Khi nói về sự khác nhau giữa cấu tạo cơ quan tiêu hoá
|
/vi/tieu-hoa-gan-mat/thong-tin-suc-khoe/he-tieu-hoa-hoat-dong-nao/
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú Lê Thanh Tuấn - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang. Hệ thống tiêu hóa được thiết kế độc nhất vô nhị để tiêu hóa thức ăn thành các chất dinh dưỡng và cơ thể sử dụng các chất dinh dưỡng này để sản xuất năng lượng, phát triển và sửa chữa tế bào. Vậy hệ tiêu hóa hoạt động thế nào để thực hiện chức năng này? Miệng là nơi bắt đầu của đường tiêu hóa. Trên thực tế, quá trình tiêu hóa bắt đầu từ đây ngay khi bạn đưa thức ăn vào miệng, sau đó nhai để chia thức ăn thành những miếng nhỏ giúp cho việc tiêu hóa dễ dàng hơn, trong khi nước bọt trộn với thức ăn để bắt đầu quá trình phân hủy tinh bột thành các chất đường đơn. Cổ họng là điểm đến tiếp theo cho thực phẩm từ miệng đi xuống họng và tiếp tục di chuyển xuống thực quản. Thực quản là một ống cơ kéo dài từ hầu họng đến dạ dày. Thực quản đưa thức ăn xuống dạ dày bằng các đợt các đợt cơn co thắt hay còn được gọi là nhu động. Điểm giữa thực quản và dạ dày có cơ vòng thực quản dưới (lower esophageal sphincter), đây là một cái "van" có nhiệm vụ giữ cho thức ăn ở dạ dày không trào ngược lên thực quản. Hình ảnh hệ tiêu hóa con người Dạ dày là một cơ quan giống như cái túi có các cơ rất khỏe. Ngoài việc chức năng lưu giữ, khi thức ăn đến dạ dày sẽ được trộn lẫn với axit và các enzyme để thủy phân các protein phức tạp. Khi nó rời khỏi dạ dày, tất cả các loại thức ăn đã được biến thành chất lỏng hoặc bột nhão và được di chuyển đến ruột non. Ruột non dài khoảng sáu mét và là đoạn quan trọng nhất của quá trình tiêu hóa thức ăn. Khi đến ruột non, thức ăn vẫn tiếp tục bị phá vỡ bằng các enzyme được tiết ra bởi tuyến tụy và mật từ gan. Mật là hợp chất giúp cơ thể tiêu hóa chất béo và loại bỏ các sản phẩm được thải loại từ máu. Nhu động ruột đóng vai trò quan trọng ở ruột non, do nó giúp di chuyển thức ăn chạy dọc suốt chiều dài của ruột non và trộn thức ăn với các dịch tiêu hóa. Tá tràng chủ yếu chịu trách nhiệm cho việc tiếp tục quá trình phân hủy thức ăn; hỗng tràng và hồi tràng chịu trách nhiệm chính cho việc hấp thụ các chất dinh dưỡng đi vào máu. Ba cơ quan đóng vai trò then chốt trong việc giúp dạ dày và ruột non tiêu hóa thức ăn gồm:
Ruột non trong hệ tiêu hóa dài khoảng 6 mét Đại tràng là một ống cơ dài từ 1,5 đến 1,8 mét nối giữa với manh tràng (phần đầu tiên của ruột già) với trực tràng (phần cuối của ruột già). Đi theo thứ tự từ trên xuống dưới, khung đại tràng bao gồm manh tràng, đại tràng phải, đại tràng ngang, đại tràng xuống và đại tràng sigma Phân hoặc chất thải còn sót lại từ quá trình tiêu hóa được đưa xuống đại tràng bằng nhu động ruột, đầu tiên ở trạng thái lỏng và cuối cùng ở dạng rắn khi nước được lấy ra khỏi phân. Thông thường phải mất khoảng 36 giờ để phân đi qua đại tràng. Thành phần chính của phân chủ yếu là mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn. Những vi khuẩn này thực hiện một số chức năng hữu ích, như tổng hợp các loại vitamin khác nhau, xử lý chất thải và cặn lắng thức ăn, bảo vệ cơ thể chống lại vi khuẩn có hại. Trực tràng có chiều dài khoảng 20cm, kết nối đại tràng với hậu môn. Nhiệm vụ của trực tràng là nhận phân từ đại tràng và kích thích các dây thần kinh truyền đến vỏ đại não, cho bạn biết cảm giác muốn đi đại tiện. Sau đó, bộ não sẽ quyết định có nên đi đại tiện hay không. Nếu muốn đi vệ sinh, cơ vòng sẽ giãn ra để đưa phân ra khỏi cơ thể. Còn nếu chưa muốn, cơ thắt và trực tràng sẽ điều chỉnh lại để cảm giác muốn đi vệ sinh tạm thời biến mất. Hậu môn là phần cuối cùng của đường tiêu hóa, được cấu tạo từ các cơ sàn chậu và hai cơ thắt hậu môn (cơ bên trong và bên ngoài). Chức năng chính của hậu môn là đựng và đào thải phân, đồng thời tiết dịch nhầy để bôi trơn giúp phân dễ dàng di chuyển ra khỏi cơ thể và hấp thu nước. Bác sĩ Lê Thanh Tuấn đã có kinh nghiệm trong khám, điều trị, phẫu thuật các bệnh lý ổ bụng (cả mổ mở, mổ nội soi). Đặc biệt Bác sĩ có thế mạnh trong phẫu thuật ngoại nhi điều trị các bệnh lý như: lồng ruột, ruột thừa viêm, thoát vị bẹn, các dị tật sau sinh (viêm phúc mạc bào thai, megacolon, không hậu môn),.. Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để được giảm ngay 15% phí khám khi đặt hẹn khám lần đầu trên toàn hệ thống Vinmec (áp dụng từ 17/10 - 31/12/2022). Quý khách cũng có thể quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn tư vấn từ xa qua video với các bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng. Nguồn tham khảo: Webmd.com
XEM THÊM: Hệ tiêu hóa giúp chuyển hóa thức ăn thành các chất dinh dưỡng mà cơ thể hấp thụ được. Bài viết sau sẽ giúp bạn biết được hệ tiêu hóa hoạt động như thế nào và cách để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Hãy cùng tìm hiểu nhé!  Hệ tiêu hóa là gì Hệ tiêu hóa là hệ thống các cơ quan tiếp nhận và chế biến mọi dạng vật chất cần thiết cho nhu cầu sinh trưởng và phát triển của cơ thể. Nhờ có hệ tiêu hóa, các chất dinh dưỡng ở dạng thô được chuyển thành dạng đơn giản có thể hấp thụ qua thành ống tiêu hóa vào máu. Đồng thời, các chất cặn bã được thải ra ngoài. Vai trò của hệ tiêu hóa đối với sự sống của con người là rất quan trọng. Chức năng của hệ tiêu hóa bao gồm: tiêu hóa thức ăn, hấp thụ dinh dưỡng, miễn dịch và thải độc. Chức năng chính, đầu tiên của hệ tiêu hóa đúng như tên gọi của nó chính là tiêu hóa thức ăn và hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn vào cơ thể. Quá trình này mất khá nhiều thời gian bởi thức ăn sẽ lần lượt đi qua nhiều cơ quan của hệ tiêu hóa. Bên cạnh đó cũng không thể không nhắc tới chức năng miễn dịch của hệ tiêu hóa. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hệ tiêu hóa quyết định tới 70% hệ thống miễn dịch của cơ thể, có đến 95% vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.
Quả thật không phải không có căn nguyên mà người ta vẫn thường nói “bệnh từ miệng ăn vào”. Tuy nhiên, bạn không cần quá lo lắng bởi hệ tiêu hóa đã “lường trước” vấn đề này nên “chuẩn bị sẵn” hệ miễn dịch đường ruột để ngăn chặn tác nhân gây bệnh. Lớp niêm mạc đường ruột có khoảng 30 triệu nhung mao. Dưới lớp nhung mao này là các vi nhung mao. Với khoảng từ 40 – 50 mét vuông bề mặt, nhung mao cùng với các vi khuẩn đường ruột tạo thành lớp màng lọc. Lớp màng này chỉ cho các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất đi qua, cản các vi khuẩn có hại và chất độc lại để thải ra ngoài cơ thể. Tuy khá quen thuộc nhưng hệ tiêu hóa gồm những cơ quan nào không phải ai cũng biết. Hệ tiêu hóa gồm: ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa. Quá trình tiêu hóa ở người bao gồm nhiều bước và mỗi bước có những đặc điểm riêng. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan tiêu hóa giúp việc hấp thụ dinh dưỡng diễn ra thuận lợi. Ống tiêu hóa Miệng là “cửa ngõ” của ống tiêu hóa, có nhiệu vụ tiêu hóa cơ học là chủ yếu. Hoạt động nhai giúp chia thức ăn thành những miếng nhỏ giúp việc tiêu hóa dễ dàng hơn. Cùng lúc đó, nước bọt được tiết ra trộn với thức ăn để bắt đầu quá trình phân hủy tinh bột. Các viên thức ăn mềm, trơn được lưỡi đẩy xuống họng và thực quản. Khoang miệng Hầu (họng) là ngã tư, giữa đường hô hấp và tiêu hóa. Họng là một ống cơ màng dài 15cm. Thực quản là một ống tiêu hóa chứa thức ăn và các chất lỏng đi từ họng xuống dạ dày. Các tuyến của thực quản chế tiết ra các chất nhầy giúp làm ẩm đường dẫn thức ăn và thức ăn có thể đi xuống dạ dày dễ dàng hơn. (Theo Bệnh viện 108) Điểm giữa thực quản và dạ dày có cơ vòng thực quản dưới có nhiệm vũ giữ thức ăn ở dạ dày không trào ngược lên thực quản. Đây là phần phình lớn nhất của ống tiêu hóa, nằm trong khoang bụng phía bên trái. Dạ dày có 3 phần là tâm vị, thân vị, môn vị. Ở phần tâm vị có chỗ phình to và cao nhất gọi là thượng vị. Dạ dày sẽ co bóp, trộn lẫn axit và enzyme với thức ăn để thủy phân cả các protein phức tạp. Thức ăn ở dạ dày sẽ chuyển hóa thành chất lỏng hoặc bột nhão. Sau đó, thức ăn sẽ di chuyển đến ruột non. Dạ dày là phần phình lớn nhất của ống tiêu hóa Ruột non là phần ống tiêu hoá nối tiếp dạ dày và đại tràng, dài khoảng 7m, đường kính khoảng 3cm. Phần này gồm có: Tá tràng là đoạn cố định nằm sâu phía sau, bao quanh và dính vào đầu tụy, ống dẫn tụy và ống mật đổ vào đoạn II tá tràng. Tiếp nối là hỗng tràng và hồi tràng xếp thành nhiều quai ruột gần như song song với nhau. Khi đến ruột non, thức ăn tiếp tục bị phá vỡ bằng các enzyme từ tuyến tụy và mật từ gan. Nhu động ruột giúp di chuyển thức ăn chạy dọc chiều dài khoảng 6 mét của ruột non và trộn thức ăn với các dịch tiêu hóa. Tại đây, protein, lipid, glucid, vitamin và khoáng chất được tiêu hóa hoàn toàn. Chúng được hấp thụ qua thành ruột, thấm vào máu để đi nuôi cơ thể. Ruột già hay đại tràng là một ống cơ dài từ 1,5 – 1,8m. Đại tràng bao gồm manh tràng, đại tràng phải, đại tràng ngang, đại tràng xuống và đại tràng sigma. Ruột già là nơi tiêu hóa phân hoặc chất thải còn sót lại trong quá trình tiêu hóa trước đó. Tại ruột già, phân và chất thải từ dạng lỏng được hấp thụ nước và một số khoáng chất còn lại, trở thành dạng rắn khi ra khỏi ruột già. Thường phải mất khoảng 36 giờ để phân đi qua đại tràng. Thành phần chính của phân là mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn. Đại tràng là một ống cơ dài từ 1,5 – 1,8m Với chiều dài khoảng 20cm, trực tràng kết nối đại tràng với hậu môn. Trực tràng nhận phân từ đại tràng và kích thích các dây thần kinh truyền đến vỏ đại não cảm giác muốn đi đại tiện. Nếu muốn đi vệ sinh, cơ vòng sẽ giãn ra để đưa phân ra khỏi cơ thể. Ngược lại, cơ thắt và trực tràng sẽ điều chỉnh để cảm giác muốn đi vệ sinh tạm thời biến mất. Xem thêm: Trực tràng nằm ở đâu? Thường gặp phải những bệnh lý gì? Đây là phần cuối cùng của ống tiêu hóa. Chức năng chính của hậu môn là chứa và đào thải phân. Để phân dễ dàng di chuyển ra khỏi cơ thể, hậu môn sẽ tiết chất nhầy giúp bôi trơn. Như trên đã đề cập, trong quá trình thức ăn được tiêu hóa có sự tham gia của các tuyến tiêu hóa. Tuyến này tiết dịch đổ vào ống tiêu hóa. Cụ thể là: tuyến nước bọt, tuyến tụy, tuyến dạ dày, gan. Nó có chức năng làm ẩm ướt, làm mềm, trơn thức ăn cho dễ nuốt và dễ tiêu hóa. Có 3 đôi tuyến nước bọt là đôi tuyến mang tai, đôi tuyến dưới hàm, đôi tuyến dưới lưỡi. Tuyến này nằm ở thành dạ dày, tiết ra dịch vị đổ vào khoang dạ dày. Cụ thể là: acid chlohydrid, men pepsin, chất kiềm. Tuyến tụy có nhiều chức năng trong hoạt động của toàn bộ cơ thể. Đối với quá trình tiêu hóa thức ăn, tuyến tụy tiết ra một số enzyme vào ruột non để phân hủy protein, chất béo, carbohydrate. Ngoài ra, tuyến tụy cũng tiết ra bicarbonate có tác dụng trung hòa các axit thoát ra khỏi dạ dày Gan sản xuất ra mật, được lưu trữ trong túi mật và sau đó được giải phóng vào ruột non để phân hủy chất béo. Để có một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, phòng tránh các bệnh lý về đường tiêu hóa, TTƯT, Ths.Bs. Nguyễn Thị Hằng (Bệnh viện Tuệ Tĩnh – Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam) đưa ra một vài lời khuyên cho bạn. Ths.Bs Nguyễn Thị Hằng – Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Bởi căng thẳng kéo dài làm gia tăng khả năng mắc các bệnh viêm loét dạ dày, tiêu chảy, táo bón,… – Hạn chế làm việc quá sức. – Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời. – Ăn gì để hệ tiêu hóa khỏe mạnh là mối băn khoăn của nhiều người. Bên cạnh việc bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, bạn nên ăn nhiều chất xơ bởi nó thúc đẩy quá trình đào thải phân ra ngoài cơ thể. – Uống đủ nước, từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày. Nếu bạn sống ở vùng khí hậu nóng hoặc luyện tập thể thao cường độ cao thì lượng nước cơ thể cần sẽ nhiều hơn. – Ăn chậm, nhai kỹ sẽ thúc đẩy sản xuất enzyme tiêu hóa, tăng khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng. Bạn nhai kỹ thức ăn còn tránh cho dạ dày phải làm việc quá mức, ngăn ngừa chứng khó tiêu và ợ nóng. – Tránh ăn khuya và ngủ ngay sau khi ăn. – “Tránh xa” thuốc lá, rượu, bia, chất kích thích. – Tập thể dục thể thao đều đặn là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Các môn thể thao như bơi lội, đạp xe đạp, yoga,… giúp tăng tốc độ vận chuyển của đường ruột, giảm các chất gây viêm cho cơ thể, gia tăng trao đổi chất. – Hơn nữa, duy trì thói quen tập thể dục thể thao sẽ tạo lập một nền tảng cơ thể khỏe mạnh, giúp chống lại mọi bệnh tật. Trong khuôn khổ của bài viết này có thể chưa đề cập hết các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa nhưng đã cung cấp những thông tin cơ bản nhất. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào hãy chat trực tiếp với bác sỹ của chúng tôi. Và đừng quên trên trang tambinh.vn còn rất nhiều thông tin có thể bạn quan tâm. Chat với bác sĩ ngay
|
