Những kiếp người hiện lên như thế nào trong cảnh chiều tàn

Cùng với cảnh chiều tàn, chợ tan, cảnh những kiếp người nghèo khổ nơi phố huyện được tả ra sao? Em nhận xét gì về cuộc sống của họ?

 

 

Phân tích hình ảnh phố huyện lúc chiều tàn trong Hai đứa trẻ

 

 

 

 

Phân tích hình ảnh phố huyện lúc chiều tàn trong truyện Hai đứa trẻ để tái hiện lại bức tranh bị thu hẹp dần củaphố huyện nhỏ bé, một phiên chợ tàn, góc chợ đơn sơ, ảm đạm, nơi mà bóng tối đang luồn lách, bám sát vào những hoạt động của con người.

I. Dàn ýPhân tích cảnh phố huyện ngày tàn trong phần đầu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam (Chuẩn)

1. Mở bài

- Giới thiệu về tác giả, tác phẩm.
- Bức tranh phố huyện được vẽ lên dưới ngòi bút tinh tế của Thạch Lam với những kiếp người lam lũ, tàn tạ.

2. Thân bài

a. Cảnh thiên nhiên nơi phố huyện lúc chiều tàn:
- Hình ảnh, âm thanh của thiên nhiên:
+ Hình ảnh: Bầu trời: "Phương Tây đỏ rực … sắp tàn": đẹp rực rỡ, lộng lẫy, mang linh hồn của quê hương, xứ sở.
+ Âm thanh: Những âm thanh quen thuộc: tiếng trống thu không "tiếng trống thu … buổi chiều", "tiếng ếch nhái … đưa vào", "muỗi bắt … vo ve": Vẻ đẹp yên ả của buổi chiều quê hương.
=> Bức tranh thiên nhiên đẹp, thơ mộng, êm ả đối lập với cái tĩnh lặng, tàn tạ, buồn bã, thế lương (mây của hoàng hôn: đẹp nhưng chóng lụi tàn, cảnh chiều với tiếng trống thu không đều đặn, đơn điệu, thê lương).
- Hình ảnh chợ tàn:
+ Chợ quê: là hình ảnh biểu tượng của chốn thôn quê, vui mừng, tấp nập.
+ Chợ ở đây: đã tàn " người về hết … mất", chỉ còn lại rác rưởi "trên đất chỉ … lá mía".
=> Hình ảnh của phố huyện tàn tạ, nghèo đói đến thê lương của một miền quê.

- Tâm trạng của Liên: bao trùm cả tâm hồn nhạy cảm, trong sáng của cô là nỗi buồn:
+ Cô có tấm lòng gắn bó với quê hương: "một mùi âm ẩm … quen thuộc quá".
+ Bức tranh ngoại cảnh qua cái nhìn của Liên cũng nhuốm màu tâm trạng: " cái buồn của …ngây thơ của chị", "không hiểu sao … ngày tàn".
=> Đây cũng là nỗi buồn của Thạch Lam trước xã hội đương thời ngưng đọng, không biến chuyển.

b. Cuộc sống nơi phố huyện của những kiếp người tàn:
- Hình ảnh những đứa trẻ:
+ Trên nền cái chợ tàn, "mấy đứa trẻ con … bán hàng để lại"
+ Chúng là những kiếp sống đang dần lụi tàn: phải sống trên đống rác + chờ đợi, gieo hi vọng từ những mảnh rác rưởi của chợ tàn.
=> Cuộc đời chúng thật tối tăm, bế tắc.
+ Cảm xúc của Liên: động lòng thương cảm "nhưng chính chị …chúng nó"=> sự xót xa trong bất lực.
=> Cảm xúc của Thạch Lam trước những con người lao động.

- Hình ảnh của chị Tí:
+ Ngày: Mò cua bắt ốc - Đêm: Mở hàng nước tới khuya => Cuộc sống mưu sinh vất vả của người phụ nữ lao động - thân cò.
+ Hình ảnh quán nước của chị: nhỏ nhoi, còm cõi, tới độ chị có thế xách, đội tất cả - Hàng hóa: bát nước chè, điếu thuốc lào; Khách: bác phu xe, phu gạo, chú lính lệ,… mà chỉ khi cao hứng mới vào.
=> Kết quả: "chả kiếm được bao nhiêu", tiếng than "Ối chao … ăn thua gì" =>Tiếng thở dài ngao ngán cho cảnh đời bế tắc.
+ Cuộc sống khó khăn nhưng đơn điệu, không ánh sáng, không hi vọng vào tương lai, vô ý nghĩa.

- Cảnh đời của gia đình An Liên:
+ Mở ra bằng sự kiện: thầy Liên mất việc => Gia đình lâm vào bế tắc.
+ Gia đình tháo gỡ bế tắc bằng việc chuyển về quê: Mẹ làm hàng xáo, chị em Liên bán hàng tạp hóa
+ Quán tạp hóa của chị em Liên: bé xíu, nghèo nàn
+ Hàng hóa: diêm, thuốc, mấy quả sơn đen, rượu …
+ Khách: nghèo như chị em Liên, mua nửa bánh xà phòng.
=> Khắc thành ấn tượng: Cảnh nghèo của phố huyện + sự bế tắc của gia đình Liên.
+ Kết quả: chẳng đáng là bao "ngày phiên … thua gì" => Sự lặp lại bế tắc, đói nghèo và không hi vong.
=> Cuộc sống của gia đình Liên quẩn quanh, đơn điệu, nhàm chán, mỏi mòn: Sáng dọn ra, tối dọn vào. Còn là trẻ con nhưng hai chị em không biết đến niềm vui của con trẻ => cuộc sống tù túng, ngột ngạt.

- Cảnh đời của Bác Siêu, bác xẩm, cụ Thi điên (hình ảnh điểm xuyết tả thực + biểu tượng):
+ Bác Siêu: bán phở rong: thức quà xa xỉ, hiếm người mua, nên luôn ế khách. Cuộc sống với sự lặp đi lặp lại: Chiều tối: Nhóm lửa; Đêm: gánh về làng => Cuộc sống mỏi mòn trong sự nhàm chán, đơn điệu, đói nghèo.
+ Bác xẩm: mù lòa, hát rong, tha phương cầu thực, không có nhà + Tài sản: manh chiếu, chiếc đàn, thau sắt; Đứa con – biểu tượng của thế hệ tương lai: bò khỏi manh chiếu, nghịch rác bẩn trong cát.
=> Biểu tượng cho một kiếp người tàn: nghèo đói, tăm tối, không có ánh sáng tương lai.
+ Bà cụ Thi điên: Kiếp người đã tàn tạ hẳn, khi tuổi giả, điên khùng, nghiện rượu.
=> Hình ảnh cụ đi vào bóng tối "tiếng cười …phía làng": tiếng cười cho một kiếp người tàn.
=> Bức tranh phố huyện hiện lên qua đôi mắt Liên: Thiên nhiên đẹp nhưng buồn, những số kiếp tàn tạ, tăm tối.
=> Qua cảm xúc của Liên, Thạch Lam bộc lộ cảm xúc của mình với những người lao động.

c. Bức tranh phố huyện khép lại bằng cảnh đêm tối mịt mù:

- Đêm mùa hạ( thiên nhiên):
+ Bầu trời: gió mát, "vòm trời …cành cây" => đẹp rực rỡ, lộng lẫy.
+ Mặt đất: Bao phủ bởi bóng tối: "Tối hết cả … sẫm đen hơn nữa", tiếng trống cầm canh "đánh tung … bóng tối" => Bóng tối bao trùm, chiếm lĩnh phố huyện => Ẩn dụ cho cuộc sống trong xã hội đương thời: tăm tối, ngột ngạt, tù túng.
- Sự sống của con người: như những hạt sáng, khe sáng, quầng sáng, chấm sáng: bé nhỏ, leo lét, chập chờn => Ẩn dụ cho kiếp người với cuộc sống tăm tối, vô ý nghĩa.

d. Kết luận:

- Bức tranh phố huyện với thiên nhiên và cuộc sống con người là bức tranh toàn cảnh xã hội Việt Nam đương thời thời Pháp thuộc: ngột ngạt, tù túng, mất tự do, cuộc sống con người mòn mỏi, vô ý nghĩa, đói nghèo.
- Nghệ thuật: Xây dựng bức tranh bằng chất liệu hiện thực và cảm hứng lãng mạn.
- Bức tranh phố huyện được miêu tả qua sự vận động của thời gian: từ chiếu tối tới đêm đen và qua tâm trạng của Liên – một cô gái mới lớn với tâm hồn trong sáng, tinh tế, mong manh.
- Thạch Lam gửi gắm tình yêu quê hương, niềm cảm thông với những kiếp người tàn và kín đáo phê phán xã hội đương thời không đảm bảo được quyền sống cho con người.

3. Kết bài

- Khẳng định lại vấn đề

I. Dàn ý Bức tranh phố huyện và tâm trạng nhân vật Liên trong Hai đứa trẻ

1. Mở bài

- Sơ lược về tác giả Thạch Lam.

- Giới thiệu Hai đứa trẻ với bức tranh phố huyện và bức tranh tâm hồn nhân vật Liên.

2. Thân bài

a. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà:

* Bức tranh thiên nhiên:
- Âm thanh: Tiếng muỗi, tiếng ếch nhái kêu râm ran, tiếng trống thu không gợi cảm giác chậm rãi, buồn man mác làm cho buổi chiều tàn càng thêm im ắng, tẻ nhạt.
- Màu sắc: Hai gam màu đỏ rực, ánh hồng mang đến những xúc cảm ảm đạm, báo hiệu cho sự lụi tàn một một ngày, là ánh sáng cuối cùng lóe lên trước khi trời tối hẳn, trước khi cái màu đen của bóng tối chính thức bao trùm trên cảnh vật.
- Đường nét: “Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời”, mang đến một cảm giác ảm đạm, gợi ra những nhận thức rất rõ rệt về cái khoảnh khắc chuyển giao giữa ngày và đêm.

* Bức tranh sinh hoạt trong cảnh chợ tàn:
- Âm thanh “tiếng ồn ào cũng mất”, cùng với hình ảnh “trên đất chỉ còn lại rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía” cùng với cảnh mấy đứa trẻ con tìm bới, nhặt nhạnh những thứ rác rưởi còn sót lại sau buổi chợ.
=> Mang vẻ u buồn tịch liêu, cảm giác tàn tạ, xơ xác và nghèo khổ.
- Mùi “âm ẩm bốc lên…” gợi sự nghèo nàn, ẩm thấp, buồn bã.
- Những kiếp người tàn: những đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ, mẹ con chị Tí, bà cụ Thi hơi điên điên nghiện rượu, với tràng cười ám ảnh, chị em Liên, An, bóng dáng của người mẹ vất vả, khổ cực.
=> Điểm chung của tất cả những con người nơi phố huyện ấy là sự nghèo khổ, với cuộc sống đơn điệu tẻ nhạt, tù túng, bó hẹp, tối tăm và bế tắc.

* Bức tranh tâm hồn Liên:
- Tâm hồn tinh tế và nhạy cảm:
+ Cảm nhận của Liên về “một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng đó là mùi riêng của đất, của quê hương này”. => Cảm thấy nó thân thuộc, gần gũi, gắn bó và yêu thương vô cùng.
+ Chứng kiến màn đêm đang dần sập xuống trước mắt “đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị”.
=> Cảm nhận được một cách thấm thía, cái buồn của cảnh sắc ngày tàn thấm dần vào tâm hồn non nớt của chị, khiến chị suy tư như một con người trưởng thành.
- Tấm lòng nhân hậu, yêu thương của chị đối với những kiếp người tàn nơi phố huyện.
+ Đối với mẹ con chị Tí thì là sự quan tâm, hỏi han là ánh nhìn thương cảm, ái ngại, xót xa cho cuộc sống vất vả của họ thông qua cái cách mà Liên kể về gia cảnh của chị.
+ Với mấy đứa trẻ con ven xóm chợ là lòng thương xót tội nghiệp là cảm giác bất lực vì chính bản thân chị cũng nghèo, chị cũng không thể giúp đỡ gì cho những đứa trẻ tội nghiệp ấy.
+ Với bà cụ Thi điên điên, với tiếng cười ám ảnh, Liên có chút sợ hãi nhưng chị vẫn dành cụ sự quan tâm, nó không nằm ở lời nói mà đến từ hành động của chị.

b. Bức tranh phố huyện lúc trời tối:

* Bức tranh thiên nhiên:
- Xây dựng bằng hai mảng màu sáng tối, là thủ pháp đặc trưng của văn học lãng mạn, gợi ra một khung cảnh để lại ấn tượng trong lòng lòng người đọc.
- “đường phố và các ngõ con chứa đầy bóng tối”, “tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa”.
=> Bóng tối hiện diện ở khắp mọi nơi, bóng tối bao trùm lên tất cả, mỗi lúc càng trở nên đặc quánh hơn.
- Ánh sáng: “khe sáng” lọt ra từ các ngôi nhà, “quầng sáng” lay động trên ngọn đèn của chị Tí, rồi thì những “hột sáng” của các ngọn đèn vặn nhỏ, nguồn sáng của bếp lửa bác Siêu nhạt nhòa. Ánh sao, ánh đom đóm.
=> Yếu ớt, le lói, mong manh, không đủ sức chiếu sáng.
=> Những ánh sáng chập chờn ấy chỉ tô đậm thêm cái tối tăm vô tận, cái bế tắc mù mịt của màn đêm nơi phố huyện này, tượng trưng cho những kiếp người nhỏ bé, mong manh và lay lắt ở phố huyện, còn bóng tối chính là tượng trưng cho cái cảnh bế tắc, quanh quẩn, tối tăm mênh mông của xã hội cũ, đang nuốt chửng những kiếp người nghèo khổ, yếu ớt.

* Bức tranh sinh hoạt:
- Vợ chồng bác Xẩm với “tiếng đàn bầu bần bật trong yên lặng” đứa con thì bò ra ngoài đất nghịch ngợm những rác bẩn, nghèo khổ, bần hàn.
- Chị Tí ngồi cầm cành chuối khô phe phẩy đuổi ruồi, đã vẽ ra cảnh tượng quán hàng ế khách, vắng lặng và thiểu não.
- Bác Siêu với gánh phở nghi ngút khói, với bếp lửa bập bùng trong đêm tối, ế ẩm, chán ngán.
- Còn chị em Liên, lại bị bó buộc trong cái gian hàng xập xệ, ngày này qua ngày khác chán chường trên chiếc chõng tre sắp gãy nát.
=> Và giữa một khung cảnh tối tăm bế tắc ấy có một đốm sáng hiện lên “chừng ấy con người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ”, đó là ước mơ về sự đổi đời, nhưng rất mơ hồ.

* Tâm trạng Liên:
- Sự rung cảm tinh tế trước những cảnh sống xung quanh, ấy là sự tưởng tượng thú vị khi ngước mắt nhìn lên bầu trời đêm đầy ánh sao lấp lánh với những vệt sáng của đom đóm, nghĩ về một thế giới cổ tích xa xăm.

- Quan sát rất tỉ mỉ, nhạy bén phát hiện được những sự biến chuyển của cuộc sống trong chi tiết các loại nguồn sáng với đủ hình dạng, kích thước, sắc thái.
- Ước mơ về sự đổi đời, thể hiện trong việc cô bé luôn hướng về nguồn sáng, hướng về những ánh sáng hiện diện nơi phố huyện, nhớ về ánh sáng ở Hà Nội.

c. Bức tranh phố huyện lúc tàu đến và đi:

* Khi tàu đến:
- Đoàn tàu xuất hiện với những âm thanh ““tiếng dồn dập, rít mạnh vào ghi”, “tiếng hành khách ồn ào khe khẽ”, “tiếng còi rít lên và tàu rầm rộ đi tới”, đó đều là những âm thanh thực sự rộn ràng và náo nhiệt khác hẳn với những âm thanh buồn tẻ, chậm rãi nơi phố huyện.
- Chuyển động mạnh mẽ “tàu rầm rộ đi tới”, “đoàn xe vụt qua” cũng mang lại sắc thái khác hẳn với những chuyển động rời rạc, chậm chạp, khẽ khàng và chán nản của phố huyện.
- Ánh sáng “toa đèn sáng trưng, chiếu cả xuống đường… đồng và kền lấp lánh, và các cửa kính sáng” khác hoàn toàn so với những thứ ánh sáng tù mù, le lói, từng hột, từng vệt => Rực rỡ, kèm theo cả sự sung túc giàu có trái ngược với cái tối tăm, nghèo khổ nơi phố huyện.
=> Kéo về trong tâm trí Liên ký ức về một vùng thủ đô văn minh, về cuộc sống sung túc thuở ấu thơ mà chị từng được hưởng, đem lại những kỷ niệm đẹp đẽ của một thời đã xa.

* Khi tàu đi:
- Đoàn tàu ấy đi qua đã để lại trong lòng cô bé rất nhiều cảm xúc, Liên nghĩ về Hà Nội, bởi đoàn tàu ấy từ thủ đô về nó đã mang một chút thế giới khác đi qua, một thế giới mà Liên vẫn hằng ao ước.
- Đoàn tàu hôm nay dường như kém sáng hơn hôm qua => Cuộc sống đã ngày càng bế tắc và khó khăn hơn
- Liên bắt đầu quay về với thực tại “chỉ còn đêm khuya, tiếng trống cầm canh và tiếng chó cắn”, tiếp tục một cái khung cảnh vắng lặng, màn đêm thì đặc quánh. Còn những con người thì rệu rã, chậm rãi thu xếp đồ ra về, buồn bã, mệt mỏi => Vắng lặng, chán chường và bế tắc, tăm tối hơn.

 

3. Kết bài

Nêu cảm nhận chung.

 

Phân tích bức tranh phố huyện lúc chiều tàn trong Hai đứa trẻ năm 2021

❮ Bài trước Bài sau ❯

---