Phân tích báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo chiều ngang

Là chủ doanh nghiệp, là nhà đầu tư, bạn nhất định phải hiểu ngôn ngữ của kinh doanh. Ngôn ngữ của kinh doanh chính là ngôn ngữ của những bản báo cáo tài chính. Ở 2 bài viết trước, chúng ta đã cùng phân tích báo cáo Kết quả kinh doanh, bảng cân đối kế toán để nhận diện bức tranh toàn cảnh tình hình sức khoẻ của doanh nghiệp. Nhưng còn một loại báo cáo vô cùng quan trọng nữa nhưng khá nhiều nhà đầu tư, các chủ doanh nghiệp xem nhẹ, thậm chí bỏ qua – Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Đừng làm thế!

Đừng để báo cáo Lãi - lỗ đánh lừa bạn. Tiền là vua!

Bởi đọc báo cáo kết quả kinh doanh, chúng ta dễ bị đánh lừa bởi con số lợi nhuận ảo. Đọc bảng cân đối kế toán, các khoản phải thu, phải trả, các khoản nợ bất thường cũng có thể bị bóp méo. Nhưng đọc báo cáo lưu chuyển tiền tệ, bạn có dễ dàng bị đánh lừa hay không?Báo cáo lưu chuyển tiền tệ - cho chúng ta biết một bức tranh rất hoàn hảo về doanh nghiệp, cho biết doanh nghiệp thực sự kiếm bao nhiêu và tiêu bao nhiêu tiền trong một thời kỳ nhất định, doanh nghiệp này có thực sự khoẻ hay không? Bởi dòng tiền như dòng máu, kinh doanh là vận hành dòng tiền.Máu chảy trong cơ thể con người cực kỳ quan trọng! Với Doanh nghiệp cũng thế, sức khoẻ của Doanh nghiệp được đo bằng tiền. Lợi nhuận không thể được dùng để mua hàng hoá, trả lương nhân viên, mua sắm tài sản,…Và hơn thế, chúng ta không thể vay tiền ngân hàng nếu báo cáo chỉ có lãi.

Ở góc độ quản trị tài chính doanh nghiệp, chúng ta cần phải phân biệt thật rõ ràng rằng: Lợi nhuận trên báo cáo kết quả kinh doanh không đồng nghĩa với thặng dư hoặc thâm hụt dòng tiền. Nói cách khác, có lợi nhuận mà doanh nghiệp vẫn không đủ tiền trang trải cho hoạt động và đầu tư rồi đôi khi bạn trả lãi ngân hàng cho đối tác họ tiêu. "Lợi nhuận nghĩa là có tiền" không luôn luôn đúng!

Xem chi tiết thêm ở bài viết: ​Doanh nghiệp của bạn có thể "CHẾT" ngay khi đang kinh doanh có lãi! 

Doanh nghiệp của bạn có thể "CHẾT" ngay khi đang kinh doanh có lãi!

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ được trình bày thành 3 phần tương ứng với 3 dòng tiền: Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, Dòng tiền từ hoạt động đầu tư, và Dòng tiền từ hoạt động tài chính.

• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: Có thể làm giả các thành phần bên trong nhưng không thể làm giả số tổng nếu chốt số đầu kỳ, cuối kỳ, lưu chuyển tiền đầu tư, tài chính chuẩn. Đây là dòng tiền phát sinh trong quá trình thu tiền bán hàng, thanh toán cho nhà cung cấp, khách hàng, cho người lao động, chi trả lãi vay, và nộp các khoản thuế cho nhà nước… Đây là lượng tiền mặt mà hoạt động kinh doanh chính của doanh nghiệp tạo ra.
• Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: khó làm giả bởi giao dịch đầu tư mua sắm không nhiều, nhưng một số doanh nghiệp đẩy tiền từ đầu tư sang kinh doanh để làm đẹp dòng tiền hoạt động kinh doanh. Dòng tiền đầu tư bao gồm dòng tiền vào và dòng tiền ra có liên quan đến hoạt động đầu tư, mua sắm, thanh lý… tài sản cố định và các tài sản dài hạn khác.
• Dòng tiền từ hoạt động tài chính sẽ liên quan đến việc tăng/giảm vốn chủ sở hữu (nhận vốn góp mới, thu từ phát hành cổ phiếu, trả cổ tức cho cổ đông…) và vay nợ (chi trả nợ gốc vay, hay vay nợ mới nhận được…). Dòng tiền này cũng khó làm giả vì chỉ liên quan các giao dịch góp vốn, vay và trả ngân hàng được đối chiếu với chứng từ ngân hàng.

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ năm 2019 của doanh nghiệp xây dựng ABC

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (BCLCTT)trực tiếp thường dễ lập nhưng tôi thích báo cáo lưu chuyển tiền tệ được lập theo phương  pháp gián tiếp hơn. Tại sao vậy? Trong khi BCLCTT trực tiếp chỉ căn cứ nghiệp vụ phát sinh trong kỳ thì phương pháp gián tiếp giúp tôi thấy ngay sự khác biệt giữa lợi nhuận và dòng tiền, hiểu tiền được tạo ra từ đâu? Đang ở đâu và dùng với mục đích gì?

• Tại sao khấu hao TSCĐ và BĐS đầu tư điều chỉnh tăng lợi nhuận trước thuế? Chúng ta đều biết, việc mua TSCĐ đã thực chi tiền từ trước đó, TSCĐ được khấu hao trong quá trình sử dụng. Kết quả kinh doanh phát sinh chi phí khấu hao nhưng không có dòng tiền chảy ra. Lợi nhuận trước thuế năm 2019 của Doanh nghiệp là 90.267 triệu đồng nhưng có 25.347 triệu đồng chi phí khấu hao, chiếm 28% cũng là một số tương đối lớn. Nhưng khi TSCĐ hết khấu hao vẫn được sử dụng sẽ làm tăng lợi nhuận thật của Doanh nghiệp.
• Tương tự khấu hao, các khoản dự phòng được trích lập vào chi phí nhưng thực tế cũng không có dòng tiền ra.
• Lãi/ lỗ chênh lệch tỷ giá xuất phát từ việc tỷ giá ngoại tệ thay đổi.
• Chi phí lãi vay là dòng tiền ra, tuy nhiên đã được trừ khi tính lợi nhuận nên sẽ được cộng lại.
• Khi công nợ phải thu, hàng tồn kho, … các khoản khác thuộc tài sản tăng có nghĩa là dòng tiền chảy ra để mua hàng, tiền đang ở khách hàng, …dẫn đến dòng tiền giảm; phải thu giảm có nghĩa dòng tiền thu về nhiều hơn dẫn đến dòng tiền tăng. Ngược lại, khi đi vay, nợ nhà cung cấp chưa thanh toán, thuế chưa nộp, lương chưa trả, các khoản khác thuộc nguồn vốn tăng có nghĩa là dòng tiền chưa chi ra để thanh toán nên tiền tăng; khi trả gốc vay ngân hàng, trả nhà cung cấp, trả cổ tức (nguồn vốn giảm), …có nghĩa là dòng tiền giảm do chi trả nợ. Do vậy, ta rút ra nguyên tắc: tiền và tài sản biến động trái chiều, tiền và nợ phải trả biến động cùng chiều.Tài sản tăng và nguồn vốn giảm, suy ra dòng tiền giảm. Tài sản giảm và nguồn vốn tăng, suy ra dòng tiền tăng.
  

​Cộng “Lợi nhuận trước thuế” với các khoản điều chỉnh trên, ta được lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh trước thay đổi vốn lưu động. Lấy lợi nhuận sau điều chỉnh này cộng dồn với các thay đổi vốn lưu động, ra “Lưu chuyển thuần từ hoạt động kinh doanh”. Lưu chuyển thuần từ hoạt động kinh doanh âm là một con số không hề mong muốn bởi doanh nghiệp có tăng trưởng từ hoạt động kinh doanh mới là cỗ máy kiếm tiền. Doanh nghiệp nào càng có khả năng chuyển đổi từ lợi nhuận thành tiền càng nhiều thì DN đó càng có lợi thế cạnh tranh. Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh nhỏ hơn lợi nhuận sau thuế, thậm chí còn âm thì cực kỳ nguy hiểm và hệ quả có thể nhìn ngay ra là khả năng thanh toán năm 2019 đã giảm so với năm 2018. Như vậy, để duy trì hoạt động, doanh nghiệp phải bù đắp bằng dòng tiền đầu tư: bán cổ phần, thanh lý tài sản, … và từ hoạt động tài chính: vay ngân hàng, phát hành cổ phiếu.Tiếp đến là lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư, ta thấy trong kỳ doanh nghiệp chi 139.254 triệu đồng để mua sắm TSCĐ và tài sản dài hạn khác, chiếm 154% lợi nhuận trước thuế. Đối với công ty xây dựng việc đầu tư ban đầu là khá lớn, vì vậy cần đánh giá hiệu quả đầu tư trong giai đoạn tới, nếu tận dụng khai thác được năng lực TSCĐ tăng thêm thì việc chi ra cho đầu tư là hợp lý. Cũng cần chú ý thêm là trong năm doanh nghiệp đầu tư 101.437 triệu đồng để chi đầu tư góp vốn vào đơn vị khác. Cần phân tích chi tiết tình hình kinh doanh của bên nhận đầu tư để đưa ra đánh giá hợp lý về khả năng lãi lỗ trong thời gian tới.Với hoạt động tài chính, trong năm doanh nghiệp đã tăng huy động VCSH và vay ngân hàng để mở rộng quy mô, đồng thời chủ động thanh toán nợ gốc vay 377.578 triệu đồng để giảm tỷ trọng và giá trị khoản mục vay. Tuy nhiên, tiền vay nhiều hơn tiền trả nợ nên rủi ro khả năng thanh toán cũng rất đáng lưu tâm.Trong 3 dòng tiền trên, chúng ta đặc biệt quan tâm dòng tiền từ hoạt động kinh doanh bởi nó thể hiện khả năng tạo tiền của doanh nghiệp. Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh âm, dòng tiền chảy ra. Doanh nghiệp phải đi vay và huy động vốn để bù đắp thâm hụt dòng tiền kinh doanh. Dòng tiền từ hoạt động đầu tư âm và tài chính dương chứng tỏ Doanh nghiệp đang trong giai đoạn đầu tư, tăng cường huy động vốn. Việc tăng đầu tư và huy động tài chính tăng ở hiện tại và giảm ở kỳ tương lai sẽ là dấu hiệu tốt nếu doanh nghiệp quản trị vốn hiệu quả.​Như vậy tiền và tương đương tiền cuối kỳ dương nhưng thực tế lại dựa trên những khoản nợ vay. Ở một số Doanh nghiệp, tiền và tương đương tiền, tiền từ hoạt động tài chính có thể âm chưa hẳn là xấu, vì DN đã trả các khoản nợ vay để giảm áp lực trả lãi. Việc chi trả cổ tức ổn định, đều đặn hàng năm là dấu hiệu quan trọng chứng tỏ lành mạnh dòng tiền và lợi nhuận công bố là tiền thực

So sánh dòng tiền từng hoạt động

​Rất nhiều trong số chúng bị đánh lừa bởi lợi nhuận mà quên đi dòng tiền thực sự mà chúng ta có thể tạo ra. Một khái niệm cần đặc biệt quan tâm là dòng tiền tự do - đó là lượng tiền doanh nghiệp có thể tạo ra sau khi để lại một phần đầu tư tài sản, thiết bị. Đây mới thực sự là dòng tiền chảy vào túi nhà đầu tư, tự do sử dụng trả nợ vay, cổ tức,…. Dòng tiền tự do càng lớn thì tình hình tài chính của doanh nghiệp càng lành mạnh.

​Rất nhiều trong số chúng bị đánh lừa bởi lợi nhuận mà quên đi dòng tiền thực sự mà chúng ta có thể tạo ra. Một khái niệm cần đặc biệt quan tâm là dòng tiền tự do - đó là lượng tiền doanh nghiệp có thể tạo ra sau khi để lại một phần đầu tư tài sản, thiết bị. Đây mới thực sự là dòng tiền chảy vào túi nhà đầu tư, tự do sử dụng trả nợ vay, cổ tức,…. Dòng tiền tự do càng lớn thì tình hình tài chính của doanh nghiệp càng lành mạnh.

Không thể phủ nhận rằng các số liệu trên càng lớn, càng tăng thì DN càng có điều kiện đảm bảo khả năng thanh toán chi phí vận hành, trang trải lãi vay, mua hàng hoá dịch vụ, …và thể hiện chất lượng dòng tiền càng cao. Nhưng Doanh nghiệp có dòng tiền tự do âm cũng chưa thể đánh giá ngay là tốt hay không tốt bởi nếu các khoản chi tiêu cho đầu tư hiệu quả thì những năm sau đó dòng tiền sẽ dương vô cùng mạnh.

​Việc quan sát số liệu tiền trong một giai đoạn giúp chúng ta nhận diện doanh nghiệp đang ở trong diai đoạn nào của chu kỳ kinh doanh. Mục đích của việc này là loại bỏ sự biến động dòng tiền tại một thời điểm cụ thể và là cơ sở quan trọng để nhà đầu tư đưa ra quyết định có nên tài trợ vốn cho Doanh nghiệp trong giai đoạn hiện tại không?

Xu hướng dòng tiền từ năm 2017 - 2019

​Qua biểu đồ xu hướng dòng tiền, chúng ta dễ dàng nhận thấy từ năm 2016 doanh nghiệp bắt đầu hoạt động. Đây là giai đoạn đầu tư nên dòng tiền từ đầu tư tăng, dòng tiền từ tài chính cũng gia tăng tương ứng bởi doanh nghiệp đi vay để tài trợ dự án.Doanh nghiệp đang trong giai đoạn đầu tư, tăng trưởng giành thị phần thì Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh âm trong những năm đầu. Tuy nhiên dòng tiền từ hoạt động kinh doanh không thể âm trong dài hạn vì nó sẽ không bền vững. Đó là cách chúng ta xác định giá trị của công ty. 

Lời khuyên:

• Đừng bị đánh lừa bởi báo cáo lãi/lỗ. Lợi nhuận là phù du, tiền mặt mới là thật, là huyết mạch của toàn doanh nghiệp. Dòng tiền cho thấy tình hình sức khoẻ của Doanh nghiệp mạnh hay yếu. Kinh doanh là vận hành dòng tiền. Rất nhiều doanh nghiệp lập công ty con, công ty liên kết, mua bán lẫn nhau - hàng chưa chắc rời khỏi kho thật nhưng tăng doanh thu ảo, tăng các khoản phải thu, còn tiền thì không thấy đâu. Nhưng ở báo cáo lưu chuyển tiền tệ, họ không thể lừa chúng ta vì tiền không tăng.
• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh/lợi nhuận sau thuế nên chiếm tỉ trọng từ 50% trở lên và tăng dần qua các năm thì càng tốt.
• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh và hoạt động đầu tư có thể âm trong giai đoạn tăng trưởng, thâm nhập thị trường. Khi ấy, dòng tiền chảy ra do tăng hàng tồn kho, tăng công nợ phải thu, tăng đầu tư TSCĐ. Nhưng đừng để âm triền miên thì rủi ro phá sản là rất lớn.
• “Đừng đầu tư vào những doanh nghiệp luôn đòi hỏi quá nhiều Capex hàng năm”.(Capex: chi phí mua sắm tài sản cố định).Theo Warren Buffett, những doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh dài hạn dài hạn thường chỉ sử dụng một phần nhỏ lợi nhuận hàng năm cho Capex để duy trì hoạt động kinh doanh so với đối thủ. Capex/ lợi nhuận sau thuế < 0,5 là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh, nếu con số này < 0,25 có thể sẽ là 1 doanh nghiệp tuyệt vời để đầu tư.
• Tỷ lệ dòng tiền tự do FCF/VCSH >=15% là dấu hiệu tốt, nghĩa là tiền đầu tư vào kinh doanh đem lại nhiều lợi nhuận hơn so với lãi suất gửi ngân hàng.
• Doanh nghiệp chia sẻ lợi nhuận cho cổ đông thông qua việc chi trả cổ tức và tăng dần qua các năm được đánh giá là dấu hiệu tốt. 

Video này giúp bạn có kiến thức nền cơ bản nhất về báo cáo tài chính, với P1 - tập trung chỉ dẫn và phân tích cấu trúc bảng cân đối kế toán dưới cả góc nhìn nhà quản trị, giám đốc và kế toán. Xem thêm tại đây

Lập kế hoạch tài chính kinh doanh & dòng tiền cho năm tài chính mới cần được các DN chuẩn bị và họp thông qua chậm nhất vào nửa cuối tháng 12 năm trước. Xem thêm tại đây ​

Download miễn phí nhiều tài liệu biểu mẫu quản lý DN, tài chính, nhân sự, kế toán thuế & hàng trăm video bài giảng hay về quản trị, tài chính, nhân sự, kế toán, kiểm soát nội bộ dành cho Member... Vui lòng đăng ký tại đây để tải về!