Trong bất kỳ hoạt động hoặc quyết định nào, người quản lý ở mọi cấp độ trong tổ chức cũng cần chủ động xem xét nhận diện rủi ro, đánh giá cơ hội, tích hợp quản trị rủi ro và kiểm soát vào trong quyết định giúp đạt được mục tiêu ở các những quyết định về chiến lược, phòng ban, và hoạt động thường ngày. Vậy quản trị rủi ro là gì? Các loại rủi ro thường gặp trong doanh nghiệp và làm thế nào để quản trị rủi ro hiệu quả? Cùng Viện FMIT giải đáp tất cả các thắc mắc này qua bài viết dưới đây nhé!
Rủi ro và quản trị rủi ro trong doanh nghiệp là gì?
Rủi ro là những sự kiện có thể xảy ra làm ảnh hưởng tiêu cực hoặc tích cực đến mục tiêu của tổ chức.
Quản trị rủi ro là hệ thống các quy trình nhận diện, đánh giá, quản lý và kiểm soát những sự kiện hoặc tình huống bất ngờ có thể xảy ra để đảm bảo hoàn thành mục tiêu cuối cùng của dự án được tốt nhất. Quản trị rủi ro tốt không chỉ giúp hạn chế các nguy cơ mà còn mang lại nhiều cơ hội để đạt được các mục tiêu tốt hơn.
Quản trị rủi ro doanh nghiệp [ERM] được định nghĩa theo COSO như sau:
“Quản trị rủi ro doanh nghiệp là một hệ thống, bị ảnh hưởng bởi hội đồng quản trị của tổ chức, ban điều hành và các nhân sự khác, được vận dụng trong thiết lập chiến lược và trong toàn tổ chức, được thiết kế để nhận diện các sự kiện có thể xảy ra có ảnh hưởng đến tổ chức và quản lý rủi ro bên trong khẩu vị, đưa ra sự đảm bảo hợp lý liên quan đến việc đạt được mục tiêu của tổ chức”.
Việc áp dụng khung theo chuẩn mực quản trị toàn cầu về quản trị rủi ro như COSO hoặc ISO 31000 là những nền tảng quan trọng giúp tổ chức có cơ sở phương pháp luận nền tảng, làm cơ sở nâng cao mức độ trưởng thành về hệ thống rủi ro trong tổ chức, giúp công tác chiến lược, ra quyết định, triển khai thực hiện công việc trong tổ chức được đầy đủ và hiệu quả.
Các loại rủi ro trong doanh nghiệp phổ biến
Có nhiều cách tiếp cận phân loại về rủi ro như: rủi ro chiến lược, rủi ro hệ thống, rủi ro hoạt động, rủi ro địa chính trị, rủi ro tài chính, rủi ro thị trường, rủi ro môi trường, v.v. Dưới đây là những rủi ro cơ bản mà doanh nghiệp thường gặp.
Rủi ro chiến lược
Rủi ro chiến lược xảy ra do nhiều yếu tố tác động, có 2 dạng rủi ro chiến lược chính đó là chiến lược không phù hợp với tầm nhìn và sứ mệnh của tổ chức và rủi ro về không thể hiện thực được chiến lược. Điều này khiến chiến lược đi sai hướng và mục tiêu ban đầu đề ra, không tạo được giá trị cần thiết và trở nên vô nghĩa hoặc là khiến chiến lược không thể hiện thực để tạo ra các giá trị như dự định..
Điều chỉnh chiến lược phù hợp với xu hướng thị trường nhằm hạn chế rủi ro
Rủi ro hệ thống/hoạt động
Rủi ro hệ thống/hoạt động thuộc về cấp độ rủi ro cụ thể liên quan đến các hoạt động của hệ thống hoặc các hoạt động tại các nghiệp vụ. Những rủi ro này liên hệ đến quá trình thực hiện sản xuất, dịch vụ diễn ra tại các bộ phận trực tiếp trong công ty.
Rủi ro với quan hệ đối tác bên ngoài và rủi ro khách quan
Một số rủi ro có thể được phân loại đến từ nguyên nhân quan hệ với đối tác bên ngoài và rủi ro khách quan như là: nhu cầu khách hàng thay đổi đột ngột, nhà cung ứng nguyên vật liệu không cung cấp đủ nguồn hàng, giá thu mua đầu vào tăng đột ngột, những vấn đề liên quan đến pháp lý,... Những rủi ro này có thể dẫn đến tổn thất lớn về tài chính của doanh nghiệp.
Tạo sao cần phải quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp
Việc quản trị rủi ro hiệu quả và kiểm soát nội bộ doanh nghiệp vững mạnh là cốt lõi của vai trò quản lý và điều hành doanh nghiệp. Để doanh nghiệp có vị thế vững mạnh trên thị trường, đòi hỏi người quản trị phải tích hợp quản trị rủi ro và trong công tác quản trị chiến lược và hoạt động của tổ chức. Khi đó, doanh nghiệp sẽ nhận được những lợi ích dưới đây:
- Hạn chế và ngăn chặn tối đa những rủi ro không cần thiết hoặc không đáng có.
- Quản trị rủi ro hiệu quả giúp doanh nghiệp sử dụng hợp lý các dòng tiền đầu tư nhằm mang đến lợi nhuận tối đa cho doanh nghiệp.
- Có những điều chỉnh và sắp xếp công việc phù hợp cho từng thời gian, giai đoạn.
- Số liệu thống kê rõ ràng, chi tiết và chính xác giúp các báo cáo tài chính, kế toán cho hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp đáng tin cậy hơn.
- Ngăn chặn các rủi ro gian lận, bảo vệ tài sản và uy tín của doanh nghiệp.
- Quy trình quản lý và vận hành doanh nghiệp trơn tru và hiệu quả hơn.
- Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ là nền tảng giúp cho việc vận hành và cải tiến hệ thống quản lý được tối ưu hóa nhằm mang đến nhiều lợi ích cho doanh nghiệp.
- Tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, có tính thống nhất, phối hợp chặt chẽ giữa các khâu và phòng ban.
Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ hiệu quả là chìa khóa thành công trong quản trị doanh nghiệp
Quy trình quản trị rủi ro trong doanh nghiệp
Để quản trị rủi ro hiệu quả, tổ chức cần áp dụng khung quản trị rủi ro một cách có hệ thống và nền tảng bao gồm: thiết lập môi trường cho quản trị rủi ro, thiết lập khẩu vị rủi ro, xây dựng chính sách và hướng dẫn quản lý rủi ro, cơ cấu tổ chức và vai trò trách nhiệm, xây dựng văn hóa rủi ro, nâng cao năng lực về quản trị rủi ro, xác định các hệ thống kiểm soát, hệ thống thông tin và đánh giá cải tiến. Dưới đây là một số bước cơ bản trong quy trình thực hiện quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp hoàn thành được mục tiêu đề ra tốt nhất.
Bước 1: Xác định rủi ro
Để xác định rủi ro chính xác, doanh nghiệp cần xác định các bối cảnh liên quan như: các quy định của pháp luật, xu hướng thị trường, công nghệ kỹ thuật, thị trường tài chính,... Từ đó, đưa ra các loại rủi ro tương ứng với từng bối cảnh, dưới đây là một số phương pháp doanh nghiệp có thể áp dụng để xác định rủi ro:
- Rà soát các sự kiện sẽ xảy ra trong bối cảnh được xem xét, rủi ro có thể tiềm ẩn trong các sự kiện này.
- Khảo sát các đối tượng liên quan để thu thập các thông tin hữu ích.
- Xem xét các chỉ số để nhận diện vấn đề đang ở trạng thái như thế nào, có tiềm ẩn nguy cơ nào không?
- Kiểm tra, phân tích quy trình làm việc để phát hiện các lỗ hổng.
- Nghiên cứu nhưng tổn thất trong quá khứ để đưa ra những tình huống giả định có khả năng xảy ra ở tương lai.
Bước 2: Phân tích và đánh giá rủi ro
Phân tích rủi ro là khâu quan trọng giúp doanh nghiệp xác định mức độ gây tổn thất của rủi ro, rủi ro xảy ra sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mục tiêu và lợi ích của doanh nghiệp. Phân tích rủi ro ở cấp độ nâng cao đòi hỏi áp dụng các kỹ thuật định tính, định lượng, áp dụng phương pháp xác suất và phi xác suất nhằm khai thác dữ liệu định lượng và vận dụng hiệu quả các mô hình quản trị rủi ro trong ra quyết định.
Dự đoán mức độ rủi ro có thể dựa vào 2 yếu tố dưới đây:
- Tần suất xuất hiện rủi ro
- Độ nghiêm trọng của rủi ro
Doanh nghiệp phân tích khả năng rủi ro đó xảy ra, sau đó đánh giá hậu quả mà nó mang lại để từ đó đưa ra phương án đề phòng phù hợp.
Đánh giá mức độ nghiêm trọng của rủi ro ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp
Bước 3: Xử lý rủi ro
Dựa vào đánh giá rủi ro, doanh nghiệp sẽ tiến hành kế hoạch để giảm thiểu mức độ rủi ro. Kế hoạch này có thể bao gồm các hạng mục: quy trình giảm rủi ro, chiến thuật phòng ngừa rủi ro và kế hoạch dự phòng nếu rủi ro xảy ra.
Bước 4: Theo dõi và xem xét rủi ro
Ở bước này, nhà quản trị rủi ro cần:
- Theo dõi các rủi ro đã được xác định có sự chuyển hướng nào không.
- Đánh giá hiệu quả phương án xử lý đối với các rủi ro có mức độ nghiêm trọng cao, những rủi ro có độ nghiêm trọng thấp có thể chấp nhận được hay không.
- Theo dõi và xem xét các rủi ro mới.
Thách thức cần biết trong quản trị rủi ro
Kiểm soát nội bộ là gì?
Kiểm soát nội bộ được định nghĩa theo Chuẩn mực COSO - 2013 như sau: :
“Kiểm soát nội bộ là quy trình do Ban quản trị, Ban Giám đốc và các cá nhân khác trong đơn vị thiết kế, thực hiện và duy trì để tạo ra sự đảm bảo hợp lý về khả năng đạt được mục tiêu của đơn vị trong việc, đảm bảo độ tin cậy của báo cáo tài chính, đảm bảo hiệu quả, hiệu suất hoạt động, tuân thủ pháp luật và các quy định có liên quan.”
Ta có thể hiểu kiểm soát nội bộ là việc đề ra các yêu cầu, quy định, quy trình, chính sách phù hợp với chính sách pháp luật nhằm hoàn thành mục tiêu doanh nghiệp đề ra và giảm thiểu các rủi ro cho hệ thống quản lý.
Mối quan hệ giữa quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ
Mối quan hệ tương quan giữa quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ
Môi trường quản trị [Governance], quản lý rủi ro [Risk Management], và kiểm soát nội bộ [Internal Control] được gọi tắt là GRC là thành phần nền tảng và là đối tượng của công tác quản trị chung, quản lý rủi ro, kiểm toán nội bộ hiện nay. Trong đó môi trường quản trị là nền tảng và điều kiện cho phép quản lý rủi ro được thực hiện. Quản lý rủi ro bao gồm các phương pháp và kỹ thuật nhận diện các rủi ro tương ứng trong doanh nghiệp, và kiểm soát nội bộ bao gồm các biện pháp giúp xử lý các rủi ro.
Quản trị tổ chức, quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ là chìa khóa then chốt giúp công tác quản lý đạt hiệu quả tối ưu. Ba yếu tố này có tác động qua lại lẫn nhau, bỗ trợ nhau nhằm đạt được mục tiêu cao nhất.
Thực tế triển khai hệ thống quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ hiện nay
Trước sự thay đổi toàn cầu sau đại dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp hướng đến việc tìm kiếm giải pháp quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ tối ưu nhằm giảm thiểu thiệt hại, hạn chế tổn thất và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.
Hiện nay, quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ đã được tiếp cận theo phương thức chủ động nhằm mang đến lợi ích lâu dài trong tương lai, hạn chế tối đa những phát sinh sự cố không mong muốn.
Để nâng cao hiệu quả chiến lược kinh doanh, nhiều doanh nghiệp trang bị hệ thống quản trị rủi ro không chỉ cho các tổ chức cấp cao mà còn cho từng phòng ban, từng nhân viên.
Thực trạng áp dụng hệ thống quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ của các doanh nghiệp hiện nay
Có thể nói vai trò của hệ thống quản trị tổ chức, quản lý rủi ro và kiểm soát nội bộ trong hoạt động doanh nghiệp là vô cùng to lớn. Tuy nhiên, khi đề cập đến các hệ thống này, mỗi doanh nghiệp sẽ hiểu theo hướng khác nhau. Hơn nữa, họ cũng thắc mắc nhiều vấn đề khác như: hệ thống này bao gồm thành phần gì, phương pháp xây dựng ra sao, biện pháp nào để đánh giá hiệu quả và tính khả thi, làm thế nào để cải tiến hệ thống phù hợp với từng mô hình doanh nghiệp khác nhau,...
Chính vì những mơ hồ này đã khiến quá trình vận hành hệ thống gặp nhiều khó khăn và không mang lại kết quả tốt nhất. Để giải quyết vấn đề này, doanh nghiệp có thể tham gia khóa học tại Viện FMIT để được trang bị một cách đầy đủ và bài bản về hệ thống quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ.
Giới thiệu chương trình quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ tại Viện FMIT
Chương trình Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ tại Viện FMIT được nhiều doanh nghiệp và cá nhân đánh giá cao. Khóa học được thiết kế dành riêng cho hội đồng quản trị, ban điều hành, giám đốc kiểm soát nội bộ, trưởng ban kiểm soát, giám đốc rủi ro, chuyên viên kiểm soát nội bộ, chuyên viên rủi ro, kiểm toán nội bộ, quản lý các bộ phận và các cá nhân muốn trang bị những kiến thức về quản trị rủi ro & kiểm toán nội bộ theo chuẩn quốc tế COSO®.
Chương trình quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ tại Viện FMIT
Nội dung khóa được thiết kế theo chuyên đề nhằm giúp nhà quản trị có định hướng chiến lược cải tiến phù hợp, tối ưu hóa thời gian và tiết kiệm chi phí trong việc quản lý.
Mục tiêu và lợi ích khóa học theo chuẩn COSO và Học viện kiểm soát nội bộ ICI tại Viện FMIT sẽ được làm rõ trong phần dưới đây.
Chuẩn COSO và Học viện kiểm soát nội bộ ICI
Chuẩn COSO được ban hành tại Hoa Kỳ vào năm 1992, đây được xem là một chuẩn mực của thế giới trong lĩnh vực Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ. COSO là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp bước đầu hình thành hệ thống quản trị chặt chẽ và chuyên nghiệp.
Học viện kiểm soát nội bộ ICI có trụ sở tại Hoa Kỳ, đây là tổ chức hàng đầu thế giới trong lĩnh vực đào tạo và tư vấn Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ chuyên nghiệp. ICI phát triển các công cụ và phương pháp để xây dựng hệ thống Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ một cách chi tiết, có hướng dẫn thực hiện và các quy trình chuẩn được sử dụng rộng rãi trên thế giới, bao gồm:
- Phương pháp đánh giá mức độ trưởng thành và hoàn thiện của hệ thống.
- Cách thức xây dựng hệ thống quản trị hiệu quả.
- Phương pháp đánh giá mức độ hiệu quả trong triển khai tổ chức của hệ thống quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ.
- Áp dụng phương pháp theo chuẩn mực toàn cầu để tối ưu hóa hoạt động thiết kế, vận hành, đánh giá và cải thiện hệ thống.
- Chứng chỉ Kiểm soát Nội bộ CISC được công nhận rộng rãi trên toàn thế giới.
Mục tiêu khóa học
Với mong muốn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa thời gian và nguồn lực, Viện FMIT mở khóa học nhằm mục đích:
- Giúp học viên hiểu và vận dụng thành thạo các yêu cầu và khung của COSO và đáp ứng các chuẩn mực trong hệ thống Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ của ICI.
- Giúp học viên có thể triển khai xây dựng hệ thống Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ thực tế hiệu quả ngay tại lớp học.
- Học viên được thực hành xây dựng hệ thống Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ theo công việc đang thực hiện để ứng dụng linh hoạt cho từng phòng ban.
- Giảng viên chia sẻ kiến thức theo tiêu chuẩn quốc tế.
- Học viên và giảng viên tương tác trực tiếp để cùng trao đổi và giải quyết vấn đề thực tế.
- Giảng viên đúc kết kiến thức, kinh nghiệm và kỹ năng để giúp học viên cải tiến các vấn đề của bản thân.
- Học viên thực hành hoàn thành dự án xây dựng hệ thống Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ dưới sự hỗ trợ của giảng viên.
Lợi ích khóa học
Sau khóa học, học viên sẽ được trang bị đầy đủ kiến thức cần thiết về xây dựng hệ thống Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ. Cụ thể, những kiến thức mà học viên sẽ nắm bao gồm:
- Tổng quan về Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ.
- Phương pháp đánh giá mức độ trưởng thành của hệ thống.
- Phương pháp đánh giá mức độ hiệu quả của hệ thống.
- Phương pháp triển khai hệ thống dựa vào công cụ kiểm soát rủi ro.
- Nhận được chia sẻ thực tế về kinh nghiệm và kỹ năng khi xây dựng hệ thống Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ.
- Hoàn thành khóa học, học viên sẽ nhận được chứng chỉ quốc tế CICS được công nhận rộng rãi trên toàn thế giới.
Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ là hai hoạt động mang đến nhiều lợi ích cho doanh nghiệp. Mong rằng những chia sẻ của Viện FMIT có thể giúp doanh nghiệp ứng dụng hiệu quả cho hoạt động kinh doanh của mình. Nếu doanh nghiệp cần hỗ trợ tư vấn về khóa học hoặc giải đáp thắc mắc về quản trị rủi ro, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua hotline hoặc truy cập website để được nhân viên tư vấn tận tình.