Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tay chân miệng năm 2024

Bệnh tay chân miệng là một vấn đề sức khỏe phổ biến ở trẻ nhỏ, gây ra bởi các loại virus thuộc họ Enterovirus, đặc biệt là Coxsackievirus. Bệnh thường gây ra những biểu hiện không thoải mái, đau rát ở miệng, tay và chân, đôi khi có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị bệnh tay chân miệng, cũng như các biện pháp phòng ngừa và tiên lượng của bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng

Virus gây bệnh

Bệnh tay chân miệng được gây ra bởi các loại virus thuộc họ Enterovirus, như Coxsackievirus A16, Enterovirus 71 (EV71) và một số loại khác. Những virus này thường lây lan thông qua tiếp xúc trực tiếp với chất cơ thể của người bệnh hoặc các vật dụng bị nhiễm virus.

Đường lây truyền

Cách phổ biến nhất để lây truyền bệnh tay chân miệng là qua tiếp xúc với dịch nhầy từ các vết thương, bọt nước hay phân của người bệnh. Ngoài ra, virus cũng có thể tồn tại trên các vật dụng như đồ chơi, cốc bình, đồ dùng cá nhân, từ đó lây truyền sang người khác khi tiếp xúc.

Table 1: Các loại virus gây bệnh tay chân miệng

Yếu tố nguy cơ

Trẻ em dưới 10 tuổi thường là đối tượng chủ yếu mắc bệnh tay chân miệng do hệ thống miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện. Ngoài ra, việc tiếp xúc với người bệnh hoặc vật dụng nhiễm virus cũng là yếu tố nguy cơ cao.

Triệu chứng của bệnh tay chân miệng

Triệu chứng chính

Triệu chứng ban đầu của bệnh tay chân miệng thường xuất hiện sau 3-6 ngày từ khi tiếp xúc với virus. Bệnh dễ nhận biết qua các dấu hiệu như:

• Sưng, đỏ và đau rát ở niêm mạc miệng
• Phát ban đỏ, nổi mụn nước ở lòng bàn tay, lòng chân và đôi khi ở mông và đùi
• Sốt nhẹ
• Ăn uống kém, buồn nôn, đau bụng

Biến chứng có thể xảy ra

Mặc dù hầu hết các trường hợp bệnh tay chân miệng diễn biến nhẹ nhàng và tự khỏi sau khoảng 7-10 ngày, nhưng trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như viêm não, viêm cơ tim, viêm phổi hoặc viêm tinh hoàn.

Tác động tâm lý

Ngoài những triệu chứng về sức khỏe, bệnh tay chân miệng còn gây ra ảnh hưởng tâm lý đáng kể đối với trẻ nhỏ, khiến chúng cảm thấy không thoải mái, khó chịu và không muốn ăn uống.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ

Hoàn cảnh cần đưa trẻ đi khám ngay

Cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu như:

1. Trẻ có biểu hiện sốt cao, tình trạng sức khỏe suy giảm nhanh chóng
2. Xuất hiện các triệu chứng của biến chứng nghiêm trọng như co giật, liệt, khó thở, đau ngực
3. Các dấu hiệu viêm nhiễm lan rộng ngoài miệng, tay chân, hoặc ở các vùng khác trên cơ thể

Khi nào nên đưa trẻ đi khám kiểm tra

Ngoài ra, nếu trẻ có triệu chứng như sốt nhẹ, đau rát miệng, phát ban nhẹ mà không có dấu hiệu tỏ ra quá khó chịu, bạn cũng nên đưa trẻ đi khám để được tư vấn và theo dõi tình trạng sức khỏe.

Hướng dẫn chẩn đoán bệnh tay chân miệng

Dựa vào triệu chứng

Chẩn đoán bệnh tay chân miệng thường dựa vào triệu chứng lâm sàng như đau rát miệng, sưng, phát ban ở tay, chân. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu hoặc dịch nang để xác định loại virus gây bệnh.

Xét nghiệm bổ sung

Đôi khi, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm tại phòng thí nghiệm để xác định loại virus gây bệnh, đặc biệt là khi có sự nghi ngờ về việc bệnh có thể là do Enterovirus 71, loại virus gây ra các biến chứng nghiêm trọng.

Kiểm tra sức khỏe toàn diện

Khi đưa trẻ đến bác sĩ, việc kiểm tra sức khỏe toàn diện giúp loại trừ các căn bệnh khác có triệu chứng tương tự, từ đó chẩn đoán chính xác hơn.

Các phương pháp điều trị bệnh tay chân miệng

Điều trị tại nhà

Phần lớn các trường hợp bệnh tay chân miệng tự khỏi mà không cần điều trị đặc biệt. Việc chăm sóc tại nhà tập trung vào việc giảm đau, giảm ngứa và duy trì tình trạng sức khỏe tốt cho trẻ.

List 1: Các biện pháp chăm sóc tại nhà cho trẻ bị bệnh tay chân miệng

1. Uống nước đầy đủ để ngừa khô miệng
2. Ưu tiên ăn thức ăn mềm, mát, không cay
3. Rửa sạch tay trước và sau khi chăm sóc trẻ
4. Thay tã, vệ sinh da cho trẻ nếu phát hiện nổi mụn nước ở vùng đùi, mông

Điều trị y tế chuyên sâu

Trong trường hợp bệnh diễn biến nặng, cần phải đưa trẻ đến cơ sở y tế để được theo dõi và điều trị một cách chuyên sâu. Điều trị có thể bao gồm việc sử dụng thuốc giảm đau, giảm sốt, và trong một số trường hợp cần phải sử dụng corticosteroid để giảm viêm nhiễm.

Phòng tránh lây truyền

Khi trẻ đang trong quá trình điều trị, việc giữ cho trẻ tách biệt với người khác và giữ vệ sinh cá nhân là rất quan trọng để ngăn ngừa việc lây truyền virus cho người khác.

Chăm sóc trẻ bị bệnh tay chân miệng tại nhà

Tạo điều kiện thoải mái

Việc tạo môi trường thoải mái cho trẻ như làm mát không gian, sử dụng quần áo thoải mái sẽ giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình bệnh.

Chăm sóc vết thương

Nếu trẻ có vùng nổi mụn nước, cần phải giữ cho vùng nổi mụn luôn sạch sẽ, khô ráo để tránh việc nhiễm trùng và ngứa ngáy.

Giữ vệ sinh cá nhân

Vệ sinh tay, vệ sinh cơ thể và sử dụng các dụng cụ cá nhân riêng cho trẻ như cốc, đồ chơi, khăn tắm là cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa lây truyền virus.

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng

Vệ sinh cá nhân

Việc giữ cho môi trường sống và vật dụng cá nhân luôn sạch sẽ, đặc biệt là sau khi trẻ đã bị bệnh, là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh tay chân miệng lây lan trong gia đình.

Tiêm vắc xin

Hiện nay, có một số loại vắc xin phòng bệnh tay chân miệng được sử dụng ở một số nước, giúp tăng cường miễn dịch cho trẻ để ngăn ngừa bệnh.

Hạn chế tiếp xúc với người bệnh

Khi có trẻ trong gia đình mắc bệnh, việc hạn chế tiếp xúc với người khác và giữ cho trẻ sử dụng các vật dụng cá nhân riêng cũng là biện pháp quan trọng để ngăn ngừa lây truyền virus.

Tiên lượng bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng thường có tiên lượng tốt nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hầu hết trẻ mắc bệnh sẽ tự khỏi sau khoảng 7-10 ngày và không gây ra tình trạng suy giảm sức khỏe kéo dài.

Những biến chứng có thể xảy ra khi mắc bệnh tay chân miệng

Biến chứng do virus

Các biến chứng nghiêm trọng của bệnh tay chân miệng có thể là viêm não, viêm cơ tim, viêm phổi, viêm tinh hoàn, đặc biệt là khi bệnh do virus Enterovirus 71 gây ra.

Biến chứng do nhiễm trùng

Ngoài ra, việc tự gãy nổ các vết thương mụn nước có thể dẫn đến nhiễm trùng vùng da, gây ra tình trạng viêm nhiễm lan rộng và đau đớn cho trẻ.

Tác động tâm lý

Bên cạnh những tác động về sức khỏe, bệnh tay chân miệng cũng có thể gây tác động tâm lý như lo âu, sợ hãi ở trẻ nhỏ, đặc biệt nếu trẻ phải trải qua những biến chứng nghiêm trọng.

Vai trò của cộng đồng trong việc phòng chống bệnh tay chân miệng

Giáo dục cộng đồng

Việc tăng cường kiến thức về bệnh tay chân miệng và những biện pháp phòng ngừa lây truyền virus trong cộng đồng là rất quan trọng để giúp ngăn ngừa sự lây lan của bệnh.

Tạo ra môi trường sạch sẽ

Các cơ sở giáo dục, nhà trẻ cần tập trung vào việc duy trì vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường để giảm thiểu nguy cơ lây truyền trong môi trường đông người.

Hỗ trợ và chia sẻ thông tin

Hỗ trợ tư vấn sức khỏe, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm chăm sóc trẻ bị bệnh tay chân miệng trong cộng đồng sẽ giúp cả nhà trẻ và người lớn cảm thấy an tâm và biết cách đối phó khi gặp vấn đề.

8 hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tay chân miệng

1. Chẩn đoán:
   • Khám lâm sàng:
     • Tổn thương da:
       • Nốt phỏng điển hình: Dạng mụn nước/phỏng nhỏ, đường kính 5-10mm, trong suốt hoặc trắng đục, có nền hồng ban, xuất hiện ở gan bàn tay, chân, mông, bộ phận sinh dục, đôi khi có thể xuất hiện trên niêm mạc miệng, họng.
       • Đôi khi có thể có các tổn thương dạng chấm đỏ đơn thuần, không thành mụn nước.
     • Các triệu chứng khác:
       • Sốt nhẹ hoặc không sốt.
       • Các triệu chứng đường hô hấp trên như hắt hơi, sổ mũi, ho nhẹ.
       • Mệt mỏi, chán ăn, đau họng.
   • Xét nghiệm chẩn đoán:
     • Xét nghiệm máu:
       • Có thể thấy bạch cầu lympho tăng
       • Có thể thấy tăng bạch cầu trung tính hoặc giảm tiểu cầu
     • Xét nghiệm dịch mũi, họng:
       • Có thể phát hiện virus tay chân miệng bằng phương pháp PCR
     • Xét nghiệm phân:
       • Có thể phát hiện virus tay chân miệng bằng phương pháp PCR

2. Điều trị:
   • Không có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng và chăm sóc hỗ trợ.
   • Hạ sốt: Sử dụng các thuốc hạ sốt như paracetamol, ibuprofen, không nên dùng aspirin.
   • Chăm sóc vết loét:
     • Vệ sinh sạch sẽ các vết loét bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ nhàng.
     • Bôi thuốc mỡ kháng khuẩn hoặc thuốc mỡ làm mát, làm dịu da.
     • Không cạy, gãi các vết loét.
   • Phòng ngừa mất nước:
     • Cho trẻ uống nhiều nước, có thể sử dụng nước lọc, nước hoa quả hoặc nước cháo loãng.
     • Nếu trẻ nôn, buồn nôn, khó nuốt, có thể cho trẻ uống dịch bù điện giải.
   • Chế độ ăn uống:
     • Ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa.
     • Tránh ăn thức ăn chua, cay, nóng, cứng, khó nuốt.
     • Uống nhiều nước, đặc biệt là các loại nước hoa quả giàu vitamin C.
   • Nghỉ ngơi:
     • Cho trẻ nghỉ ngơi tại nhà, tránh đến trường hoặc nơi công cộng.
     • Giữ trẻ ở nơi thoáng mát, sạch sẽ.
   • Theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu bất thường:
     • Nếu trẻ sốt cao liên tục, khó thở, nôn nhiều, đau bụng dữ dội, li bì, hôn mê, cần đưa đến bệnh viện ngay lập tức.

Kết luận

Tay chân miệng là một bệnh lây truyền phổ biến ở trẻ nhỏ, nhưng với việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị, cũng như việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa, mọi người có thể giúp đỡ trẻ nhỏ vượt qua bệnh một cách an toàn và nhanh chóng. Việc chia sẻ thông tin và kiến thức về bệnh tay chân miệng cũng là cách hiệu quả giúp cộng đồng cùng nhau ngăn ngừa sự lây lan của bệnh, bảo vệ sức khỏe cho mọi người.