Các loại thuốc nói chung, thuốc kháng sinh nói riêng nếu dùng đúng cách có tác dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường sức đề khác và tiêu diệt vi khẩn gây bệnh. Tuy nhiên, có những loại thuốc, mặc dù tác dụng tốt đến cơ thể phụ nữ mang thai, song lại ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi khi còn nằm trong bụng mẹ, đặc biệt là các loại thuốc kháng sinh.
Tư vấn sử dụng thuốc cho phụ nữ mang thai tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn
Thuốc kháng sinh là các hợp chất tự nhiên bán tổng hợp hay tổng hợp có tác dụng kháng khuẩn. Phần đa số, khi sử dụng, thuốc kháng sinh đều gây ra tác dụng phụ, tùy cơ địa của từng người mà có các phản ứng nặng, nhẹ khác nhau. Nhẹ thì xuất hiện các triêu chứng như kích ứng da, buồn nôn, tiêu chảy… Nặng có thể dẫn tới sốc phản vệ và tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời.
Điều đáng lưu ý là khi phụ nữ mang thai sử dụng kháng sinh, ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ, tác dụng phụ của thuốc kháng sinh còn cò thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thê chất và trí tuệ của trẻ, từ khi mang thai đến lúc chào đời.
Khoa học đã chứng minh, hầu hết các thuốc kháng sinh đều vượt qua được hàng rào nhau thai và có thể gây tác hại cho thai nhi. Mức độ tác hại trên thai nhi tùy thuộc vào loại kháng sinh sử dụng, liều lượng, thời gian sử dụng và thuốc đã được sử dụng trong giai đoạn nào của thai kỳ.
Trong thời kỳ bào thai, hay còn gọi là giai đoạn 3 tháng đầu của thai kỳ, nếu phụ nữ mang thai sử dụng một số thuốc kháng sinh có thể gây ra khuyết tật, dị dạng hay thậm chí tử vong thai nhi, vì khi đó các cơ quan thai nhi đang được hình thành, các tế bào đang được nhân lên mạnh nên rất nhạy cảm với thuốc.
Thực tế cho thấy thuốc kháng sinh có thể ảnh hưởng đến thai nhi ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình mang thai. Trong đó sử dụng kháng sinh gây nguy hiểm nhất chính là giai đoạn 3 tháng đầu. Ở giai đoạn này, các bộ phận của cơ thể trẻ được hình thành, nên dễ gây ra khuyết tật hay dị dạng thai nhi. Từ tháng thứ tư trở đi, khi sử dụng một số loại kháng sinh có thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của trẻ như sử dụng Tetracylin ảnh đến mô xương và răng; sử dụng phenicol gây suy tủy, giảm bạch cầu; sử dụng kháng sinh thuộc họ Aminosid, Streptomycin có thể ảnh hưởng đến thính giác và thận của trẻ.
Dược sĩ Trương Thị Hằng, Trưởng phòng Nghiêp vụ Dược, Sở Y tế Lạng Sơn khuyến nghị: Nếu có thể được thì trong thời gian mang thai 3 tháng đầu, tuyệt đối không nên sử dụng thuốc kháng sinh. Khi bắt buộc phải sử dụng thuốc thì tốt nhất là đến thăm khám tại các cơ sở khám chữa bệnh chuyên khoa. Chỉ có bác sỹ mới có thể cân nhắc giữa lợi ích của sức khỏe người mẹ và mức độ ảnh hưởng đến bào thai để lựa chọn chủng loại thuốc cho phù hợp.
Ngoài ra để chủ động bảo vệ sức khỏe của thai nhi, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ cũng không nên sử dụng thuốc trong nửa cuối của chu kì kinh nguyệt vì một số thuốc có tính tích lũy và đào thải chậm sẽ ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của bào thai.
Quá trình mang thai, người phụ nữ khó có thể tránh được mắc một số bệnh nhiễm trùng. Đối với một số bệnh, nếu không điều trị bằng thuốc kháng sinh thì khả năng ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi còn cao hơn tác dụng phụ của thuốc mang lại, khi đó mới phải dùng kháng sinh.
Trong khi sử dụng thuốc kháng sinh, phụ nữ mang thai cần tuyệt đối tuân thủ theo chỉ dẫn của thầy thuốc, uống đúng liều lượng và đủ thời gian. Tránh trường hợp tự ý giảm liều hoặc dừng thuốc giữa chừng khiến cho cơ thể dễ tái phát bệnh và tạo ra vi khuẩn kháng thuốc, không những những ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ mà còn gây khó khăn cho việc điều trị bệnh cho cả mẹ và trẻ sau này.
Minh Mạnh – TT KSBT
Kháng sinh là một loại thuốc đặc biệt quan trọng trong điều trị các bệnh về nhiễm khuẩn. Thuốc kháng sinh cho bà bầu cũng là một vấn đề thách thức lớn bởi sự nhạy cảm và vấn đề dị tật trẻ trong giai đoạn thai kỳ. Vậy có thai uống thuốc kháng sinh như thế nào?
Kháng sinh là một loại thuốc đặc biệt quan trọng trong điều trị các bệnh về nhiễm khuẩn. Thuốc kháng sinh cho bà bầu cũng là một vấn đề thách thức lớn bởi sự nhạy cảm và vấn đề dị tật trẻ trong giai đoạn thai kỳ. Vậy có thai uống thuốc kháng sinh như thế nào?
Nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai rất quan trọng. Ai cũng biết trong giai đoạn này mẹ bầu luôn hạn chế dùng thuốc cho bà bầu nói chung và thuốc kháng sinh nói riêng.
Tuy nhiên vẫn có những nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai, bạn cùng tìm hiểu nhé!
Thuốc kháng sinh là gì?
Thuốc kháng sinh là tất cả các hợp chất tự nhiên, bán tổng hợp hay tổng hợp có tác dụng kháng khuẩn. Thuốc kháng sinh có vai trò rất quan trọng trong điều trị các bệnh do nhiễm khuẩn gây ra như bệnh lao, thương hàn, dịch tả… và được chia thành nhiều nhóm thuốc khác nhau:
- Nhóm beta – lactamin [penicillin, ampicillin, amoxicillin, cephalosporin…].
- Nhóm macrolid [erythromycin, clarithromycin, roxithromycin…].
- Nhóm teracyclin [doxycylin, minocyclin…].
- Nhóm phenicol [chloramphenicol, thiamphenicol].
- Nhóm aminoglycosid [streptomycin, kanamycin…].
- Nhóm quinolon [offloxacin, ciprofloxacin…].
Mỗi nhóm thuốc kháng sinh có phổ kháng khuẩn [sự nhạy cảm của thuốc kháng sinh trên vi khuẩn] khác nhau và đáp ứng điều trị với các bệnh lý khác nhau.
Tác dụng phụ của thuốc kháng sinh với người bình thường và bà bầu
Khi vào cơ thể, các thuốc kháng sinh sẽ gây ra các tác dụng phụ với mức độ nhẹ như: dị ứng da, buồn nôn, tiêu chảy… hoặc thậm chí nghiêm trọng như sốc phản vệ, nếu không cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến tử vong!
Việc sử dụng thuốc kháng sinh trong một thời gian dài có thể gây ra rối loạn cân bằng tạp khuẩn đường ruột và nhiễm nấm candida ở da, miệng, ruột…
Khi mẹ uống kháng sinh lúc mang thai hoặc uống thuốc khi không biết mình mang thai thì hầu hết các thuốc kháng sinh đều vượt qua được hàng rào nhau thai và có thể gây tác hại cho thai nhi.
Mức độ tác hại trên thai nhi tùy thuộc vào loại kháng sinh sử dụng, liều lượng, thời gian sử dụng và thuốc đã được sử dụng trong giai đoạn nào của thai kỳ. Các tác hại gây ra có thể là khuyết tật, dị dạng hay thậm chí tử vong thai nhi.
Phân loại thuốc kháng sinh
Năm 1979, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ [FDA] đã phát triển một hệ thống phân loại thuốc kháng sinh có liên quan đến nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến thai nhi. Trong đó có nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai. Cụ thể:
Loại A
Dữ liệu thu thập từ những phụ nữ mang thai cho thấy nhóm thuốc loại A không có nguy cơ gây hại cho thai nhi trong ba tháng đầu.
Ngoài ra, cũng không có bằng chứng chứng minh kháng sinh nhóm A đem đến rủi ro cho trẻ nếu tiêm kháng sinh khi mang thai trong 2 tam cá nguyệt tiếp theo.
Đây có thể được xem là nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai.
Loại B
Các nghiên cứu sinh sản trên động vật không chứng minh được kháng sinh loại B có nguy cơ cho thai nhi, tuy nhiên vẫn chưa có kết luận chính xác ở phụ nữ mang thai.
Bên cạnh đó, một vài nghiên cứu sinh sản trên động vật đã cho thấy tác dụng phụ [ngoại trừ việc giảm khả năng sinh sản], nhưng dữ liệu trên phụ nữ đã tiêm kháng sinh khi mang thai trong 6 tháng đầu chưa có bằng chứng xác nhận về nguy cơ cho thai nhi.
Loại C
Một số nghiên cứu trên động vật đã cho thấy tác dụng phụ đối với thai nhi [gây ra dị tật thai nhi bất thường hoặc tử vong] và không có sẵn những dữ liệu thực tiễn ở phụ nữ mang thai.
Do đó, thuốc trong danh mục C chỉ nên được kê toa nếu lợi ích điều trị tiềm năng vượt xa nguy cơ tiềm ẩn.
Loại D
Đây là các loại thuốc kháng sinh ảnh hưởng đến thai nhi. Có bằng chứng cho thấy kháng sinh loại D gây nguy cơ rủi ro đối với thai nhi ở người, tuy nhiên vẫn có một vài lợi ích từ việc sử dụng nhóm thuốc này.
Chẳng hạn, có thể cân nhắc dùng kháng sinh khi mang thai nếu thai phụ đang bị đe dọa đến tính mạng, hoặc đối với một bệnh nghiêm trọng mà những thuốc an toàn hơn không thể sử dụng hoặc không có hiệu quả.
Loại X
Các nghiên cứu trên động vật và dữ liệu trên người đã chứng minh nguy cơ gây bất thường cho thai nhi. Bởi vì rủi ro khi sử dụng thuốc loại X ở phụ nữ mang thai vượt xa bất kỳ lợi ích tiềm năng nào.
Do đó danh mục kháng sinh này không được sử dụng cho những phụ nữ đang hoặc nghi ngờ mang thai.
Nhìn chung, phần lớn thuốc kháng sinh chưa được nghiên cứu nhiều trong các thử nghiệm có kiểm soát trên người, do đó FDA đã phân loại thuốc kháng sinh an toàn cho thai phụ nằm trong nhóm A và B.
Nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai bạn cần biết
Những loại thuốc tiêm kháng sinh khi mang thai thường được xem là an toàn bao gồm:
- Amphotericin B
- Ampicillin
- Amoxicillin
- Metronidazol [sử dụng vào thời kỳ giữa và cuối thai kỳ]
- Clarithromycin
- Erythromycin
- Azithromycin
- Penicillin G
- Vancomycin
- Penicillin, bao gồm amoxicillin và ampicillin;
- Cephalosporin, bao gồm cefaclor và cephalexin;
- Clindamycin.
Đây là nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai bác sĩ có thể kê đơn cho mẹ bầu khi cần thiết trong thai kỳ của mình.
Mặc dù 1 số nhóm thuốc kháng sinh được thông báo có thể sử dụng cho phụ nữ mang thai. Có thai 5 tuần uống thuốc kháng sinh cũng là vấn đề cần được cân nhắc.
Nhìn chung trong 3 tháng đầu của thai kỳ, tuy là nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai thì khi dùng cũng cần được sự đồng ý của các bác sĩ.
- Khi bệnh giảm triệu chứng không được tự ý dừng thuốc. Vì có thể gây tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn; dẫn đến diễn biến bệnh có thể trở nên nghiêm trọng hơn.
- Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ về cách dùng thuốc hoặc thay đổi loại thuốc khác. Thông báo với bác sĩ nếu sử dụng thuốc có tác dụng phụ không mong muốn.
- Hãy đảm bảo uống 2-3 lít nước mỗi ngày. Bạn cũng có thể uống nước ép hoa quả để duy trì lượng nước. Giúp loại bỏ các hóa chất độc hại ra khỏi cơ thể.
- Bổ sung các men vi sinh có lợi cho đường ruột để hệ tiêu hóa được hoạt động một cách tốt hơn.
Thuốc kháng sinh là thuốc dùng theo đơn của bác sĩ. Vậy nên, khi có nhu cầu sử dụng thuốc hoặc uống kháng sinh mà không biết mang thai, chị em nên đi khám để nhận được sự tư vấn tốt nhất.
Đối với trường hợp mẹ bầu khi sử dụng nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai tốt nhất cần thông báo cho bác sĩ để được lựa chọn những loại thuốc phù hợp.
Các bài viết của MarryBaby chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.