Nêu và phân tích đánh giá tá động môi trường
|
Khi sử dụng phương pháp CBA một vấn đề khó khăn được đặt ra là phải ước lượng bằng tiền các tác động tích cực và tiêu cực đến môi trường của dự án xem xét, bởi vì không phải tất cả các tác động đến môi trường đều có thể xác định được giá trị bằng tiền. Tuy vậy, có một số kỹ thuật sử dụng giá thị trường và không sử dụng giá thị trường để đánh giá tác động môi trường được áp dụng. Cần chú ý rằng việc lựa chọn phương pháp thích hợp do nhiều yếu tố chi phối, mức độ sẵn có của số liệu, khả năng tài chính và quỹ thời gian. Đánh giá với giá thị trường.Trong việc sử dụng giá thị trường thông thường người ta đề cập tới hai loại thị trường là thị trường cạnh tranh và thị trường không cạnh tranh. Thứ nhất , đối với thị trường cạnh tranh, ta có thể sử dụng trực tiếp giá cả trên thị trường để đánh giá lợi ích và chi phí Thịtrường cạnh tranh vềcơbản được xácđịnh trên cơsởcấu trúccủanó.Mộtthịtrường cạnh tranh có đặc điểm là các thành viên trong thị trường có ảnh hưởng nhỏ đến thị trường, xuất và nhập khẩu dễ huy động, cơ hội phản ứng không bị hạn chế, hàng hoá đồng nhất và mọi người có sự hiểu biết đầy đủ về thị trường. Tuy nhiên một thị trường vẫn có thể hoạt động cạnh tranh tương đối ngay cả khi cấu trúc của nó không đáp ứng được các đặc điểm trên. Trong trường hợp này, chúng ta cần phải có sự đánh giá về thị ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 trường hoạt động có cạnh tranh hay không cạnh tranh, từ đó chúng ta sẽ biết được giá thị trường có sử dụng được không hay phải thay bằng giá ẩn. Đối với thị trường cạnh tranh, việc sử dụng giá cả thị trường thường căn cư vào hai tiêu chí cơ bản sau đây:
Vì là thị trường cạnh tranh nên một sự thay đổi nhỏ về lượng không làm ảnh hưởng lớn về giá, do vậy việc xác định lợi ích hay chi phí chúng ta vẫn sử dụng giá hiện hành để tính toán. Giá đó là giá thị trường.
Trong trường hợp có sự thay đổi về giá và lượng không phải là cận biên (Sự thay đổi đáng kể), việc xác định chi phí và lợi ích không thể được định giá bằng công thức đơn giản là giá cả nhân với thay đổi về lượng. Tuy nhiên chúng ta vẫn có thể đánh giá được trên cơ sở các đường cung và đường cầu, mặc dù chúng ta cần có một cách tính chi tiết hơn cho trường hợp này. Thứ hai , đối với thị trường không cạnh tranh là thị trường có những đặc điểm ngược với thị trường cạnh tranh, chúng ta không thể sử dụng giá cả thị trường, thông thường người ta sử dụng giá ẩn. Giá ẩn của một hàng hoá hay dịch vụ là giá sẵn lòng trả thực sự của xã hội cho hàng hoá hay dịch vụ đó. Giá ẩn của một lượng hàng hoá nào đó là chi phí cơ hội thực của xã hội cho việc sản xuất ra lượng hàng hoá đó Đối với thị trường không cạnh tranh, việc sử dụng giá ẩn thường căn cứ vào ba điều chỉnh cơ bản sau đây:
Khi chính phủ can thiệp thông qua công cụ thuế, thuế quan và trợ cấp sẽ làm cho thị trường không đạt tới cân bằng thực. Trong trường hợp này, giá cả và số lượng sẽ di chuyển chệch khỏi các mức cân bằng và giá cả thị trường là thước đo bị biến dạng của lợi ích và chi phí, chính vì vậy chúng ta phải xác định giá ẩn.
Tuy theo từng loại nguồn lực, chẳng hạn như đất đai, lao động hay vốn mà do tính chất khan hiếm hay dư thừa kgác nhau, giá cả không phản ánh đúng giá thị trường cạnh tranh để chúng ta có cách điều chỉnh phù hợp với mức giá ẩn. Ví dụ đối với giá ẩn lao động người ta xác định trên cơ sở chi phí cơ hội như là chi phí xã hội thực của lao động. Sử ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 Việc định giá và đưa vào tính toán thường dựa vào mô hình lợi ích ròng xã hội. Lợi ích xã hội ròng = Giá sẵn lòng chi trả - Chi phí cơ hội Như vậy, vấn đề đặt ra là chúng ta phải sử dụng các phương pháp kỹ thuật khác nhau để xác định giá sẵn lòng chi trả, chi phí cơ hội làm cơ sở cho việc xác định lợi ích xã hội ròng. Những phương pháp ước lượng giá trị trong điều kiện không có giá cả trên thị trường được dùng khá phổ biến trong kinh tế môi trường như:
Tất cả các phương pháp này về mặt kỹ thuật, mỗi phương pháp có một cách tiến hành khác nhau tuỳ thuộc vào yêu cầu và đặc điểm của tác đông tới môi trường của mỗi loại dự án hay loại hình hoạt động. Mỗi phương pháp có những thế mạnh và hạn chế nhất định Minh hoạ 3: GIÁ TRỊ HIỆN TẠI CỦA DÂU TẰM VÀ CÀ PHÊ BỊ MẤT DO XÓI MÒN ĐẤT Ở HUYỆN BẢO LỘC, TỈNH LÂM ĐỒNG. Để đo lường bằng tiền mức sản lượng giảm đi do xói mòn đất, trị số này được nhân với giá thị trường của sản phẩm. Với các giá thị trường của cà phê và lá dâu được cung cấp từ phòng Nông - Lâm - Thuỷ lợi Bảo lộc (1998), có thể ước tính được chi phí số sản lượng bị mất do xói mòn đất. Ví dụ, giá cà phê năm 1991 là 13 đồng/kg, thì chi phí trực tiếp của xói mòn đất trên một hecta trong năm đó là 286 đồng (13 đồng/kg x 22kg). Như vậy, giá trị tổng của phần chi phí xói mòn đất hàng năm đối với từng loại cây trồng được tính toán bằng cách lấy giá thị trường của sản phẩm đó trong năm nhân với phần sản lượng bị mất đi do xói mòn. Để có thể thấy được giá trị thực tế của phần thu nhập bị mất đi trong một khoảng thời gian dài, người ta áp dụng cách quy chúng về giá trị hiện tại (năm 2000), như được trình bày trong bảng 1 và bảng 2 sau đây: Bảng 1. Giá trị hiện tại của sản lượng dâu bị mất đi do xói mòn đất Năm Đất bị mất do xói Sản lượng mất đi(kg/ ha Giá thị trường.(đồng/ kg) Giá trị hiện Giá trị hiện Giá trị hiện ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 mòn(kg/ ha) tại(Đồng/ kg) tại(Đồng/ kg) tại(Đồng/ kg) r = 10% r = 10% r = 5% 1995 140 -26 900 -37 -47 -29. 1996 210 -41 1 -72 -86 -59. 1997 360 -74 1 -137 -157 -119. 1998 470 -98 1 -177 -194 -162. 1999 610 -128 1 -211 -220 -201. 2000 740 -156 2 -312 -312 -312. 2001 870 -184 2 -334 -320 -350. 2002 1 -212 2 -350 -320 -384. Giá trị hiện tại ròng, r = 10% (đồng/ha) -1.Giá trị hiện tại ròng, r = 15% (đồng/ha) -1.Giá trị hiện tại ròng, r = 5% (đồng/ha) -1.Bảng 2. Giá trị hiện tại của sản lượng cà phê bị mất đi do xói mòn đất Năm Tích luỹ đất xói mòn(kg/ ha) Sản lượng mất đi(kg/ ha Giá thị trường.(đồng/ kg) Giá trị hiện tại(Đồng/ kg) Giá trị hiện tại(Đồng/ kg) Giá trị hiện tại(Đồng/ kg) r = 10% r = 10% r = 5% 1995 60 -3 18 -86 -108 -68. 1996 90 -6 22 -193 -230 -160. ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 Chi phí xây dựng và khai thác 1700 500 600 700 800 900 100 1100Chi phí môi trường 200 350 300 400 400 500 500 300 Lợi ích do bán sản phẩm 0 100 1200 1300 1400 1500 1600 1600 Coi rằng hoạt động kinh doanh trong thị trường ổn định, tỷ lệ chiết khấu thị trường là 08%. Tính NPV sau thời gian trên xét 2 trường hợp (và đưa ra nhận xét).
Bài giải: Năm thứ Khi không tính đến EC Khi có tính đến EC Bt/(1+r)t Ct/(1+r)t 01234567 01018,521028,801031,981029,041020,871008,27933,58 1700462,76514,40555,68588,02612,52630,17641, Sau 7 năm Kết quả trên cho thấy khi tính đầy đủ mọi chi phí thì hoạt động khai khoáng này không hiệu quả sau 7 năm hoạt động. Trong thực tế khoáng sản là đầu vào của mọi quá trình sản xuất. Vì vậy, với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khai thác tài nguyên họ thường được trợ giúp của chính phủ như giảm thuế tài nguyên, không buộc phải tính đến một số chi phí môi trường, được bán sản phẩm khai thác với giá cao, ... Tính hệ số hoàn vốn nội bộ IRR Hệ số hoàn vốn nội bộ IRR là chỉ tiêu được dùng khá phổ biến, đó là mức lãi suất mà nếu dùng nó làm tỷ lệ chiết khấu để chuyển các khoản chi phí - lợi ích của đầu tư về giá trị hiện tại thì tổng thu sẽ bằng với tổng chi tức là ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 IRR tìm được cần phải lớn hơn tỷ lệ lãi suất vay. tỷ lệ lãi suất vay có thể là tỷ lệ lãi suất tiền vay giới hạn (lãi suất trần) hoặc là lãi suất vay vốn thực tế, cũng có thể là mức chi phí cơ hội. Vì thế IRR của dự án là tỷ lệ lãi suất phải đủ trả cho các khoản vay trong thời gian hoạt động của dự án để dự án không bị lỗ. Có nhiều cách tính IRR, có thể nêu 3 phương pháp sau:
Trong đó giá trị r 1 được xác định sao cho giá trị tương ứng NPV 1 >0 và lân cận điểm 0 Giá trị r 2 được xác định sao cho NPV 2 <0 và lân cận điểm 0 Như vậy r 2 >IRR>r 1 Ví dụ: Một dự án đầu tư cải tạo môi trường có số vốn 500 triệu đồng. Các lợi ích thu được kể cả lợi ích môi trường từ dự án là 100 triệu đồng mỗi năm. Người ta dự kiến sau ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 So với lãi suất vay ngân hàng là 10% thì dự án này rất có hiệu quả vì IRR gấp đôi giá trị lãi suất vay, hứa hẹn thu hút nhiều nhà đầu tư. Biểu thị kết quả tính toán bằng đồ thị Biểu thị trực quan kết quả phân tích chi phí - lợi ích của dự án người ta dùng đồ thị để biểu diễn: Trên một hệ toạ độ vuông góc trục hoành biểu diễn các khoảng thời gian đều nhau (tháng, quý hoặc năm) còn phần dương của trục tung biểu diễn các giá trị lợi ích thu được, phần âm của trục tung biểu diễn các giá trị chi phí phải thực hiện. Các giá trị này đều đưa về giá trị hiện tại.
ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 TÓM TẮT CHƯƠNG IIIĐánh giá tác động môi trường là một nội dung cơ bản trong khoa học môi trường. Khoa học này đòi hỏi những kỹ thuật đánh giá rất tỷ mỷ và chuẩn xác, trên cơ sở của những kết quả đánh giá đó để lượng hoá kinh tế hoặc hoạch định chính sách. Với yêu cầu nội dung trang bị kiến thức cho sinh viên kinh tế và quản trị kinh doanh ở trình độ độ kiến thức cơ sở, trong nội dung của chương chỉ dừng lại ở mức độ khái quát về khái niệm ĐTM, đối tượng, các phương pháp và nội dung của ĐTM. Nội dung chính của chương tập trung chủ yếu vào phân tích chi phí - Lợi ích là một phương pháp cơ bản để phân tích kinh tế tác động tới môi trường, trong nội dung này phân tích và làm sáng tỏ khái niệm CBA mở rộng hay còn gọi là phân tích kinh tế, quan diểm sử dụng là quan điểm xã hội ; khi tiến hành CBA cần tiến hành trình tự theo năm bước; người học cũng sẽ được nắm bắt tốt hơn về chiết khấu và biến thời gian. Tổng hợp toàn bộ kết quả của CBA để có sự đánh giá, lựa chọn các chưong trình, dự án hay phương án chính là các chỉ tiêu sử dụng khi tiến hành đánh giá một dự án, trong đó tập trung vào phân tích ba chỉ tiêu cơ bản là giá trị hiện tại ròng (NPV); tỷ suất lợi ích - chi phí (B/C) và hệ số hoàn vốn nội bộ (IRR). Để tiến hành phân tích chi phí lợi ích tác động tới môi trường, về mặt kinh tế thì kỹ thuật sử dụng giá thị trường và không sử dụng giá thị trường là những vấn đề cốt lõi, giá thị trường được xem xét và cân nhắc trên các khía cạnh như giá thị trường cạnh tranh và thị trường không cạnh tranh. Trong điều kiện không có giá thị trường nguyên lý tiếp cận là lợi ích ròng xã hội trên cơ sở giá sẵn lòng chi trả và chi phí cơ hội, bảy phương pháp kỹ thuật sử dụng định giá cũng đã được giới thiệu. ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2
Cho tỷ lệ chiết khấu là 12%
Lợi ích hay chi phí Năm 0 Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4 Năm 5
Dựa vào việc tính toán chỉ tiêu NPV, hãy giải thích:
Đơn vị tính: triệu đồng Thời gian (năm)Lợi ích/chi phí 0 1 2 3 4 5 Doanh thu từ sản phẩm 0 290 280 270 260 250 Chi phí đầu tư và sản xuất 450 120 130 140 150 160 Chi phí môi trường (người nuôi tôm không phải trả) 0 10 20 30 40 50 ĐỘNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN 2 Người nuôi tôm được vay tiền từ ngân hàng với lãi suất 8%/năm; Các nhà kinh tế lại tính rằng chi phí cơ hội của tiền trong giai đoạn này là 10% |
