Bằng trắc và cách làm câu đối
|
Khi phân loại câu đối, người Trung Quốc phân loại câu đối theo cách dùng và đặc điểm nghệ thuật. Câu đối Hán Nôm, cổ và kim có nhiều thể loại nhưng thông dụng thường có 3 loại.
Show MỘT SỐ KIẾN THỨC LIÊN QUAN ĐẾN CÂU ĐỐI:(Trích bài giảng của thầy Hoàng Đình Đá năm 2008). A - QUY TẮC CHUNG:Câu đối Hán Nôm, cổ và kim có
nhiều thể loại nhưng thông dụng thường có 3 đó là:
Câu đối 07 chữ1. LOẠI SONG QUAN: Là hai vế đối quan hệ mật thiết với nhau, ngay tại vế của nó cũng không ngắt mạch ngắt đoạn, câu kết vế một là vần trắc, kết thúc vế hai là vần bằng. Loại đối này còn phải tuân theo niêm luật bằng trắc: 一 三 五 不 論 二 四 六 分 明 (Nhất tam ngũ bất luận, nhị tứ lục phân minh)- Hiểu là: Chữ thứ 1,3 5 7… không xét, còn lại nếu chữ thứ 2 phần xuất cú là trắc, thứ tư phải là bằng, thứ 6 phải là trắc….Vế
sau thì ngược lại để xét hàng ngang. 2. LOẠI CÁCH CÚ: Là hai đoạn trong mỗi câu được cách mạch, thường để biểu thị 2 ý riêng, cuối vế một cũng là vần trắc, kết vế hai vẫn vần bằng. Luật bằng trắc loại này không khắt khe lắm, tùy nghi cho xuôi hợp… 3. LOẠI HẠC TẤT, CÒN GỌI THEO NÔM LÀ “GỐI HẠC”: Loại này cũng tuân theo niêm luật cuối câu 1 vần trắc, kết câu 2 vần bằng và mỗi câu có 3 mạch, ngắt câu theo quy tắc sau:
Ví dụ cho gối hạc: B - PHÀM LỆ: MỘT LÍ THUYẾT KHÁC VỀ NIÊM LUẬT:Khi đề cập đến niêm luật bằng trắc của câu đối, có vị cao nho xưa đã viết như sau: 言者所以在意 得意而忘言 Ngôn
giả sở dĩ tại ý, đắc ý nhi vong ngôn. Nguồn: Bài viết của bác Quang Chỉnh trên nhóm Fb "Hán Nôm Kinh Kỳ". Khi nói về làm câu đối mộ ông bà tổ tiên, hay kể cả câu đối tại gia, nhà thờ…thì đều phải có nguyên tắc văn phạm và luật lệ của thể loại văn cổ này. Câu đối nhất định phải là một cặp. Về hình thức, câu đối được treo hai bên gian cửa chính giữa của phòng khách, hai bên cột nhà, hai bên cổng… Trật tự bất di bất dịch là vế thứ nhất đặt ở bên trái, gọi là thượng liên hay vế trên. Vế thứ hai đặt ở bên phải, gọi là hạ liên hay gọi là vế dưới. Xét về luật bằng trắc, vế thứ nhất kết thúc bằng thanh trắc, vế thứ hai kết thúc bằng thanh bằng. Nếu bạn có sỏ thích chơi câu đối, nhất định phải ghi nhớ nguyên tắc này.  Luật đối và thanh điệu trong câu đối.Về luật đối, xét về thanh điệu, phải đối nhau. Tức thanh bằng phải đối với thanh trắc và ngược lại. Vê từ loại phải tương ứng với nhau, tức thực từ đối với thực từ, hư từ đối với hư từ. Về ý nghĩa, nghĩa của hai vế phải tương xứng, hoặc đối chọi với nhau. Số chữ trong câu đối thường không hạn chế. Căn cứ vào số chữ có thể phân loại như sau: Câu đối tiểu:Là những câu đối mà mỗi vế có từ bốn từ trở xuống. Ví dụ: Hữu khai tất niên – khắc xương quyết hậu Hoa khai phú quý – trúc đáo bính an. Câu đối thơ:Là những câu đối làm theo cách đặt câu của thơ ngũ ngôn hoặc thất ngôn. Tức mỗi vế có 5 hoặc 7 chữ. Quy tắc bằng trắc, tuân theo luật bằng trắc của thơ ngũ ngôn hoặc thơ thất ngôn đường luật. Ví dụ: Phúc điền tong tổ chủng Tâm địa tử tôn thu Hoặc: Thiên tăng tuế nguyệt nhân tăng thọ Xuân mãn càn khôn phúc mãn đường. Câu đối phú:Là những câu đối làm theo cách đặt câu của thể phú, gồm những hình thức sau Câu song quan: Mỗi vế từ sáu đến chín chữ, đặt thành một đoạn liền. Bản chi bách thế bất dị Chưng thường vạn cổ như tư Hoặc: Hòa khí trí năng nhất gia trường thuy Thu thanh túc khởi vạn lý phong vân. Câu cách cú:Mỗi vế chia làm hai đoạn, một đoạn ngắn, một đoạn dài. Ví dụ Sơn hà khí tượng quả tân kỳ, oán xứ oanh ca yến vũ. Đóng vũ quy mô chân tráng lệ, mã nhãn hổ cứ long bàn Câu đối hạc hay hạc tất, mỗi vế có ba đoạn trở lên. Ví dụ: Xuân hữu tâm ưa lộ, thu hữu tâm ư sương, tuân đáo lễ di quy, khâm sùng tế tự. Phụ chi quý giả từ, tử chi quý giả hiếu, thức văn công ý huấn, dóc niệm huân thường. Góc lưu ý và cảnh báo nạn cóp bài và sản phẩm câu đối bia mộ của Bình hà nội.Quý vị muốn chúng tôi chia xẻ nhiều hơn nữa về câu đối, hoặc tư vấn trực tiếp qua điện thoại. Thì trước tiên nên nhận diện và tẩy chay các web cóp bài và hình ảnh của thương hiệu Bình hà nội. Dưới đây là chúng tôi chụp lại hình ảnh các web đã vi phạm bản quyền đã đăng kí của Bình, cóp hình ảnh sản phẩm, nội dung có đc chỉnh sửa một vài câu từ làm sai lệch đi kiến thức nội dung. Đây là những hình ảnh sản phẩm của binhbiamo.com đã bị cắt xóa và thay số điện thoại của người khác. Quý vị kẻo nhầm lẫn mà hỏng việc. Trần Huy, phòng bảo vệ thương hiệu Bình hà nội. |
