiện Hưng A
%DK#=
>%/05L.2MNO9ONP.
Tìm đọc tài liệu có liên quan đến việc rèn kĩ năng sống cho học sinh.
A%/05L.2MN30:23Q
2.1. Khảo sát thực tế học sinh: Qua hai đợt [ đầu năm và cuối học kì 1]
2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động học tập [Xem các em có tích cực tham gia vào các hoạt động hay
không? Có kĩ năng làm bài hay không? ]
Quan sát hoạt động vui chơi [Thích trò chơi nào, thái độ trung thực hay gian lận khi
tham gia trò chơi].
Quan sát hoạt động giao tiếp với mọi người xung quanh [Thái độ khi nói chuyện với
bạn bè, cách xưng hô với thầy cô giáo, với người lớn tuổi, hành vi tốt xấu với mọi
người].
2.3. Sử dụng phương pháp thực hành: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua
các hoạt động để học sinh tự cảm nhận, đánh giá, nhận xét qua các hành vi và từ đó hình
thành các kĩ năng; thực hiện sự phối hợp trong và ngoài nhà trường, làm tốt công tác xã
hội hóa trong việc giáo dục kĩ năng sống.
2.4. Phương pháp phân tích và tổng hợp kinh nghiệm giáo dục
Phân tích các nguyên nhân dẫn đến học sinh thiếu kĩ năng sống.
Tổng hợp các biện pháp giáo dục của giáo viên chủ nhiệm khối lớp bốn, của nhà
trường và gia đình.
%*
%RS#T*U V
D
>%0:23+J./
Học tập là một nhu cầu thường trực của con người trong mọi thời đại. Học tập không
chỉ dừng lại ở các tri thức khoa học thuần túy mà còn được hiểu là mọi tri thức về thế giới
trong đó có cả những mối quan hệ, cách thức ứng xử với môi trường xung quanh. Kĩ
năng sống là một trong những vấn đề quan trọng đối với mỗi cá nhân trong quá trình tồn
tại và phát triển. Chương trình học hiện nay đang gặp phải nhiều chỉ trích do quá nặng nề
về kiến thức trong khi những tri thức vận dụng cho đời sống hàng ngày bị thiếu vắng.
Hơn nữa, người học đang chịu nhiều áp lực về học tập khiến cho không còn nhiều thời
gian cho các hoạt động ngoại khóa, hoạt động xã hội. Điều này dẫn đến sự xung đột
giữa nhận thức, thái độ và hành vi với những vấn đề xảy ra trong cuộc sống.
Mặc dù ở một số môn học, các hoạt động ngoại khóa, giáo dục kĩ năng sống đã được đề
cập đến. Tuy nhiên, do nội dung, phương pháp, cách thức truyền tải chưa phù hợp với tâm
sinh lí của đối tượng nên hiệu quả lồng ghép còn chưa cao.
Qua thực tế giảng dạy ở lớp 4, trường tiểu học Thiện Hưng A, bản thân thấy kĩ năng
sống của học sinh chưa cao. Chỉ một số học sinh có hành vi, thói quen, kĩ năng tốt. Còn
phần lớn các em có nhận xét, đánh giá về sự việc nhưng chưa có thái độ và cách ứng xử,
cách xưng hô chuẩn mực. Học sinh thể hiện kĩ năng còn đại khái, chưa mạnh dạn thể hiện
kĩ năng của bản thân. Các em còn ngại nói, ngại viết, khả năng tự học, tự tìm tòi còn hạn
chế.
Qua tiến hành khảo sát [ lần 1] ở lớp 4A1 đầu năm học với chủ đề Kĩ năng của
em; kết quả như sau:
Tổng số học
sinh
Kĩ năng tốt Có hình thành kĩ
năng
Kĩ năng chưa
tốt
SL % SL % SL %
31 5 16,1 10 32,3 16 51,6
Tổng số
học sinh
Thực hành thảo luận nhóm
Biết cách lắng nghe, hợp
tác
Chưa biết cách lắng nghe, hay tách
ra khỏi nhóm
SL % SL %
31 12 38,7 19 61,3
Tổng số
học sinh
Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể
Biết cách ứng xử hài hòa,
khá phù hợp.
Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi
chơi.
SL % SL %
31 15 48,4 16 51,6
Kết quả trên cho thấy, số học sinh có kĩ năng tốt còn ít và số học sinh có kĩ năng
chưa tốt còn nhiều. Chính vì vậy mà việc rèn kĩ năng sống cho học sinh là vấn đề cần
quan tâm. Muốn làm tốt công tác này chúng ta cần phải làm gì? Nhất là những người làm
công tác giáo dục vì nhà trường là nơi tốt nhất để hình thành nhân cách cho học sinh.
Đây cũng chính là câu hỏi mà bản thân cần phải tìm tòi nghiên cứu. Từ những thực trạng
trên thôi thúc bản thân tìm ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng Học sinh chưa có kĩ năng
sống là do đâu? để từ đó tìm ra biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả.
A%/NWL..04.
Hiện tượng trẻ em ngu ngơ khi phải xử lí những tình huống của cuộc sống thực, thiếu
tự tin trong giao tiếp, thiếu bản lĩnh vượt qua khó khăn, thiếu sáng kiến và dễ nản chí
ngày càng nhiều. Nguyên nhân do đâu? Phải khẳng định rằng, trước hết do giáo dục.
Nhiều vấn đề của xã hội hiện đại tác động đến trẻ chưa được cập nhật, bổ sung vào
chương trình giáo dục nhà trường. Việc định hướng sai các giá trị là nguyên nhân gây ra
những hiện tượng đáng tiếc trong ứng xử của trẻ. Phương pháp giáo dục nhồi nhét, lí
thuyết xuông, không tạo được cho trẻ khả năng tư duy, óc phân tích, suy sét, phán đoán,
không tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm những vấn đề thực trong cuộc sống hiện đạiQua
nhiều năm thực tế giảng dạy ở trường, bản thân nhận thấy kĩ năng sống học sinh chưa tốt
là do những nguyên nhân sau:
Giáo viên và người lớn chưa thật gần gũi, thân thiện với học sinh.
Việc rèn kĩ năng sống qua việc tích hợp vào các môn học còn hạn chế.
Rèn kĩ năng sống qua các tiết sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục, vui chơi còn chưa
sâu sát.
Giáo viên khuyến khích động viên khen thưởng học sinh còn ít.
Công tác tuyên truyền các bậc cha mẹ thực hiện dạy các em các kĩ năng sống cơ bản
chưa nhiều.
Chính việc thiếu hụt nghiêm trọng các kĩ năng sống do sự hạn chế của giáo dục gia
đình và nhà trường, sự phức tạp của xã hội hiện đại là nguyên nhân trực tiếp khiến học
sinh gặp khó khăn trong xử với tình huống thực của cuộc sống.
%KX"]"YRZ%Y"E[
>%\8]O9ONP.
^._./8F./ là những kĩ năng tâm lý xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại và
thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có nhiều thách
thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tạiKĩ năng sống đơn giản là tất cả điều cần
thiết chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng
ngày trong cuộc sống.
Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp
với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách ứng
xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập có những
ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường.Vì thế, ngày nay trên
thế giới rất nhiều trường TIỂU HỌC áp dụng phương pháp học trung tính là phương pháp
học tập thông qua các giao tiếp tích cực với những người khác. Ở Việt Nam, để nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát
triển của người học, giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ
cột của giáo dục thế kỉ XXI mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống đó là: học để biết,
học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống.
A%\8]30:235`.
Thực hiện nghị quyết 40/2008/CT-BGDĐT ngày 22 tháng 7 năm 2008 của Bộ
giáo dục và đào tạo về việc phát động phong trào thi đua: ab4Wc:./3+, /012304.
3056.01285.039202:2atrong các trường phổ thông giai đoạn 2008 - 2013, trong đó nội
dung: Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh phù hợp với lứa tuổi của học sinh.
Căn cứ nhiệm vụ năm học 2012 - 2013 của ngành, của trường về việc chú trọng:
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh.
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết của xã hội,
các em không chỉ biết học giỏi về kiến thức mà còn phải được tôi luyện những kĩ năng
sống qua đó tạo cho các em một môi trường lành mạnh, an toàn, tích cực, vui vẻ để trang
bị cho các em vốn kiến thức, kĩ năng, giá trị sống để bước vào đời tự tin hơn.
Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang hội nhập với các nước trên thế giới từng
bước phát triển vươn lên, những mặt tốt của xã hội được phát triển mạnh song những vấn
đề mặt trái của xã hội cũng xuất hiện nhiều ảnh hưởng đến sự tồn tại, phát triển của mỗi
tập thể, cá nhân trong đó có một bộ phận là trẻ em. Theo guồng quay của xã hội, một số
gia đình bố mẹ chỉ quan tâm, mải lo đến việc làm kinh tế mà quên mất gia đình là chiếc
nôi của trẻ, quên đi việc cần tạo một môi trường gia đình đầm ấm, người lớn gương mẫu,
quan tâm dạy dỗ trẻ; Không những thế còn có những gia đình cha mẹ nghiện ngập, cờ
bạc, rượu chè, ảnh hưởng vô cùng lớn tới tâm hồn trẻ, tới sự phát triển nhân cách của
trẻ. Một số gia đình hoàn toàn phó mặc việc dạy dỗ trẻ cho nhà trường. Cũng có những
gia đình có điều kiện kinh tế, quá chiều chuộng con dẫn đến trẻ thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ
lại, phụ thuộc vào người lớn; mỗi khi gặp các tình huống trong thực tế lúng túng không
biết xử lý thế nào, hạn chế trong việc tự bảo vệ bản thân mình; hoặc có trẻ được chiều chỉ
làm theo ý của mình chứ không làm theo ý người khác. Bên cạnh việc học các môn văn
hoá nếu trẻ được chú ý giáo dục đạo đức, được rèn kĩ năng sống biết phân biệt cái tốt, cái
xấu, biết từ chối cám dỗ, biết ứng xử, biết tự quyết định đúng trong một số tình huống thì
chính trẻ sẽ là người tác động tốt đến gia đình, xã hội.
Những năm gần đây, nhiều trẻ em rất thiếu kĩ năng làm việc nhà, kĩ năng tự phục vụ,
kĩ năng giao tiếp với ông bà, cha mẹ. Nhiều em không tự dọn dẹp phòng ở của chính mình,
không giúp đỡ bố mẹ bất kì việc gì ngoài việc học. Phụ huynh vì bận nhiều công việc nên
ít quan tâm giúp đỡ con em trong các hoạt động cần thiết, làm cho các em rất rụt rè thiếu tự
tin khi giao tiếp họăc tham gia các hoạt động bởi các em bị cuốn hút theo các trò chơi điện
tử và hệ thống ảo trên hệ thống Internet. Đây là những trò chơi làm cho các em xa lánh với
môi trường sống thực tế và thiếu sự tương tác giữa con người với con người, kĩ năng xã
hội của học sinh ngày càng kém. Điều này dẫn đến tình trạng học sinh trở nên ích kỉ,
không quan tâm đến cộng đồng. Câu hỏi mà chúng ta thường đặt ra cho học sinh tiểu học
là ngoài những kiến thức phổ thông về Toán, Khoa học và Nhân văn, học sinh cần học
điều gì để giúp các em hội nhập với xã hội, trở thành công dân có ích cho cộng đồng. Vì
thế đây cũng là nỗi lo lắng, đặt ra cho giáo viên đứng lớp những suy nghĩ, trăn trở.
I%0d./30NP.OG5ef0gf0_.f05+h.f^._./8F./20i01285.0
Trong quá trình rèn kĩ năng sống cho trẻ nhằm thực hiện nội dung phong trào Xây
dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực, bản thân đã gặp những thuận lợi và khó
khăn sau:
I%>%0NP.OG5
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát động phong trào Xây dựng trường học thân thiện
- học sinh tích cực với những kế hoạch nhất quán từ trung ương đến địa phương, Phòng
Giáo dục và Đào tạo cũng đã có kế hoạch từng năm học với những biện pháp cụ thể để
rèn kĩ năng sống cho học sinh một cách chung nhất cho các bậc học, đây chính là những
định hướng giúp giáo viên thực hiện như: Rèn luyện kĩ năng ứng xử hợp lý với các tình
huống trong cuộc sống, thói quen và kĩ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện
sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kĩ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước
và các tai nạn thương tích khác; rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình,
phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội.
Trường học nơi bản thân công tác là ngôi trường được xây mới, đã đạt chuẩn quốc
gia nên thuận lợi trong việc thực hiện nội dung xây dựng môi trường giáo dục sạch đẹp,
an toàn cho trẻ.
Bên cạnh đó, bản thân nhận được một tập thể học sinh khá ngoan và biết vâng lời,
các em gần gũi với cô giáo. Ngoài ra Ban lãnh đạo nhà trường luôn theo sát, quan tâm, hỗ
trợ cho giáo viên trong công tác giảng dạy cũng như giáo dục. Chính vì thế bản luôn cố
gắng làm sao rèn cho các em kĩ năng sống, giúp các em có một niềm tin, phát triển một
cách toàn diện để trở thành con người năng động, sáng tạo phù hợp với một xã hội hiện
đại đang phát triển.
I%A%0gf0_.
I%A%>% F5Cj5/5kiC5L.
Trong thực tế hiện nay, việc nhận thức tầm quan trọng, cần thiết rèn kĩ năng sống
cho học sinh ở một số giáo viên còn hạn chế. Qua dùng phiếu thăm dò, khảo sát thực tế
cho thấy một số giáo viên lúng túng cả về nội dung, biện pháp rèn kĩ năng sống cho học
sinh. Nhận thức của nhiều giáo viên còn mơ hồ, chưa rõ, chưa đầy đủ rèn kĩ năng sống
cho học sinh là rèn những kĩ năng gì; vì nhận thức chưa đủ, chưa rõ nên không thể tìm ra
được biện pháp, hình thức tổ chức hữu hiệu để rèn kĩ năng sống cho học sinh.
Phong trào Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực tập trung nhiều nội
dung chung cho các bậc học, giáo viên chưa hiểu nhiều về nội dung phải dạy trẻ theo
từng khối lớp những kĩ năng sống cơ bản nào, chưa biết vận dụng từ những kế hoạch
định hướng chung để rèn luyện kĩ năng sống cho HS.
Đa số giáo viên lớn tuổi có nhiều kinh nghiệm nhưng việc đổi mới phương pháp
giảng dạy nhằm khuyến khích sự chuyên cần, tích cực, chủ động, sáng tạo và ý thức vươn
lên, rèn luyện khả năng tự học của học sinh còn gặp nhiều khó khăn; giáo viên trẻ tuổi ít
hơn, năng động, sáng tạo nhưng lại khó trong công tác bồi dưỡng do nhận thức về nghề
chưa sâu sắc nên giáo viên mới thường không an tâm công tác.
I%A%A% F5Cj501285.0
Trong các nhà trường ít nhiều vẫn còn có hiện tượng học sinh cãi nhau, chửi nhau,
đánh nhau, chưa lễ phép, gây mất đoàn kết trong tập thể lớp, trốn học đi chơi,
Các em học sinh vừa từ lớp một, hai, ba lên làm quen với môi trường lớp 4, các em
khá rụt rè chưa quen với cách học cũng như mạnh dạn bày tỏ ý kiến. Khi phát biểu các
em nói không rõ ràng, trả lời trống không, không tròn câu và ít nói lời cảm ơn, xin lỗi với
cô, bạn bè. Nhiều em đến trường tỏ ra nói nhiều vì ở nhà các em không có người trò
chuyện, chia sẻ
I%A%I% F5Cj5l0?0NW.001285.0
Về phía các bậc cha mẹ các em luôn nóng vội trong việc dạy con; họ chỉ chú trọng
đến việc con mình về nhà mà chưa đọc, viết chữ, hoặc chưa biết làm Toán thì lo lắng một
cách thái quá! Ngoài ra, một trở ngại nữa là phụ huynh trong lớp có một số bố mẹ thì quá
nuông chiều, Đồng thời lại chiều chuộng, cung phụng con cái khiến trẻ không có kĩ năng
tự phục vụ bản thân. Ngược lại, một số phụ huynh vì bận nhiều công việc nên ít quan tâm
giúp đỡ con em trong các hoạt động cần thiết
Từ các nguyên nhân, tình hình thực tiễn cũng như các thuận lợi và khó khăn nêu trên,
bản thân đã cố gắng tìm nhiều biện pháp rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua
các tiết dạy của một số môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm đem lại hiệu quả
cao trong công tác giáo dục.
%
!"#"$
Kĩ năng sống được giáo dục ở nhà và ở trường. Kĩ năng sống được giáo dục trong
các môn học chính khóa và ngoại khóa. Giáo dục kĩ năng sống cần bắt đầu từ nhỏ, từ
từng hành vi cá nhân đơn giản nhất, theo đó hình thành tính cách và nhân cách.Cụ thể
cần phải áp dụng một số biện pháp sau:
>%m./n5Co3JiBF5304.3056.Cj501285.0
Đầu tiên, sau khi nhận lớp, để tạo sự gần gũi và gắn kết giữa học sinh và giáo viên
chủ nhiệm, bản thân sắp xếp nhiều thời gian cho học sinh được giới thiệu về mình, động
viên khuyến khích các em chia sẻ với nhau về những sở thích, ước mơ tương lai cũng
như mong muốn của mình với các em. Đây là hoạt động giúp cô trò hiểu nhau, đồng thời
tạo một môi trường học tập thân thiện +, /01230P38:3+]30o.0./p5.0o30M0H5
2qH2k2rBe2k230mW2p/5kiOo.0d././,-5304.3+i.//5H@s.0a.Đây cũng là một
điều kiện rất quan trọng để phát triển khả năng giao tiếp của học sinh. Bởi học sinh không
thể mạnh dạn, tự tin trong một môi trường mà giáo viên luôn gò bó và áp đặt.
Tiếp theo trong tuần đầu, bản thân cho học sinh tự do lựa chọn vị trí ngồi của mình
để qua đó phần nào nắm được đặc điểm tính cách của các em: mạnh dạn hay nhút nhát,
thụ động hay tích cực, thích thể hiện hay không thích Và tiếp tục qua những tuần học
sau, bản thân chú ý quan sát những biểu hiện về thái độ học tập, những cử chỉ, hành vi tại
vị trí ngồi mà các em chọn để bắt đầu có điều chỉnh phù hợp.
Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có thể thực hiện trong bất cứ lúc nào, giờ
học nào. Để việc rèn luyện diễn ra một cách thường xuyên và đạt hiệu quả cao tiếp tục
qua biện pháp tiếp theo.
A%h.f^._./8F./056NtNutNHC56239200GlCoi2k2Bp.012
Trên đây là những bước chuẩn bị đầu tiên của bản thân. Để giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh có hiệu quả bản thân đã vận dụng vào các môn học, tiết học, nhất là các môn
như: Tiếng Việt; Đạo đức; Khoa học; An toàn giao thông để những giờ học sao cho
các em được làm để học, được trải nghiệm như trong cuộc sống thực.
Trong chương trình lớp 4, ở môn Tiếng Việt có nhiều bài học có thể giáo dục kĩ
năng sống cho các em, đó là các kĩ năng giao tiếp xã hội, như: Viết thư, Điền vào giấy tờ
in sẵn, Giới thiệu địa phương, Kể chuyện được chứng kiến hoặc tham gia, được lồng cụ
thể qua các tình huống giao tiếp. Bản thân chỉ gợi mở sau đó cho các em tự nói một cách
tự nhiên hoàn toàn không gò bó áp đặt. Bên cạnh đó, nhiều bài Luyện từ và câu có nội
dung rèn luyện các nghi thức lời nói, nhiều bài Tập đọc giới thiệu những văn bản mẫu
chuẩn bị cho việc hình thành một số kĩ năng giao tiếp cộng đồng như mẫu đơn, thư, tóm
tắt tin tức,hoặc cung cấp những câu chuyện mà qua đó học sinh có thể rút ra những nội
dung rèn kĩ năng sống. Để hình thành những kiến thức và rèn luyện kĩ năng sống cho học
sinh qua môn Tiếng Việt, người giáo viên cần phải vận dụng nhiều phương pháp dạy phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi học
tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ chức hoạt động nhóm,
phương pháp hỏi đáp,Thông qua các hoạt động học tập, được phát huy trải nghiệm, rèn
kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng vai,học sinh có được cơ hội rèn luyện,
thực hành nhiều kĩ năng sống cần thiết.
Ở môn Đạo đức, để các chuẩn mực đạo đức, pháp luật xã hội trở thành tình cảm,
niềm tin, hành vi và thói quen của học sinh. Giáo viên phải sử dụng phương pháp dạy học
đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Tổ chức cho
học sinh thực hiện các hoạt động học tập phong phú, đa dạng như: kể chuyện theo tranh;
quan sát tranh ảnh, băng hình, tiểu phẩm; phân tích, xử lí tình huống; chơi trò chơi, đóng
tiểu phẩm, múa hát, đọc thơ, vẽ tranh,Sử dụng nhiều phương pháp và kĩ thuật dạy học
tích cực như: học theo nhóm, theo dự án, đóng vai, trò chơi,Và chính thông qua việc sử
dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đó, học sinh đã được tạo cơ hội để thực
hành, trải nghiệm nhiều kĩ năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi. Đó là lối sống lành
mạnh, các hành vi ứng xử phù hợp với nền văn minh xã hội. Lối sống, hành vi như gọn
gàng, ngăn nắp, nói lời đẹp, chăm sóc bố mẹ, ông bà, hợp tác, giúp đỡ, chia sẻ với bạn
Ví dụ: Khi dạy Tập làm văn các bài: "NW6.3Pl3+Hi@v5wf5Q.Cj5./,-5304.,
"NW6.3Pl/5j53056N@xHl0,\./, hay môn Đạo đức bài: 5Q3yoW3zwf5Q. bản
thân tổ chức cho các em, đóng vai, chơi trò chơi. Sau vài lời khuyến khích đầu tiên, bản
thân tổ chức cho các em đứng thành vòng tròn đóng vai, giới thiệu, bày tỏ ý kiến, Lúc
đầu các em rất ái ngại không tự tin khi đóng vai, bày tỏ ý kiến trước lớp nhưng bản thân
đã kịp thời nhắc nhở các em những điều cần chú ý trong khi giao tiếp, cộng thêm một
môi trường hòa đồng thân thiện các em thực hiện rất tốt, không còn những cái nhìn ái
ngại. Thay vào đó là những cánh tay tự tin cùng những câu nói rõ ràng, chắc gọn, mạnh
dạn hơn.
Các kĩ năng được phát triển từ dễ đến khó. Sau bài học giới thiệu là những bài học
như khám phá, tư duy hiệu quả và đặc biệt kĩ năng làm việc đồng đội. Bản thân luôn tạo
không khí thân thiện, áp dụng việc đổi mới phương pháp tạo điều kiện cho các em mạnh
dạn, tự lập, tự khẳng định và phát huy mình hơn qua việc học nhóm.
Ví dụ: Khi dạy bài: 5dl0{lOx208:f05yoW3zWLN2mNe@|./0x môn Luyện từ
và câu: bản thân cho học sinh chuẩn bị những hộp thư: Yêu cầu, đề nghị và tổng kết lại
vào cuối tiết. Em nào nêu được nhiều câu yêu cầu, đề nghị lịch sự nhất sẽ được tuyên
dương. Không những vậy bản thân tổ chức cho các em trao đổi : Theo em, như thể nào
là lịch sự khi yêu cầu, đề nghị? Em đã lịch sự khi yêu cầu đề nghị chưa? qua đó các
em sẽ bộc lộ những suy nghĩ của mình.
Rèn kĩ năng sống có hiệu quả còn được bản thân vận dụng khá nhiều trong trong
các môn học thông qua xử lí tình huống hay các trò chơi học tập có nội dung gần gũi với
cuộc sống hằng ngày của các em.
Ví dụ: Trong môn 0iH012. Ở bài: "J58Hi2m._.l0F50Gl.05|NOiJ530M2
_.} bản thân cho học sinh thảo luận nhóm, chơi trò chơi @520G và lên thực đơn cho
các bữa ăn trong một ngày: Sáng, trưa, tối dưới sự trợ giúp của giáo viên. Sau khi học
sinh nhận xét thực đơn của nhau, học sinh sẽ khắc sâu kiến thức về một bữa ăn đầy đủ
cần đảm bảo các chất
Các em làm việc tích cực, vui vẻ, tự mỗi em nói được tiếng nói, suy nghĩ của mình
với bạn bè, với thầy cô một cách tự tin mạnh dạn. Việc rèn luyện các kĩ năng này đã tạo
ra được thói quen tốt cho bản thân mỗi em, các em tham gia một cách chủ động tích cực
vào quá trình học tập, tạo điều kiện cho các em chia sẻ những kinh nghiệm, ý kiến hay để
giải quyết một vấn đề nào đó.
Hiệu quả đào tạo kĩ năng sống không đo đếm được bằng những con số chính xác
nhưng được thể hiện bằng những biểu hiện cụ thể: các em có ý thức, thái độ khác với mọi
người trong gia đình; luôn hoà đồng với bạn bè; tự tin khi nói năng đó chính là hiệu quả
từ đào tạo kĩ năng sống. Việc sinh hoạt theo nhóm tạo môi trường làm việc thân thiện,
giúp các em cải thiện hành vi giao tiếp thông qua các hoạt động trao đổi diễn ra thường
xuyên. Các em trở nên thân thiện, từ đó giúp bầu không khí học tập, lao động trở nên sôi
động hơn. Tham gia sinh hoạt theo nhóm giúp các em học sinh hưng phấn hơn trong học
tập và tạo nên cách ứng xử hợp lý trong mọi tình huống. Khi sinh hoạt nhóm phải luôn
đưa ra nhiều tình huống tạo sự phát triển tư duy cho các em. Đó cũng là cách tạo sự gần
gũi giữa các em với nhau.
Ngoài ra, bản thân còn chú ý rèn luyện sức khoẻ và ý thức bảo vệ sức khoẻ, kĩ
năng phòng chống tai nạn giao thông và các thương tích khác qua các môn học: Ai cũng
biết rằng sức khỏe là tài sản vô cùng quí báu của mỗi con người. Học tập tốt, đạo đức tốt
là những điều học sinh phải đạt được thì rèn luyện sức khỏe tốt cho học sinh là điều phải
được đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên có được một sức khỏe tốt và bảo vệ được nó thì thật
không dễ. Dù vậy không có nghĩa là không làm được, nhiều khi sức khỏe của các em phụ
thuộc vào những điều rất giản dị. Đó chính là giáo dục một lối sống khoa học. Bản thân
rèn luyện sức khoẻ cho các em qua các tiết sau:
Ở môn 0iH012: Chương i../,-5Co8M2f0zrcác bài: Con người cần gì
để sống? Vai trò của các chất dinh dưỡng có trong thức ăn; Phòng một số bệnh do thiếu
chất dinh dưỡng; Phòng bệnh béo phì; Phòng tránh tai nạn đuối nước; giáo dục các em
hiểu rằng ăn uống đủ chất và hợp lí giúp cho chúng ta khoẻ mạnh, biết phòng tránh một
số bệnh lây qua đường tiêu hóa, biết những việc nên làm và không nên làm để phòng
tránh tai nạn đuối nước, có ý thức tự giác làm vệ sinh cá nhân hằng ngày, tự giác thực
hiện nếp sống vệ sinh, khắc phục những hành vi có hại cho sức khoẻ. Biết tham gia các
hoạt động và nghỉ ngơi một cách hợp lí để có sức khoẻ tốt.
Ngoài ra để các em có kĩ năng phòng chống tai nạn giao thông và các thương tích
khác, bản thân đã giáo dục các em thông qua các tiết: An toàn giao thông, Khoa học, thi
Giao thông thông minh trên Internet, hướng dẫn các em phòng chống tai nạn giao thông
và các thương tích khác bằng cách đưa ra những tình huống cho các em xử lí.
Chẳng hạn: Trẻ em dưới 7 tuổi phải đi cùng với ai khi đi trên đường và khi qua
đường? Đi bộ qua đường em phải đi ở đâu?; Khi đi bộ em đi ở đâu? Nếu đường không
có vỉa hè thì thế nào?; Em có nên chơi đùa trên đưòng phố không? Có leo trèo qua dải
phân cách và chơi gần dải phân cách không? Vì sao?; Khi ngồi trên xe máy em phải
như thế nào? Em hãy nêu cách đội mũ bảo hiểm? Nêu sự cần thiết phải đội mũ bảo
hiểm?; Các em đã nhìn thấy tai nạn trên đường chưa? Theo các em vì sao tai nạn xảy
ra?;
Giáo dục cho các em tránh các tai nạn trên đường: không được chạy lao ra đường,
không được bám bên ngoài ô tô, không được thò tay, chân, đầu ra ngoài khi đi trên tàu,
xe, ghe, đò, Như vậy, các em có thể tự lập, xử lí được những vấn đề đơn giản khi gặp
phải.
Ở bài: k2./N~..0563 môn Khoa học: các em được đóng vai xử lí tình huống
khi có tai nạn ở nhà như: Ủi quần áo bị cháy hay trông em giúp mẹ nhưng em đến gần
bếp lửa Các nhóm sẽ thảo luận sau đó lên thể hiện. Các em còn lại quan sát và có nhận
xét đối với những tình huống mà các bạn mình vừa xử lí để rút ra kĩ năng cấp cứu khi có
những trường hợp xấu xảy ra.
Một điều nữa theo bản thân cũng khá quan trọnglàkĩ năng ứng xử có văn hoá cũng
là lối sống lành mạnh mà các em cần phải được đào tạo, vì thế bản thân tiếp tục áp dụng.
I%h.f^._./8F./056NtNutNH2k235Q385.00iJ3Ojle0iJ3@.//5kic?2eCN5
20\5
Ngay những ngày đầu tiên khi các em vào lớp học, bản thân đã phát động các
phong trào: g5O-50HWOoB C5623F3 qua cách ứng xử lễ phép như biết đi thưa về trình,
chào hỏi những người lớn tuổi, biết xin lỗi khi có khuyết điểm, cảm ơn khi được tặng
quà, vui vẻ hoà nhã với bạn bè, lễ phép với thầy cô và những người lớn tuổi, và tổng
kết vào các tiết sinh hoạt lớp. Bản thân học cách lắng nghe, tìm hiểu nguyên nhân, và
dùng lời lẽ mềm mỏng bằng những tình cảm, cử chỉ yêu thương của mình khi yêu cầu
điều gì đó với học sinh. Tránh hành hung, nói nặng lời để các em bớt đi tính hung hăng
đối với những học sinh nghịch ngợm, mắc lỗi.
Để rèn kĩ năng sống có hiệu quả bản thân còn vận dụng thông qua các hoạt động
ngoài giờ học. Đó là qua các buổi ngoại khóa của trường, lớp.
Ví dụ: Nhân ngày lễ Chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam 20-11. Đội đã phát động
phong trào thi làm báo tường giữa các chi và sao trong toàn trường. Bản thân đã hướng
dẫn các em cùng sưu tầm bài và viết bài, vẽ và trang trí báo. Qua hoạt động này rèn cho
các em nhiều kĩ năng như: trình bày, trang trí,các em rất nhiệt tình, đoàn kết và hợp tác
nhau rất tốt. Kết quả là tờ báo
Chắp cánh ước mơ của chi đội đã đạt được giải nhất.
Ngoài ra, những buổi chào cờ, bản thân luôn khuyến khích các em xung phong trả
lời những câu hỏi mà thầy[cô] Tổng phụ trách hay hỏi. Luôn lắng nghe các nội dung,
hoạt động cần làm trong tuần. Nhờ vậy các em mạnh dạn dần và thực hiện tốt các phong
trào [ Ngày 1/10 em Vân Thủy đã xung phong trả lời câu hỏi của thầy Tổng phụ trách
Nêu ý nghĩa của chiếc khăn quàng đỏ; Các em Kim Khánh, Thu Thủy,Vân Thủy thực
hiện tốt phong trào Nhặt được của rơi đem trả người đánh mất và được tuyên dương
trước cờ ]
Giáo viên cần tạo các tình huống chơi trong chế độ sinh hoạt hàng ngày của các
em. Vì đối với học sinh bậc học tiểu học trò chơi có một vai trò rất quan trọng trong việc
rèn kĩ năng sống cho các em. Các em lớn lên, học hành và khám phá thông qua trò chơi.
Các hành động chơi đòi hỏi các em phải suy nghĩ, giải quyết các vấn đề, thực hành các ý
tưởng.
Không những thế, bản thân còn khuyến khích các em cùng chia sẻ những cảm
nhận, những suy nghĩ, những quan sát của mình với cô với bạn một cách thoải mái, tự
nhiên không gò bó, áp đặt. Hoặc ở những giờ sinh hoạt lớp, giờ ra chơi bản thân cùng các
em tham gia những trò chơi dân gian, trò chơi giúp các em phát triển trí tuệ [Cờ vua, Ô
ăn quan],
Ngoài ra, Giáo viên cần tranh thủ đọc sách cho các em nghe trong mọi tình huống
như những lúc sinh hoạt đầu giờ, hoặc đọc sách các em nghe trong giờ sinh hoạt lớp.Tăng
cường kể cho các em nghe các câu chuyện cổ tích, câu chuyện trong bài tập đọc, bài thơ,
để qua đó rèn luyện đạo đức cho các em, giúp các em hoàn thiện mình, dạy các em
yêu thương bạn bè, yêu thương con người.Tạo hứng thú cho các em qua các truyện bằng
tranh tùy theo lứa tuổi, gợi mở tính tò mò, ham học hỏi, phát triển khả năng thấu hiểu ở
trẻ.
Ví dụ: Khi dạy bài Tập đọc Chuyện cổ tích về loài người Tiếng Việt lớp 4[ tập
2]. Giáo viên đặt những câu hỏi gợi mở như: Trong câu chuyện cổ tích này, ai là người
được sinh ra đầu tiên? Sau khi trẻ sinh ra, vì sao cần có ngay mặt trời? Sau khi trẻ sinh ra,
vì sao cần có ngay người mẹ? Bố giúp trẻ những gì? Thầy giáo giúp trẻ những gì?.