Laba là gì
Một thuốc giãn phế quản LABA kết hợp với các steroid dạng hít để cải thiện các triệu chứng hen suyễn Show LABA là một loại thuốc giãn phế quản có tác dụng kéo dài 12 giờ trở lên. LABA là viết tắt của beta agonist tác dụng lâu dài và hai tên thương hiệu là Serevent và Foradil. Nó được sử dụng để điều trị bổ sung để phòng ngừa các triệu chứng như:
Trong khi thuốc giãn phế quản LABA không nên được sử dụng cho các triệu chứng hen cấp tính, LABA được kết hợp với những lợi ích sau đây khi được thêm vào ở những bệnh nhân không được kiểm soát đầy đủ trên corticosteroid hít: Ngoài ra, một LABA có thể được sử dụng để phòng ngừa hen suyễn do tập thể dục gây ra . LABA hoạt động như thế nào?LABA cải thiện các triệu chứng hen suyễn của bạn bằng cách tăng luồng không khí qua phổi như được minh họa trong video giãn phế quản này. LABA giúp thư giãn cơ trơn lót đường hô hấp của phổi và làm cho đường hô hấp của bạn mở ra. Kết quả là, bạn bắt đầu gặp ít triệu chứng hơn. Ảnh hưởng của LABA có thể kéo dài từ 5 đến 12 giờ tùy thuộc vào mức độ thường xuyên bạn sử dụng ống hít này. Quan trọng hơn, LABA không làm giảm bất kỳ tình trạng viêm nào liên quan đến bệnh suyễn. Tác dụng phụ LABACác tác dụng phụ của LABA rất giống với các tác dụng phụ được mô tả cho SABA . Nhiều bệnh nhân không gặp bất kỳ tác dụng phụ nào sử dụng albuterol và các LABA khác. Nếu bạn gặp một số tác dụng phụ nhỏ, một số bác sĩ có thể thay đổi bạn thành một LABA khác. Nếu xảy ra bất kỳ tác dụng phụ nào khác, hãy đảm bảo liên hệ với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn ngay lập tức. Tranh luận LABAĐã có một số lo ngại về việc liệu điều trị LABA có làm tăng mức độ trầm trọng của cơn hen suyễn và có thể làm tăng nguy cơ tử vong do tử vong hay không . Những lo ngại này đã dẫn đến một cảnh báo hộp đen từ FDA. Mặc dù LABA có thể làm giảm tần suất của các cơn hen suyễn và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, nhưng LABA có thể làm cho các cơn hen suyễn nghiêm trọng hơn khi chúng xảy ra. Mặc dù cảnh báo này, nếu steroid dạng hít không kiểm soát đầy đủ các triệu chứng hen suyễn của bạn, bạn có thể:
Tuy nhiên, bạn không nên dùng LABA nếu bạn không dùng steroid dạng hít. Bạn cần thảo luận những rủi ro này với nhà cung cấp bệnh suyễn để tìm ra kế hoạch tốt nhất cho bạn là gì. Ví dụ về thuốc LABA
Ngoài ra còn có sự kết hợp của LABA và ICS như Advair, Symbicort và Dulera. Tất cả đều được chỉ định để điều trị hen suyễn. Viện nghiên cứu quốc gia về y tế và lâm sàng (NICE) trong tổng kết ICS của họ kết luận “nếu một thiết bị kết hợp được chọn thì thiết bị ít tốn kém nhất phù hợp với cá nhân được khuyến nghị / Tóm lượcLABA có thể là một phần quan trọng trong kế hoạch hành động hen suyễn của bạn khi các triệu chứng của bạn không được kiểm soát đầy đủ trên steroid hít vào. Điều quan trọng là theo dõi các triệu chứng của bạn để đảm bảo rằng bạn không cần điều trị bổ sung. Ngoài ra, điều quan trọng là bạn hiểu các tác dụng phụ tiềm ẩn và phải làm gì nếu chúng xảy ra. Nguồn: 1. Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia. Báo cáo bảng điều khiển chuyên gia 3 (EPR3): Hướng dẫn chẩn đoán và quản lý bệnh hen suyễn 2. Viện y tế quốc gia và xuất sắc lâm sàng (NICE). Corticosteroid dạng hít để điều trị hen suyễn mãn tính ở người lớn và trẻ em từ 12 tuổi trở lên. Tháng 3 năm 2008 https://www.nice.org.uk/guidance/TA138
05/05/2021 8:16:46 Thuốc cắt cơn hen dạng hít Là thuốc dạng hít dùng để làm giảm triệu chứng hen khi chúng xuất hiện, nên được GINA (Chiến lược toàn cầu về hen) gọi là thuốc giảm triệu chứng hen. Thuốc cắt cơn hen dạng hít thuộc nhóm thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh bao gồm thuốc kích thích thụ thể b2 giao cảm tác dụng ngắn (short-acting b2 agonist, còn gọi là SABA) và thuốc ức chế thụ thể muscarinic tác dụng ngắn (short-acting muscarinic antagonist, còn gọi là SAMA). Nhóm thuốc này có tác dụng làm giảm co thắt cơ trơn phế quản nhưng không có tính kháng viêm nên không phải là thuốc điều trị nền viêm trong hen. Do đó, nhóm thuốc này có tác dụng làm giảm triệu chứng hen hiện tại nhưng không ngăn ngừa được triệu chứng hen xuất hiện trong tương lai, nghĩa là không kiểm soát được triệu chứng hen hoặc không ngăn ngừa được đợt cấp hen. Bệnh nhân hen tại Việt Nam thường dùng SABA (như salbutamol) dạng hít để cắt cơn hen. Bệnh nhân hen nhẹ có khuynh hướng dùng SABA đơn thuần để điều trị hen hơn là dùng kèm corticosteroid dạng hít (inhaled corticosteroids, còn gọi là ICS)1 do SABA có tác dụng nhanh, rẻ tiền, dễ mua, được dùng phổ biến khi đi cấp cứu hoặc nhập viện, bệnh nhân quen dùng từ lâu và ngộ nhận rằng thuốc SABA giúp khống chế được bệnh hen1. SABA làm giảm triệu chứng hen tức thì khiến bệnh nhân chủ quan dùng lâu dài mà không dùng kèm với ICS, đến lúc cơn hen nặng xuất hiện và SABA không còn tác dụng sẽ gây nguy hiểm cho tính mạng của bệnh nhân. Tác dụng của SABA trong điều trị hen Trong cơn hen, có hiện tượng co thắt cơ trơn phế quản. Thuốc SABA dạng hít có tác dụng làm giãn cơ trơn phế quản, gây giảm khó thở. Thuốc SABA dạng hít (như salbutamol, fenoterol…) có thời gian khởi phát tác dụng nhanh trong vòng 1-5 phút và tác dụng kéo dài khoảng 2-6 giờ3. Hiệu quả giảm triệu chứng của SABA sẽ giảm dần theo thời gian nếu SABA được dùng thường xuyên mà không kèm theo ICS. Dùng SABA thường xuyên hoặc lâu dài sẽ gây ra các hậu quả sau: giảm hoạt động của thụ thể b2 giao cảm, giảm sự bảo vệ phế quản, giảm khả năng giãn phế quản, tăng phản ứng dị ứng và tăng viêm phế quản liên quan bạch cầu ái toan4. Nếu bệnh nhân dùng SABA > 2 lần một tuần lễ, có nghĩa là bệnh hen của bệnh nhân chưa được kiểm soát5. Khi đó, bệnh nhân nên được bác sĩ khám lại để kiểm tra loại thuốc đang dùng, kỹ thuật hít thuốc và được hướng dẫn cách dùng thuốc phù hợp, bác sỹ có thể chỉ định bệnh nhân dùng thêm thuốc kiểm soát hen như ICS nếu chưa dùng hoặc phải điều chỉnh liều thuốc kiểm soát hen nếu đang dùng. Các nguy cơ khi sử dụng quá mức SABA trong điều trị hen Ngưỡng dùng quá mức SABA thay đổi tùy theo nghiên cứu. Tuy nhiên, mức độ dùng SABA liên quan thuận với các kết cục xấu trong bệnh hen5. Dùng SABA > 1 ống hít chứa 200 liều mỗi tháng sẽ tăng nguy cơ tử vong do hen6. Một nghiên cứu bệnh chứng tại Canada cho thấy, việc dùng thường xuyên SABA dạng hít trong năm trước liên quan với nguy cơ tử vong: so với người không dùng SABA dạng hít, cứ tăng mỗi bình hít SABA dùng trong 1 tháng thì khả năng tử vong cũng tăng với OR hiệu chỉnh là 2,6 (KTC 95% 1,7-3,9)7. Trong 1 nghiên cứu trích xuất dữ liệu hệ thống quốc gia tại Thụy Điển, tỉ số nguy cơ vào đợt cấp hen (HR) khi dùng 3-5 bình SABA/năm so với việc sử dụng ≤ 2 bình SABA/năm là 1,26 (KTC 95% 1,24-1,28) và tỉ số nguy cơ tử vong khi sử dụng ≥ 11 bình SABA/năm so với sử dụng ≤ 2 bình SABA/năm là 2,35 (KTC 95% 2,02-2,72)8. Nghiên cứu tiến cứu tại New Zealand cho thấy, số nhát salbutamol cắt cơn trung bình mỗi ngày trong 2 tuần lễ qua tiên đoán khả năng bị đợt cấp hen (được định nghĩa là đợt có triệu chứng hen nặng lên phải dùng corticoid toàn thân ít nhất 3 ngày hoặc cần phải nhập viện hoặc nhập cấp cứu) trong 6 tháng tiếp theo. Cứ tăng trung bình mỗi 2 nhát salbutamol 100 µg/ngày thì khả năng bị đợt cấp hen tăng 24% (OR 1,24; KTC 95% 1,06-1,46)9. Số ngày trung bình phải dùng salbutamol cắt cơn trong 2 tuần lễ qua cũng tiên đoán khả năng bị đợt cấp hen trong 6 tháng tiếp theo: cứ tăng mỗi 2 ngày phải dùng salbutamol thì khả năng bị đợt cấp hen tăng 15% (OR 1,15; KTC 95% 1,00-1,31)9. Một nghiên cứu khác tại Hoa Kỳ cho thấy, khả năng đợt cấp hen phải nhập viện hoặc cấp cứu trong 1 năm tiếp theo tăng gần 2 lần khi bệnh nhân sử dụng số bình hít SABA trong một khoảng thời gian trước đó vượt ngưỡng: đối với trẻ em 4-17 tuổi là 3 bình hít trong 12 tháng (OR 1,80; KTC 95% 1,60-2,02); đối với người lớn là 2 bình hít trong 3 tháng (OR 1,84 KTC 95% 1,57-2,15)10. Mỗi bình hít SABA dùng thêm trong thời gian qua tiên đoán khả năng bị đợt cấp phải nhập viện hoặc cấp cứu trong năm tiếp theo: tăng 8% cho trẻ em (OR 1,08; KTC 95% 1,06-1,10) và 14% cho người lớn (OR 1,14; KTC 95% 1,08-1,21)10. Kể từ năm 2019, GINA khuyến cáo không nên điều trị hen bằng SABA đơn thuần11. Khuyến cáo này được cụ thể hóa bằng “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Hen phế quản người lớn và trẻ em ≥ 12 tuổi” của Bộ Y tế ban hành vào tháng 04/2020 (Biểu đồ bên dưới)12. Chú thích: *SABA (Short-Acting Beta 2 Agonist): thuốc kích thích thụ thể b2 giao cảm tác dụng ngắn, thuốc cắt cơn hen, thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh, thuốc giảm triệu chứng tác dụng ngắn như salbutamol, terbutaline, … *OR (Odds ratio): tỉ số số chênh *KTC: khoảng tin cậy *HR (Hazard ratio): tỉ số nguy cơ. BS. Nguyễn Văn Thọ TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Trưởng Bộ môn Lao và Bệnh Phổi, Đại Học Y Dược TP.HCM; Khoa Thăm dò chức năng Hô hấp, Bệnh viện Đại Học Y Dược TP.HCM; Khoa Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch |